Category: Opinie&Columns

Bijna drie weken terug had Trump voor het oog der camera’s Zelensky nog toegebeten dat hij „de kaarten niet had” om eisen te stellen. Afgelopen dinsdag werd duidelijk dat Trump zelf een lege hand heeft. Telefonisch werd Trump simpel afgetroefd door Poetin.

Dat was logisch. Sinds 12 februari, toen de Amerikaanse regering haar handen van Oekraïne en Europa aftrok, had Trump er alles aan gedaan om het Poetin naar de zin te maken. Zijn onderhandelingstechniek was met de dag ontluisterender geworden. Consequent liet Trump zich in de kaarten kijken zonder er iets van waarde voor terug te krijgen.

Meteen na een eerste gesprek met Poetin eiste Trump van Oekraïne dat het grondgebied zou opgeven zonder het aangevallen land serieuze veiligheidsgaranties in het vooruitzicht te stellen. Meermaals beschuldigde hij Kyiv ervan de oorlog te zijn begonnen en kwalificeerde hij Zelensky als een „dictator” omdat die in oorlogstijd geen verkiezingen had willen organiseren. In de VN vertaalde die dolkstoot in de rug van Oekraïne zich in een ongekend bondgenootschap met Rusland, Israël en Noord-Korea: broederlijk stemden de VS en deze landen tegen een Europese resolutie waarin het Kremlin als agressor was aangemerkt.

Stiekem polste Trumps team intussen bij oud-president Porosjenko en ex-premier Timosjenko of deze twee politici uit het ancien régime te porren waren voor een politieke coup in Kyiv. Zelensky werd intussen in het Witte Huis in een hinderlaag gelokt om zich publiekelijk te laten afblaffen door vicepresident Vance. Omdat Zelensky niet meteen in de houding sprong, schortte Trump daarop de Amerikaanse steun op.

De finale mededeling dat Oekraïne verder kon fluiten naar het westerse bondgenootschap delegeerde hij aan de Nederlander Rutte. Zonder ruggespraak met de 31 andere lidstaten verklaarde de secretaris-generaal na een gesprek in de Oval Office dat het NAVO-lidmaatschap „van tafel was”. Geïnterviewd door Bloomberg beaamde Rutte desgevraagd dat normalisering van de betrekkingen met Rusland op termijn ook weer denkbaar moest zijn.

Alsof ze nog niet genoeg door de knieën was gegaan voor het Kremlin, ging de Amerikaanse regering onverdroten door. Mogelijk in overleg met Moskou besloot ze om Oekraïne, behalve wapens, ook geen inlichtingen meer te leveren, waarna Russische troepen na zeven maanden gezichtsverlies ineens hun provincie Koersk wel wisten te heroveren. De beslissing van Washington geen geld meer te fourneren voor het internationale centrum dat oorlogsmisdaden onderzoekt, kon als een volgende vrijgeleide voor het Kremlin worden ingeboekt.

De laatste acties – van Trumps bewering dat Oekraïne „grondgebied en assets” moet opgeven, zoals misschien de kerncentrale bij Zaporizja, tot de suggestie van veiligheidsadviseur Waltz dat de VS de annexatie van de Krim gaan erkennen – laten we voor wat ze waren: handreikingen.

Zo begreep het Kremlin ze ook. Kort nadat beide presidenten dinsdag hadden beloofd dat er een maand lang over en weer geen aanvallen op energie-infrastructuur zouden worden uitgevoerd, liet Poetin twee ballistische Iskander-raketten en 72 drones op Oekraïense doelen afvuren.

Ruim een maand dacht ik dat de Amerikanen ergens een adder onder het gras zouden hebben verstopt. Maar die adder kwam 18 maart niet tevoorschijn. Poetin zweeg, wachtte en won.

Het enige wat de onderhandelingstafel van de caesaristische presidenten kan doen kantelen is overmoed in Moskou. Met twee voorwaarden zou Poetin zijn hand kunnen overspelen: de eis dat niet alleen Amerika maar ook Europa afziet van wapen- en inlichtingenleveranties aan Oekraïne en de vordering dat Oekraïne geen soldaten meer mobiliseert voor zijn eigen krijgsmacht. Daar gaat Trump niet over. Die kaarten hebben het (nog) soevereine Oekraïne en Europa in handen.

Hubert Smeets is journalist en historicus. Hij schrijft om de week op deze plaats een column.

Delen

Mail de redactie

Ik had mijn jas al aan, maar mijn moeder had nog een advies. Als semi-rebelse 17-jarige ging ik me na lange onthouding melden bij de tandarts, en drukte zij me dit op het hart: „Zeg hem maar dat je op het gymnasium zit.” Ik grimaste wat – en volgde het ouderlijke advies niet op. Maar ik begreep de boodschap.

De tandarts had tenslotte gestudeerd en, was kennelijk het idee van mijn moeder – geboortejaar 1918, opgegroeid tussen kleine luyden in Sneek en met alleen lagere school – gymnasiale gaatjes worden zorgvuldiger gevuld.

Dat was Nederland medio jaren zeventig. De standensamenleving was in rap tempo aan het vergruizen door democratisering en sociale mobiliteit. Iedereen haastte zich naar de invoegstrook op weg naar het egalitaire paradijs. Moeder hield niettemin haar calvinistische reserves: je weet nooit want de elite is nu eenmaal niet te vertrouwen.

Inmiddels heeft dat onschuldige geloof in sociale mobiliteit plaatsgemaakt voor diepe zorgen over segregatie tussen ‘theoretisch’ en ‘praktisch’ opgeleiden (tandartsen niet meegerekend). Hoger opgeleiden klitten bij elkaar en laten ‘het volk’ in de berm achter; een recept voor wrok.

Uitgerekend het klassieke gymnasium, ooit het hoogst haalbare, krijgt het in zo’n tijd zwaar. Het is ingehaald door tal van andere scholen om je mee te ‘onderscheiden’ en excelleren. Sommige gymnasia zijn onder druk van hun dalende omzet al bereid Latijn en Grieks als verplichte vakken overboord te kieperen om leerlingen maar binnen te houden. Goed idee. Je kunt soldaten tenslotte ook ‘pang’ laten roepen als de munitie op is.

Op mijn oude school, het Marnix Gymnasium in Rotterdam protesteerden scholieren onlangs – met succes – tegen het ontslag van een aantal populaire leraren. Nu krijgen ze naar het schijnt een ‘toekomstvisie’, die meer aandacht belooft voor filosofie en kunst. Je leeft mee met de nieuwe rector, die deze week is begonnen.

De race gaat intussen natuurlijk gewoon door. Sterker: het tempo is verhoogd, met jeugd die net uit de wieg al moet beginnen met netwerken en excelleren – liefst in iets met bèta – en tijdens de studie moet grabbelen naar bitcoins of mondkapjes om binnen te lopen of op zijn minst ergens te wonen. Lager opgeleid? Jammer dan, alle goede voornemens over het opkrikken van de status van het mbo ten spijt. Het ‘jeugd-moratorium’, zoals sociologen de tijd noemen van vrijheid zonder verantwoordelijkheid, nadert nul. Jongeren worden weer wat ze ooit waren: mini-volwassenen op weg naar aanzien.

In mijn verzameling oude schoolkranten vind ik – naast een hartenkreet over feesten waar junior-classici zich „bij de beesten af hebben misdragen” (ik herinner me dat de laatste volhouders de volgende ochtend uit de toiletten werden geveegd – hé, het waren de jaren zeventig) een folder waarmee de school zich destijds aanprees bij ouders. Titel: Leer zelf de wereld op gang houden.

Dat konden wij ‘kritiese’ scholieren uiteraard niet op ons laten zitten. In de schoolkrant verscheen een filippica tegen de folder (kop: Leer dezelfde wereld op gang houden). Eis: meer filosofie en kunst en minder grammatica. Ik was zonder gaatjes terug van de tandarts en co-auteur van dat stuk maar tekende lafjes niet mee, in het achterhoofd de kleine luyden thuis: geen opzien baren bij de elite.

Tegenwoordig maakt het Marnix reclame met een wat meer eigentijdse leus: Kom, leer en overwin, naar de triomfkreet van Julius Caesar, die genocide pleegde op de Galliërs. Overwinnen, echt? Veni, vidi, vomit, zou ik zeggen.

Je zou hopen dat juist gymnasia zich verre houden van de rat race naar de overwinning en niet gaan voor hoog of hoger maar voor breed en dieper. Voor iedereen die zijn horizon wil verbreden. In die oude folder uit 1977 lees ik dat het gymnasium leerlingen inzicht wil bieden in „het ontstaan van onze westerse cultuur”.

Toen lachten we er om. Dat is ons nu, met of zonder diploma, wel vergaan.

Sjoerd de Jong is redacteur van NRC. Hij schrijft om de week op deze plaats een column.

Delen

Mail de redactie

Deze weken staan kranten en andere media uitgebreid stil bij de corona-uitbraak, vijf jaar geleden. Terecht, want het was de start van een heftige periode die wereldwijd een enorme impact heeft gehad. Het is goed dat er in deze terugblikken ruimte is voor verhalen van mensen die door het coronavirus zijn getroffen. Veel minder gehoor is er echter voor de ervaringen van mensen die vooral onder de maatregelen hebben geleden. Terwijl ook hun verhaal onderdeel is van een gemeenschappelijke ervaring.

Tijdens de crisis werden geluiden over negatieve effecten van de corona-aanpak meestal weggehoond. Wie vraagtekens zette bij de proportionaliteit van de maatregelen – en stelde dat de schade misschien wel eens groter kon zijn dan de opbrengsten in termen van virusbestrijding – was ‘niet solidair’, egoïstisch of zelfs asociaal. Kritische deskundigen werden gecanceld of regelrecht gecensureerd. ‘Samen tegen corona’ betekende: gewoon allemaal meedoen en éven niet zeuren. Het ging immers om het beschermen van de kwetsbaren.

In de knel komen

Maar wie waren dan eigenlijk die kwetsbaren? Bij de Vierde Golf, vereniging voor een crisisbestendige democratie, komen al sinds het begin verhalen binnen van ándere kwetsbaren dan degenen die ziek werden door het virus. Het gaat om mensen die juist door de maatregelen in de knel kwamen.

Denk aan ouders die zagen hoe hun kinderen tijdens de lockdowns op schooldagen wegkwijnden achter hun beeldscherm. Alleenstaanden die amper nog iemand zagen of spraken. Werknemers die op kantoor vertelden geen coronavaccin te nemen, en vervolgens alleen nog op afstand en bij een open raam mochten meevergaderen. Mensen die vanwege hun kritische vragen bij de maatregelen letterlijk buiten werden gezet – door partners, vrienden, hun eigen volwassen kinderen.

Of een oude man die zijn verwarde echtgenote na ruim twee weken quarantaine in het verzorgingshuis terugvond als ‘een vechtende furie’, volkomen in paniek na wekenlange eenzaamheid. Zij stierf een paar dagen later, uitgeput, zonder ooit corona te hebben gehad.

Geen anekdotes

Het zijn beslist geen anekdotische uitzonderingen. Neem de conclusies van het RIVM en de GGD’s in de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024. Bijna twee op de drie Nederlanders tussen de 16 en 25 ervaart nog steeds negatieve gevolgen van de coronacrisis. Die zijn vooral merkbaar op het gebied van mentale gezondheid, eigen ontwikkeling, studievoortgang en het aangaan en onderhouden van contacten. Of neem een representatieve steekproef in opdracht van het Algemeen Dagblad. Bij ongeveer de helft van de mensen tussen de 18 en 49 zijn tijdens de coronaperiode vriendschappen verbroken of verwaterdIn veruit de meeste gevallen is dat niet meer goed gekomen.

Eén op de vijf mensen voelt zich sindsdien ook eenzamer. Een aanvullende enquête onder lezers en enkele regionale kranten laat een nog verontrustender beeld zien: bijna een derde van de ruim 5.000 respondenten voelt zich eenzaam na de coronaperiode.

Het zijn een paar aanwijzingen dat we als samenleving meer moeten doen dan terugblikken op het feitelijke verloop van de coronacrisis. De door ons verzamelde ervaringen zijn exemplarisch voor een goeddeels onbesproken aspect van deze heftige episode. De verhalen laten zien dat de aanpak van de corona-uitbraak veel diepere sporen heeft achtergelaten dan doorgaans in het publieke debat wordt benoemd. Niet alleen het virus heeft immers schade veroorzaakt, de maatregelen hebben dat evengoed. Het onderstreept het belang van een grondige evaluatie van de corona-aanpak. Zo’n proces, waarin we als samenleving leren voor een volgende keer, helpt ons ook weerbaarder maken in het omgaan met diepgaande verstoringen van het normale leven.

Collectief beslissen

Filosoof Marli Huijer was tijdens de coronaperiode een stem die wees op het gevaar van de maatregelen. Zij doet dan ook nu een concreet voorstel: laten we voor noodsituaties die de volksgezondheid bedreigen kiezen voor ‘shared-decision-making’ op samenlevingsniveau. Zo’n collectief model houdt volgens haar niet alleen rekening met medische kennis en de waarde van gezondheid, maar ook met de vele andere waarden die zorgen dat mensen een goed of betekenisvol leven kunnen leiden. Daarbij gaat het dus om veel meer dan gezondheid in de smalle definitie van ‘niet ziek worden’ die de coronaperiode kenmerkte. Minstens zo relevant zijn aspecten als mentaal welbevinden, zingeving, onbelemmerd kunnen leren en spelen, en ruimte voor verrijkende sociale contacten.

Bij een volgende gezondheidscrisis zouden we meer met elkaar in gesprek moeten blijven. En daarbij álle ervaringen serieus nemen. Dus ook van de mensen die laten weten dat bepaalde maatregelen voor hen erger zijn dan de gezondheidsbedreiging die we ermee willen tegengaan. In de coronacrisis was voor dit soort geluiden te weinig ruimte. Laat dat voor ons allemaal een les zijn.

Delen

Mail de redactie

Ik sta niet bekend om mijn overdreven optimistische inborst, maar deze week zag ik toch iets positiefs in de internationale ontwikkelingen. Nu Amerika de handen van Europa af trekt, kunnen we dat land misschien eens zien als wat het is: niet Nederland.

De Nederlandse verhouding tot Amerika schippert altijd tussen twee polen: fascinatie (ze zijn zo christelijk, zo dik, zo anti-overheid, zo conservatief, zo bewapend) en identificatie (we praten over de Oscar-uitreiking en de presidentsverkiezing alsof ze bij ons plaatsvinden). De laatste jaren sloeg de balans door naar het tweede. Mede door het internet globaliseerde het publieke debat: een steunbetuiging aan Hamas van een Amerikaanse docent kon ineens symbool staan voor ‘antisemitisme aan de universiteiten’, alsof Columbia University in het Amsterdamse Science Park ligt.

Ik stoor me hier al aan sinds ik dertien jaar geleden afstudeerde op Ayn Rand, filosoof en schrijfster van het in Amerika extreem populaire Atlas Shrugged. Er is geen betere manier om de verschillen tussen Europa en de VS te bestuderen dan kijken naar Rands ontvangst aan beide zijden van de oceaan. De van oorsprong Russische en als twintiger naar de VS geëmigreerde Rand verheerlijkte in haar boeken geniale ondernemers die het opnamen tegen sluwe, talentloze bureaucraten. (Waar doet dat aan denken?) Atlas Shrugged sloeg in Europa niet aan, maar verkocht in de VS miljoenen exemplaren. Generaties Amerikanen groeiden op met staalmagnaat Hank Rearden, die streed tegen de overheid en ageerde tegen altruïsme. Rand raakte met haar boeken een snaar die in Europa niet bestaat: die van geloof in ongebreideld kapitalisme, waarin het individu tot volle wasdom kan komen.

Tijdens mijn onderzoek naar Rand viel me op hoe gemakkelijk wij Amerikaanse analyses importeren zonder ze te vertalen naar de Nederlandse context. Op dat moment vond het Occupy Wall Street-protest plaats in New York, met in zijn kielzog kopieën in Nederlandse steden. In het debat over kapitalisme en ongelijkheid werd vervolgens weinig onderscheid gemaakt tussen de Amerikaanse en de Nederlandse situatie, alsof het kapitalisme hier net zo ontspoord is als in de VS. In werkelijkheid is er een groot verschil tussen de Amerikaanse verzorgingsstaat en de Nederlandse. Het laagste belastingtarief is in de VS drieënhalf keer zo laag, het percentage mensen in armoede drieënhalf keer zo hoog. De Gini-coëfficiënt (het cijfer voor inkomensongelijkheid) van Nederland is 0,26 en dat van de VS 0,41. Dat lijkt geen groot verschil op een schaal van 0 tot 1, maar de meeste landen zitten ergens tussen Nederland en de VS in.

Ook op andere terreinen vergeet men makkelijk dat Nederland niet Amerika is. Denk aan linkse activisten die ‘all cops are bastards’ roepen, terwijl de Nederlandse politie een stelletje knuffelberen is in vergelijking met de Amerikaanse. Denk aan het eindeloze gepraat over de kloof tussen stad en platteland, terwijl in Nederland het gros van de mensen in ‘Middenland’ woont, zoals sociaal geograaf Josse de Voogd het noemt: niet in een grote stad maar ook niet écht op het platteland. Denk aan de term ‘post-truth society’, die in de VS met een dwangmatig liegende president en volledig versplinterd medialandschap veel wezenlijker is dan in Nederland, waar nog overeenstemming bestaat over basale feiten.

Nog storender, want alomvattender, zijn de analyses over polarisatie: die gaan op voor de Amerikaanse context, maar niet voor de Nederlandse. Wij hebben hier niet twee kampen die inhoudelijk en emotioneel tegenover elkaar staan op zo ongeveer alle onderwerpen, van klimaat tot infectieziektebestrijding. Dat werd deze week weer duidelijk: de onenigheid in de coalitie (en trouwens ook in de oppositie) over Europese leningen voor defensie-investeringen liet zien dat de partijen niet op elk onderwerp in hetzelfde kamp zitten. Daarnaast zijn lang niet alle rechtse kiezers fan van Trump, zoals maandag bleek uit een NRC-reportage over de stemming in het land.

De ruimte tussen de VS en Nederland, altijd al groot, groeit nu rap. Trump doet geen enkele poging de schijn van nepotisme en corruptie te ontduiken: deze week hield hij voor het Witte Huis een promopraatje voor Tesla, met Elon Musk aan zijn zijde. In Nederland maakt ondertussen slechts tien procent van de burgers zich zorgen over corruptie, bleek donderdag uit onderzoek van Ipsos. Begrijpelijk, want we staan in de toptien van minst corrupte landen. Bij ons plegen bestuurders mindere vergrijpen, zoals deze week de burgemeester van Houten: die moest vertrekken omdat hij zich volgens zijn ambtenaren schuldig had gemaakt aan micromanagement en „grensoverschrijdende verbale uitingen” (denk aan stemverheffing). In de woorden van een ambtenaar: „Hij zegt het niet omfloerst, maar gewoon ‘baf, in your face’.” In Houten was men daar niet van gediend.

Terwijl Trump en Musk grensoverschrijdend gedrag tot norm verheffen, word je in Nederland ontslagen als je je ambtenaren een onveilig gevoel geeft. Laat eens bezinken hoe groot dit verschil is.

Floor Rusman (f.rusman@nrc.nl) is redacteur van NRC

Delen

Mail de redactie

Dat rechters de kop van jut gingen worden, kon je al uittekenen bij de presentatie van het hoofdlijnenakkoord. Of het nou om klimaat, asiel of stikstof gaat, politici bedenken dingen die juridisch niet kunnen, rechters concluderen dat die dingen juridisch niet kunnen en media concluderen „Ja, jeetje, dit is een lastige, kunnen die rechters niet wat duidelijker zijn?”

De afgelopen maand ging het precies zo. De Ramadan Expo in Utrecht nodigde drie buitenlandse sprekers uit. Na alarmerende berichten in De Telegraaf haalde een motie om de ‘haatpredikers’ het land niet in te laten een ruime meerderheid in de Tweede Kamer.

De ministers Marjolein Faber (PVV) en David van Weel (VVD) legden een inreisverbod op, het drietal ging in bezwaar en kreeg gelijk. De rechter wees erop dat uit de onderbouwing van het besluit niet bleek dat de predikers een gevaar vormden voor de openbare orde. Dat wisten de ministers best, want dat had de NCTV ook al gezegd. Bovendien voldeed de onderbouwing van het besluit überhaupt niet aan de regels die daar nu eenmaal voor gelden.

De ministers hebben hun werk dus niet goed gedaan. De rechter wel, die kon niet anders dan een streep door het inreisverbod zetten. Toch werden de rechter en zijn vrouw online bedreigd, aanleiding voor de Amsterdamse ‘togadriehoek’ om van zich te laten horen in De Telegraaf. „Wij zoeken niet snel publiciteit, maar togadragers worden bedreigd en rechterlijke uitspraken afgedaan als maar een mening.” De rechtsstaat staat daarom onder druk, schrijven ze, het is aan de samenleving om die te beschermen.

De reacties op de noodkreet keurden de bedreigingen natúúrlijk af, maar er werd ook steeds gepleit voor duidelijke taal. „Betere uitleg en meer transparantie over de motivering van een vonnis door rechters is uiterst belangrijk”, schreef Aylin Bilic in NRC. „Veel vonnissen zijn onbegrijpelijk voor gewone burgers”, voegde het hoofdredactioneel commentaar van NRC daaraan toe. Nausicaa Marbe stelde in De Telegraaf dat „hautaine rechters beter kunnen luisteren naar de noodkreet van burgers, in plaats van te oreren over de ondermijning van de rechtsstaat”.

Maar wat zorgde in die zaak nou voor verwarring? Dat was nou juist de duidelijke taal. ‘Die haatpredikanten komen het land niet in’, maar niet onderbouwen op basis waarvan we ze dan precies gaan weigeren. Dat vervolgens in het vonnis staat dat „wat betreft de gestelde bedreiging van de openbare orde een deugdelijke motivering ontbeert”, is echt het probleem niet.

„Wie hetzelfde anders zegt, zegt iets anders”, staat er boven de poort van de voormalige rechtenfaculteit van de UvA. Rechters zijn gebonden aan juridische taal, daar kunnen ze niet al te veel van afwijken.

Toch zijn er genoeg initiatieven om vonnissen begrijpelijker te maken. Zo is er het project ‘Wieb’ (Wat ik eigenlijk bedoel), waar juristen ‘voorleesvonnissen’ maken in korte zinnen met eenvoudige woorden. En deze week zag ik nog een persrechter voor de camera uitleggen dat ook een burgemeester niet mag masturberen tijdens het autorijden en dat hij daarom dus een geldboete krijgt.

Hartstikke mooie initiatieven, maar het zal de frustratie over onbegrijpelijke vonnissen niet wegnemen. Zeker bij de civiele rechter, waar twee partijen tegenover elkaar staan, is er per definitie onduidelijkheid, anders was er geen rechter nodig geweest.

Met hun duidelijke taal doen politici alsof ‘de wil van het volk’ het enige belang is dat telt, maar het gaat altijd om een afweging van belangen. Dat is ingewikkeld, een rechter kan daar niet zomaar overheen stappen.

Ik sprak ooit bestuurskundige Mark van Twist, die hoge ambtenaren en politici adviseert over hun taalgebruik, duidelijkheid is volgens hem ook dat je durft te benoemen dat iets ingewikkeld is: „Als je het simpel wilt maken, maak het dan eerst een stukje ingewikkelder.”

Het probleem is nou juist al die duidelijke taal. Criminelen horen achter de tralies; We moeten met de vuist op tafel slaan; Make America Great Again; Normaal. Doen. Iedereen weet wat er gezegd wordt, maar niemand weet wat het precies betekent. Laat rechters alsjeblieft niet ook nog duidelijke taal gaan spreken.

Delen

Mail de redactie

Het is al donker in het skatepark. Een jongen haalt drie spuitbussen uit een tas. Klik-klik-klik. Hij schudt de fles. Psshhh. Eerste streep gezet. Klik-klik-klik. Psshhh. Fick die Polizei, staat er even later op het richeltje, fuck de politie. Tussendoor kijkt de jongen af en toe over zijn schouder – op de uitkijk voor diezelfde politie.

Dat de relatie tussen linkse jongeren en de politie in Berlijn gespannen is, bleek ook dit jaar weer uit het steevast harde optreden van de oproerpolitie bij protesten: een demonstratie op Internationale Vrouwendag werd vorig weekend nog met geweld beëindigd. Bij protesten is de politie vaak massaal aanwezig en mikpunt van protestleuzen als „Überall Polizei, nirgendwo Gerechtigkeit” of „Ganz Berlin hasst die Polizei”.

Politiegeweld bij demonstraties is een terugkerend onderwerp in Berlijnse kroegen, skateparkjes en collegezalen. De laatste weken wordt daarbij zonder uitzondering gesproken over de aanval in Mannheim van begin deze maand, waarbij een automobilist op een menigte inreed met twee doden en elf gewonden tot gevolg. Er waren de laatste maanden vaker dergelijke geweldsincidenten in Duitsland.

Dezelfde dag verklaarde de politie dat de verdachte een witte autochtone Duitser was zonder politiek motief – geen migrant, zoals in eerdere gevallen. De gebeurtenis verdween relatief snel van de televisie en van nieuwssites. Publieke omroepen ARD en ZDF pasten na eerdere gewelddadige aanvallen in München en Maagdenburg de programmering aan met een speciale uitzending, een zogenoemd Brennpunkt. Op 3 maart besteedden de zenders in verschillende uitzendingen aandacht aan Mannheim, maar ’s avonds geen Brennpunkt. Wel een carnavalsshow.

De snelle verklaring van de politie en beperkte interesse van de media getuigt van hun bevooroordeeldheid, is de tendens in die kroegen, skateparkjes en collegezalen, alsook in bepaalde activistische media. Want: hoe wist de politie zo snel dat er geen politiek motief was? Uit onderzoek van het antifascistische onderzoeksplatform EXIF Recherche bleek de volgende dag dat de verdachte betrokken was bij neonazistische organisaties en extreemrechtse demonstraties.

De onthulling deed de interesse van mainstream media weer oplaaien: onder meer Die Welt berichtte dat de verdachte eerder was veroordeeld voor het gebruik van een nazileus. Op de site van ZDF noemde een strafrechtdeskundige het „verrassend” dat het Duitse Openbaar Ministerie ondanks deze aanwijzingen bij de verklaring van de politie bleef: geen extremistisch of politiek motief. Der Spiegel publiceerde een interview met de taxichauffeur – een islamitische migrant uit Pakistan – die de aanval stopte en erger voorkwam.

Psychische problemen

Maar politici bleven stil. Geen oproepen tot dichte grenzen, een strenger migratiebeleid, uitzetting van migranten dit keer: de man was Duits. Hij kampte met psychische problemen – net zoals eerdere aanslagplegers – maar geen politicus die riep: verdorie, dat ggz-beleid moet op de schop. Ook de aanwijzingen van extreemrechtse en neonazistische sympathieën van de verdachte bleken geen aanleiding tot politieke zorgen, terwijl criminaliteit uit die hoek in Duitsland op een hoogtepunt is.

De achtergrond van de verdachte biedt genoeg aanknopingspunten voor evenzoveel politieke zorgen als bij ‘nog’ een aanval van een migrant. Met het uitblijven daarvan wordt men geconfronteerd met het voornaamste verschil: dit was een witte, Duitse dader. De snelle conclusie van de politie, en het verschil in berichtgeving van media en reacties van politici versterken het wantrouwen, schrijft Der Freitag. Fick die Polizei zal in ieder geval niet uit het straatbeeld verdwijnen.

Delen

Mail de redactie

Het ging zo snel en tegelijkertijd zo langzaam: op 16 maart 2020 sloten alle scholen en kinderopvangen waarmee Nederland de eerste lockdown van – zo bleek later – vele inging. Toen drie jaar later de laatste maatregel verviel, leek het alsof we een nieuw normaal in zouden gaan. Nu moet blijken hoeveel daarvan is gebleven, van thuiswerken tot afstand houden bij ziekte.

Daarom willen wij van jou weten: welke lessen uit die drie jaar mogen absoluut niet vergeten worden? Doe mee met het debat en stuur ons jouw reactie via het onderstaande formulier in max. 250 woorden. Een deel van de reacties wordt gepubliceerd op onze brievenpagina en online aankomende zaterdag.

Delen

Mail de redactie