Hoe de desinformatie van het ultrarechtse Vox een voedingsbodem vormde voor explosieve rellen

‘Kom we gaan jagen. We gaan met twee auto’s. Wie gaat er mee? We laten Marokkaanse hoofden rollen.” Met die woorden hitsten extreemrechtse groepen op Telegram elkaar afgelopen weekend op om op ‘Maghrebi’s’ te jagen. In de gemeente Torre Pacheco, in de Zuid-Spaanse regio Murcía, liep deze „jacht” compleet uit de hand. Vrijdagnacht begonnen de rellen tussen extreemrechtse groepen en inwoners met een migratieachtergrond. De relschoppers vernielden ook bedrijven van mensen met een migratieachtergrond, zoals kebabzaken. De Guardia Civil zette 75 agenten in, maar zij konden het geweld niet stoppen. Er vielen tientallen gewonden.

De onrust in Torre Pacheco ontstond nadat de 68-jarige Domingo Tomás Martínez aan Spaanse media vertelde dat hij op straat was aangevallen door drie jongeren, van wie hij dacht dat ze van Noord-Afrikaanse afkomst waren. Eén van de drie had hem in elkaar geslagen, een ander had tegen hem geschreeuwd en de derde had volgens Martínez de aanval gefilmd. Hij deed aangifte.

Maar nog voor de politie onderzoek kon doen, explodeerden Telegramchats van extreemrechtse groeperingen zoals ‘Deport them now’ en ‘Democracia Nacional’. Een foto van de toegetakelde Martínez werd massaal gedeeld op sociale media. Het is niet duidelijk waar die foto precies vandaan kwam en of die al rondging vóór het interview, de berichten daarover verschillen. „Dit hebben buitenlanders een inwoner van Torre Pacheco aangedaan”, stond erbij. Een ander reageerde: „Dood aan die klootzakken”.

Er werden plannen gemaakt om diezelfde nacht toe te slaan. Als een chatgebruiker zegt dat het niet duidelijk is wie de daders zijn en het dus onmogelijk is om ze te vinden, antwoordt iemand anders: „Goed of slecht. We pakken ze allemaal.”

De politie arresteert zaterdag drie demonstranten tijdens de rellen in Torre Pacheco, Murcia, Spanje.

Foto Olmo Blanco/Getty Images

De relschoppers op zondag, terwijl ze wegrennen voor de politie in Torre Pacheco.Foto Violeta Santos Moura/Reuters

Foto Violeta Santos Moura/Reuters

De chatgroepen bestaan al langer. Volgens Spaanse media zouden er zeventien zijn, met meer dan 1.700 leden uit het hele land. De Murcia-chat groeit sinds vorige week donderdag in rap tempo. Er worden video’s gedeeld van mishandelingen en straatberovingen.

„Dit is ook in Torre Pacheco”, schrijft een lid bij een video van een man die tegen een muur wordt geduwd door jongeren. Maar volgens de Spaanse publieke omroep RTVE gaat het om een incident uit 2021 in Guadalajara, Mexico. Het is niet het enige voorbeeld van desinformatie in de Murcia-chat, die meer dan 20.000 berichten bevatte. Telegram heeft de meeste groepen inmiddels gesloten vanwege de oproepen tot geweld.

Xenofobe uitspraken

De voedingsbodem voor het oplaaiende geweld werd een paar dagen voor de rellen geschept door de ultrarechtse partij Vox. Op een partijcongres kondigde leider Santiago Abascal aan „alle migranten” te willen deporteren, inclusief hun in Spanje geboren kinderen. „Het zijn allemaal mensen die hier zijn gekomen om misdaden te plegen en die een vreemde religie proberen op te dringen.” Volgens een Vox-woordvoerder gaat het in totaal om acht miljoen migranten in Spanje.

De openlijk xenofobe uitspraken leidden tot bijval in de extreemrechtse chats, maar ook tot kritiek. Na de rellen legde binnenlandminister Fernando Grande-Marlaska de schuld voor het geweld bij Vox, omdat de partij „zonder reden immigratie aan criminaliteit linkt”. Abascal reageerde ontkennend: hij zei dat hij over ‘illegale’ migranten sprak en dat hij geen idee heeft hoeveel migranten er zijn in Spanje.

Vox-leider Santiago Abascal toont maandag een foto van Domingo Tomás Martínez tijdens een persconferentie over de rellen.

Foto Alejandro Martinez Velez/Getty Images

Maar zijn collega’s bleven bij de eerdere koers. Een dag na de rellen zei de regionale leider van Vox in Murcía, José Ángel Antelo: „Naar Spanje kom je om te werken, niet om misdaden te plegen, te verkrachten of te moorden. Zulke mensen willen we niet in ons land. We gaan ze allemaal deporteren.” Het Openbaar Ministerie van Murcia is een onderzoek gestart naar de uitspraken.

De ‘jacht’ op Marokkanen houdt ook de gemoederen in Marokko bezig. Marokkaanse media spreken van „pogroms”. Ze uiten felle kritiek op de Spaanse autoriteiten, die er niet in slaagden extreemrechtse oproepen tot geweld te stoppen. Toch blijft een officiële veroordeling vanuit Rabat uit. Het lijkt erop dat de regering kiest voor diplomatieke terughoudendheid, om de relatie met Spanje niet onder druk te zetten.

Polarisatie

Torre Pacheco telt 40.000 inwoners, van wie 30 procent van Noord-Afrikaanse afkomst is. Velen van hen werken in de landbouw of visserij en zijn onmisbaar voor de regio. De inwoners van San Antonio, de wijk waar de rellen plaatsvonden, reageerden geschokt. „Ik kom hier vandaan en dat kan en mag niemand mij ontnemen”, zei de 23-jarige Imad tegen RTVE. „Wij willen helpen om de daders van de mishandeling te vinden. Ze kunnen ons niet op één hoop gooien en ons aanvallen!”

Een paar dagen na de rellen is de rust in de Murciaanse stad voorzichtig teruggekeerd, maar in Spanje woedt een discussie over polarisatie. Verschillende antiracismebewegingen reageren met afschuw op het geweld, al zijn ze niet verbaasd. „Wat er in Torre Pacheco is gebeurd is nieuw noch spontaan”, zegt Moha Gerehou, opiniemaker en een van de bekende activisten in het land. „De media koppelen migratie vaak onevenredig aan criminaliteit, wat een vertekend beeld creëert en racisme versterkt. Daarnaast wordt de haat aangewakkerd door de racistische en islamofobe uitlatingen van extrema derecha partijen zoals Vox.”

„Extreemrechtse groepen komen ermee weg. Dit is geen incident, maar een structureel probleem in onze samenleving.”

De Guarda Civil heeft zo’n tachtig relschoppers in beeld gebracht, de meesten komen niet uit Torre Pacheco. Velen van hen zouden al bekend zijn bij justitie wegens geweldsdelicten. Tot nu toe zijn zeven personen gearresteerd op verdenking van opruiing, haatmisdrijven, geweldpleging en het verstoren van de openbare orde. Ook heeft de politie drie verdachten opgepakt voor de mishandeling van de 68-jarige Martínez. Na het weekend werd het aantal agenten opgeschaald naar 130.

„Er zijn nauwelijks mensen uit extreemrechtse hoek gearresteerd, waardoor migranten zich onbeschermd voelen en het gevoel ontstaat dat autoriteiten hen laten vallen”, zegt Gerehou. „Extreemrechtse groepen komen ermee weg. Dit is geen incident, maar een structureel probleem in onze samenleving.”

Een demonstrant hijst de Spaanse vlag tijdens een protest in de stad Torre Pacheco.

Foto Pablo Miranzo/EPA


Column | Nog meer kinderen die niet gemengd gymmen

Na de zomer start in Amsterdam een tweede islamitische middelbare school. Er is er nu één, het Cornelius Haga Lyceum, tijdelijk in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer gehuisvest. Met het risico – onterecht – voor racist uitgemaakt te worden: daar is de buurt bepaald niet blij mee. Er is veel overlast en vernieling, klagen buurtbewoners. En als je er iets van zegt, zou je uitgescholden worden of krijg je seksueel getinte opmerkingen naar je hoofd. Buurtbewoners vinden de intimidaties en provocaties het vervelendst, melden ze in een reportage in De Telegraaf. Stadsdeelvoorzitter Ester Fabriek (PvdA) herkent de problemen, maar kan weinig doen, wordt in hetzelfde artikel vermeld.

Sinds 2021 is een school oprichten eenvoudiger geworden. Als je tussen de 600 en 750 steunbetuigingen binnen hebt, kun je in Nederland al snel een middelbare school beginnen. De ouders die hun handtekening zetten, moeten wel in de buurt van de nieuwe school wonen.

Het rare is: er is nauwelijks ophef over, terwijl het oprichten van nieuwe islamitische scholen de integratie niet bepaald bevordert. Mijn frustratie is dat er in Amsterdam hierdoor meer kinderen op scholen belanden waar ze niet gemengd kunnen gymmen, waar westerse muziek maken vaak taboe is, vasten gestimuleerd wordt en meisjes aangemoedigd worden ruim vallende kleding te dragen. Hoe het zit met stimulering van het dragen van een hoofddoek, weet ik niet, maar ongetwijfeld begint die op jonge leeftijd.

En hoe gaan kinderen op islamitische scholen buiten schooltijd om met niet-religieuze kinderen in de straat, bij het buitenzwembad of in de bioscoop als ze hen straks niet meer tegenkomen in het klaslokaal? Hoe gaat de samenwerking met anderen als die kinderen in de toekomst accountant, tandartsassistent of journalist worden?

Dat ik citeer uit een reportage in De Telegraaf, zal voor velen reden zijn om deze column direct schamper terzijde te leggen. Maar waarom is er geen nieuwsgierigheid bij journalisten van andere kranten om de gevolgen te analyseren van nog verdergaande segregatie in het onderwijs door oprichting van islamitische scholen? Je zou van seculiere partijen zoals D66 en GroenLinks verwachten dat ze er alles aan doen om indoctrinatie te voorkomen, met denkbeelden die indruisen tegen de waarden van een vrije, democratische samenleving zoals radicale gelijkheid van man en vrouw. Hoe willen deze partijen op de barricaden staan voor lhbtqi-rechten als het ontkennen van die rechten op islamitische scholen oogluikend wordt toestaan?

Bijkomend probleem is dat de leerlingenaantallen teruglopen. Scholen willen die aantallen omhoog krijgen of vasthouden. Het gevaar is dat ze de concurrentie met islamitische scholen willen aangaan door het openbare karakter van hun school geweld aan te doen. Door (islamitisch) godsdienstonderwijs in te voeren, bidruimtes in te richten en religieuze kleding en symbolen bij leerlingen al op jonge leeftijd toe te staan.

We weten dat de christelijke partijen in de Tweede Kamer nooit zullen sleutelen aan Artikel 23 van onze Grondwet dat de vrijheid en staatsfinanciering van het bijzonder onderwijs regelt. We weten ook dat de VVD daar nooit aan heeft willen tornen. GroenLinks-PvdA zit helemaal in een moeras van inclusiviteitsdenken waardoor kritische vragen stellen bij wensen van minderheden, niet aan de orde lijkt en het belang van integratie geheel lijkt te zijn losgelaten. Zelfs aan de rechterkant heerst angst om kritiek te uiten. Ex-staatssecretaris Ingrid Coenradie (ex-PVV) zei laatst dat ze geen mening had over islamitische scholen, toen een journalist haar daarnaar vroeg. Ze was duidelijk overvallen door die vraag, maar staat in mijn ogen tegelijk ook symbool voor al die mensen die op een verjaardagsfeestje of een etentje de mond houden, wanneer het over islamitisch onderwijs gaat. Want wie daar kritiek op heeft, krijgt al gauw het etiket ‘racist’ en geldt als besmet.

Aylin Bilic is headhunter en publicist.


Op zoek naar een parkeerplek in Zandvoort? Sorry, deze straat is afgesloten, zegt Google Maps

Een jongen in zwembroek graaft een kuil in het zand, om de paar tellen overspoelen de golven zijn werk. Elders op het strand van Zandvoort hangen twee pubers verveeld tegen het blauwe glijbaantje van een speeltoestel. Vier mannen in shorts en windjacks keren zich richting Noordzee voor een groepsfoto, blikjes bier in de hand. Op een rustige woensdagmiddag als deze is het strand van iedereen.

Landinwaarts speelt juist de vraag wie in de publieke ruimte voorrang krijgt: de toerist of de lokale inwoner? Een groep bewoners van de Parkbuurt is zodanig klaar met de verkeersdrukte en parkeeroverlast op zomerse dagen, dat ze hun straat zelf hebben ‘afgesloten’ op navigatie-apps. Ze gaven aan Google Maps door dat de straten gestremd zijn, terwijl dat in werkelijkheid niet het geval is. Via de navigatie-app weren bewoners zo toeristen die op zoek zijn naar een parkeerplek. De gemeente vindt de bewonersactie ongehoord, en heeft borden in het Duits en Nederlands geplaatst met ‘navigatie uit’, om bezoekers toch richting parkeerterreinen te leiden – ook via de bewuste straten.

Het is misschien niet helemaal legaal, maar het werkt wel

Bas
inwoner van Zandvoort

De Parkbuurt, die net achter het strand ligt, telt opvallend meer bloembakken dan elders in het dorp. Naast de grote bakken van de gemeente, hebben inwoners zelf kleinere potten op de stoep en op straat geplaatst. Er staan vlaggetjes en roze bloemen in en er zitten 30 km/u-stickers op. Geen van de buurtbewoners geeft tegen NRC aan dat zij degenen zijn die oneigenlijk aan Google Maps hebben doorgegeven dat hun straat is afgesloten. Al snapt het merendeel de actie wel. „Het is nu elk weekend druk, dus je probeert wat”, zegt een man die zijn hond uitlaat. Een gepensioneerde: „Toen ik jong was, kon je de auto hier nog overal neerzetten”.

Agressief

Journalist Bas (66, liever geen achternaam), zag het Google Maps-initiatief heus in de buurtapp voorbijkomen. Tuurlijk. In een strak groen shirtje drinkt hij een kop koffie voor zijn huis, hond Luna kwispelt aan zijn voeten. Op drukke stranddagen loopt het volgens hem „de spuigaten uit”. „Mensen rijden hier 70 kilometer per uur terwijl er kinderen spelen. Soms worden ze agressief, dat snap ik als je zoekt naar een parkeerplek die er niet is.”

Bewoners van de Parkbuurt nemen digitale maatregelen maar plaatsen ook plantenbakken op de stoepen zodat mensen er niet kunnen parkeren. Foto Olivier Middendorp

Uit het schuurtje naast zijn woning haalt Bas een rood verbodsbord. Als hij vindt dat het „krankzinnig druk” is, vraagt hij in de buurtapp of er „consensus” is om dat bord een dag op straat te zetten, aan de entree van de Parkbuurt. „Het is misschien niet helemaal legaal, maar het werkt wel.”

Willemien, een oudere dame met een groene boodschappentas, loopt net langs („dit is niet afgesproken, hoor”). Ze vindt het verkeersbord van Bas „enig”. Terwijl ze Luna aait, zegt ze: „Het schrikt toeristen af, net als die Google Maps-actie. Iedereen hier is voor.”

2.000 parkeerplekken

Nog geen kilometer verderop, in zijn werkkamer op het gemeentehuis van Zandvoort, wijst verkeerswethouder Gert-Jan Bluijs op een plattegrondje de verschillende parkeerstroken- en terreinen aan. „Op parkeerplaats De Zuid: 2.000 plekken. Die kunnen we opschalen met 300. En daar, langs de boulevard kun je ook staan.”

Die zijn vooral nodig op momenten dat het lekker strandweer is of dat een evenement plaatsvindt (behalve tijdens de Grand Prix, dan is het dorp afgesloten en mogen enkel auto’s van bewoners naar binnen).

Op „die beroemde dagen” trekt Zandvoort ruim honderdduizend bezoekers. Dat komt volgens Bluijs neer op vijf- tot zesduizend auto’s. „Met extra verkeersregelaars en handhavers kunnen we die drukte aan, maar het blijft een badplaats.”

Het irriteert me dat ze zelf op de stoel van de rechter gaan zitten

Gert-Jan Bluijs
verkeerswethouder Zandvoort

De actie van de bewoners keurt Bluijs af, hij heeft Google gevraagd de „fake navigatie” niet langer door te voeren in Maps. De wethouder gaat „graag met bewoners in gesprek”, maar weet ook niet wie het zijn. „Het irriteert me dat ze zelf op de stoel van de rechter gaan zitten.”

De verkeerswethouder is niet te spreken over de acties van bewoners: „Soms wordt wel eens vergeten dat toerisme ook veel inkomsten oplevert. We hebben hier relatief lage woonlasten, dat moet ergens vandaan komen.” Foto Olivier Middendorp

Is de eigenrichting van een groep inwoners niet ook een noodkreet over de groeiende stroom toeristen? Bluijs: „Grip krijgen op toerisme is bijna een cultureel proces op zich. We willen het dorp leefbaar houden, maar ook gastvrij zijn. En soms wordt wel eens vergeten dat toerisme ook veel inkomsten oplevert. We hebben hier relatief lage woonlasten, dat moet ergens vandaan komen.”

Overtoerisme

Jan van der Borg, een hoogleraar economie en toerisme verbonden aan de universiteiten van Leuven en Venetië, vertelt aan de telefoon dat hij niet opkijkt van het incident in Zandvoort. „De hoeveelheid toeristen die een plaats aankan, is afhankelijk van voorzieningen als het aantal parkeerplaatsen, bussen en restaurants. Die voorzieningen worden niet alleen door toeristen gebruikt, maar ook door inwoners en forenzen. Overtoerisme gaat dus niet zodanig om aantallen, maar om het samenspel van factoren.”

Van der Borg vindt dat bestuurders in het algemeen „te laconiek” omgaan met de gevaren van overtoerisme. „Zij zitten in een spagaat, want de economische belangen zijn heel groot en positief, maar het aanbod aan toeristische bestemmingen blijft constant. De komende jaren zal een steeds groter aantal mensen dus dezelfde plekken willen bezoeken. Dat brengt de draagkracht in gevaar. Gemeentebesturen moeten impopulaire keuzes maken, willen ze continue overlast vermijden.”

Lees ook

Feestprotest op het Leidseplein: ‘Je moet van Amsterdam geen dorp maken’

Volle terrassen op het Leidseplein in Amsterdam. In 2023 trok de stad 25,4 miljoen dagbezoekers.


Column | De een zette een trampoline op het veldje, de ander sleepte een glijbaan naar buiten: in Heerlen-Noord moet je er zelf iets van maken

De hele Evertsentraat is ondergraven met rattenstelsels – trek maar eens een stoeptegel omhoog. Zo nu en dan verzakt een achtertuin en de ratten komen binnen door de kieren van de tochtige jaren vijftig-woningen of via een losse regenpijp. Overbuurman Dion heeft z’n visboot van 300 euro in de kelder al moeten wegdoen, Aafke (33) alle babyspullen. En de woningbouw kun je bellen wat je wilt, er verandert niks.

In Heerlen-Noord moet je er zelf iets van maken. En natuurlijk heeft Aafke getwijfeld toen ze twee jaar geleden met haar gezin hierheen kon verhuizen. Heerlen-Noord, in armoedeval geraakt na de sluiting van de mijnen, heeft al geen beste naam en de wijk Weggebekker, waar zij en haar man – beiden afgekeurd – een huurhuis konden krijgen, zowat de slechtste van het land.

Van de 420 inwoners leeft ruim de helft van een uitkering. Van ver buiten Limburg verhuizen mensen hierheen omdat alleen in deze wijk een huurwoning nog betaalbaar is. En daarna trekken ze ook weer snel weg. Nergens is de uitstroom van bewoners – 77 procent in de afgelopen tien jaar – zó groot.

Een schone en veilige omgeving is het enige dat Aafke voor haar twee jonge kinderen wenst. Dat ze kunnen stoepkrijten en touwtjespringen. Vallen! Breek een arm, desnoods! Alles beter dan thuis achter die schermpjes. Ze wil dat haar kinderen zorgeloos opgroeien en is daar vanwege haar eigen verleden – „loverboy-circuit” – extra alert op.

Alleen, krijg het maar eens voor elkaar. In de meeste buurten houden ze van groen, in de Evertsenstraat hebben ze juist liever wat minder. Wijzend: „Je moest eens weten wat er allemaal in die bosjes verdwijnt”. En neem de strook met moestuinen aan het einde van de straat. Toen haar opa hier woonde trok ’ie er joekels van bloemkolen uit. Nu vind je er vaten met onbestemde inhoud. Spuiten, condooms. En laatst een gewonde jongeman. Aafke: „Ik zou er nog geen aardappel durven poten”.

Van de drugshandel een paar huizen verderop had ze niet eens geweten. Nu hangt er een briefje van de gemeente: „Pand gesloten wegens…”. En toen laatst aan de overkant een wietplantage werd ontmanteld, hield ze haar kinderen binnen.

In de meeste buurten willen ze meer groen, in de Evertsenstraat juist wat minder

Maar hé, je moet er zelf iets van maken.

Het begon met Richard die de trampoline van z’n dochter op het openbare grasveld tussen de huizen had neergezet. Daarna plaatste ook Dion er een stel trampolines bij; had ’ie ergens gratis opgehaald. Peter en Miranda: een picknicktafel. Het Syrische gezin: de glijbaan uit hun achtertuin. En ook Aafke en haar man verplaatsten hun glijbaan van achter naar vóór.

En voor het eerst in jaren spelen alle kinderen van de Evertsenstraat weer buiten. Ouders houden elkaars kroost in het oog en de buurtbarbecue laatst was eindelijk weer druk bezocht. In de schutting met Aafkes directe buren, die aanvankelijk wilden verhuizen, zit nu zelfs een poortje naar elkaars achtertuin.

Doorpakken nu. Vorige week heeft Aafke de gemeente gebeld en een aanvraag ingediend voor drie handprikkers, prullenbakken en een speeltoestel. En kijk eens naar de reacties in de buurtapp. Meerdere hartjes. ‘Goed bezig.’ En: ‘Als we het samen doen komt helemaal goed’.

Freek Schravesande doet elke donderdag ergens vanuit Nederland verslag.


Opeens ligt Tadej Pogacar, de man die vrijwel nooit valt, op de grond bij een vluchtheuvel

Er ligt ineens een renner met een wit tenue op de grond. Snel kijken of hij een gouden helm draagt; nee, het is niet Remco Evenepoel in zijn jongerentrui. Is het dan een renner van Bahrein-Victorious, met hun witte tricots? Ook niet, hun kopman zit niet in het groepje klassementsrenners. Dan blijft er maar een iemand over: het is écht de witte regenboogtrui van Tadej Pogacar die zojuist over het asfalt is geschoven.

Vrijwel nooit valt Pogacar van zijn fiets, maar woensdag gebeurt het toch, in de finale van de elfde etappe van en naar Toulouse. Zijn voorwiel wordt aangetikt als de Noor Tobias Halland Johanessen voor hem langs kruist, in een poging een demarrage voorin de groep te pareren. De Sloveen verliest zijn evenwicht en schuift over zijn linkerzijde onderuit. Bij een vluchtheuvel met verkeerspaaltjes komt hij tot stilstand.

Heel kort lijkt Pogacar nodig te hebben om te beseffen wat er is gebeurd, en dan staat hij snel op. Draait zijn fiets om, bestudeert de schade. Ketting eraf. Even staat hij te rommelen, snel komt er hulp van een materiaalman. Binnen vijftien seconden zit Pogacar weer op de fiets.

De achterstand van de Sloveen op het groepje met Jonas Vingegaard, zijn voornaamste rivaal, is echter opgelopen tot een halve minuut. Wordt hier het algemeen klassement van de Tour op zijn kop gezet? Dat niet, de concurrenten van Pogacar tonen zich sportief en knijpen uit respect in de remmen. Met nog ruim twee kilometer te gaan sluit Pogacar weer aan en gezamenlijk rijden de beste klassementsrenners van deze Tour over de finish.

Turboversnelling

De etappe van en naar Toulouse is er eentje om van op het puntje van je stoel te gaan zitten, zoals er al zoveel etappes zijn geweest deze editie. En opnieuw is Mathieu van der Poel, al ritwinnaar en drager van de gele trui geweest, verantwoordelijk voor het vuurwerk. Met een voor hem typerende turboversnelling op het laatste klimmetje van de dag, terwijl de weg met 18 procent stijgt, knalt hij weg bij zijn medevluchters en gaat hij op jacht naar de twee koplopers.

Jonas Abrahamsen (links) wint de etappe vóór Mauro Schmid, wanneer een demonstrant van de weg wordt gehaald. Foto Sarah Meyssonnier / Reuters

Die moeten met ruim een halve minuut voorsprong nog acht kilometer afleggen, en een ontketende Van der Poel komt tot op acht seconden. Hij kan ze zíén, de Noor Jonas Abrahamsen en de Zwitser Mauro Schmid, maar hij komt er niet bij. Het duo sprint om de dagzege, Abrahamsen wint – nadat een demonstrant met een shirt met het opschrift ‘Israel out of the Tour’ (gericht tegen wielerploeg Israel-Premier Tech) van de weg wordt gehaald. Zeven seconden later rolt Van der Poel over de streep.

Daarachter herhaalt zich het patroon van de afgelopen dagen: Visma-Lease a Bike valt aan, met dit keer Vingegaard en Matteo Jorgenson in de hoofdrollen, en Pogacar verdedigt. Het is opwindend om naar te kijken, maar netto lijkt het niks te veranderen in het algemeen klassement. En dan valt Pogacar.

Serieuze gezichten

Bij de ploegbus van UAE Team Emirates-XRG staan de gezichten na afloop van de etappe serieus. Het pak van Pogacar is kapot, hij heeft schaafwonden op zijn linkerarm en -heup. Zelf zegt de Sloveen dat de schade meevalt. „Ik ben wat huid verloren en ben een beetje gebutst, maar ik heb slechtere dagen meegemaakt.”

Nadat hij gedoucht heeft, wordt hij gecontroleerd op breuken, maar die lijken er niet te zijn. Pogacar hoeft ook niet naar het ziekenhuis.

Het is wel een nieuw barstje in het bastion van zijn ploeg. ’s Ochtends voor de start had Jhonatan Narvaez, de Colombiaanse helper van Pogacar, nog resoluut van de hand gewezen dat zijn ploeg zwakker is dan de Nederlandse ploeg van Vingegaard. „Alle renners hier hebben zich optimaal voorbereid op deze wedstrijd, dus je kunt niet stellen dat zij sterker zijn.”

Bij de finish zijn flinke schaafwonden te zien op de linkerarm van Pogacar. Foto Martin Divisek / EPA

Maar de ploeg uit de Emiraten is al Joao Almeida kwijt, de beoogde meesterknecht van Pogacar in het hooggebergte, nadat hij een rib brak bij een val in de negende etappe. Een andere klimmer van de ploeg die Pogacar moet bijstaan, Pavel Sivakov, was de afgelopen dagen ziek. Nu is ook de kopman, de soms onaantastbaar ogende Pogacar, bont en blauw.

Zijn ploegbaas Mauro Gianetti is geschrokken. „We maakten ons wel even zorgen, want je weet bij een val nooit hoe groot de schade zal zijn. Gelukkig lijkt die mee te vallen, ook al gebeurde het op volle snelheid.” Volgens Gianetti is Pogacar vooral boos over de timing van de val, die plaatsvindt op de dag voordat het peloton de Pyreneeën inrijdt.

Donderdag staat een zware bergetappe op het programma, met de finish op de top van de uiterst steile Hautacam. „We zullen ermee moeten leven”, zegt Gianetti berustend. Voor Pogacar is het kijken hoe hij herstelt gedurende de nacht. „De dag na een val ben je nooit op je best”, zei de Sloveen. „Maar ik ga morgen mijn uiterste best doen.”


Hoofdpodium van Belgisch dancefestival Tomorrowland gaat in vlammen op

Woensdagavond is een grote brand uitgebroken op het dancefestival Tomorrowland, bij de Belgische plaats Boom, vlak bij Antwerpen. Het hoofdpodium op het festivalterrein vatte vlam. Volgens verschillende Belgische media waren er ook vuurwerkknallen te horen.

De brand verspreidt zich ondanks de aanwezigheid van de brandweer snel en veroorzaakt enorme schade. Inmiddels is het volledige hoofdpodium verwoest. Tomorrowland telt nog vijftien andere podia, die voor zover bekend ongedeerd zijn gebleven.

Desondanks is het de vraag of en in welke vorm de rest van het festival door kan gaan. Zonder hoofdpodium is het logistiek ingewikkeld om de grote publieksmassa elders op te vangen en naartoe te dirigeren.

‘Kroonjuweel’

Aan de productie van het decor van het hoofdpodium ging een veeleisend proces vooraf. De VRT meldt dat sinds 2023 met liefst 35 artiesten uit tien verschillende landen wordt meegewerkt aan het decor. De Belgische zender beschrijft het hoofdpodium als „het kroonjuweel van het festival”.

Het is vooralsnog onduidelijk of er gewonden zijn gevallen. Ook over de oorzaak is nog niks bekend. Er zouden zo’n duizend medewerkers aanwezig zijn op het festival, dat nog niet open is voor publiek. Vrijdag staan de eerste optredens op de planning, waarvan het onduidelijk is of die door kunnen gaan. Inmiddels is een evacuatie bezig van alle op het terrein aanwezige medewerkers.

Wel worden de wegen rondom het festivalterrein vrijgehouden voor de hulpdiensten. De politie raadt omwonenden aan om ramen en deuren voorlopig gesloten te houden.

Tomorrowland is een dancefestival dat 400.000 bezoekers van over de hele wereld trekt. Ook onder Nederlanders is het festival populair. Het zou twee weekenden in beslag nemen. Bekende artiesten die zouden optreden zijn onder meer Afrojack, David Guetta, Axwell en Steve Aoki.


Ideologisch gedreven hackersgroep NoName uitgeschakeld, maar strijdlustig

Aan de berichten op het X-account van de pro-Russische hacktivisten van NoName057(16) is niet te merken dat ze het doel zijn van een grote, internationale opsporingsactie. „Vrienden, als jullie verdachte berichten van ons ontvangen hebben, neem ze dan niet serieus”, klinkt het strijdlustig. „Het is weer een lading verzinsels van westerse inlichtingendiensten. Ze zijn bang voor ons en daarom proberen ze onze activiteiten te verstoren. Binnenkort zullen we alles weer herstellen.”

Lees ook

Lees ook: NRC.nl werd ook aangevallen door NoName

Het datacentrum van SkyLink in Eygelshoven. Het Russische hostingbedrijf VDSKA, klant bij SkyLink, beheert het netwerk van ‘Anton Levin’.

Woensdag maakte Europol bekend een grote verstoringsoperatie tegen de hackersgroep uitgevoerd te hebben. NoName viel sinds 2022 duizenden websites van Oekraïne en diens medestanders aan met zogenaamde DDoS-aanvallen in een poging ze onbereikbaar te maken.

Volgens Europol is „een groot deel” van de aanvalsinfrastructuur van de groep uitgeschakeld en zijn meer dan honderd van zijn computerservers verstoord. In Frankrijk en Spanje zijn twee personen opgepakt. Daarnaast zijn vijf Russen – vier mannen en een vrouw – op internationale opsporingslijsten geplaatst wegens betrokkenheid bij het hackerscollectief.

Hoelang NoName uitgeschakeld is, blijft en hoe groot de schade daadwerkelijk is, is lastig te zeggen. Computerservers kunnen makkelijk vervangen worden en cybercriminelen die vanuit Rusland westerse doelen aanvallen hoeven niet te vrezen voor vervolging in eigen land. De vijf voortvluchtigen verblijven naar alle waarschijnlijkheid momenteel in Rusland.

NoName claimde woensdag wraak door een hack op de systemen van Quantum Systems, een Duitse dronefabrikant, bekend te maken. „Het lijkt ons dat de data die we daar bemachtigd hebben erg bruikbaar zijn voor het Russische leger”, schrijft de groep op X. Het bedrijf kon woensdag niet op vragen van NRC reageren.

6.000 aanvallen

NoName werd in 2022, rond de Russische inval in Oekraïne, opgericht als een van de vele verbanden van Russische hackers en diens sympathisanten in binnen- en buitenland. NoName viel in die beginjaren vooral Oekraïense websites aan, maar al snel ook sites van overheden en bedrijven uit andere landen, vaak in reactie op politieke ontwikkelingen zoals het verzenden of toezeggen van militaire steun aan Oekraïne.

NoName verdedigde volgens het eigen manifest op chatapp Telegram „de Russische belangen op het informatiefront”. Het document staat bol van pro-Russische stokpaardjes over censuur in het Westen waar het „onacceptabel is om positief te spreken over Rusland”. „Russofobie en andere vormen van neonazisme en racisme zijn de officiële ideologie van deze landen geworden.”

Afgelopen voorjaar viel de groep meer dan 130 Nederlandse websites aan. Ook nrc.nl lag een etmaal uur onder vuur, en was daardoor enkele uren slecht bereikbaar. De hackers vielen daarnaast Nederlandse provincies, vervoersbedrijven, gemeenten en luchthavens online aan. Ook tijdens de NAVO-top in Den Haag was NoName actief.

Europol, die het internationale onderzoek van negentien landen waaronder Nederland coördineerde, houdt NoName verantwoordelijk voor ruim 6.000 DDoS-aanvallen. De aanvallen zijn over het algemeen hinderlijk, maar vaak niet van lange duur. Het doel van de aanvallen is tweeledig: de kwetsbaarheid van westerse landen en websites tonen én aandacht vragen voor de Russische zaak. Niet iedere aanval komt in de publiciteit.

NoName ontwikkelde voor de aanvallen een eigen computerprogramma, dat sympathisanten op hun eigen computer konden installeren. Ze voerden daarmee gezamenlijk de distributed denial of service-aanvallen uit: websites bestoken met een hoop onzinnig internetverkeer om ze onbereikbaar te maken. De aanvallen van NoName werden, zoals ook NRC ondervond, versterkt via een eigen botnet van „enkele honderden” computerservers.

Europol schat dat zo’n 4.000 vrijwilligers meededen aan de aanvallen. Zij werden beloond met cryptomunten en konden punten scoren op interne ranglijsten, zegt Europol. „Deze gegameificeerde manipulatie, vaak gericht op jonge daders, werd emotioneel versterkt met een narratief waarin Rusland verdedigd moest worden, of wraak genomen werd voor politieke gebeurtenissen.” Vrijwilligers die deelnamen aan de aanvallen van NoName kregen van nationale opsporingsdiensten bericht dat ze voor hun acties vervolgd konden worden.


Na misleidende mediacampagne keert deel CDU/CSU zich tegen benoeming Duitse rechter

De coalitiepartijen in Berlijn, CDU/CSU en SPD, liggen op ramkoers omdat de christen-democraten een door de sociaal-democraten voorgedragen rechter niet willen benoemen. Na een misleidende rechtse mediacampagne over het liberale abortusstandpunt van de jurist Frauke Brosius-Gersdorf houdt een deel van de CDU/CSU-fractie de benoeming van Brosius-Gersdorf tot rechter van het constitutioneel hof tegen. De weerstand van de christen-democraten zorgt niet alleen voor een crisis in de regering, maar ook voor een onnodige politisering van de rechtsspraak.

Een beetje politiek is de benoeming van de hoogste rechters in Duitsland altijd: ze worden door de Bondsdag of door de Bondsraad (de vertegenwoordiging van de deelstaten) gekozen. Meestal is dat een formaliteit omdat een juridische commissie van tevoren de kandidaten toetst en de regeringspartijen een overeenkomst hebben over de kandidaten voordat er wordt gestemd. Ook over de drie kandidaten die de coalitie vorige week vrijdag door de Bondsdag wilde laten benoemen was er een akkoord. Maar na een korte en hevige mediastorm over de standpunten van Brosius-Gersdorf – volgens de Frankfurter Allgemeine Zeitung een „walgelijke campagne” tegen haar, volgens de Süddeutsche Zeitungeen lastercampagne uit het boekje” – meende een deel van de CDU/CSU-fractie in de Bondsdag niet meer voor haar te kunnen stemmen.

Abortus tot de negende maand. Merz en zijn gruwelijke rechter

Nius
radicaal-rechtse nieuwssite

Brosius-Gersdorf is hoogleraar publiekrecht aan de universiteit van Potsdam. Als hoogleraar wordt ze af en toe gevraagd naar haar mening in juridische kwesties, bijvoorbeeld over vaccinatieplicht tijdens de coronapandemie (moet bespreekbaar zijn) of over een verbod van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (dito – het is volgens het Duitse recht mogelijk om extremistische partijen te verbieden). De Alternative für Deutschland (AfD) is vanwege die uitspraken over het mogelijke verbod van meet af aan tegen de benoeming van Brosius-Gersdorf. Maar succes heeft de AfD in de campagne tegen Brosius-Gersdorf met een onderwerp waarmee ze een brede coalitie van rechtse CDU’ers, conservatieve christenen, radicaal-rechtse media en tradwife-influencers konden mobiliseren: abortus.

Duizend e-mails

Zo kopte de radicaal-rechtse nieuwssite Nius: „Abortus tot de negende maand. Merz en zijn gruwelijke rechter.” AfD-politica Beatrix von Storch schreef op X dat Brosius-Gersdorf een „radicaal-linkse activiste [is], die in principe een voorstander is voor abortus tot de negende maand”. In een preek afgelopen zondag noemde de aartsbisschop uit het Beierse Bamberg de mogelijke benoeming van Brosius-Gersdorf een „afgrond van intolerantie en mensenverachting”. Een jonge moeder en AfD-politica uit Thüringen hield op Instagram haar baby in de camera en schreef daaronder „nooit had ik je kunnen laten weghalen”.

Het standpunt van Brosius-Gersdorf waarnaar Von Storch en co verwijzen, en dat ze of niet hebben begrepen of moedwillig verkeerd weergeven, is dat de jurist vindt dat abortus tot de twaalfde week van de zwangerschap moet worden gelegaliseerd. Op dit moment is abortus in Duitsland in het wetboek van strafrecht geregeld: het is strafbaar, tenzij het voor week twaalf gebeurd of vanwege een medische noodzaak.

De SPD en ook de Groenen vinden dat abortus in die vroege fase simpelweg legaal moet zijn. Het conservatieve deel van de CDU/CSU wil daar niet in mee, en bij die parlementariërs sloeg de campagne tegen Brosius-Gersdorf aan. Meerdere rechtse en pro-life platforms maakten tools aan om politici e-mails te sturen tegen haar benoeming. Der Spiegel citeert een CDU’er die binnen één week duizend e-mails kreeg waarin tegen Brosius-Gersdorf wordt geprotesteerd.

‘Mondige parlementariërs’

Dinsdagavond liet Brosius-Gersdorf zich interviewen bij de ZDF, waarbij ze haar standpunten nog eens uitlegde, maar ook vertelde dat ze wordt bedreigd en er verdachte pakketjes bij haar faculteit worden onderschept.

De SPD wil dat Brosius-Gersdorf zo snel mogelijk alsnog benoemd wordt. SPD-fractievoorzitter Matthias Miersch zei in een interview in de Süddeutsche Zeitung: „Alleen omdat er kwalijke propaganda wordt verspreid wisselen we onze kandidaat niet.”

Bij de christen-democraten klinkt het anders. Kanselier Friedrich Merz (CDU) zei dat er „wekenlang” onderlinge gesprekken zullen worden gevoerd. CSU-politica Dorothee Bär (ook minister van Wetenschap, Techniek en Ruimtevaart) suggereerde dinsdagavond bij omroep ARD dat Brosius-Gersdorf zich zou moeten terugtrekken. De CDU/CSU-fractie bestaat uit „mondige parlementariërs”, aldus Bär. „Als zij zeggen, ‘ik kan het niet met mijn geweten verenigen om op Frauke Brosius-Gersdorf te stemmen, dan accepteer ik dat. En ik verwacht van de kandidaat dat ze voor zichzelf bedenkt of ze wel de juiste is.”


Netanyahu verliest zijn meerderheid in het Israëlische parlement

De ultraorthodoxe partij Shas heeft aangekondigd uit de Israëlische regeringscoalitie te stappen. Daarmee verliest premier Benjamin Netanyahu zijn meerderheid in het Israëlische parlement. Dat melden internationale media woensdag.

Het is niet de verwachting dat er nieuwe verkiezingen komen. Hoewel Netanyahu’s regering de parlementaire meerderheid heeft verloren, kan het vermoedelijk in een minderheidscoalitie verder regeren. Volgens Israëlische media zou Shas hebben besloten Netanyahu niet te laten vallen en geen motie van wantrouwen tegen hem en zijn regering te steunen.

Twee ultraorthodoxe Israëlische fracties, Degel HaTorah en Agudat Yisrael die samen de partij United Torah Judaism vormen, stapten eerder deze week uit de regering van Netanyahu. Aanleiding voor het vertrek uit de regering was onenigheid over de militaire dienstplicht voor orthodoxe joden. HaTorah probeerde tevergeefs een vrijstelling voor joodse studenten te verordenneren.

Orthodoxe joden en Israëlische arabieren worden meestal vrijgesteld van militaire dienstplicht. Vorig jaar oordeelde het Israëlische Hooggerechtshof dat ultraorthodoxe joden geen automatische vrijstelling meer mogen krijgen. Sindsdien probeert Degel HaTorah vergeefs steun te vinden voor een wet die dit alsnog regelt.

Israël heeft naast de oorlog tegen Hamas in Gaza ook militairen nodig voor het conflict in Syrië. Woensdagmiddag werd bekend dat een deel van de troepen dat in Gaza vecht, zich moet opmaken voor de strijd „aan de noordgrens met Syrië”. Israël maakte verder bekend de aanvallen in de Syrische hoofdstad Damascus voorlopig te willen blijven uitvoeren.

Liveblog
Crisis in het Midden-Oosten


Netanyahu verliest zijn meerderheid in het Israëlische parlement

Een Palestijnse vrouw met een jerrycan water.


Het tarievenspook van Trump laat nu ook beleggers in ASML schrikken

Een hogere omzet bekendmaken dan analisten hadden verwacht. Een flinke groei in het aantal toekomstige orders presenteren. Bekend kunnen maken dat de economische omstandigheden de afgelopen tijd meevielen en dat er aan de groei in de komende maanden nog geen einde lijkt te komen – en tóch hard onderuit gaan op de beurs.

Het gebeurde ASML woensdag, na de bekendmaking van de cijfers over het tweede kwartaal van 2025. De omzet bedroeg 7,7 miljard euro, de nettowinst kwam uit op ruim 2,3 miljard en de chipmachinemaker uit Veldhoven ontving voor 5,5 miljard euro aan nieuwe orders. Over heel 2025 verwacht ASML een omzetgroei van 15 procent te noteren ten opzichte van vorig jaar.

chart visualization

Dat de koers van het aandeel ASML woensdag met circa 10 procent onderuitging, had één duidelijke oorzaak. Of beter, één duidelijke veroorzaker: de president van de Verenigde Staten, die de wereld in grote economische onzekerheid heeft gestort door zijn voortdurende dreigen met hoge invoerheffingen. „Onze klanten zijn heel voorzichtig en wachten met hun investeringsbeslissingen. Ze houden hun kaarten tegen de borst”, zei financieel directeur Roger Dassen woensdagmiddag tijdens een gesprek met analisten.

Onze klanten zijn heel voorzichtig en wachten met hun investeringsbeslissingen. Ze houden hun kaarten tegen de borst

Roger Dassen
financieel directeur ASML

ASML-topman Christophe Fouquet verwees tijdens de bespreking naar het besluit van Donald Trump van gisteren om chipmaker Nvidia alsnog toestemming te geven om chips naar China te exporteren. „In de afgelopen negentig dagen is die export zowel afgeremd als toch weer toegestaan. Met dat soort onzekerheid hebben we te maken. Sommige mensen worden er optimistisch van, andere juist pessimistisch.”

Beleggers schrokken op woensdagochtend van één zinnetje in het persbericht dat de chipmachinegigant uitstuurde: „Hoewel we nog rekening houden met groei in 2026, kunnen we die in deze fase niet garanderen.” Dat grote klanten als Intel en Samsung vanwege de economische onzekerheid minder chips produceren waarbij ze machines van ASML gebruiken, was wel bekend – het is een van de redenen dat de beurskoers van het bedrijf al langer onder druk staat.

Maar dat ASML, dat de meest geavanceerde chipmachines ter wereld produceert én volop profiteert van de toenemende vraag naar kunstmatige intelligentie, voor volgend jaar geen enkele groeiverwachting meer durft uit te spreken, daar schrokken investeerders van. Ook andere chipbedrijven als ASMI en BESI gingen woensdag omlaag op de beurs.

Tegenheffingen

In een opgenomen videogesprek legde financieel topman Dassen woensdagochtend uit dat ASML op meerdere manieren last heeft van de door Trump ingevoerde importheffingen en de daaruit voortgekomen handelsoorlog. ASML verzendt chipmachines naar de VS, waar door de economische onzekerheid minder vraag naar is. Daarnaast bouwt ASML zelf ook machines in de VS, waarbij de import van onderdelen door de heffingen duurder is geworden.

Het lijkt erop dat landen nu in full battle mode zijn

Roger Dassen
financieel directeur ASML

En dan zijn er ook nog de tegenheffingen van andere landen, legde Dassen uit: als de Europese Unie of China hoge invoertarieven oplegt op producten uit de VS, raakt dat ook ASML. „We blijven samenwerken met onze klanten en leveranciers om de impact [van de invoerheffingen] te minimaliseren,” zei Dassen tijdens het gesprek met analisten.

Naast de huidige impact van de heffingen zit toch vooral onzekerheid over de toekomst ASML dwars, nu Trump zijn eerder aangekondigde deadline voor deals met een groot aantal landen heeft verschoven naar 1 augustus. Dassen: „Stel dat je overweegt in de Verenigde Staten te investeren. Dan weet je niet welk tarief er straks voor je zal gelden.” Fouquet: „We zijn nog niet aan het einde van deze discussie. Kijk naar de afgelopen negentig dagen: niemand die het weet.”

Tijdens het vorige gesprek met analisten, half april, toonden de ASML-bestuurders zich opvallend genoeg minder onzeker over de toekomst. Kort ervoor had Trump allerlei landen hoge importheffingen opgelegd en die heffingen weer op pauze gezet. „Het niveau van onzekerheid is nu hoger dan drie maanden geleden”, antwoordde Dassen toen hem hiernaar gevraagd werd. „Het lijkt erop dat landen nu in full battle mode zijn.”