Category: Media

De nieuwe Netflixserie Untamed begint op honderden meters hoogte met twee bergbeklimmers die de rotsen van El Capitan, een duizelingwekkend steile bergwand proberen te bedwingen. De klimpartij gaat de twee al niet echt soepel af wanneer er vanaf de richel ver boven hen, een vrouw naar beneden komt suizen. Ze blijft, zo dood als een pier, haken aan hun touwen waarna de mannen zelf ook weer meters naar beneden vallen.

Het is een behoorlijk spectaculaire opening. Een die past bij een moordmysterie gesitueerd in Yosemite National Park, het Amerikaanse natuurreservaat dat ook alleen maar met datzelfde woord, spectaculair, omschreven kan worden.

Kyle Turner (Eric Bana), van de parkpolitie, moet achterhalen wie de vrouw is en hoe ze is over de rand is gegaan. Geestig hoe de norse park ranger – grijze krullen en fikse baard – wordt geïntroduceerd in de serie. Wanneer hij aankomt bij het plaats delict, is hij te paard. Tot verrassing van Naya Vasques (Lily Santiago), zijn nieuwe collega die net is overgestapt vanuit Los Angeles en duidelijk geen viervoeters als vervoersmiddel gewend is. Als ze haar collega-ranger Milch (William Smillie) vraagt waarom Turner te paard is, zegt hij: „Zo kan hij beter op ons neerkijken”. Want geliefd is Turner niet. Hij is bot tegen de rangers met wie hij samenwerkt, woont in een blokhut ver van de bewoonde wereld en sleept een trauma met zich mee zo groot als El Capitan.

Uitmuntend in zijn werk dan weer wel. Uiteraard. Want Untamed, geschreven door Mark L. Smith (The Revenant) en zijn dochter Elle Smith, is niet direct het meest originele moordmysterie. Naast de gebruikelijke getroebleerde maar steengoede detective, komt er bijvoorbeeld ook een grootschalige drugsoperatie voorbij, zijn er flashbacks naar betere tijden, en is er een gewelddadige ex-partner die problemen komt veroorzaken. Allemaal elementen die eerder in vergelijkbare series zaten.

Maar dat betekent niet dat Untamed niet prima werkt. In tegendeel. Vanaf die eerste minuten op die rotswand, wil je doorkijken. Daarbij is de Sherlock-en-Watson-relatie die ontstaat tussen Turner en nieuwkomer Vasques een prettige, ondanks dat Bana’s Turner ietwat eentonig is. Rosemarie DeWitt die zijn ex-vrouw speelt daarentegen, beheerst iedere scène waarin ze te zien is. Ook het moordmysterie, dat met iedere aflevering ingewikkelder wordt, blijft tot het einde voldoende boeien en vermaken.

Toch is het vooral de minder gebruikelijke setting waarmee de serie zich onderscheidt. „Er gebeurt iets met mensen wanneer je ze loslaat in de wildernis. Ze denken dat niemand ze meer ziet en doen vervolgens alle nare shit die in hun hoofd opkomt”, zegt ranger Milch. Yosemite Park is naast prachtig ook een plek waar zich achter iedere boom een beer kan bevinden. Een landschap van watervallen en steile rotswanden, uitgestrekte velden en ondoordringbare bossen. Een wereld om in te verdwijnen. En dat laatste lukt met deze zes vlotte afleveringen best aardig.

Delen

Mail de redactie

Buiten was het deze zondag benauwd, mijn voeten lagen op het salontafeltje, een zweetdruppel kroop over mijn voorhoofd naar beneden, en er was niks op televisie. Ja, het nieuws, eindeloos veel herhalingen, en oké, sport, maar dat valt toch in een andere categorie. Ik moest denken aan Virginia Woolf, die in De Golven (1931) verzuchtend schreef: ‘Hoeveel beter is de stilte; het koffiekopje, de tafel. Hoe veel beter is het om alleen te zitten zoals de eenzame zeevogel die zijn vleugels op de paal opent.’ En ik was het met haar oneens. Ik ben liever onder de mensen, maar dat is een inval-tv-columnist in de zomer niet gegeven.

Nu het legertje talkshowhosts met vakantie is en Zomergasten nog niet begonnen, smaakt de tijd toch echt naar komkommers. Onterecht natuurlijk, en vervreemdend, want De Wereld Brandt Door. En hard ook. Gelukkig dook er op de tijdlijn van mijn sociale media een oude video op van de filosoof Awee Prins. In een interview van VPRO Boeken uit 2007 zegt de snipverkouden (inmiddels emeritus) hoogleraar: „Je moet niet meer op zoek gaan naar het interessante, naar tijdverdrijf, maar de impasse van de diepe verveling toelaten. In die impasse ontstaat de mogelijkheid van verstilling.” De verstilling is de toegangspoort tot geluk, aldus Prins, en de waarheid, denk ik.

Want toen ik de impasse van de verveling mondjesmaat toe begon te laten, zag ik een aflevering van het Filosofisch Kwintet (Kwartet) (NPO 2) die de moeite waard was. Dat kwam door drie dingen: de gasten waren het voor de verandering niet de hele tijd met elkaar eens en voerden het debat met humor, én de actualiteitswaarde was hoog. Thema: de waarheid.

De waarheid is een sociaal proces, daar waren de gasten bij Grunberg aan tafel het over eens. We werken er samen aan, produceren het als gemeenschap. Daarmee is de waarheid niet relatief, maar wel: „mensenwerk, van mensen die gesitueerd zijn vanuit een sociale, economische, politieke positionering”, zei Jaron Harambam, die assistent-professor sociologie is maar toegaf wel eens te liegen dat hij professor is. „Daar komt kennis uit die niet universeel is, en die niet per se … Tja, ‘objectief’ is een moeilijk woord, omdat dan de beschuldiging komt dat de kennis die geproduceerd wordt ‘ook maar een mening is’, of een uitdrukking enkel van macht. Ik denk dus dat het belangrijk is om te laten zien dat kennis geconstrueerd wordt, maar dat het nog steeds robuust kan zijn.”

De strijd om de waarheid is in wezen een strijd om het gezonde verstand, bracht cultuurfilosoof Thijs Lijster in. Hopelijk wint ChatGPT die strijd niet, die kan namelijk te goed liegen, zal bovendien steeds beter gaan liegen en zal al helemaal nooit toegeven dat het iets niet weet. Niet robuust. Maar of we dan wel ooit menselijke koeien worden, vroeg Grunberg, onderworpen aan een superieure AI? Techfilosoof Marjolein Lanzing vond dat dat soort vragen afleidt van de fysieke schade die de wereld en het klimaat nu al ondervinden door de energiedorst van AI.

Hypnotiserend zalvende stem

Op NPO 2 toonde de EO later op deze verstilde zondag een aflevering van de zesdelige natuurdocumentaire Mammals. Het ging over zoogdieren in het water. Onder de hypnotiserend zalvende stem van Sir David Attenborough, kwamen de meest prachtige beelden langs. Beelden van plonzende apen en zwemmende molletjes, van bevriende dolfijnen en zeeleeuwen. Beelden van een stervende wereld, een wereld waarop maar één zoogdier rondloopt dat de waarheid kan ontkennen.

„Er verdwijnen elk jaar zoveel visnetten in de oceaan dat ze naar de maan en terug kunnen reiken. Samen met twintig miljoen fuiken en veertien miljard vishaken.” De lijnen snijden in de lijven van de potvissen, door de dobbers aan die netten kunnen ze moeilijk duiken om inktvissen te vangen. En dus, stelt Attenborough simpel maar doeltreffend, zoals eigenlijk alleen hij dat kan: „Nu we weten welke gevaren we veroorzaken, moeten we er alles aan doen om ze te voorkomen.” Over een robuuste waarheid gesproken.

Delen

Mail de redactie

Maren (9) pakt haar tablet erbij aan de keukentafel in Delft en opent YouTube. De nieuwste video van MrBeast staat meteen bovenaan in haar aanbevelingen. Echt fan zou ze zich niet noemen, maar hij is er gewoon altijd als ze naar YouTube gaat. In de video die nu afspeelt, gaat MrBeast met zijn vriendin op romantische dates, een met een prijskaartje van 1 dollar en een van een half miljoen. „Ze kregen heel Disney voor zichzelf”, zegt Maren. „Dat was voor het eerst in de hele Disney-geschiedenis.” Voor iemand als MrBeast, de 27-jarige Amerikaan James ‘Jimmy’ Donaldson, is zo’n groots uitje best standaard. Hij doet immers altijd „allemaal coole dingen”.

Twintig jaar na de oprichting is YouTube nog altijd het grootste videoplatform ter wereld, en voor veel kinderen het startpunt van hun online leven. Van de twintig grootste YouTube-kanalen richten elf zich op kinderen, van peuters tot pubers. YouTube is voor deze generatie kinderen net zo vanzelfsprekend als televisie dat vroeger was. Het platform staat klaar met een eindeloze stroom video’s, afgestemd op hun aandacht en interesse.

Dat is goed te zien bij MrBeast, de grootste youtuber ter wereld met 409 miljoen abonnees. Zijn video’s zijn ontworpen om de aandacht van jonge kijkers al vanaf de eerste seconde te grijpen. Niet alleen de inhoud is op hen toegesneden, maar ook de toon. MrBeast schreeuwt bijna continu, het scherm knippert van de snelle shots en lichtflitsen. MrBeast heeft zich het algoritme van YouTube volledig eigen gemaakt; zijn populairste video’s zijn hyperbolische spektakels waarin het draait om grote geldbedragen, competitie en overleven – vaak dat allemaal tegelijk.

Zo herinnert Maren zich een video waarin hij een levensechte versie bouwt van de chocoladefabriek uit Sjakie en de chocoladefabriek. Alles is er: glijbanen van chocolade, fonteinen, snoepkastelen, een lopende band vol lekkers. „En dan zijn er een paar mensen die een ticket hebben gevonden, net zoals in de echte film. En dan gaan ze daarnaartoe en moeten ze allemaal challenges doorstaan. En wie overblijft, wint”, legt ze uit. Groots, absurd en recht uit de fantasiewereld van een kind.

Zijn producties komen voort uit een even kinderlijke nieuwsgierigheid. Hoe zou het zijn om levend begraven te worden? Zou je in een badkuip vol slangen zitten als ik je moeder 10.000 dollar zou geven? Zit je liever gevangen in de koudste of in de heetste kamer ter wereld? Zijn best bekeken video, $456,000 Squid Game In Real Life! (820 miljoen weergaven), bootst de Netflix-serie Squid Game na met echte mensen en echte geldprijzen. Maar dan zonder fatale gevolgen voor de ‘uitgeschakelde’ spelers.

Zoom in

Zoom in

Maren (9) pakt haar tablet erbij aan de keukentafel in Delft en opent YouTube. De nieuwste video van MrBeast staat meteen bovenaan in haar aanbevelingen.

Foto’s Saskia van den Boom

Haar eerste iPad

Wanneer Maren precies begon met YouTube kijken weet ze niet meer. Volgens haar moeder was ze drie jaar oud toen ze haar eerste iPad kreeg. Haar broer had er ook een, zodat ze er geen ruzie over zouden krijgen. Ze kijkt soms ’s ochtends voor school. „Meestal best kort”, zegt ze, „maar ’s avonds best wel lang. Ik denk drie kwartier.” Wat ze kijkt wisselt – wat voorbijkomt, wat opvalt. Een tijdslimiet staat niet ingesteld, maar soms grijpen haar ouders in: „Dan zeggen ze: nu even stoppen.”

„Ik heb een tablet sinds ik twee was, denk ik”, zegt Sura (10), thuis in Den Haag. „Dus bijna mijn hele leven.” Op haar telefoon is een tijdslimiet ingesteld. „Als de tijd om is, komt er zo’n slotfiguurtje in beeld en dan moet ik hem uitzetten. Dat heeft papa zo gedaan, zodat ik niet te veel op mijn telefoon zit.” Op gewone dagen mag ze een half uur schermtijd, in het weekend twee uur. „Ik kijk meestal in het weekend naar YouTube.”

Voor Jan (9) uit Amsterdam is YouTube inmiddels een dagelijkse routine. Eerst mocht hij voor hij naar school ging altijd een filmpje van acht minuten kijken van zijn vader. Maar het uitkiezen van een filmpje duurde zo lang, dat hij nog maar weinig tijd overhield. Nu kijkt hij na school drie kwartier, maar dan wel met een timer die hij zelf instelt. Dat helpt, zegt hij: „Je moet ook een beetje leren wat de waarde is van een uur YouTube.”

Ik heb een tablet sinds ik twee was, denk ik

Uit recent onderzoek van Netwerk Mediawijsheid blijkt dat kinderen tot en met zes jaar gemiddeld 86 minuten per dag aan digitale media besteden, vaak via tv of tablet. Een derde gebruikt al een smartphone. Volgens de Monitor Mediagebruik 7-12 jaar keken kinderen in 2021 (recentere cijfers zijn er niet) gemiddeld 44 minuten per dag naar YouTube, waarschijnlijk meer tijdens de coronalockdown.

37 procent van de ouders noemde YouTube het favoriete platform van hun kind, vooral vanwege gamevideo’s. Maren, Sura en Jan kunnen dat beamen. De meiden kijken het allerliefst naar Lana’s Life, het kanaal van YouTuber Lana Rae die video’s maakt over het spel Dress to Impress in de online gamewereld Roblox, waarin spelers virtuele outfits samenstellen rond een thema, bijvoorbeeld ‘zomerfeest’ of ‘beroemde filmster’, en elkaars looks beoordelen. „Ze doet challenges, zoals wie het snelst een outfit kan maken of wie het beste een stijl kan namaken, of ze laat kijkers op haar outfit stemmen”, zegt Sura. „Of ze maakt bekende avatars, zoals een emo-meisje, een rijke influencer of een populair Roblox-personage.”

Jan zit in een heel andere gamehoek van YouTube. Zijn favoriete maker is Fireb0rn, een relatief onbekende youtuber die lange, analytische video’s maakt over strategieën en vijanden in het actie-avontuurspel Hollow Knight. Jan kijkt het liefst naar mensen die het spel voor het eerst spelen. „Dat vind ik grappig, omdat je ziet hoe ze alles nog moeten ontdekken.”

Filmpjes worden zelden uitgekeken, er is immers aanbod zat. „Ik kijk filmpjes niet helemaal”, zegt Sura. „Alleen de stukjes die ik leuk vind.” Jan speelt video’s op dubbele snelheid af als hij het saai vindt. Maren: „Als het niet zo leuk is, klik ik weer weg.” Na een paar minuten vaak al.

Algoritmes hebben grote invloed. „Als ik één filmpje van Lana kijk, komen er daarna nog tien”, zegt Maren. Dat vindt ze handig: „Dan hoef ik niet te zoeken.” Sura: „Als je Dress to Impress kijkt, zie je daar meer van. Als je veel eetvideo’s kijkt, zie je ook veel eetdingen.” Kinderen worden geleid door het aanbod – door shorts (verticale filmpjes van maximaal 180 seconden), aanbevelingen, thumbnails (het plaatje waarmee de video wordt aangekondigd). Ze klikken op wat opvalt, of kijken naar iets dat automatisch begint te spelen. Soms weten ze achteraf niet eens meer wat ze hebben gezien.

Zoom in

How to Succeed

MrBeast duikt vanzelf op het scherm van Maren op. Ze wijst naar een thumbnail van een filmpje. „Would you risk drowning for… een heel groot bedrag”, leest ze voor. 500.000 dollar. „Dan denk ik: ik wil liever gewoon leven zonder geld dan verdrinken met zoveel geld.” Ze heeft gemengde gevoelens over zijn filmpjes. „Hij doet een beetje gek en schreeuwt veel.” Toch kwam ze halverwege.

Dat de video’s van MrBeast zo populair zijn, is geen toeval. „Ik heb vijf jaar van mijn leven opgesloten gezeten in een kamer om virale video’s te bestuderen”, schrijft hijzelf in een document van 36 pagina’s dat vorig jaar uitlekte, getiteld ‘How to Succeed at MrBeast Production’. „Twintig- tot dertigduizend uur later weet ik aardig wat een YouTube-video succesvol maakt.” Hij beschrijft hoe zijn team van honderden medewerkers, gevestigd in een gigantisch hoofdkantoor van bijna zesduizend vierkante meter in North Carolina, video’s maakt die kijkers tot het einde vasthouden.

Daardoor zijn de video’s van MrBeast niet zomaar entertainment, maar een afspiegeling van de interne logica van YouTube. MrBeast dook diep in de data van het platform, experimenteerde met thumbnails, titels, montages, spanningsbogen en timing, en keek wat werkte en wat niet. Alles draaide om één doel: begrijpen hoe je mensen vasthoudt en het algoritme tevreden stelt. Iedere seconde telt, vooral in de eerste minuut – het moment waarop de meeste kijkers afhaken. Daarom worden zijn video’s niet rustig opgebouwd, maar word je in de openingsscènes overdonderd met beelden en geluid – een shot dopamine.

YouTube zelf ziet MrBeast als voorbeeld van wat er technisch en strategisch mogelijk is op het platform. De schaal waarop MrBeast opereert, zet druk op het onlineplatform om te blijven innoveren. „Hij daagt ons voortdurend uit”, zegt Sam Vergauwen, YouTubes country manager in de Benelux. „Hij wil alles: meerdere audiotracks, zodat kijkers bijvoorbeeld hun eigen taal kunnen selecteren; advertenties in livestreams; en automatische dubbing [nasynchronisatie in andere talen].”

Overbelast

Wat doen die hyperactieve, eindeloos aanbevolen video’s met jonge kijkers? Garth Graham, directeur van YouTube Health – het onderdeel van het platform dat betrouwbare medische informatie toegankelijker moet maken – wil zich niet uitspreken over het effect van MrBeast. „Ik heb geen studies gezien die aantonen dat één specifieke maker verslavend werkt”, zegt hij.

Neuropsycholoog Marion van den Heuvel benadrukt dat het precieze effect lastig te bepalen is, vooral vanwege ethische bezwaren. „Waterdicht bewijs zullen we waarschijnlijk nooit krijgen”, zegt ze. „Je kunt kinderen moeilijk voor een wetenschappelijk onderzoek een periode lang de halve dag voor een tablet zetten en kijken wat er gebeurt.”

Van den Heuvel is universitair hoofddocent aan Tilburg University en onderzoekt hoe ervaringen in de vroege kindertijd de ontwikkeling van het kinderbrein beïnvloeden. Filmpjes kunnen leerzaam zijn, zegt ze, „maar als je zó veel input krijgt, kan je het niet allemaal verwerken.” Het brein raakt overbelast door de constante stroom aan beelden, en moet hard werken om bij te blijven. Bij video’s die bedoeld zijn voor baby’s ziet ze dat flitsende beelden worden gecombineerd met woorden als apple, blue, tree en green om het leren van Engels te stimuleren. „Maar het brein van die baby is eerst bezig met: wat ís dit allemaal?”

Graham van YouTube Health wijst op platformbrede maatregelen die het bedrijf heeft genomen om jonge kijkers te beschermen: pauze- en bedtijdmeldingen die automatisch verschijnen na ongeveer een uur kijken voor gebruikers onder de achttien jaar. Die meldingen nemen het hele scherm over, maar zijn makkelijk weg te klikken. Daarnaast zijn er ‘vangrails’ ingevoerd om te voorkomen dat jongeren te veel content consumeren over mogelijk schadelijke thema’s, zoals uiterlijk en lichaamsgewicht, geld of agressie. Het algoritme beperkt dan bijvoorbeeld aanbevelingen van video’s over geïdealiseerde lichaamstypes, maniertjes om snel rijk te worden of filmpjes waarin mensen in het openbaar worden vernederd.

Zoom in

Zoom in

Sura kijkt graag naar Lana’s Life: „Ze doet challenges, zoals wie het snelst een outfit kan maken of ze laat kijkers op haar outfit stemmen”.

Foto’s Saskia van den Boom

Brainrot

Als Sura op YouTube zit, is het „niet echt” makkelijk meer om haar iPhone weg te leggen. „Als je hem eenmaal pakt, let je niet meer op de tijd. Dan zit ik er ineens een uur op, terwijl het lijkt alsof het maar tien minuten is.” Vooral shorts slurpen haar aandacht op. „Elke keer iets anders.”

Haar moeder ziet hoe dat werkt: „Steeds ander geluid, ik vind het zonde van haar tijd. Hoe noem je dat ook alweer, als je brein overprikkeld raakt? Brainrot?”

„Jij moet de macht hebben over de tablet, niet andersom”, zegt neuropsycholoog Van den Heuvel. „En daar moet je kinderen in opvoeden. Want het algoritme wil maar één ding: dat jij zo lang mogelijk blijft kijken.”

Het herkennen van prikkels en de invloed daarvan op je hersenen is cruciaal, zegt ze. „Juist in deze tijd, waarin er zó veel prikkels zijn, moet je kinderen leren omgaan met: ben ik overprikkeld? Is dit ontspannen of eigenlijk niet? Vind ik het echt leuk wat ik aan het kijken ben?”

Zoom in

Delen

Mail de redactie

Uit het leven gegrepen

Een van de beste politieseries van de laatste jaren speelt zich af in het Noord-Ierse Belfast van na de ‘Troubles’. Blue Lights gaat over vier beginnende agenten die zich moeten bewijzen voordat ze een vast contract krijgen. In seizoen twee wordt het stadscentrum van Belfast overspoeld door drugs. Het onderzoek leidt naar een protestantse wijk. Naast het politiewerk besteedt de veelgeprezen serie aandacht aan het privéleven van de agenten. Zo hebben Grace en haar collega Stevie in seizoen 1 gevoelens voor elkaar ontwikkeld die in toom gehouden moeten worden. De serie is geschreven door Declan Lawn en Adam Patterson, twee voormalige journalisten. Volgens hen zijn zeker negentig tot vijfennegentig procent van de gebeurtenissen in de serie uit het leven gegrepen.

André Waardenburg

Melige moordserie

De structuur van detectiveserie Poker Face is voorspelbaar: het begint een kwartier voor de moord, waarbij hoofdpersonage Charlie Cale (Natasha Lyonne) op een of andere manier betrokken raakt door het baantje dat ze op dat moment heeft. Al „bullshit” roepend lost ze vervolgens de moord op. Waarna de maffiosi die haar op de hielen zitten weer verschijnen, en ze er vandoor moet – op naar de volgende baan en de volgende moord. Het goed ontvangen Poker Face, van de hand van regisseur Rian Johnson (o.a. Glass Onion), leunt hevig op absurditeit en op de zeer charismatische Natasha Lyonne, die spreekt als een New Yorkse kettingroker en onweerstaanbaar door elke scène zwalkt. Het tweede seizoen is iets zwakker dan het eerste, maar Lyonne maakt veel goed.

Nostalgische skatertrip

Het enige wat rond de eeuwwisseling cooler was dan skateboarden, was als skater een plekje krijgen in de Tony Hawk’s Pro Skater-games. De soundtrack van elk van de vier games zou bovendien bepalend zijn voor het ‘geluid’ van de skatebeweging; nummers als ‘The Boy Who Destroyed The World’ van AFI en ‘Wish’ van Alien Ant Farm staan in menig millennialgeheugen gegroefd. Een remake kon in deze nostalgische tijden niet ontbreken. Na deel 1 en 2 volgt Tony Hawk’s Pro Skater 3+4, een opgepoetste maar grotendeels trouwe herziening van het origineel. Nou ja, op één punt na: de soundtrack is op de schop genomen, volgens skater Tony Hawk om andere bands een kans te geven. Kies een skater uit, doe trucjes, haal kwajongensstreken uit – en waan je weer even in 2001. Voor wie de oude soundtrack mist: die staat uiteraard op Spotify.

Len Maessen

Blik op nu vanuit toen

In OVT, het geschiedenisprogramma op de radio, deze zomer de serie: Oude Woorden Nieuwe Wereld. Zes schrijvers en denkers behandelen zes historische boeken. Ze laten hun licht schijnen op kwesties van nu met woorden van toen. Op 20 juli is de beurt aan historica en terrorisme-expert Beatrice de Graaf. Ze bespreekt het boek In de Schaduwen van Morgen uit 1935 van de Leidse historicus Johan Huizinga. Het ging bergafwaarts met „de bezeten wereld” om hem heen, vond hij. Radio en film, reclame, moderne kunst, oppervlakkigheid, moreel verval, sportverdwazing, massapsychose en technologie-aanbidding waren tekenen van een gedegenereerde cultuur. Dat klinkt bijna een eeuw later vertrouwd in de oren. Beschreef Huizinga slechts de toestand, of zag hij uitwegen uit de ellende?

Vincent Bijlo

Delen

Mail de redactie

Ze hebben allebei een Tunesische vader. Vaders die al jong vertrokken uit Tunesië om in Nederland een ander soort leven te zoeken. Van de Tunesische cultuur gaven ze niet veel door aan hun dochters. Ze aten het liefst Hollandse pot, gingen zelden terug naar het land en leerden hun kinderen geen Arabisch. Op den duur begon dat te wringen.

Nawa Sira van Sluijs (33) en Samira Ben Messaoud (38) besloten – los van elkaar – een documentaire te maken, om meer te weten te komen over hun vaders en hun afkomst. Van Sluijs maakte de film Mirage, een poëtisch portret van haar verslaafde vader. Ben Messaoud maakte samen met Mona de Brauwer de podcast Dan komt de berg wel naar Mohamed. Ben Messaoud: „Mijn vader begon ouder te worden, hij is nu tachtig jaar, en ik kreeg zelf kinderen, Eddie en Dirkje. En toen werd me steeds duidelijker: ik weet echt niks. Wat ga ik mijn kinderen later vertellen over waar ik vandaan kom? Als mijn vader overlijdt, ben ik helemaal afgesneden van Tunesië.”

Waarom hebben de twee vaders zo weinig met hun geboorteland? Samira Ben Messaoud is er eigenlijk nog steeds niet achter: „We hebben gewoon een fijne, gezellige Tunesische familie. Er was geen ruzie of zo. Maar mijn vader heeft Tunesië losgelaten toen hij naar Nederland vertrok.” Hij vestigde zich in het West-Friese dorp Andijk en trouwde met een witte Nederlandse vrouw. „Toen hij ging werken in een zadenbedrijf heeft hij zijn Nederlandse collega’s zorgvuldig bestudeerd om hun gedrag en spraak te kopiëren.” Met geld van zijn schoonvader zette hij een succesvolle internationale handel op in groente en fruit. „Als ze naar zijn afkomst vroegen, zei hij dat hij uit Frankrijk kwam. Zo gaf hij mij niet echt mee dat ik trots kan zijn op Tunesië.”

De vader van Nawa Sira van Sluijs zegt in Mirage dat hij nooit in Tunesië kon aarden. Het land kon hem niet de vrijheid schenken die hij zocht. Die vond hij wel in Amsterdam, waar hij zich in de jaren tachtig in het nachtleven stortte: RoXY, Mazzo, de iT. Hij was een bekend en graag gezien persoon in de clubs, met zijn extravagante kleding en dansmoves. Na vijftien jaar raakte hij verslaafd aan drugs. Zijn dochter – geboren in Amsterdam, opgevoed door haar Nederlandse moeder – wilde al langer een documentaire over hem maken omdat ze gefascineerd was door zijn „vrije geest” en omdat ze hem beter wilde leren kennen.

Zijn liefde voor de clubscene heeft hij in die zin doorgegeven dat twee van zijn drie dochters dj zijn geworden. „Mijn zus is de echte dj en muziekproducer. Die heeft ook samen met het Amsterdams Andalusisch Orkest de muziek voor de documentaire gemaakt. Ik doe het er meer bij, naast mijn werk als presentator en filmmaker. Het is heel leuk om de passie voor muziek met onze vader te delen. Wij nemen hem vaak mee uit en dan staat hij vijf uur lang voor de dj-booth helemaal los te gaan.”

Alzheimer

De vader van Samira Ben Messaoud praat niet graag, zegt ze, maar als je een microfoon neerzet, dan krijg je toch een serieuzer gesprek dan je normaal hebt. „Hij gaf niet per se bevredigende antwoorden. Ik had dat vooraf geromantiseerd, ik dacht dat we eindelijk diepe gesprekken gingen voeren.” Feitelijke vragen over wat hij wanneer en waarom had gedaan, bleken te hoog gegrepen. „Heel vaak antwoordde hij: ‘Ja, zo ging dat gewoon.’ Of: ‘Ik was toen vooral bezig met werken.’ Tijdens de filmperiode werd duidelijk dat hij alzheimer heeft. Daardoor is een gesprek moeilijk, al brengt het ook meer oude herinneringen aan Tunesië naar boven. Ik heb hem in ieder geval wel alles kunnen vragen, dat bracht me rust.”

In de documentaire van Nawa Sira van Sluijs heeft zij de poëzie van haar vader verweven. „Vanuit die gedichten heb ik de film gemaakt, die raken me zo diep. Ik wilde zijn poëzie ook in beelden vangen.” Om de euforie van haar vader te tonen, laat ze hem bijvoorbeeld alleen dansen in een donkere ruimte. Om de verbinding met Tunesië te verbeelden toont ze vier handen – die van haarzelf en van haar vader – die over het graf van haar oma Nawa strijken.

Wat de vader van Ben Messaoud niet meer kon vertellen, werd deels aangevuld door haar moeder, haar broers, en de familie in Tunesië die ze met haar ouders bezocht. „Ik was er 25 jaar niet geweest, dus ik dacht: zitten ze wel op me te wachten? Maar ze onthaalden me zo warm, ik voelde me er meteen thuis. Mijn tante wilde eigenlijk niets zeggen over mijn vader – hij is de oudste zoon en geniet nog steeds veel respect – maar uiteindelijk vertelde ze wel dat ze hem zo misten en dat ze het erg vonden dat hij hun nooit terugschreef. Als ze hem belden, zei hij: ik bel je later terug. Wat hij niet deed.”

Ook Van Sluijs ging voor de documentaire met haar vader naar Tunesië: „We ontmoetten familieleden die niet eens wisten dat ik bestond. Het is een grote familie, die verspreid woont. Mijn vader heeft niet met iedereen contact gehouden. Hij is de enige van de familie die in Nederland woont.” Haar vader gaat zelf de laatste jaren elk jaar op vakantie naar Tunesië, maar na een paar weken wil hij dan weer terug naar Nederland. „Hij vindt de taal fijn, de mensen, zijn roots, maar er is te weinig prikkeling voor hem daar. Toen hij nog verslaafd was, ging het altijd veel beter met hem als hij in Tunesië was. Dan konden wij hier even opgelucht ademhalen. Maar als hij terugkwam in Amsterdam, had hij vaak snel een terugval.”

Vondelpark, zomer

Een groot deel van zijn leven was de vader van Van Sluijs verslaafd. „Ik vond zijn keuzes moeilijk te begrijpen. Hij was zo creatief en fantasierijk, hij had zo veel om voor te leven. Waarom koos hij voor deze weg?” Hij heeft gedaan wat hij kon, denkt ze, maar hij had in veel opzichten niet een echte vaderrol. „Ik heb daar soms wel pijn van gehad, maar tijdens het maken van de documentaire realiseerde ik me dat hij die pijn natuurlijk ook had. Hij had drie dochters, maar hij kon er niet voor ze zijn. We zagen hem op verjaardagen, en soms in het Vondelpark of in de zomervakantie. We hebben geleerd om niet te veel op hem te rekenen.” Nu haar vader is afgekickt, is dat anders: „Hij is nu juist heel betrouwbaar.”

Van Sluijs denkt dat haar vader de ultieme vrijheid zocht: „De roes gaf hem een geweldig vrijheidsgevoel. Genieten van het leven en puur overleven wisselden elkaar af. En de drugs onderdrukten de pijn: hij had zelf als kind zijn ouders moeten missen. Zijn vader overleed toen hij vijf jaar was. Zijn moeder stuurde de kinderen daarna naar een school in het noorden. Ze moesten daar voor elkaar zorgen.” Nu hij is afgekickt, wordt hij zich steeds meer bewust van wat die verslaving heeft veroorzaakt: „Als mens kun je je niet te veel schuldig voelen, daar heb je uiteindelijk niets aan. Zoals hij zelf zegt: ‘Ik ben niet gemaakt om mij schuldig te voelen.’ Ik snap die houding steeds beter.”

Ben Messaoud: „Na het zien van Nawa’s documentaire zei mijn broer: haar vader is echt de Tunesische Herman Brood.”

Liever Annabel

Ondanks hun voortvarende assimilatie kenden de vaders ook de pijn van ontheemd zijn.

Van Sluijs: „Als je weggaat waar je vandaan komt, zit er altijd een bepaalde ontheemding in je kern.”

Ben Messaoud: „Ik denk mijn vader die ontheemding ook aan zijn kinderen heeft meegegeven. Al mijn vriendinnetjes waren blond met blauwe ogen. En ik wilde er zo graag uitzien als zij. Ik wilde geen Samira heten, maar Annabel. In Tunesië zag ik er eindelijk een keer uit als iedereen op straat. Maar ik kan me daar toch nooit echt thuisvoelen, omdat ik de taal niet spreek. Dan zíé ik bijvoorbeeld dat mijn Tunesische neef heel grappig is, maar kan ik zijn grappen niet begrijpen.”

Van Sluijs: „Ik heb gelukkig wel altijd trots op mijn naam en afkomst kunnen zijn. Ik kreeg positieve reacties op mijn uiterlijk, mensen vonden het – ik haat dat woord – exotisch.” In Amsterdam werd zij omringd door verschillende culturen en etniciteiten: „Ik voelde me thuis in mijn buurt. Ik had heel graag de Arabische taal gesproken, meer van de cultuur meegekregen. Ik houd van Arabische muziek en eten, maar dat deel van mij is wel onderontwikkeld.”

Ben Messaoud komt in de podcast tot het inzicht dat ze de verbinding met Tunesië niet via haar vader moet laten lopen – dat loopt toch niet meer soepel – maar dat ze haar eigen band moet smeden. Van Sluijs komt tot een soortgelijk inzicht. Ze volgen nu allebei Arabische les. Ben Messaoud: „In Tunesië zeiden ze dat ik beter Frans kan leren.”

Tunesian Night

De gemeenschap van Tunesische Nederlanders is klein, waardoor de dochters geen aansluiting hadden met anderen met een Tunesische achtergrond. Om daar verandering in te brengen, organiseerden Van Sluijs en fotograaf Houcem Bellakoud in april Tunesian Night, een minifestival in het Amsterdamse Felix Meritis. „Vier zalen Tunesische muziek, film, expo, eten – helemaal uitverkocht.” Daar kwam ze voor het eerst Ben Messaoud tegen: „Dat was zo leuk, de sfeer was zo áán, omdat iedereen gewoon herkenning voelde en zijn roots kon vieren.” Van Sluijs: „Mensen waren echt zo geraakt. Zo’n festival bestond nog niet. Ik krijg nog iedere dag de vraag wanneer de volgende editie is.”

En wat vonden de vaders van de documentaires? Van Sluijs: „Ik zette de film aan en hij heeft eigenlijk vanaf begin tot eind alleen maar gehuild en gelachen. Ik vroeg steeds: ‘Moet ik hem even stopzetten of ben je oké?’ En hij antwoordde van: ‘Nee, emotie, die mag er zijn.’ Er zitten best pijnlijke dingen in, maar hij vond het alleen maar prachtig. Voor mij was dat het grootste compliment.”

Ben Messaoud: „Mijn moeder heeft mijn vader de podcast laten horen en hij was heel trots. Hij staat graag in het middelpunt van de belangstelling. Andijk is een klein dorp, dus hij wordt er steeds op aangesproken op straat en in de supermarkt. Dat vindt hij heerlijk.”

Delen

Mail de redactie

In deze eerste aflevering van B&B Vol Liefde is alles nog gezellig en leuk. Voor de zekerheid zeggen de deelnemers dat ook steeds. Het woord ‘leuk’ valt 121 keer. ‘Gezellig’ komt ook veel voor maar die heb ik niet geteld. En ‘lekker’ natuurlijk want de kandidaten zitten de eerste aflevering doorlopend te borrelen en te schransen.

Vooral de kale Jean-Paul uit Spanje blijft maar bijschenken. „Alwéér” zegt zijn eerste date, de Rotterdamse Renate, als de gretige gastheer met een nieuwe fles cava aankomt.

In het populaire datingprogramma van RTL ontvangen de geëmigreerde bed&breakfast-uitbaters deze maandag hun eerste liefdeskandidaten. Ze mogen er een paar uitproberen, wie niet bevalt sturen ze naar huis.

B&B Vol Liefde draait goeddeels om de cringe-momenten, de mismatches, de botsingen. De kijker wil graag plaatsvervangend schamen en keihard uitlachen. Met daaronder verborgen de stille hoop dat twee mensen de echte liefde vinden. Maar dat alles bewaren de makers dit keer voor de latere afleveringen. Podcast Reality Checkt noemt dit seizoen alvast een slow burn.

Het rustige begin geeft de kijkers tijd om lustig te speculeren over wat er onder de gezellige ontmoetingen schuilgaat – al dan niet gevoed door de spoilers in het intro. Je ziet iedereen enorm zijn best doen. Maar lopen ze niet te hard van stapel? Schrikt dat de ander niet af?

Uitbundige kimono

De sensuele Ingrid op Lesbos („Ik ben geen taaie pruim”) ontvangt het zachte ei Frank. Die valt meteen voor de gastvrouw („beeldig figuurtje”) maar hij lijkt geen partij voor haar. De onzekere supermarktmanager begint bij de eerste ontmoeting meteen te huilen als hij aan zijn paard Garibaldi denkt. Frank, verman je! Daar staat tegenover dat hij een gewaagd en geslaagd cadeau voor Ingrid heeft: een uitbundige kimono die goed bij haar past. Ingrid was kapper, wat commentator Jeroen Kijk in de Vegte de woordspeling van de dag ontlokt: „Nederland was voor haar geen permanentje dus verlegde ze háár grenzen.”

Illya uit Frankrijk lijkt gecast als de a-romantische hork. „Ontbijt op bed vind ik nogal kruimelig.” Hij runt in zijn eentje een flink chateau en beent bij de rondleiding stevig voor zijn date Kim uit. „Niet rennen!” roept ze nog tegen zijn rug, maar hij verdwijnt al weer uit het zicht. Het gaat nu nog goed, Kim durft zelfs haar tatoeage aan hem te laten zien – een doodskop die haar scheiding symboliseert. De tatoeage is niet mooi maar wel lelijk. Ze werkt in een kringloopwinkel dus RTL Boulevard doopte haar ‘Kringloop Kim’.

Genoeg cliffhangers deze eerste aflevering. Waarom draagt Jean-Paul legerkleding als hij op zijn brommer door de stad sjeest? Is dat een Duitse helm die hij draagt? Waarom heeft hij overal lege vogelkooitjes hangen? Wie acht hij waardig genoeg om straks op zijn zelfgebouwde liefdestroon van plastic rozen plaats te nemen? En hoe lang blijft het nog spontaan, lekker, gezellig en leuk?

<dmt-util-bar article="4900303" data-paywall-belowarticle headline="Het nieuwe seizoen van B&amp;B Vol Liefde begint rustig en gezellig” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2025/07/15/het-nieuwe-seizoen-van-bb-vol-liefde-begint-rustig-en-gezellig-a4900303″>


Delen

Mail de redactie

‘Jezuskleren, wat ben jij lang!’ zei Youtuber Kalvijn tegen zijn langste fan Rick. Deze grapte dat hij „Nederlands kampioen Bukken” is. Ik bleef even hangen op ‘Jezuskleren’. Zou dat Gronings zijn? Wat draagt de zoon van God eigenlijk? Eenvoudige gewaden meestal, soms een harnas. Een lendendoek op zijn tijd.

In de spelshow De Volgers (zaterdag, SBS6) strijden twee influencers tegen elkaar. Ze hoeven zelf niet veel te doen, maar ze moeten hun honderdduizenden volgers op YouTube en Instagram mobiliseren. Die volgers moeten voor ze breakdancen, de Martinitoren beklimmen, hete gerechten eten, of ze assisteren bij een wedloop. Ook zoeken de influencers hun langste en hun kortste fan.

De Volgers is de zoveelste poging om televisie te paren aan sociale media, waar de jonge kijkers zitten. Het programma ziet er een beetje goedkoop uit en is mede daarom wel leuk. Wat me verder opviel was dat de ene kandidaat, Kalvijn, zoveel sympathieker overkwam dan de andere, Kim Feenstra. Zou dat een vooroordeel van mij zijn, gebaseerd op bijvoorbeeld iemands buitenaardse uiterlijk of merkwaardig stemgeluid? Ik kende ze allebei niet – wat ik overigens geen verdienste vindt maar een gebrek – dus ik zocht het even op.

Fotograaf en model Kim Feenstra heeft Holland’s Next Top Model (2006) en enkele veroordelingen op haar cv staan, met als ernstigste een mishandeling in een discotheek. In haar tijd als sekswerker stal ze voorts de pinpas van een gehandicapte klant en nam er 500 euro mee op. Lang geleden hoor, maar in een recenter verleden verspreidde ze extreem-rechtse onwaarheden, onder meer over een kinderboekenschrijver die daarna met de dood werd bedreigd.

In de andere hoek stond de Youtuber Kalvijn (Kelvin Boerma). Getrouwd met zijn jeugdliefde, ze hebben net een baby. Het enige min of meer negatieve wat ik over hem kon vinden was dat hij diverse andere flops van John de Mol heeft gepresenteerd.

Ik denk dat we een winnaar hebben.

Ontroerende gezinshereniging

Terwijl op NPO1 zondag de Oranje Leeuwinnen op het EK Voetbal in Zwitserland hun koffers konden pakken, liep op NPO2 Joris Linssen door de aankomsthal van Schiphol op zoek naar andere tranen. Hello Goodbye – na twintig jaar heeft dit emo-programma nog niets van zijn kracht verloren.

Linssen haalde onder de ophalers wat familieleed op – meestal door echtscheiding en migratie uit elkaar gevallen gezinnen die op het vliegveld weer even samenkwamen. Een man met een grote bos bloemen wachtte op zijn gezin uit Syrië. Twee schattige jongetjes vlogen hem om de hals. Zijn dochtertje was te klein om haar vader te herkennen en bleef wat verlegen.

Waren we hier getuige van een ontroerende gezinshereniging? Was dat niet iets wat Dilan Yesilköz, ’s lands beruchtste asielzoeker, wil verbieden? Was dat niet iets waarover de VVD-leider in een vorig leven zei: „Heel lang geleden was er eens een land dat asielzoekers als mensen behandelde”? Zat ik me toch weer op te winden, terwijl ik de politiek nog zo zorgvuldig uit mijn tv-avond had gefilterd.

Gelukkige had Linssen ook een Litouwse die werd gepest op school; een jonge houthakker uit Canada die een elektrocutie had overleefd; en een oude man met uitbundig wit haar die wachtte op zijn geliefde, ‘Tante Chardonnay’. Verder vond Linssen een klein meisje dat jarenlang had gewacht op een broertje. Nu had ze er eindelijk één. Hij rook zo zacht.

Delen

Mail de redactie

Hoe denkt de autocraat?

Autocratische leiders zijn wereldwijd in opmars. In sneltreinvaart breken zij democratische instituties af, zetten de wereldorde op z’n kop en trekken zoveel mogelijk macht naar zich toe. Zij opereren vanuit hun eigen kaders, proberen hun macht te vergroten en de systemen die hen controleren en verantwoordelijk houden tegen te houden. In de vierde uitzending van Het filosofisch kwintet gaat Arnon Grunberg in gesprek met kenners van autocratische leiders. Hoe zijn zij gevormd tot de leiders die ze zijn? Is er zoiets als een psyche van de autocraat, die een flinke snuf narcisme of masochisme moet bevatten? En hoe weten zij zoveel macht naar zich toe trekken? Met de Duitse filosofe Bettina Stangneth, de Amerikaanse hoogleraar sociologie Philip Gorski en filosoof Hanno Sauer.

André Waardenburg

Romcom van Lena Dunham

Acht jaar na haar hitserie Girls keert Lena Dunham terug met een ‘semi-autobiografische’ romcom – maar ditmaal achter de camera, samen met haar man Luis Felber. Too Much volgt workaholic Jessica (Megan Stalter) die na een vrij catastrofale break-up van New York City verhuist naar Londen. Ze wil een tijdje single zijn, droomt van een pastorale Britse romance. Het loopt allemaal anders, van het kleine flatje waar ze in beland tot de verschijning van punkmuzikant Felix (Will Sharpe), die romantisch de roet in het eten gooit. Een sitcom vol extravagante personages, die iets vrolijker is dan het vorige werk van Dunham. Met ook onder andere Stephen Fry en Emily Ratajkowski, en, vooruit, ook een gastrolletje voor Lena Dunham zelf.

Agenten in horrorkantoor

De Finse gamemaker Remedy staat bekend om zijn bizarre, absurdistische horrorwerelden. Met het fantastisch ontluisterende Control (2019) introduceerden ze het Federaal Agentschap van Controle (FBC), dat huist in een enorm brutalistisch kantoorgebouw in het centrum van New York. FBC Firebreak is geen opvolger op Control, meer een zijstapje voor wie zijn games het liefst samen met anderen speelt. Het hoofdkwartier van de FBC wordt geteisterd door rare fenomenen, en de federaal agenten moeten dat met brandblusser of moersleutel in de hand oplossen. Schiet op vliegende monsters in bureaustoel, repareer kapotte panelen met een klap en schrob de machinerie schoon. Een wat warrige en chaotische game met potentie, die naar mate je speelt steeds leuker wordt.

Len Maessen

Vurig strijkkwartet

Op zondag 13 juli live vanuit het Concertgebouw in Amsterdam: het vision string quartet. De vier musici van het Berlijnse vision string quartet worden geroemd vanwege hun levendige, vurige en opwindende uitvoeringen. Het kwartet speelt alles uit het hoofd en besteedt veel aandacht aan de onconventionele podiumpresentatie. Op het programma staat zondagavond Langsamer Satz van Anton Webern, een vroeg werk waarin hij nog niet zo druk experimenteert maar wel al een rijke klankwereld tevoorschijn tovert. Daarnaast Strijkkwartet in F van Ravel, vol met fijnzinnige Franse melodieën en contrastrijke stemmingen, van dromerig en berustend tot uitbundig en energiek, en Strijkkwartet nr. 13 in G, op. 106, B 192, waarin Antonin Dvořák expressieve, opzwepende Boheemse volksdansen gebruikt.

Vincent Bijlo

Delen

Mail de redactie