‘No human being is illegal”. Also sprach Elie Wiesel (1928-2016), schrijver, Nobelprijswinnaar voor de Vrede, Auschwitz-overlever. Hij deed dat in 1988, als genaturaliseerd Amerikaans staatsburger, en wel om zijn steun te betuigen aan een campagne voor asielzoekers uit El Salvador, die hun toevlucht zochten in de Verenigde Staten. Dit zinnetje werd de strijdkreet voor de ‘nationale campagne voor de burgerrechten en mensenrechten van El Salvador’.
Ik raakte destijds in de war van die ‘nationale campagne’? Was dat een initiatief van de regering of een comité in El Salvador? Hoe kunnen die nationale rechten nu samen vallen met die van iedereen?
Wat ik eerst moest begrijpen was dit: die ‘nationale campagne’ was van Amerikaanse snit, Wiesels’ vrouw was er druk mee, en wel omdat onder Ronald Reagan de asielzoekers uit het door staatsterrorisme geteisterde El Salvador geen blij onthaal kregen in de VS. Of beter gezegd: geen onthaal. De campagne was buitenlands, niet Salvadoraans.
Wiesel bedacht voor zijn echtgenote die ene, reclameachtige kreet, bij ons beter bekend als de leuze ‘Geen mens is illegaal’.
Ik heb altijd ongemak gevoeld bij die poëtische, ook licht pathetische slogan, omdat het juridische en het moralistische register zo door elkaar lopen. Wiesel had daar sowieso een handje van. Nee, wie in algemene zin de menselijke waardigheid erkent, moet filosofisch toegeven dat geen mens illegaal is, simpelweg omdat geboorte en leven niet direct met de staat, maar met de voortplanting verbonden zijn. Daarna begint trouwens meteen de ellende: waar en hoe wordt de baby ingeschreven, als burger van wat, als kind van wie?
‘Geen mens is illegaal’: het is waar, maar dan wel op een niet-praktisch, metafysisch niveau. Ondertussen zijn er natiestaten, of verenigingen van natiestaten zoals de EU, en daarbij horen burgers die er deel van uit maken, en anderen weer niet. Burgerschap produceert vanzelf ook illegalen.
‘Geen mens is illegaal’, maar sommige burgers zijn toch minder illegaal dan andere. Nu de vraag: hoe met die ‘niet-ingezetenen’ om te gaan?
Dit had ik toch niet verwacht in Nederland: dat we gingen stemmen over strafbaarstelling van illegaliteit, en zelfs over straf voor hulpverlening aan illegalen. Het beboeten van naastenliefde en medemenselijkheid is werkelijk van god en humanisme los.
Diederik Boomsma, van NSC, wilde weten of „het schenken van een kop soep” aan illegalen ook „strafbaar” is. Ik hoopte nog even dat hij de idiotie van een en ander wilde aantonen, maar nee: we zijn weer helemaal terug in het midden van de 19e eeuw. De gegoede dame laat een pannetje soep brengen door haar dienstbode naar arme sloebers. Strafbaar? Op hoop van zegen.
Het is belangrijk om burgerschap te verdedigen, en van Nederland of de Europese Unie maakt daarom niet iedereen deel uit, ook ter bescherming van die burgers zelf.
Maar een land dat straf wil zetten op hulp aan mensen die vragen om hulp – dat land is bezig zichzelf te verliezen.
Ik weet niet of ik zo snel zou gaan zwaaien naar asielzoekende gedetineerden bij Schiphol. Maar het sterkt me, nu ik weet dat iemand die ik ken het wel doet.
De Pauluskerk in Rotterdam, het kerkasiel in Kampen: ik kom er nooit, maar ben blij dat het bestaat.
Legalisme, het onverkort en strikt toepassen van de wet, onder alle omstandigheden, is politiek gesproken een slecht idee. Er moet altijd hulpverlening mogelijk zijn op humanitaire gronden: zonder dat schaft Nederland zichzelf af. De uitzondering op de regel tekent beschaving.
En dat democratisch ethos van H. Bontenbal, is dat tegenwoordig enkel nog een speeltje voor links en het CDA?
Er waren al enkele meldingen binnengekomen van iemand in een groene jurk die in Tilburg ‘overlastgevend gedrag vertoonde’. En als de politie de live camerabeelden van Koningsdag in de binnenstad bekijkt, zien ze Jan van der H. (46) in een groene jurk bij een viertal jongeren staan.
„Hij raakt in gesprek en trekt op enig moment met beide handen die jurk omhoog”, leest de politierechter voor uit het strafdossier. De Tilburger „draagt geen onderbroek en toont bewust zijn geslachtsdeel aan minderjarige kinderen.”
De twee jongens en twee meisjes van tussen de tien en veertien jaar draaien zich om en twee rennen weg. De rechter vertelt dat Jan vervolgens ook zijn achterwerk laat zien. „Hij sloeg met zijn rechterhand tweemaal op zijn billen en is toen door de politie aangehouden voor schennis.”
Met een strafblad van 36 pagina’s is Van der H. geen onbekende van de politie. Geweld, openbare dronkenschap, bedreiging, belediging, enzovoort: het is volgens de rechter te veel om op te noemen. De verdachte is ook tot twee keer toe in een inrichting voor stelselmatige daders geplaatst.
De officier erkent de psychische kwetsbaarheid van Jan, maar acht het gepleegde feit nog steeds ernstig
Tegenwoordig, vertelt zijn advocaat Jamie Rokx, gaat het beter. Jan heeft een uitkering, verblijft „in een huisje in het bos” en staat onder bewind en behandeling.
Als de rechter kritisch doorvraagt, neemt een man op de publieke tribune het woord. „Ik sta Jan al twaalf jaar bij”, interrumpeert advocaat Mark Broere. „Dit is mijn nieuwe kantoorgenoot die voor de leeuwen wordt gegooid”, zo verwijst hij naar Rokx, die onlangs werd beëindigd als advocaat en bij het kantoor van Broere zijn eerste vlieguren maakt.
Nadat de rechter Broere erop heeft gewezen dat hij toch echt degene is die Rokx voor de leeuwen gooit, staat ze toe dat Broere een korte toelichting geeft. Hij vertelt dat Jan vorig jaar een gevangenisstraf heeft uitgezeten en dat daarna met onder meer de gemeente en psychiatrische zorg een plan voor Jan is bedacht. Gezien hij niet goed gedijt in een woonwijk, is besloten hem een simpel huisje in het bos aan te bieden. Dat gaat heel goed. Jan vindt daar rust. Ernstige incidenten met geweld pleegt hij niet meer. „Maar het is de vraag in hoeverre het haalbaar is dat Jan zonder overlast voor de medemens door het leven gaat.”
Ook officier van justitie Misha Lekatompessy erkent de psychische kwetsbaarheid van Van der H. Maar nog steeds is het gepleegde feit ernstig. Hij heeft zijn geslachtsdeel getoond op Koningsdag, een dag dat iedereen in een feestelijke stemming is, benadrukt ze. „En dan ook nog eens aan vier minderjarigen die bij uitstek dit gedrag niet zouden moeten meemaken.”
Ze vindt het jammer dat Jan niet aanwezig is in de rechtbank Breda. Een boete acht ze geen realistische straf, te meer omdat Jan vorig jaar ook al eens voor schennispleging is veroordeeld. Daar komt bij dat hij naar alle waarschijnlijkheid niet in staat is om een taakstraf uit te voeren. En dus resteert alleen een celstraf. Ze eist gezien Jans kwetsbare achtergrond twee weken voorwaardelijke celstraf, die hij zal moeten ondergaan als hij tijdens de proeftijd van twee jaar weer in de fout gaat.
Tegenwoordig, vertelt zijn advocaat, gaat het beter. Jan heeft een uitkering en verblijft ‘in een huisje in het bos’
Advocaat Rokx vindt zelfs die voorwaardelijke straf maar niets. Hij probeert vrijspraak voor elkaar te krijgen. Ten eerste omdat volgens hem de politie de verkeerde locatie in de binnenstad noteerde „en het incident zich op een ander adres heeft voltrokken dan op de tenlastelegging staat”.
Als tweede betoogt de advocaat dat van schennis van de eerbaarheid geen sprake is. Om dat delict te bewijzen, is de context van belang. „Op de camerabeelden zie je een lacherige en jolige sfeer”, benadrukt hij. Een van de jongeren geeft zijn cliënt zelfs een boks. „Dat is een niet-aanstootgevende manier van doen.”
Mocht de rechter Van der H. alsnog veroordelen dan verzoekt Rokx hem geen straf op te leggen. Een boete is overigens geen optie: de man staat onder bewind. „Dan blijft alleen een kortdurende detentie over waar meneer alleen maar meer van ontwricht raakt.” Zijn cliënt hoort zorg te krijgen. „Wat moeten wij nog in het strafrecht met zo’n persoon?”
Het oordeel
De politierechter doet zoals gebruikelijk meteen uitspraak. Ze gaat niet mee in het verhaal van advocaat Rokx dat de tenlastelegging de verkeerde locatie vermeldt. Daar staat namelijk ook ‘te Tilburg’ op, dus dat de verdachte ergens in Tilburg de jurk omhoogtilde, acht de rechter bewezen.
Ook het pleidooi dat zijn handelingen niet aanstootgevend waren, verwerpt ze. Dit omdat het minderjarigen betrof. „Bij een groep volwassenen zou ik nog nadenken over of ik dit moet zien als een geintje.”
Dat brengt de rechter bij de straf. Ze vindt het goed te horen dat er positieve ontwikkelingen in het leven van Van der H. zijn en dat hij in alle rust ergens woont. Omdat hij psychisch ontregeld is, acht de rechter een onvoorwaardelijke celstraf niet op zijn plaats. Conform de strafeis van de officier legt ze hem daarom twee weken voorwaardelijke celstraf op met een proeftijd van twee jaar.
Hoewel hun cliënt er met een voorwaardelijke celstraf vanaf is gekomen, vertellen advocaten Rokx en Broere buiten de rechtszaal niet tevreden te zijn. „Het was Koningsdag, hè.” Broere laat op zijn mobiele telefoon een foto van een lange, dunne verdwaasde man zien met een brilletje en petje op in een groene jurk.
De advocaat vertelt dat ze na overleg met hun cliënt vermoedelijk hoger beroep gaan aantekenen. „Al was het maar omdat Jan binnen twee jaar zeker weer in de fout gaat.”
Praten met buitenstaanders is taboe in het criminele milieu. Althans, zo wil het cliché. In weerwil van dit beeld verraden criminelen elkaar niet zelden anoniem bij de politie. En ook weten ze de pers te vinden als publiciteit een doel kan dienen.
In de Amerikaanse misdaadserie The Sopranos wordt het idee dat criminelen niet praten over hun wereld op een ludieke manier op de hak genomen. Hoofdpersoon Tony Soprano, een maffiabaas uit New Jersey, gaat in therapie omdat hij soms flauwvalt vanwege paniekaanvallen.
De serie geeft zo een prikkelende kijk op de psyche van onderwereldfiguren. In Hechte gesprekken, een podcastserie over hechting en relaties tussen ouders en kinderen, doet therapeut Meta Herman de Groot iets soortgelijks.
Het is de auteur van het boek Ik moet toch ook mijn klootzakje kwijt gelukt om Klaas Otto te strikken voor een gesprek. De oprichter van motorclub No Surrender spreekt vrijuit over zijn trauma’s en die van zijn kinderen.
Zelfmoordneigingen
Klaas Otto staat sinds de oprichting van zijn motorclub eind 2012 en zijn associatie met Heineken-ontvoerder Willem Holleeder te boek als een crimineel kopstuk. Het heeft alles te maken met de beeldvorming rond zijn persoon. Al heeft Otto eerder ook toegegeven dat hij daar zelf aan heeft bijgedragen door zijn media-optredens.
„Ik ben geen koorknaap maar ook geen topcrimineel”, zegt Otto in de podcast. „Ik zou betrokken zijn bij liquidaties en mijn advocaten waarschuwden dat de politie me levenslang op wilde sluiten. Dat klopt gewoon niet maar ik heb wel bijna anderhalf jaar in vrijwel totale isolatie gezeten.”
Door die langdurige isolatie en het gebrek aan contact met familie en vrienden, kreeg hij zelfmoordneigingen. „Ik was er klaar mee, met het leven. Het idee dat ik levenslang in de cel moest doorbrengen… Ik wilde dat mijn gezin niet aan doen.”
Otto beschrijft hoe hij bezig was met het meten van lakens om te zien of hij zichzelf kon ophangen, al gebruikt hij dat woord zelf niet. „Gelukkig is het uiteindelijk niet gebeurd maar zo diep zat ik wel. Ik was er klaar mee.”
Als Otto geboeid en met een zak over zijn hoofd wordt afgevoerd, zit zijn zoontje rechtop in zijn bed, omringd door mannen met zware wapens
Gewelddadige arrestatie
De manier waarop Otto is aangehouden heeft ook gevolgen voor een van zijn kinderen. Het kind is zes als de politie met een legervoertuig op een vroege ochtend de voordeur van de woning van Klaas Otto uit de sponning ramt.
Als Otto die ochtend geboeid en met een zak over zijn hoofd wordt afgevoerd, zit zijn zoontje rechtop in zijn bed, omringd door mannen met zware wapens. Het duurt alles bij elkaar nog geen kwartier maar het zoontje van Otto worstelt jaren met een trauma.
„Hij heeft twee jaar bij een psycholoog gelopen”, vertelt Otto aan therapeut Meta Herman de Groot. Haar podcastserie gaat over hechting tussen ouders en kinderen en dit soort incidenten heeft volgens haar grote impact. Net als het feit dat Otto de afgelopen tien jaar lange tijd heeft doorgebracht in detentie.
Hoe haal je de tijd die je niet door hebt kunnen brengen met je kinderen weer in? Meta Herman de Groot adviseert Otto om veel verhalen te vertellen aan zijn kinderen, over vroeger en over de tijd dat hij vastzat: dat helpt om weer te hechten. „Dat moet ik dan maar proberen”, zegt Otto.
Achterkant van de harde aanpak
Strafrechtadvocaat Sanne Schuurman, die Otto jarenlang bij heeft gestaan, vraagt zich in de podcast hardop af waarom er voor kinderen van verdachten en veroordeelde criminelen niet meer aandacht is. „Je kunt wel zeggen dat pa dan maar andere keuzes had moeten maken, maar wat kan een kind daarmee? Ook voor hen zijn de gevolgen van arrestatie en detentie vaak aanzienlijk.”
Zijn twee oudste kinderen hebben volgens Otto last van de beeldvorming rond zijn persoon, ook nu ze volwassen zijn. Bij het vinden van werk of bij het zoeken naar een partner. „Ik begrijp ook wel dat ouders van een meisje zeggen ‘blijf maar weg bij hem’. Ze weten niet wie ik ben en kennen alleen de verhalen uit de media.”
Volgens Otto duikt zijn inmiddels bijna volwassen zoon sinds die gewelddadige arrestatie nog altijd weg als hij een politie-auto ziet. Dat is volgens Schuurman illustratief voor de gevolgen van heftig politie-optreden.
Schuurman: „Wat je best vaak ziet is dat kinderen een hekel krijgen aan de staat. Een van de gevolgen is dat kinderen van gedetineerden op latere leeftijd vaker afwijkend gedrag vertonen en ook vaker in criminaliteit vervallen.”
Advocaat Schuurman meent dat dit de achterkant is van een strafrechtklimaat waarin het alleen nog maar gaat over de harde aanpak van de georganiseerde misdaad. „We zijn vergeten dat mensen die een misdaad begaan ook nog gewoon mensen zijn en kijken alleen maar naar hun criminele gedragingen.”
Praten over zelfdoding kan gratis, anoniem en 24/7 bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon: 0800-0113. Of chat op www.113.nl
Slecht nieuws voor zorgeloze konijnen. Down The Rabbit Hole gold altijd als de feeëriekste van alle festivals, een driedaags feest in sprookjesachtige sfeer aan een prachtig, door bossen omringd meer waar je al je zonden van je kon laten afspoelen en tussendoor (minder massaal dan op Lowlands) goede muziek kon ontdekken.
Ook dit jaar viel er bij de stoffige, geel geschroeide Groene Heuvels van Beuningen genoeg te genieten of je nu wilde beuken bij danceveteranen van Underworld, wegzwijmelen bij Portishead-zangeres Beth Gibbons of worden betoverd door avant-gardediva FKA twigs.
Geen muziek? Ook goed! Dan gaan we lekker racen op de skelterbaan, paaldansen in The Croque Madame, kleien (of modderbadderen) op het Idyllische Veldje of uitblazen in de Chill Milll, een ultratrage hangmatzweefmolen. Wat wil je nog meer? Misschien nog even lekker dansen bij het hoofdpodium?
Fout gedacht. Want toen werd het vrijdagnacht en ging het pittoreske sprookjesbos tegen de vlakte. Met een overweldigende bommendeken van beelden en beats versplinterden de Britse houthakkers van Massive Attack alle feestvreugde tot er van Down The Rabbit Hole weinig meer overbleef dan een smeulende krater van narigheid en ellende. Wie was gekomen om de boze buitenwereld even te vergeten, kreeg ’m genadeloos door de strot geduwd.
Flits. Zó zag Gaza eruit voordat het werd verkruimeld. Flits. Een wapenfabriek in Oklahoma waar de bommen van de lopende band rollen. Flits. Weer Gaza, maar nu als rokende puinhoop. Ondertussen liep de teller mee: ziehier het aantal doden, ontheemden, verhongerden, onder vuur genomen hulpverleners, nieuwe illegale nederzettingen, bloeddollars aan westerse steun.
Het optreden van S10 zou in een opblaasbare roze kerk plaatsvinden, dat ging wegens te harde wind niet door. Foto Andreas Terlaak
Konijnen in de modder. Foto Andreas Terlaak
Down the Rabbit Hole is ook: racen op de skelterbaan. Foto Andreas Terlaak
De niet mis te verstane boodschap werd er met een sloophamer ingeramd: we hebben er met zijn allen een teringzooi van gemaakt. Niet alleen de bekende boevenbende Netanyahu, Poetin, Trump en Xi kreeg een afranseling, óók het publiek zelf. Flits! Een Congolees jongetje krijgt op zijn falie omdat hij niet snel genoeg zware zakken kobalt sjouwt. Flits! De wervelende tekst: „WELCOME TO CYBERSPACE!” Flits! Talloze kansloze clickbaitkoppen en tijdslurpende doomscroll-content waarmee ook alle konijntjes op het veld hun tijd verdoen en waarom dat arme ventje dus niet naar school gaat, maar zogenaamd onmisbare metalen moet binnensleuren.
Publiek bevriezen
En wéér was een voorzichtige poging tot meedansen in de kiem gesmoord. Hoe onweerstaanbaar triphophits als ‘Angel’ en ‘Save from Harm’ ook klonken, je voelde de meute ineenkrimpen.
Het publiek bevriezen, dat is weer eens wat anders dan ze ‘Death to the IDF’ te laten scanderen (waarmee punkrappers Bob Vylan vorige week het Britse festival Glastonbury ontregelden). Dat de geest ook in Beuningen uit de fles is, bleek vrijdagmiddag al bij S10 waar een Palestijnse vlag op het podium wapperde, al was die op het laatste momentgeleend van een fan in ruil voor een handtekening.
Meteen daarna tetterde de hyperactieve Amy Taylor van de Australische punkband Amyl and the Sniffers dat alle recente (f)ophef over activistische muzikanten slechts dient als bliksemafleider voor het echte probleem. „Iedereen ziet dat er in Gaza wordt gemoord. Regeringen die ons proberen te censureren kunnen onze lullen zuigen.”
Dat je ook met gebalde vuisten in de lucht de liefde kunt prediken bewees punkicoon Patti Smith (78), die zó warm werd onthaald dat ze het zelf niet kon geloven. Met overslaande stem schreeuwde ze waar het leven volgens haar om draait: „FEEL YOUR FUCKING FREEDOM!” Grijnzend van oor tot oor paradeerde ze voortdurend langs de uiterste rand van het podium om nog eens goed te kijken of er écht zoveel mensen naar haar stonden te kijken. Alsof het haar eerste optreden ooit was, bleef ze zwaaien, buigen, kushandjes uitdelen tot ze uiteindelijk een traantje wegpinkte en zo uitgroeide tot ieders lievelingsoma.
Opa Pop
Opa was er gelukkig ook. Iggy Pop (ook 78) mag dan na een lang leven van zelfdestructie, middelenmisbruik en mislukte stagedives soms ogen als strompelende mummie, als hij met zijn vuisten op zijn ontblote bovenlijf van taai leer roffelt, is het nog steeds menens. Hij blijft de „streetwalking cheetah with a heart full of napalm” en „runaway son of a nuclear A-bomb”, blafte hij tijdens de klassieker ‘Search and Destroy’. Pop blies er overtuigend zijn legendarische Stooges-oeuvre doorheen en werd daarbij zowaar geholpen door – echt waar – soulvolle uithalen van een trombonist en trompettist. Het was even wennen, maar het werkte.
FKA Twigs op Down The Rabbit Hole. Foto Andreas Terlaak
Iggy Pop trad op in ontbloot bovenlijf. Foto Andreas Terlaak
Britse indierockers Wet Leg. Foto Andreas Terlaak
Alleen: prime time op de zaterdagavond gaapten er gaten voor het hoofdpodium, net zoals een uur eerder bij de Britse indierockers Wet Leg. Het lijkt een nieuw festivalfenomeen: na een paar hits taaien toeschouwers af, vanwege te korte spanningsboog of een overdosis fomo. Ook bij veel tenten zag je na de eerste drie nummers een uittocht op gang komen. Hoe onverdiend ook, het overkwam de Engelse neo-grungers Wunderhorse, de bloedlinke Amerikaanse rapper JPEGMafia en de Amsterdamse melancholieke krautrockers van MICH. Al kon dat bij die laatste band ook komen door het verkooppraatje van zanger-bassist Bastiaan Bosma: „We maken heel leuke liedjes over heel vervelende dingen. Deze gaat over zelfmoord, maar dan wél met een knipoog en een glimlach!”
Aan de andere kant: weglopen en ronddwalen kon wel worden beloond. Want voor je het wist belandde je in een achteraftentje waar je oren op hilarische wijze werden uitgeblazen door de Eindhovense meme-grindcore van Zalm, die elektronische blastbeats mixte met uitzinnig gekrijs en legendarisch lompe samples, niveautje New Kids. Maar zelfs Zalm mompelde tussendoor, vervormd door autotune: „Free Palestine! Dat wil ik ook nog even zeggen.”
En toch was ook weer niet alles politiek. Bij de viering van hun twintigjarig bestaan liet De Jeugd van Tegenwoordig zien dat ze letterlijk schijt hebben aan de actualiteit. Tussen alle opblaasbare podiumparafernalia stond namelijk ook een immense paarse buttplug. Een (toen wel) uitpuilend veld vol (toen nog) zorgeloze konijntjes moshte uitzinnig mee. Een uur later begon Massive Attack met bommen gooien.
Bij de acht windmolens die er al staan, langs de N11 tussen Leiden en Alphen aan den Rijn, tikken de wieken op het hoogste punt 125 meter aan. „Maar het zijn kleintjes vergeleken bij wat hier de plannen zijn”, zegt Diana Britting. „Tiphoogte 240 meter is driekwart Eiffeltoren”.
De achtertuin van haar bungalow grenst aan den Rijn. Als er geen hoge bomen zouden staan, kijkt ze aan de voorzijde uit over een ‘voorkeurslocatie’ voor een nog onbekend aantal nieuwe windturbines, waarover de Alphense gemeenteraad zich voor de zomer moet uitspreken.
De raad is al een tijd in meerderheid tegen, maar ging dit jaar akkoord met een voorstel van het college van B&W om de bevolking te peilen over de vraag ‘of en waar’ turbines zijn in te passen. Maar het ‘of’ is stilzwijgend verdwenen en het ‘waar’ is uitgemond in twee locaties die het minst pijn doen omdat ze relatief ver van huizen en natuurgebied liggen.
Ze liggen niet in het deel van het Groene Hart waar het veenweidegebied tot aan de horizon nog steeds weinig verticaals bevat, maar in een polder waar al een weg en een spoorlijn liggen, en in een hoekje van een andere polder naast een bedrijventerrein. Door zelf met locaties te komen houdt Alphen de regie en voorkomt het dat de provincie haar beslismacht gebruikt en eigen, nog onwenselijker locaties doordrukt, herhaalde het college donderdag in een turbulente vergadering met de raad.
Zelf gebieden aanwijzen moet voorkomen dat de provincie bepaalt waar de turbines komen
Diana Britting gelooft dat het altijd al vast stond dat de molens er zouden komen. „Dat participatieproces hadden we net zo goed kunnen overslaan”, zegt ze bitter. Alphen mocht kiezen tussen spruitjes of witlof.
Dat sentiment komt tot uitbarsting als Jeroen Matthijsen (VVD) wethouder Gert van der Ham (D66) verwijt dat hij „niet bestuurt, maar wordt bestuurd door zijn ambtenaren”, die al jaren „op turbines aansturen; de vierde macht in optima forma”. Waarna de halve raad over hem heen valt om het aanvallen van ambtenaren die zich niet kunnen verdedigen. En de voorzitter Matthijsen – pikant genoeg zelf rijksambtenaar – ten slotte het woord ontneemt. Aan de stemverhoudingen in de raad verandert het niets.
Is all politics local politics? Niet als je afging op de vergezichten over kernenergie, de onderzoeken naar gezondheidseffecten en internationale geluidsnormen, en de verkiezingen van 29 oktober die eerst zouden moeten worden afgewacht. Of de suggestie dat de provincie door de gemeentelijke madeliefjesweide banjert. Maar niemand zei dat de gemeenten die nu een fractie van de beloofde terawatturen zullen leveren zelf hun groene ambities hebben ingediend. Noch dat een besluit niet per se ondemocratisch is als je je zin niet krijgt.
De tijd dringt, op 17 juli moet Alphen kiezen. Misschien dat het CDA – dat nu de handen wringt, want het is tegen grote molens maar wil ook „de regie houden” – het voorstel dan aan een meerderheid helpt.
Een pikzwarte stoel, ergens tussen duistere troon en luie tv-fauteuil in, komt langzaam uit het podium naar boven terwijl de schemering inzet in Birmingham, Engeland. En daar zit hij dan: de Prins der Duisternis. Ingezakt en fragiel, met grijze uitgroei tot aan z’n oren. Eigenlijk als de metal-opa die hij (76) al ruim 25 jaar is. Maar dan gaat z’n mond open voor het begin van ‘I Don’t Know’ en is hij honderd procent Ozzy Osbourne. De oude showman zit nog verborgen in dat gebroken lichaam en schreeuwt het uit, bijna als vanouds: „Let the madness begin!”
Het is een emotioneel moment voor alle 40.000 aanwezigen in Villa Park, het stadion van Aston Villa in Birmingham, en voor de miljoenen wereldwijd die het laatste concert van Ozzy en Black Sabbath via de livestream volgden – volwassen mannen en vrouwen stonden tranen met tuiten te huilen. Lang leek het erop dat Ozzy helemaal niet meer zou spelen, gevloerd door Parkinson en een gebroken nek die niet wil helen na een idioot ongeluk (met zijn quad in zijn tuin) en een nog idiotere val (een sprong náást zijn bed). Maar tijdens het speciale ‘Back to the Beginning’-concert zat hij daar toch maar mooi op het podium, kop thee binnen handbereik en een smile om kippenvel van te krijgen. „I love you all”, bracht hij geëmotioneerd uit. Het einde van een tijdperk.
Lees ook
Ozzy Osbourne, Prins der Duisternis, houdt het langer vol dan gedacht, maar aan zijn carrière komt nu echt een eind
Heavy metal-ritueel
En dan moest Black Sabbath, de band waar hij in groot werd, nog beginnen. Voor het eerst in twee decennia stonden ze in de opstelling waarmee ze begonnen en in de jaren zestig, zeventig en tachtig de belangrijkste platen mee maakten, ontelbare heavy en minder heavy bands beïnvloedden en een heel genre definieerden.
Dat werd een zaterdag lang onderstreept met een programma waarin je alle lijnen die Sabbath ooit uit had gezet kon zien worden doorgetrokken. De agressie bij trashmetalband Slayer, de heavy blues in bands als Rival Sons, Halestorm en Pantera, de intense zwaarte van Gojira (samen met de headbangende operazangeres Marina Viotti) en een vlijmscherp en zeer entertainend Metallica (Hetfield: „Thank you for giving us a purpose in life!”) – het zal je voorprogramma zijn.
En dan waren er ook nog twee supergroepblokjes vol onverwachte combinaties. Neem Tobias Forge van Ghost, die Ozzy’s ‘Bark at the Moon’ zong met Vernon Reid (Living Colour) en Nuno Bettencourt (Extreme) naast hem. Of de op 77-jarige leeftijd nog messcherpe Steven Tyler van Aerosmith, die sterk Led Zeppelin’s ‘Whole Lotta Love’ zong, met Travis Barker (Blink 182) op drums en niemand minder dan Ronnie Wood (Rolling Stones) op gitaar.
Songfestival-gevoel
Het was een indrukwekkende operatie om te volgen vanuit huis. Met zoveel acts op één podium hadden ze een handig truukje bedacht: meerdere backlines en drumkits werden opgebouwd op een enorme draaischijf op het podium. Even een slinger aan de schijf en de kit van Charlie Benante (Pantera) was zo hup, omgeruild voor die van Danny Carey (Tool). Met de in de livestream tijdens het ombouwen uitgezonden videoboodschappen van fans én beroemdheden (Dolly Parton! Elton John! Angus Young en Brian Johnson!), en beelden van inwoners van Birmingham, kreeg de dag een enorm warm Songfestival-gevoel. Maar dan heavy.
Anthrax speelt in het voorprogramma van Ozzy Osbourne en Black Sabbath, zaterdagmiddag in Birmingham. Foto Andy Buchanan / AFP
Natuurlijk miste je namen. Tony Martin ontbrak bijvoorbeeld, ondanks dat hij op vijf albums van Black Sabbath de microfoon van Ozzy had overgenomen. En mede-metalpioniers Judas Priest, stadgenoten nota bene, brachten alleen een videoboodschap – gewezen gitarist KK Downing speelde wel met o.a. Billy Corgan Priest-klassieker ‘Breaking the Law’. Ook Iron Maiden was een gemis bij een viering van metalgeschiedenis, die schijnen al jaren ruzie met Sharon Osbourne te hebben, vrouw en manager van Ozzy. Ik had ze liever gezien dan Guns N’ Roses, met de piepzang van Axl Rose die ook nog eens vreselijk uit de maat zong. Ergere dissonant was de aanwezigheid van David Draiman, de zanger van Disturbed die onlangs zware munitie van het Israëlische leger signeerde en zo zijn steun uitsprak voor de genocidale oorlog in Gaza. Hij werd in Villa Park ontvangen met boegeroep, niet wat je wil op zo’n dag.
Maar dat was vergeten bij het vallen van de avond, de opkomst van Ozzy en daarna het afscheid van de band waar het allemaal in Birmingham mee begon. Black Sabbath, met vier songs die ook over 50 jaar nog in alle rock- en metalplaylists met belangrijke nummers staan: ‘War Pigs’, ‘N.I.B.’, ‘Iron Man’ en ‘Paranoid’. En voordat de draaischijf voor een laatste keer zou draaien, met Ozzy („Turn the fucking stage!”) in zijn troon en al, gaat de zon onder in Noord-Engeland, luiden er kerkklokken, verschijnen er donkere silhouetten op het podium en loeit het luchtalarm. Bill Ward tikt af, Tony Iommi zet zijn zwaarste E-akkoord in, Geezer Butler doet op z’n bas rond dat akkoord een loopje en dan, Ozzy Osbourne, met wijd opengesperde ogen alsof hij elk moment uit z’n stoel kan springen, als alleen zijn benen maar mee zouden willen werken: „Let me see those fucking hands. We are Black Sabbath!”
Black Sabbath in 1975, in Londen. Van links naar rechts: Bill Ward, Tony Iommi, Ozzy Osbourne, en Geezer Butler. Foto Roger Morton/Cleopatra Records/Getty Images
En daar staan ze. Liam in het midden, Noel rechts van hem, om hen heen nog zes muzikanten. Het is gelukt, de broers Gallagher spelen na zestien jaar weer samen op een podium.
Hun optreden, vrijdagavond in het rugbystadion in Cardiff, vervulde de droom van al die fans die verweesd waren achtergebleven toen Noel in 2009 aankondigde geen dag langer in gezelschap van die ‘idioot’ (‘moron’) Liam te willen verblijven. Maar hier, bij de eerste van hun reünieconcerten, ondergaan 74 duizend toeschouwers de langverwachte onderdompeling in de Gallagher-chemie. Met een gulle dosis klassiekers, kledingvoorschriften uit 1996 en een rotsvast vertrouwen in hun eigen rock-‘n’-roll-stijl creëert Oasis een spectaculaire trip.
De voornaamste troef is de lange reeks hits die in vele harten gegraveerd staat. De liedjes worden gekenmerkt door de enigszins stugge boogie-rock van Noel, gecombineerd met de nonchalante rafelzang van Liam. Ze schreven teksten die vooral leuzen zijn en daarom tot anthems konden uitgroeien: ‘Live forever’, ‘All my people right here, right now’, ‘(You’re my) Wonderwall’.
Videomuur
En daar staan ze. Liam (52) in bruine parka, spijkerbroek en op witte gymschoenen, Noel (58) bescheiden in spijkerbroek en lichtblauw overhemd. Noel lijkt vergroeid met zijn gitaarsnaren, en speelt soepele solo’s; Liam staat in zijn bekende pose: gebogen knieën, handen op de rug. Alsof hij ieder moment een aanval verwacht.
Op een van de grootste podia die ooit door slechts acht muzikanten zijn gevuld, is het de vraag hoe het publiek op de achterste rijen wordt bereikt. Maar daarvoor is een verrassende oplossing bedacht. De acht muzikanten worden bijna overvleugeld door een muur van videoschermen over de hele breedte en hoogte van de korte stadionzijde. Daarop worden doorlopend videobeelden getoond: kleurige collages vermengd met live-beelden van voornamelijk Liam en Noel. Er zijn psychedelische uitspattingen, gecombineerd met punky lay-out en weelderige landschappen waar Liams hoofd doorheen zweeft. Die aanpak is even wennen bij een optreden van Oasis, waar altijd de muziek op de eerste plaats stond. Maar de beeldenstroom is afwisselend en heeft net de juiste korreligheid om niet hedendaags gelikt te zijn.
Van de drieëntwintig nummers kwamen slechts enkele uit deze eeuw.
De nadruk op de jaren negentig is om meer redenen handig: het legitimeert de afwezigheid van nieuwe nummers. Dit is voorlopig geen echte reünie, maar een reünie-tournee. Zo wordt het een veelzijdig eerbetoon: aan de eigen glorietijd, aan de muziekhistorie en aan een gevoel van ‘Brits-zijn’ – in de zin van gemeenschapszin en flair voor mode (velen dragen ‘bucket hats’, de vissershoedjes die Liam ooit populair maakte). Het stemt nostalgisch en enigszins weemoedig, als een enkele reis naar het verleden – naar een decennium waarin overal nog wordt gerookt, en waarin gitaren en oefenruimtes nog betaalbaar zijn. Die tijd is inmiddels afgesloten, maar de glorie mag hier voor even herleven. Naar verluidt mede dankzij de inzet van moeder Gallagher, die genoeg had van haar ruziënde zoons. En dankzij wijlen Taylor Hawkins, drummer van Foo Fighters, die een petitie wilde beginnen: ‘Oasis moet terug’. En ook omdat het de broers een aanzienlijk bedrag oplevert.
Uitzinnige ticketprijzen
De opwinding is opgebouwd vanaf het moment dat de tour afgelopen augustus werd aangekondigd, via een rampzalig verlopen ticketverkoop waarbij fans uitzinnige ticketprijzen moesten betalen door de toepassing van ‘dynamic pricing’. De gemoederen liepen daarover zo hoog op dat de Britse regering een nader onderzoek gelastte naar deze praktijk. Toch werden het de meest begeerde optredens van dit jaar, zeker in Engeland.
Tussen nu en eind november geeft Oasis 41 stadionconcerten in Engeland, Ierland, Noord- en Zuid-Amerika, Korea en Japan. Volgens de geruchten volgt Europa dan volgend jaar.
Halverwege verwijst Liam ernaar, als hij praat tegen de zaal: ‘En, is het een goede show? Zijn jullie blij?’ Met een schuin lachje: ‘Met je ticket van duizend pond?’.
De broers groeiden op zonder vader, tegenover het stadion van hun favoriete voetbalploeg Manchester City. De voetbaltribune werd hun alternatieve thuis. Daar ervaarden ze de kracht van samen zingen, met zijn allen in een stadion. De liefde voor ‘Man City’ was onvoorwaardelijk, ook – of juist – bij tegenvallende prestaties. Dat soort liefde, door dik en dun, zouden de broers in de jaren negentig ook bij hun aanhang zaaien.
Het publiek, jong en oud, komt van over de hele wereld. Het veegt tranen uit de ogen tijdens nummers die de ‘soundtrack van mijn jeugd’ waren, zoals een vrouw uit Leeds vertelt. Zij en haar man staan keihard te zingen, armen in de lucht, als voetbalfans. De zaal schreeuwt het hardst tijdens ‘Cigarettes & Alcohol’ (er worden spontaan sigaretten opgestoken) en monsterhit ‘Wonderwall’ in de toegift. Maar het dierbaarst is ‘Live Forever’ (‘You and I are gonna live forever’) dat bij dit weerzien extra lading krijgt. De videobeelden tonen pastorale weiden en wolkenluchten en aan het eind het portret van een jongeman in rood tenue, een verwijzing naar de een dag eerder bij een auto-ongeluk om het leven gekomen Dioga Jota, voetballer bij Liverpool.
De interactie tussen de bandleden op deze eerste avond is minimaal. Maar de solo’s zijn welgemikt, het ‘geluid’ in de ruimte is verrassend goed en oudgedienden Paul ‘Bonehead’ Arthurs, Gem Archer en Andy Bell spelen precies als vroeger. Liam blijkt nog altijd geen ontspannen performer, hij verdwijnt na iedere zangpartij in de schaduw of naar het drumpodium voor een slok drinken. Bij een aantal nummers neemt Noel de zang van hem over, onder andere bij het mooie ‘Half the World Away’. Noel heeft een zachtaardige stem, in contrast met de doorleefde Liam.
Fans van Oasis na het concert in Cardiff.
Foto Oli SCARFF / AFP
En dan, als de laatste klanken van ‘Champagne Supernova’ zijn weggestorven, de groep het applaus in ontvangst heeft genomen en het publiek de wangen droogt, loopt Liam als eerste het podium af. De camerabeelden tonen in silhouet een korte omhelzing van de broers. Het jaagt een laatste geluksgolf door de zaal.
Lees ook
Lees ook Wat Noel en Liam Gallagher nog kunnen leren van andere broeder- en zustervetes
Best een ding, de eerste testauto die ik niet zelf bestuur. Maar de demonstratierit door een matineus Hamburg vol stoplichten, overstekend volk en slingerende fietsers verloopt vlekkeloos. De mijnheer die voor de veiligheid achter het stuur zit om in noodgevallen in te kunnen grijpen hoeft geen vinger te verroeren, knapknapknap. De soms wat bruuske rem- en stuuringrepen van de auto had je zelf niet beter uitgevoerd. De stad is de stad, één pot paniekvoetbal.
Wie had dat gedacht, een autonoom rijdende VW? Liep Europa niet ver achter in de ontwikkeling van zelfrijdende auto’s? VW nam de vlucht naar voren met het Israëlische Mobileye, ontwikkelaar van zelfrijtech. Een bestaand elektrisch VW-busje werd door VW’s techdochter MOIA – een veredeld deelautobedrijf – met dertien camera’s, negen lidar- en vijf radarsensoren omgebouwd tot autonome taxi. Die heet dan ID Buzz AD, van Autonomous Driving. Voor niet-intimi: Lidar is een soort laserradar die extreem nauwkeurig de omgeving scant, onmisbaar bestanddeel van de zelfrijdende auto.
Mooi. Maar de cliffhanger van de ervaring is toch hoe je blind vertrouwt op experimentele hightech die je zonder menselijke interventie door een wereldstad gaat sleuren. Ik snap het wel. De in zijn online spinnenweb gevangen burger snakt naar avontuur, naar het ondenkbare. Dat is, gok ik, de geheime drang achter de innovatiekoorts, die jacht op de graal. De hoop op een wonder, al sleurt het je nog dieper de Matrix in, al wordt het je dood. Reken maar dat straks iedereen met Musk naar Mars wil. Tredmolen uit, het duister in – maar even vrij. De flirt met grensverleggende techniek is utopisch en suïcidaal, dossier voor denkers. Die zijn helaas net zo op drift als wij. Controle heeft niemand. Daar gaat dit echt over. Dat we tech alle wegen kunnen laten vinden, behalve de weg die we kwijt zijn.
Wat een tijd. Tien jaar begonnen Tesla en andere ambitieuze fabrikanten zelfstandig rijdende auto’s aan te kondigen. Alleen kwamen ze niet. Musk beloofde gouden bergen tot geen mens hem meer geloofde. Aan zijn verbroken geloften is zelfs een Wikipagina gewijd, lachen.
Het is ook niet niks. De zelfrijdende auto is intellectuele topsport. Hij moet alle wegen kennen, elk obstakel supersnel kunnen herkennen en ontwijken, het verschil zien tussen een kartonnen doos en een betonblok, elke wegopbreking en snelwegdemo op zijn netvlies hebben. Zijn waarnemingsinstrumenten moeten bij mist en sneeuw zo feilloos functioneren als op windstille zomerdagen.
En daar kan dan mooi de reisbagage in zoals in pendelbussen op luchthavens.
Foto’s Volkswagen
Het autonome evolutietraject reikt van Level 0 tot Level 5. Nul staat voor nul assistentiesystemen, vijf voor compleet zelfstandig rijden in een auto zonder stuur en pedalen. In de praktijk kwam nog geen autofabrikant ondanks overmoedige beloften verder dan niveau 2, een beetje zelf sturen en remmen voor voorliggers. Moet de bestuurder wel elke tien seconden het stuur vastpakken om te bewijzen dat hij er nog zit. De fabrikanten kunnen veel meer, maar overheden dwarsboomden met wetten en praktische bezwaren.
Veiligere optie
Nu gaat het licht in steeds meer landen op groen. In mei zag ik welke vlucht autonoom rijden in de VS heeft genomen. In San Francisco en Los Angeles rijden honderden perfect functionerende autonome taxi’s van techbedrijf Waymo rond, verbouwde elektrische Jaguars. Er doen zich incidenten voor, maar op termijn is autonoom rijden de veiligere optie. Daarom doen fabrikanten er zo vroom menslievend over. Het marktpotentieel voor deelauto-achtig autonoom vervoer is enorm.
Daarom was dit miniritje misschien een van de belangrijkste in mijn autoleven. Op lange termijn wordt ook je privé-auto geheid de Bob – en wil je hem nog hebben als je even makkelijk en voor minder geld een autonome taxi naar je toe appt? De maatschappelijke gevolgen kunnen enorm zijn, ten goede en ten kwade. Meer verveling, meer afstompende schermtijd op de smartphone. Dramatische inkomstenderving voor de overheid door het wegvallen van boete-inkomsten, want aan doortrappen doet Mobileye natuurlijk niet, veiligheid voor alles. Dan het grootste, chronisch onderschatte risico: een verlies van menselijke vaardigheden dat de hulpeloos geworden mens opnieuw afhankelijker maakt van een paar techgiganten. De nieuwe mens hoeft steeds minder te kunnen. Hij wordt speelveld en afwerkplek van de technologie die hij zelf creëerde. Zijn laatste vaardigheden: coachen, tiktokken en twitteren. Vanuit die toekomst staar ik uit het raampje van de Buzz AD bekommerd naar het vreedzame kantoor- en caféheden van buzzing Hamburg. En denk: Heer, waarom heeft u ons verlaten?
Terwijl ik nog steeds keihard moet lachen om het geestige sekspoppenmondje van onze koningin die de seniele Trump perfect nadeed, lees ik dat de kakelverse bruid van de miljardair Bezos thuiskwam met maar 26 trouwjurken. Terwijl ze er in Venetië 27 bij zich had. Sommige mensen hebben ook altijd pech. De dame, die van de diefstal verdacht wordt, zat als enige verstekeling in de zwaar beveiligde kerk toen het intens gelukkige stel elkaar het meedogenloze ja-woord gaf. Een roomse priester heeft het setje namens God gezegend en misschien ook nog even lekker in de wierook gezet. Grensoverschrijdend? Vind ik wel. Jezus had ze in zijn tijd principieel de tempel uit geranseld.
Wel heerlijk nieuws zo’n partycrasher in die ongetwijfeld rijk versierde kerk. Misschien was ze wel een asielzoeker op de vlucht. Een eenzame vluchtelinge die veilig onderdak in een godshuis zocht. Omdat je daar niks te vrezen hebt van jagend rechts.
Mooi sprookje: een door bijna de hele wereld gehate gelukzoeker die op het huwelijksfeestje van een der rijkste bewoners van onze planeet terechtkomt. Dat had ze niet kunnen bedenken toen ze in haar rubberbootje een gruwelijke oorlog ontvluchtte.
Eén minpuntje: Jeff zijn feestje werd gesponsord. Het uitbundige weekend werd mede mogelijk gemaakt door Buienradar. En een chique trouwjurkenjojo. Toch een armoedig SBS-programma. Jammer.
Op het moment dat de zielsgelukkige mevrouw Bezos haar jurk zocht zuchtte ons land onder het Nationaal Hitteplan en was onze toekomstige premier Yesilgöz een beetje oververhit. Ik denk dat onze Dilan met haar man en haar trouwe viervoeter iets te lang had liggen smeren & keren op een of ander gloeiendheet strandbedje toen ze hoorde dat Douwe Bob had geweigerd om op een of ander Joods schnabbeltje aan de Amsterdamse Zuidas op te treden. Er lagen daar namelijk politiek geladen foldertjes die hem niet bevielen. Volgens Douwe waren over politieke en religieuze uitingen duidelijke afspraken gemaakt. Keppeltjes wel, foldertjes niet. Maar de organisatie van het kinderfeestje ontkent dat. Net zoals de zanger volgens hen na afloop niet geduwd is. Bob zegt dat dat wel gebeurd is. De naam ‘Douwe Bob’ is in dit geval dan wel weer grappig. Net zoals het geestig is dat de hond van Yesilgöz Moos heet. Maar dit terzijde.
Volgens de organisatie verdween Bob na afloop gewoon op zijn brommer naar zijn gezinnetje. Bob zegt dat het hier om een motor gaat. Imago-technisch gezien begrijp ik dat wel. Een man met zijn uitstraling zit niet op een of andere elektrieke snorfiets.
Maar terug naar die oliedomme tweet van die incompetente Dilan Yesilgöz, waarin ze een aantal zaken totaal door elkaar haalde. Of niet helemaal goed begrepen had. Dat kan in haar geval ook. Zij is toch ook dat tragische brekebeentje van die nareis-op-nareis-op-nareis-uitspraak waar achteraf niks van bleek te kloppen, maar waar wel een kabinet over struikelde?
Nu had ze iets te snel getweet. Voortaan eerst denken lieverd. Ook al is dat een klusje. Ze heeft inmiddels in een filmpje geprobeerd uit te leggen dat Douwe geen Jodenhater is. Aan alles zag je dat een paar oude liberalen aan haar hebben uitgelegd dat ze het recht moet zetten tegenover de ook niet al te slimme zanger, die door een vriend van mij steevast ‘De Kwelende Inktlap’ wordt genoemd. Het leek trouwens of Dilan het uitlegde aan haar hond, de partijherder die bij het laatste VVD-congres ook even op het podium verscheen. Alles is zo langzamerhand niveautje Sesamstraat en Jeugdjournaal.
Of ik bang ben voor de nieuwe, toch wel doodenge asielwetten? Ik word wat voorzichtiger met het uitdelen van mijn losse aalmoesjes aan daklozenkrantverkopers. Ik wil eerst weten of ze een verblijfsvergunning hebben. Anders neem ik ze mee naar de kerk. Daar zijn we allebei veilig.
Ik vrees dat ik door het huidige politieke afschrikbewind steeds vaker in de kerk kom. En als de pastoor op een dag aan mij vraagt of ik weer geloof, zal ik fluisteren: „Nee, ik wacht op Yolanthe of Sylvie die hier misschien gaan trouwen met een seniele miljardair!”
Internationaal was het misschien wel het meest besproken nieuwsfeit rondom de afgelopen NAVO-top in Den Haag: NAVO-chef Mark Rutte verwees naar de Amerikaanse president Donald Trump als ‘daddy’, die Iran en Israël als twee ruziënde kinderen uit elkaar zou halen.
Dat dat ene woord zoveel aandacht kreeg zou je kunnen zien als een jammerlijk voorbeeld van het falen van het publieke debat, doordat het weer eens meer over de vorm ging dan over de inhoud. Beter praten we met z’n allen over belangrijke vragen rondom de defensie-investeringen die op de top werden afgesproken. Waar komt het idee vandaan dat het om 5 procent van het bbp zou moeten gaan? Waarom wordt het doel geformuleerd in termen van uitgaven in plaats van materieel? Kan zoveel geld überhaupt wel goed besteed worden, aan wat voor spul dan, en wie gaat daaraan verdienen?
Maar nee, liever hebben we het over de vorm-elementen van de top. Wat een logistieke operatie was dat, hè! En dan die sms’jes van Rutte! Hij zei ‘daddy’! Wist je dat dat woord in het Engels een seksuele connotatie heeft?
Toch hoop ik dat u mij toestaat om nog even bij die daddy-uitspraak stil te staan, omdat vorm en inhoud hier wel degelijk op een interessante manier samenkomen.
Het was vorige week natuurlijk niet de eerste keer in de geschiedenis dat Amerika op het internationale toneel in de vaderrol werd voorgesteld. In het artikel ‘Sex and Death in the Rational World of Defense Intellectuals’ uit 1987, een klassieker in de kritische veiligheidsstudies, lezen we de bevindingen van onderzoeker Carol Cohn. Een jaar lang liep zij als participant-observer rond tussen defensie-analisten die zich bezighielden met de nucleaire strategie van de Verenigde Staten. Ook zij schilderden Amerika in de wereldpolitiek vaak af als ‘vader’, merkte Cohn, „soms streng, soms goedaardig, maar altijd degene die het het beste weet”.
Wat Cohn nog meer opviel in haar tijd tussen de defensiemannen (want het waren vrijwel uitsluitend mannen): de seksuele beeldtaal die ze gebruikten. Vóór Cohn hadden ook andere feministen al een verband gelegd tussen de internationale wapenwedloop en de mannelijke fascinatie voor de fallus: wie heeft de grootste? Neem alleen al de fysieke vorm van al die bommen en raketten, of bekijk eens zo’n gelikt filmpje van de inslag van een bunker buster – het type bom waarmee de VS laatst Iran hebben bestookt – en je snapt op zich het punt.
Ook de woorden waarmee de defensie-experts het wapentuig beschreven fascineerde Cohn: eindeloos hoorde ze discussies aan over ‘vertical erector launchers’, ‘thrust-to-weight ratios’, ‘deep penetration’ en explosieven die met een ‘orgastische knal’ zouden ontploffen. In dit kader verdient de officiële naam voor de bunker buster trouwens nog even een eervolle vermelding, vind ik: dat is ‘GBU-57 Massive Ordnance Penetrator’.
Wil Cohn soms zeggen dat elke harde militaire strategie uiteindelijk voortkomt uit mannelijke seksuele drift? Is dat de stiekeme inhoud die wordt verraden door de fallische vorm? Neen. Wat Cohn wel zegt: al die patriarchale en seksuele metaforen stellen strategen in staat om te praten over dingen die eigenlijk te groot en te gruwelijk zijn om in woorden te vatten. Ze suggereren controle over ontwikkelingen die in feite niet te controleren vallen. Ze scheppen een veilige afstand tot de vuile materie waar het in wezen over gaat, namelijk: middelen om menselijke lichamen mee te verwonden en doden.
Met anti-militaristische ideeën als die van Cohn maak je jezelf vandaag de dag niet erg populair. In de week voor de NAVO-top ging ik luisteren bij een panelgesprek op het Just Peace Festival in Den Haag, en daar verklaarden zelfs de panelleden uit kritisch-feministische hoek in de huidige geopolitieke context niet langer principieel anti-wapens te zijn. Het kan verkeren.
Misschien moeten we inderdaad maar in defensie investeren, in godsnaam. Niet om Trump te paaien, maar juist om militair minder afhankelijk te worden van de VS. Zodat we nooit meer zo nederig hoeven buigen, voor welke daddy dan ook.
Josette Daemen is politiek filosoof aan het Instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134617964-1bf42a.jpg|https://images.nrc.nl/y2HElFPwmneqdnuC1saBvdK4UpM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134617964-1bf42a.jpg|https://images.nrc.nl/xtnqAyMJaDJM_ZhqiXu19e1H2fA=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134617964-1bf42a.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618021-642248.jpg|https://images.nrc.nl/J7Z1WwejI-WSawiPStvmTjoiNk0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618021-642248.jpg|https://images.nrc.nl/vSWcM16FANivzVnDOO4hO1puDmc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618021-642248.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618042-625b14.jpg|https://images.nrc.nl/CvAH3iH60ApO4Tl_OEcUBT7drlI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618042-625b14.jpg|https://images.nrc.nl/342oIeYv5iXpHSlXKKffCpvMJyo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618042-625b14.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618036-a5ea5f.jpg|https://images.nrc.nl/Ha85G5CwlBfSRqZ7U4yFn5hUbBw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618036-a5ea5f.jpg|https://images.nrc.nl/RfnEAsXd8b3rCK7JXIErjGntpUM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618036-a5ea5f.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618039-50ac16.jpg|https://images.nrc.nl/AsdZ07EkdkMeWtBPSWZPrGfNcv0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618039-50ac16.jpg|https://images.nrc.nl/uVyXdc_GdxbyXGQA5DrpdXKAVTM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618039-50ac16.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618069-607627.jpg|https://images.nrc.nl/8eb8nK7exmCQ5FBYM2zB0bSnsdI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618069-607627.jpg|https://images.nrc.nl/nv4yab_2y7nyCkH82PqqnQz5Hxw=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134618069-607627.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134611916-019875.jpg|https://images.nrc.nl/WLuWtQLzvU5Sa0zSLiV_YpFbCd4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134611916-019875.jpg|https://images.nrc.nl/XoNEBTpSQGI7fdqlKoba6xZTV_8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134611916-019875.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134616278-9f4920.jpg|https://images.nrc.nl/xmj0y7apBhCxg6iTwGnrNnTvkzQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134616278-9f4920.jpg|https://images.nrc.nl/7MALaExbRP6nju2dfapIffmSmV4=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134616278-9f4920.jpg)
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2025/07/data134568995-4c9487.jpg%7C//images.nrc.nl/43svX4cUkBBx10inRZ1OHG3WvmE=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2025/07/data134568995-4c9487.jpg%7C//images.nrc.nl/3cYZtgwiPSVOEf3PZ244sqnxUzQ=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2025/07/data134568995-4c9487.jpg)
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2025/07/data134568917-161402.jpg%7C//images.nrc.nl/UuCBAjYfvnO5NjYQYP72cmfAPZI=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2025/07/data134568917-161402.jpg%7C//images.nrc.nl/9V9ygXWX2GJW2c4IAwuU9iMCMx0=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2025/07/data134568917-161402.jpg)
