Het is rond half twaalf als een jammerende schreeuw de drukkende stilte aan de grens doorbreekt. Margelis Tinoco uit Colombia heeft zojuist een melding gekregen op haar telefoon. Haar langverwachte afspraak bij de Amerikaanse migratiedienst, die ze later op de dag zou hebben, is geannuleerd.
3,000 kilometer ten noorden heeft Donald Trump zojuist zijn inauguratierede afgemaakt, waarin hij hard uithaalde naar migranten die via Mexico naar de VS komen. Nog voor hij begint met het ondertekenen van de beloofde decreten, waarmee onder meer de noodtoestand aan de grens met Mexico moet worden afgekondigd, voelen de migranten in Mexicaanse grensstad Juárez dat er een nieuwe wind waait vanuit de VS.
Een kille wind. Het is onder nul, en Margelis Tinoco was al om vier uur ‘s ochtends in de rij gaan staan samen bij de grensovergang richting El Paso in Texas, samen met haar dertienjarige zoon Jaifer en haar man José. Naast een lange rij met auto’s keek ze urenlang toe hoe voetgangers, die wel een visum hadden, de oversteek maakten over de lange betonnen brug over de Rio Bravo, die Mexico en de VS hier van elkaar scheiden.
Ze wist dat Donald Trump vandaag geïnaugureerd zou worden. „We hoorden dat hij geen illegale migranten wilde. Daarom wilden we per se wachten tot we een legale afspraak hadden”. Bevend kijkt ze opnieuw naar het gebroken scherm van haar mobiele telefoon. Bestaande afspraken gemaakt via CBP One zijn niet langer geldig, staat er in drie talen.
De CBP One-app, ingevoerd tijdens het presidentschap van Joe Biden, moest de illegale migratie naar de VS beteugelen. Het verkrijgen van een afspraak via deze app is als een lot uit de loterij: migranten wachten soms maanden tot het ze lukt in het systeem te komen. Nu Margelis en haar gezin eindelijk een afspraak hadden, gaat het scherm op zwart.
Margelis huilt. „Wat moeten we nu doen? Ik heb niets meer. Geen geld, geen plannen. Dit was mijn laatste hoop”. Haar zoon Jaifer staat bedremmeld naast haar, zijn capuchon diep over zijn hoofd getrokken tegen de kou. Zeven maanden zijn ze onderweg geweest. En nu, op een paar meter afstand van de Verenigde Staten, lijkt er definitief een streep te gaan door hun droom.
Ook de Cubaanse Veronica weet niet wat ze moet doen. In haar armen heeft ze een klein bundeltje gewikkeld, haar dochter Claudia, pas één maand oud en geboren terwijl Veronica met haar jonge man Ridel door Mexico richting de VS reisde. Het lukt haar niet om iets te zeggen. Ze waren in de vrieskou opgestaan met het idee dat ze vandaag definitief de ellende van hun leven in Cuba achter zich zouden laten. Nu moeten ze opnieuw beginnen. Ridel glimlacht met tranen in zijn ogen. „Dan moeten we maar proberen in Mexico te wonen”. Eerst belt hij een kennis in de stad op om overnachting te regelen.
Opvang
Dat Donald Trump harde maatregelen zou gaan nemen op het gebied van migratie, is voor niemand een verrassing. Dat die maatregelen voornamelijk Mexico, zowel doorreisland als herkomstland van migranten, zouden treffen voelden nationale autoriteiten ook aankomen. Zo benadrukte de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum meerdere malen dat het land zich voorbereidde op eventuele massale uitzettingen van Mexicanen en Midden-Amerikanen die, legaal of illegaal, in de VS wonen. De autoriteiten in Ciudad Juárez zeiden hetzelfde: er zouden op twee plekken in de stad tentenkampen worden opgezet zodat mensen niet op straat zouden hoeven te slapen.
Die twee plekken werden maandag door NRC bezocht: bij zowel het lokale honkbalstadion als het voetbalstadion was niets te zien dat wees op voorbereiding op de grootschalige opvang van uitgezette mensen. Waar men zich wel voorbereidt op de mogelijke komst van mensen uit de VS zijn de herbergen die gerund worden door ngo’s en vaak kerkelijke organisaties. In de migrantenopvang Pan de Vida, in de zanderige heuvels van de woestijnstad, is ruimte voor zeshonderd mensen. Momenteel verblijft er niemand.
Terugkeren naar thuisland
Ismael Martinez, een stevige man met een grijze baard, geeft leiding aan de opvang en legt uit dat er al weken amper mensen in de witgeschilderde barakken verblijven. „Sinds nieuws uitlekte dat Trump nog strenger beleid zou gaan voeren, proberen maar weinig mensen de oversteek naar de VS te maken. Sommigen besluiten in Mexico te blijven, anderen besluiten zelfs terug te keren naar hun thuisland”, zegt hij.
Dat veel minder mensen illegaal de grens met de VS over te steken blijkt uit cijfers van de Amerikaanse Border Control. In december van afgelopen jaar werden 47,000 migranten opgepakt aan de grens, tegenover een recordaantal van 250,000 migranten precies een jaar eerder. In december 2020, de laatste maand van de eerste termijn van Donald Trump, waren het er 71,000. Die cijfers en de lege migrantenherbergen in grenssteden als Ciudad Juárez tonen dat er van een noodtoestand aan de grens, zoals maandagnacht afgekondigd door Donald Trump, mogelijk helemaal geen sprake is.
Martinez kijkt naar de zandkleurige heuvels, doormidden gekliefd door een hoog stalen rek waarboven rollen prikkeldraad zijn gespannen. In de verte patrouilleert een witte auto van de Amerikaanse migratiepolitie. Het is doodstil in de woestijn. Volgens Martinez is de huidige rust in Ciudad Juárez als een stilte voor de storm. Hij is zich al weken aan het voorbereiden op het presidentschap van Donald Trump. „Ik verwacht dat we de komende weken heel veel mensen gaan ontvangen. Mensen die door de VS worden uitgezet.”
