Category: Nieuwe Europese Commissie

De realpolitik van Von der Leyen betaalt zich uit: de nieuwe Europese Commissie krijgt net genoeg steun

  • admin
  • November 27, 2024
  • 0

Een goede politicus, zo wist de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson, is een politicus die kan tellen. Deze wijsheid van Johnson, die met kunst- en vliegwerk minimale meerderheden vergaarde om zijn macht maximaal te laten gelden, is ook van toepassing op de Europese politiek. Al even methodisch moest Ursula von der Leyen de voorbije weken te werk gaan om haar nieuwe Europese Commissie door het Europees Parlement te loodsen. Iedere stem telde.

Woensdag volgde het resultaat van die inspanningen. Een krappe meerderheid sprak in Straatsburg zijn steun uit voor de nieuwe Commissie, de tweede onder leiding van Von der Leyen: minder dan 54 procent van de uitgebrachte stemmen was vóór. Nog nooit was dat percentage zo laag. Het is een teken dat de uiterst-rechtse flank is gegroeid, dat het midden onder druk staat en dat het vormen van Europese coalities er niet makkelijker op wordt.

De grote vraag sinds de Europese verkiezingen, gehouden in juni, was of de Europese Commissie in navolging van het parlement van kleur zou verschieten. De christendemocraat Von der Leyen leek na de verkiezingen eerst liever naar de progressieve kant af te buigen. Ze kreeg voor haar eigen herverkiezing in de zomer de steun van de drie fracties uit het politieke midden – de christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen – aangevuld met de groenen.

Grote ruzies

Al snel werd duidelijk dat de christendemocratische Europese Volkspartij ook lonkte naar de rechterflank. Fractievoorzitter Manfred Weber en Von der Leyen zochten steeds meer toenadering tot de ECR. In die fractie zit onder meer de radicaal-rechtse Fratelli d’Italia, van de Italiaanse premier Giorgia Meloni. Ook de Poolse PiS-partij is aangesloten bij de ECR, net als de Nederlandse SGP.

Het leidde tot grote ruzies rond de hoorzittingen voor de nieuwe Commissie. De linkse en liberale fracties verweten Weber te heulen met ultranationalisten. Ze rekenden het Von der Leyen aan dat ze de Hongaar Olivár Várhelyi, van de uiterst-rechtse regeringspartij Fidesz, in haar beoogde team had opgenomen. Nog bezwaarlijker vonden deze fracties de keuze voor Raffaele Fitto, een minister uit de partij van Meloni die de titel van vicevoorzitter zou krijgen.

Von der Leyen moest zelf ingrijpen om de gemoederen tot bedaren te brengen. Vorige week sloten de drie middenpartijen al een akkoord waarin ze lieten weten dat ze de Commissie toch zouden steunen. Ze riepen daarin op de komende jaren samen te willen werken met alle partijen die „pro-rechtsstaat, pro-Oekraïne en pro-Europa” zijn. Dat zijn exact de woorden waarin Weber eerder dit jaar zijn mogelijke samenwerkingspartners uitbreidde tot de conservatieven van de ECR.

De nieuwe Europese Commissie woensdag in Straatsburg, met vooraan de belangrijkste Commissarissen. Van links naar rechts: Raffaele Fitto, Henna Maria Virkkunen, Teresa Ribera, Ursula von der Leyen, Kaja Kallas, Stéphane Séjourné en Roxana Mînzatu.
Foto Yves Herman / Reuters

Belangrijke geste

Zo kan de totstandkoming van ‘VDL 2.0’ worden gezien als een overwinning voor Weber, die met de christendemocraten zowel door het midden als over rechts meerderheden wil kunnen smeden. Ook Von der Leyen kan tevreden zijn: ze heeft grote delen van de oude middencoalitie overeind kunnen houden en tegelijkertijd met een (vooral in naam) prestigieuze titel voor Fitto het belangrijke Italië te vriend gehouden. Haar realpolitik betaalt zich uit.

Zelfs de Groenen wist Von der Leyen in de slotdagen nog deels aan zich te binden. Begin deze week gaf ze een prominente oud-europarlementariër uit die partij een post als klimaatadviseur. In het persbericht noemde ze de Groenen als deel van haar gewenste „pro-Europese meerderheid”. Die woorden werden ontvangen als een belangrijke geste.

Op hun beurt zien ze bij de Groenen ook dat Von der Leyens nieuwe termijn anders zal worden dan de afgelopen periode, een tijdperk waarin de partij zelfs vanuit de oppositiebanken een sleutelrol in het parlement speelde. „Toen wist je: er gaat veel aankomen dat in onze richting wijst”, zegt GroenLinks-parlementariër Bas Eickhout, tevens fractievoorzitter van de Europese Groenen: „Dat zit er niet meer in, dus dan zoek je de samenwerking op.”

De coalitie die de Commissie nu steunt is breed, maar broos. Niet alle sociaaldemocraten kunnen met het compromis van hun fractieleiding leven: de Fransen stemden tegen, de grote Duitse fractie onthield zich van stemming. Van de Groenen steunt ongeveer de helft de Commissie, en er zijn ook liberalen en christendemocraten die tegen stemden. Bij de conservatieve ECR werden alle toenaderingspogingen uiteindelijk maar lauw ontvangen: behalve van de radicaal-rechtse Italianen was de steun vanuit deze hoek zeer beperkt.

Het zou wel eens een voorbode worden van VDL 2.0. Wisselende coalities, waarbij een paar stemmen het verschil kunnen maken. Een verschuiving naar rechts. En Von der Leyen in de cockpit.

Lees ook

De vijf gezichten van EU-baas Ursula von der Leyen

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen spreekt deze woensdag haar State of the European Union uit.


Met akkoord nieuwe Europese Commissie is een fiasco afgewend, al is het resultaat fragiel

  • admin
  • November 20, 2024
  • 0

Het moddergevecht rond de vorming van de nieuwe Europese Commissie is beëindigd. Na een week geruzie in het Europees Parlement bereikten de drie traditionele fracties uit het midden – de christen-democraten, sociaal-democraten en liberalen – woensdagavond een akkoord. Het bestuur dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen voor ogen had, kan daardoor in vrijwel ongewijzigde vorm aan de slag.

Met het in allerijl gesloten akkoord is een fiasco afgewend. Zonder goedkeuring van het Europees Parlement kunnen de beoogde Eurocommissarissen, onder wie Wopke Hoekstra, niet aan het werk. Langere onderhandelingen hadden ertoe kunnen leiden dat de nieuwe Commissie pas begin volgend jaar van start zou kunnen gaan. Dat scenario werd in Brussel met afgrijzen bekeken, zeker nu elke dag telt bij de voorbereiding op het nieuwe Amerikaanse presidentschap van Donald Trump.

Kruisverhoor

De spanningen over de samenstelling van de nieuwe Commissie liepen vorige week in korte tijd hoog op. De onenigheid draaide aanvankelijk om het linkse en liberale ongemak over de Hongaarse kandidaat Olivér Várhelyi, naar voren geschoven door de uiterst rechtse premier Viktor Orbán, en over de Italiaan Raffaele Fitto. Fitto is weliswaar iets gematigder dan Várhelyi, maar krijgt wel een grotere rol in de nieuwe Europese Commissie: hij zou een van de zes vicevoorzitters worden.

Deze hoge status voor een radicaal-rechtse politicus viel slecht in progressieve en liberale kringen. Daar bestaat al langer argwaan over de groeiende invloed van radicaal-rechts sinds de Europese verkiezingen in juni, met hulp van de grootste fractie in het Europees Parlement: de centrum-rechtse Europese Volkspartij.

Lees ook

Wie is Raffaele Fitto, vertrouweling van Giorgia Meloni en beheerder van het Europese coronaherstelfonds van 800 miljard?

Raffaele Fitto in januari 2022 in het Europees Parlement in Straatsburg.

De knoop werd nog moeilijker te ontwarren toen de centrum-rechtse politici op hun beurt het vizier op een links doelwit richtten: de Spaanse sociaal-democraat Teresa Ribera, die een grote rol krijgt als commissaris voor klimaat en mededinging en net als Fitto vicevoorzitter wordt.

In zowel Madrid als Brussel kreeg Ribera, die nu nog in eigen land klimaatminister is, van rechts de schuld van het hoge dodental van de overstromingen in Valencia, hoewel rampbestrijding hoofdzakelijk een regionale aangelegenheid is. De gebruikelijke hoorzitting die het Europees Parlement met iedere kandidaat voor de Europese Commissie houdt, mondde vorige week bij Ribera uit in een kruisverhoor.

Vervolgens hielden de verschillende partijen elkaar dagenlang in een wurggreep door elkaars kandidaten te blokkeren. Geen van de zes vicevoorzitters kon daardoor op goedkeuring rekenen. Von der Leyen, die Fitto noch Ribera wilde laten vallen, intervenieerde zelf door gesprekken met de fractieleiders uit het parlement te voeren. Ook die brachten echter geen doorbraak.

Sleutelpositie

Pas vanaf het weekend kwam er beweging in de zaak. De Spaanse premier Pedro Sánchez bevond zich daarbij in een sleutelpositie. Sánchez is niet alleen de land- en partijgenoot van Ribera, maar ook van Iratxe García, de fractieleider van de sociaal-democraten in het Europees Parlement. Hun lijntjes zijn kort. Als de christen-democraten Ribera zouden steunen, zouden de sociaal-democraten Fitto steunen. Door deze uitruil kunnen alle vicevoorzitters en Várhelyi goedgekeurd worden. Ook de liberalen kunnen zich hierin vinden.

Om het linkse en liberale ongemak over de steun aan kandidaten uit het radicaal- en uiterst-rechtse kamp weg te nemen, stelden de drie fracties een gezamenlijke verklaring op waarin ze zich uitspreken voor „een Europa van gedeelde waarden”. Daarnaast wordt gesnoeid in de portefeuille van Várhelyi: de Hongaar, die commissaris voor Gezondheidzorg en Dierenwelzijn wordt, zal de dossiers vrouwenrechten en pandemiebestrijding aan een collega-commissaris moeten afstaan.

Het resultaat blijft fragiel. Binnen de sociaal-democratische fractie zijn er grote verschillen tussen de nationale partijen. Lang niet iedereen voelt zich senang bij het nu gesloten akkoord. De EVP voelt zich onnodig door het slijk gehaald door de sociaal-democraten. De gezamenlijke verklaring wordt door kritische Europarlementariërs, ook binnen de fracties die haar tekenden, beschouwd als een lege huls.

Zo volatiel is de samenwerking nu dat een goed ingevoerde betrokkene uit het parlement er woensdag nog niet zeker van durfde te zijn dat het akkoord volgende week, als er formeel in het parlement over wordt gestemd, nog overeind staat: „Het is als bij de executie van een terdoodveroordeelde: je kunt het vonnis maar beter meteen voltrekken. Een week wachten, dat is een marteling.”