Meteen even de spierballen laten rollen. De eerste foto die de fonkelnieuwe telescoop van het Vera C. Rubin-observatorium in Chili deze week presenteerde knalt meteen: een gigantische roze gaswolk op duizenden lichtjaren afstand in het sterrenbeeld Weegschaal. Het beeld is samengesteld uit 678 afzonderlijke opnames. Door het combineren van foto’s komen details in beeld die voorheen vaag of onzichtbaar waren.
Zo is te zien dat de Trifid-nevel (de kleine roze vlek rechtsboven in beeld) bestaat uit een roze gasnevel omgeven door een blauwe reflectienevel waar ook donkere aders van stof doorheen lopen. Hier vormen zich nieuwe sterren die daarbij materiaal en intense straling uitstoten.
Het eerste beeld van de nieuwe telescoop van het Vera C. Rubin-observatorium.
Video NSF-DOE Vera C. Rubin Observatory
De foto hieronder laat een klein stukje van het Virgocluster zien, een gebied in het sterrenbeeld Maagd waar duizenden sterrenstelsels bij elkaar staan. Maar ook dichterbij ziet de telescoop veel. In krap tien uur observatietijd registreerde hij al liefst 2.104 nooit eerder ontdekte asteroïden in ons zonnestelsel.
Een klein stukje van het Virgocluster.
Foto NSF-DOE Vera C. Rubin Observatory
Het observatorium is gebouwd op de top van de Cerro Pachón, een afgelegen berg in het midden van Chili. Het is er behalve hoog (2.715 meter) ook droog (gemiddelde luchtvochtigheid tussen de 5 en 20 procent) – ideaal voor sterrenkijken.
Een timelapse van de telescoop op de avond van 15 april 2025.
Video RubinObs/NSF/DOE/NOIRLab/SLAC/AURA/H. Stockebrand
De 189 chips (charge-coupled devices) van de telescoop die het licht opvangen en verwerken.
Foto Jacqueline Orrell/SLAC National
De telescoop is uitgerust met de grootste lens ter wereld (1,57 meter doorsnede) en bevat tevens de grootste digitale camera op aarde, met het formaat van een kleine auto en een gewicht van 2.800 kilo.
De komende tien jaar maakt de kijker iedere nacht opnamen voor een ambitieus project: de Legacy Survey of Space and Time. Astronomen kijken ernaar uit dat er zo geen enkele minieme verandering aan de sterrenhemel van het zuidelijk halfrond aan de aandacht zal ontsnappen. Dat zal waarschijnlijk leiden tot nieuwe ontdekkingen.
Hij komt net van het land, waar hij zijn moeder helpt met het oogsten van knoflookstengels, en neemt even pauze voor een videogesprek over zijn kunst. Fotograaf Lucas Foglia (42) was onlangs in Nederland voor de opening van zijn tentoonstelling in Fotomuseum Den Haag, en is nu een paar dagen op bezoek op de boerderij van zijn ouders op Long Island in de staat New York.
Gerard, medewerker van het Institut Botànic de Barcelona en een van de oprichters van het Worldwide Painted Lady Migration Project, op zoek naar distelvlinders. Spanje Painted Lady Butterflies, Institut Botànic de Barcelona, Spain, 2021.
Foto Lucas Foglia
In hun werkkamer, met uitzicht op oude bomen en akkers, vertelt Foglia over zijn afkomst: „Mijn vader is boer en milieuactivist, mijn moeder folklorist en verhalenverteller. En ik maak fotografische verhalen over onze relatie met de natuur, een mix van beide ouders dus. Toen ik opgroeide was alles om ons heen landelijk. Toen kwam er bebouwing, een nieuwe buitenwijk voor mensen die naar Manhattan forenzen, zo’n vijftig kilometer verderop. Veel van mijn werk gaat over hoe we een verbinding met de natuur kunnen behouden in de context van al die veranderingen.”
Parsa en Arda op de Polarhagen boerderij, Noorwegen 2023. Vlinders trekken steeds noordelijker.
Distelvlinder op een Buddleja (vlinderstruik). Verenigd Koninkrijk, 2021.
Foto’s Lucas Foglia
Foglia maakte eerder onder andere series over Amerikanen die ‘off grid’ leven (A Natural Order, 2012) en onze behoefte aan wilde plekken (Human Nature, 2017). Voor Vlindervlucht (Constant Bloom), nu te zien in Den Haag, reisde Foglia de afgelopen vier jaar door zeventien landen om de trek van de distelvlinder vast te leggen. Hij werkte nauw samen met onderzoekers van het Worldwide Painted Lady Migration Project, dat in 2024 na decennialange research de migratie in kaart wist te brengen.
Elk jaar reist de distelvlinder tussen Afrika, het Midden-Oosten en Europa, zo’n 15.000 kilometer – de langste vlindermigratie ter wereld. De trekcyclus wordt uitgevoerd door zo’n tien generaties vlinders; elke distelvlinder leeft zo’n vijf weken en vliegt tot wel 4.000 kilometer, voordat de zwartoranje vleugels verbleken of scheuren. Tijdens haar leven kan een vrouwtjesvlinder zo’n 500 eitjes leggen. Die vlinders zetten vervolgens weer dezelfde trekroute voort – soms moeten ze hun koers aanpassen door droogte en veranderende temperaturen. „Ze voeden zich met nectar, ze zijn afhankelijk van bloemen en bloesems. Wanneer en waar die bloei plaatsvindt, is aan het veranderen”, zegt Foglia.
Dam bij de Grimselsee, met gletsjersmeltwater, Zwitserland, 2022.
Het huis van Mohamed, Marokko 2022.
Zijn foto’s tonen het dagelijks leven op de plekken waar hij kwam, de impact van klimaatverandering en ook de reis van vluchtelingen uit Afrika en het Midden-Oosten, die vergelijkbare routes naar Europa volgen – drie tieners die in Tunesië verlangend uitkijken over de Middellandse Zee, Frank die net is aangekomen op Lampedusa, Ousmane die kersen plukt in Spanje. „Vlinders trekken omdat ze moeten, om te kunnen overleven. Dat zag ik ook bij mensen. Waar vlinders vrij door de lucht bewegen, stuiten mensen op muren en grenzen. Vlinders verleggen soms hun routes omdat omstandigheden veranderen, mensen doen dat ook. Toen de landgrens tussen Griekenland en Turkije gesloten werd, zochten mensen een uitweg over zee.”
Voor de serie maakte Foglia meerdere portretten van ouders en kinderen. Van Parsa en zijn dochter Arda op een biologische boerderij in Noorwegen, Nana met haar dochtertje Adama in Mali, Souhila and Eliana bij de Dode Zee in Palestina. „Die vlindertrek gaat voort van generatie op generatie. Als zij nectar drinken, nemen ze weer stuifmeel mee, dat ze vervolgens op andere bloemen achterlaten. Het is essentieel voor het voortbestaan van veel plantensoorten. Het ecosysteem is verbonden via de Middellandse Zee. Mensen zijn ook sterk met elkaar verbonden, van generatie op generatie, en door migratie over grenzen heen. Die onderlinge verbondenheid wil ik in die portretten laten zien, op een genuanceerde en esthetische manier.”
Een distelvinder zit op de melkkruik van Naitoti, Kenia, 2021
Gerard houdt een distelvlinder vast, Spanje, 2021.
Foto’s LUcas Foglia
Met deze thema’s door elkaar geweven is Vlindervlucht tegelijk zwaar en licht, droevig en hoopvol. De enorme overlevinsgsdrang van een fragiel diertje dat als een veertje over continenten zweeft, ons dagelijks leven, de migranten die huis en haard achterlaten en soms daarbij overlijden, de veranderende natuur. „Maar ik wil geen politiek manifest maken”, benadrukt Foglia. „We leven in een tijd waarin zoveel dingen zo heftig gepolitiseerd en gepolariseerd zijn. Ik wil humaniseren, empathie tonen. Iets maken dat mooi is, maar dat ook betrekking heeft op grote wereldproblemen en oplossingen daarvoor. Én dat tegelijkertijd ruimte laat voor mensen om te denken en te voelen, zonder hen te vertellen wát ze moeten denken en voelen.”
Geprepareerde distelvlinders van het Senckenberg Deutsches Entomologisches Institut, 2022.
Fotograaf Mona van den Berg herkent de blik van de Oekraïense Ljoedmila, vertelt ze. Ljoedmilla staat op de foto bij een tank, op een andere foto bij de Oekraïense vlag, en in haar blik ziet Van den Berg niet zozeer pijn, maar onverzettelijkheid; het niet buigen bij tegenslagen. Verlangen naar erkenning van wat haar is aangedaan – Ljoedmila werd verkracht door Russische militairen.
Ze wil dat de daders worden gestraft voor hun oorlogsmisdrijf. Want dat zou helpen bij de verwerking van haar trauma, weet Van den Berg uit eigen ervaring.
Zij werd zelf in Nederland verkracht toen ze 22 was. Van den Berg (57) kreeg gerechtigheid, de dader werd bestraft. De Oekraïense vrouwen die ze fotografeerde, wachten daarop.
Ljoedmila (62) werd drie jaar en dertien dagen gevangengehouden. Daria (33) in haar appartement in Kyiv.
Foto’s Mona van den Berg
Oksana (59, rechts) met haar nichtje. Oksana zat gevangen en werd vrijgelaten toen er voor haar betaald was. Ze vertelt niet wat haar in gevangenschap is overkomen.
Foto Mona van den Berg
Van den Berg, freelancer voor NRC, is net terug uit Irak, waar ze ‘overlevers’ van zogeheten conflict gerelateerd seksueel geweld fotografeerde. Ze noemt de verkrachte vrouwen bewust overlevers, geen slachtoffers; dat legt voor haar meer de nadruk op hun kracht. Haar fotoboek hierover, met als werktitel Survivors, komt uit in juni 2027. Ze begon het project eind 2023. Behalve naar Oekraïne en Irak reist ze naar Kosovo, Bosnië, Ivoorkust en andere landen. Ze werkt samen met de Mukwege Foundation, een organisatie die zich inzet voor overlevers van seksueel geweld in conflictgebieden.
Tijdens iedere reis vraagt ze bewust niet naar wat de vrouwen hebben meegemaakt. Ze wil niet dat ze hun trauma herbeleven. Het is zo heftig wat zij hebben ervaren, het gaat je voorstellingsvermogen te boven, zegt de fotograaf. Als vrouwen uit zichzélf vertellen wat hun is overkomen, staat Van den Berg er voor open.
Daniil (27) werd in gevan genschap gemarteld. Toen de Russen erachter kwamen dat hij biseksueel is, dwongen ze medegevangenen hem te verkrachten. Zij weigerden.
” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid” readability=”2″><img alt data-description="
Daniil (27) werd in gevan genschap gemarteld. Toen de Russen erachter kwamen dat hij biseksueel is, dwongen ze medegevangenen hem te verkrachten. Zij weigerden.
Daniil (27) werd in gevan genschap gemarteld. Toen de Russen erachter kwamen dat hij biseksueel is, dwongen ze medegevangenen hem te verkrachten. Zij weigerden.
Daria (33) zat elke urenlang in bad of stond onder de douche om de herinneringen van zich af te wassen.
Halyna (62) vluchtte toen de oorlog in de regio Donetsk in 2014 begon met haar kleindochter naar Irpin. Daar dachten ze veilig te zijn voor de Russen.
Foto’s Mona van den Berg
Zoals Daria (33), die op de foto’s op bed ligt en aan tafel zit. Russische militairen vielen in 2022 het huis van haar vader in Boetsja binnen, waar zij op dat moment was, namen haar mee en verkrachtten haar. Twee uur lang. De volgende dag gebeurde het opnieuw.
Tegenover haar familieleden zweeg ze over wat was gebeurd, bang dat zij boos zouden worden, dat het haar schuld was. Nu vindt Daria dat ze zich moet uitspreken, anders wordt het misdrijf doodgezwegen en wordt er gedacht dat vrouwen in oorlogstijd niet verkracht worden.
Van den Berg ziet de vrouwen opkrabbelen. Ljoedmila (62), de vrouw bij de tank, geeft trainingen en lezingen om mensen bewust te maken van het bestaan van conflict gerelateerd seksueel geweld en om vrouwen te helpen hun stilzwijgen te doorbreken.
Halyna (66) richtte een partizanengroep op, die Oekraïense militairen steunde. Toen de groep succesvol werd, verraadden de buren Halyna.
Halyna (62) werd op haar zestigste verjaardag verkracht door een Russische soldaat in haar eigen huis in Irpin.
Foto’s Mona van den Berg
Haar eigen verkrachting, 35 jaar geleden, vormt de drijfveer achter haar fotoproject, vertelt Van den Berg. Ze wil het stigma , dat verstikkend is en voorkomt dat het trauma verwerkt kan worden, doorbreken. Want je mag er niet over praten. Vrouwen moeten hun mond houden, of ze worden zelf de schuldige. Ze hebben er zelf om gevraagd. Ze worden gezien als besmet, soms als hoer. Victim blaming dus. „In oorlogssituaties wordt seksueel geweld als wapen ingezet om dat stigma uit te buiten, om vrouwen, families en gemeenschappen te breken.”
Van den Berg ziet dit terug in Oekraïne. Maar ook in Kosovo, waar verkrachte vrouwen al 25 jaar zwijgen over wat hun is aangedaan. In haar boek staan vrouwen onherkenbaar op de foto, uit angst veroordeeld te worden door hun familie en vrienden.
Oleksandr (40) werd door de Russen opgepakt en maandenlang gemarteld. Hier herdenkt hij alle doden die er al gedurende de oorlog gevallen zijn. Foto Mona van den Berg
Dat stigma staat gerechtigheid in de weg, weet Van den Berg. Vrouwen stappen mede daardoor niet naar de rechter. „Seksueel geweld komt in iedere oorlog op grote schaal voor, maar het aantal veroordelingen blijft dramatisch laag.”
„Door hun verhalen ontbrandt telkens mijn vastberadenheid om het geweld zichtbaar te maken – voor hen, en voor alle vrouwen die in stilte lijden”, zegt ze.
Zelf praat ze openlijk over haar eigen verkrachting om het stigma te doorbreken. Om het grote onrecht tegenover deze vrouwen zichtbaar te maken, te laten zien dat zij de heldinnen zijn. Door zich uit te spreken laten ze aan andere vrouwen zien: je bent niet alleen, het was niet jouw schuld, het is mogelijk om erover te praten en om je waardigheid terug te eisen, zo ervoer Van den Berg zelf ook.
In Irak bij de yezidi’s, een traditionele religieuze gemeenschap, zag ze hoe het ook kon. Daar keerden vrouwen die door IS-strijders verkracht werden terug in hun gemeenschap. De hoogste geestelijk leider zei: we moeten deze vrouwen omarmen, zij dragen geen schuld.
Die woorden hadden invloed. De gemeenschap stond open voor deze vrouwen. Ze werden gezien als heiligen. Met als gevolg dat deze vrouwen bijna allemaal herkenbaar op de foto wilden.
Oksana bij haar huis, dat totaal verwoest werd. Foto Mona van den Berg
Venetië, 2016. Door aanhoudende droogte kwamen in 2023 meerdere kleine kanalen zo goed als droog te staan.Foto Sarah Palmer
Mensen die poseren voor het Jezus-beeld in Rio de Janeiro, hun armen net zo wijd gespreid als Christus de Verlosser. Cruisetoeristen die uitkijken op een gletsjer in Alaska. Badgasten aan de Braziliaanse Costa do Sol of op het strand bij Maya Bay op Phi Phi Le, Thailand, beroemd geworden door Leonardo DiCaprio’s film The Beach.
De Canadese fotograaf Sarah Palmer (1986) reisde in tien jaar tijd over vier continenten en legde op het eerste gezicht idyllische droombestemmingen vast, met gelukkige vakantiegangers die dansen op het dek van een boot, relaxen in de zon, in een gondel door een adembenemend Venetië varen. De teksten bij de foto’s vertellen een ander verhaal; hierin maakt Palmer melding van verdwijnende koraalriffen, smeltende gletsjers, een zeespiegelstijging die kustgemeenschappen wereldwijd bedreigt. Met daarbij verontrustende cijfers: jaarlijks 7 tot 10 miljoen toeristen in de regio van de Ha Longbaai in Vietnam (UNESCO-werelderfgoed) die een enorme druk op het milieu leggen; honderden dichtbevolkte kuststeden die in 2050 serieus risico lopen op overstromingen, driekwart van het ijs van gletsjers dat met het huidige klimaatbeleid zal verdwijnen.
Búzios, Brazilië, 2023. Door de stijgende zeespiegel kunnen dorpen aan de Braziliaanse Costa do Sol in de toekomst in zee verdwijnen.Foto Sarah Palmer
„Met mijn fotoserie leg ik de paradox bloot van wat wel ‘laatste-kanstoerisme’ wordt genoemd”, zegt Palmer. „Reizigers die bestemmingen bezoeken die onherstelbaar veranderen door de klimaatcrisis en die uiteindelijk volledig zullen verdwijnen. Ze willen nog met eigen ogen die gletsjers zien, dat koraal, dat prachtige strand waar DiCaprio rondbanjerde. Nu het nog kan. Waarmee ze, door alle vervuiling die het reizen met zich meebrengt, het proces versnellen.”
We spreken Sarah Palmer eind mei in het Duitse Zingst, een dorp aan de Oostzee waar dit jaar voor de achttiende keer het Umweltfotofestival Horizonte Zingst wordt georganiseerd. Hier opende eind vorige maand haar expositie Wish You Were Here, te midden van andere fototentoonstellingen die allemaal het milieu, het klimaat en onze leefomgeving als thema hebben.
Alaska, 2022. Het cruiseseizoen is verlengd van vier naar zeven maanden – door de opwarming van de aarde worden de schepen minder gehinderd door ijs.Foto Sarah Palmer Caribisch gebied, 2018. Een groot cruiseschip, dat meer dan 7.000 passagiers en bemanningsleden kan vervoeren, genereert in een reis van een week naar schatting ongeveer tien zwembaden met afvalwater.Foto Sarah Palmer
„Ik kom uit een familie die het niet breed had. Ik was 21 toen ik voor de eerste keer in een vliegtuig zat”, zegt Palmer. „We gingen naar een resort in Mexico. Een totaal vreemde ervaring. Mensen komen nauwelijks van het resort af, je ziet het land niet echt. Het is een geconstrueerde, artificiële ervaring. Ik voelde me er gelijk heel ongemakkelijk bij, maar vond het ook fascinerend.
„Ik ben van een generatie die opgroeit met zorgen over klimaat. Al tijdens die eerste vliegvakantie was er ongemak over de impact op het milieu. Toen ik in 2017 een beurs kreeg voor een groot fotoproject ging ik naar het Caribisch gebied om de cruisecultuur daar te fotograferen, ook zo’n kunstmatige wereld. Daar werden de negatieve gevolgen op het milieu van op een cruiseschip varen, en vakanties in het algemeen, me nog duidelijker. Ik besloot de serie uit te breiden en er een wereldwijd project van te maken.”
Foto Sarah Palmer
Op de foto’s van Palmer zien we meerdere scènes in één beeld. Dit is geen bewerking in Photoshop, maar een analoge manier van werken met meerdere Holga-camera’s – goedkope plastic fototoestellen met filmrolletjes, oorspronkelijk uit China. Als Palmer een foto maakt, draait ze de film in de camera niet volledig door tot het volgende beeld, waardoor de foto op een derde, of halverwege ‘blijft steken’. Zo worden in één beeld meerdere scènes naast elkaar vastgelegd.
„Met deze manier van werken leg ik de nadruk op die geconstrueerde wereld van cruises en resorts, maar ook op die vreemde ervaring die reizen kan oproepen. Alsof je buiten je eigen leven treedt en in een soort droomtoestand terecht komt. Het lijkt bijna niet echt. Dat zie je ook in mijn foto’s: het zijn delen van herinneringen, flarden. Aan elkaar geregen momenten. Vakantiefoto’s hebben vaak iets nostalgisch in zich, dat zie je hier ook terug.”
Maya Bay, Phi Phi Le, Thailand, 2011. Nadat Maya Bay door het succes van de film The Beach (2000), met Leonardo DiCaprio, werd overspoeld met toeristen, werd het strand in 2018 voor vier jaar gesloten, zodat kwetsbare ecosystemen konden herstellen. In 2022 werd het strand weer opengesteld, met nu een maximum van 3.000 bezoekers per dag.Foto Sarah Palmer
Wat vindt ze van mensen die dit soort reizen maken, naar Antarctica, zinkende kustresorts, overbevolkte stranden? „Ik denk dat je individuele keuzes kunt maken en je kunt je best doen, maar ik denk niet dat het aan het individu ligt. Ik bedoel, de meeste mensen willen gewoon van hun leven genieten en de wereld zien. Ik denk dat het aan de schepen en resorts is om te veranderen, aan regeringen en organisaties. Waar ik me echt boos over maak is dat er cruisemaatschappijen zijn die privéstranden claimen, en daar mogen dan alleen de cruisemensen op. De lokale bevolking wordt geweerd, er staan zelfs bewakers met geweren. Maar ik neem dat individuele reizigers niet kwalijk. En gelukkig worden er soms ook maatregelen genomen: In Thailand zorgde de film The Beach (2000) ervoor dat Maya Bay werd overspoeld met toeristen. Op het hoogtepunt, of dieptepunt – het is maar hoe je het noemen wilt – in 2017 waren er meer dan 1 miljoen mensen, met enorme milieuschade tot gevolg. In 2018 werd het strand voor vier jaar gesloten, zodat kwetsbare ecosystemen konden herstellen. In 2022 werd het strand weer opengesteld, met nu een maximum van drieduizend bezoekers per dag.”
Alaska, 2022. Het Arctisch gebied warmt vier keer zo snel op als de rest van de wereld.Foto Sarah Palmer
Waar gaat ze zelf naartoe, als ze op vakantie gaat? Palmer: „Nog steeds vind ik op vakantie gaan niet iets vanzelfsprekends. Als we gaan, mijn man en ik, blijven we meestal dicht bij huis. Op een paar uur rijden van waar we wonen huren we een hutje aan een meer. Of een vakantiehuisje in het bos. Dan pas kan ik echt ontspannen.”
Mahogany Bay Beach, Roatán, Honduras, 2018. Mahogany Bay is een kunstmatige cruisehaven, aangelegd en in bezit van de cruise-industrie. De haven is afgeschermd van de rest van Roatán en is afgesloten van de rest van het eiland. Ook het strand is aangelegd. Lokale bewoners worden niet toegelaten, tenzij ze in loondienst zijn. Foto Sarah PalmerCaribisch gebied, 2018. Een 7-daagse cruise door het Caribisch gebied. De cruisehaven van Cozumel, Mexico, ontvangt dagelijks ongeveer 8 cruiseschepen en tot wel 3 miljoen passagiers per jaar. Er is toenemende bezorgdheid vanwege de ongecontroleerde ontwikkeling met vrijwel geen regelgeving of herstelstrategieën in deze populaire Mexicaanse regio, bekend als ‘Riviera Maya’.Foto Sarah Palmer
Wat de ondertekenaars van de brandbrief betreft, zouden kinderen pas vanaf veertien jaar een smartphone mogen hebben, en sociale media pas vanaf zestien. Er moet nú iets gebeuren, stellen de experts, want te veel en niet-leeftijdsconform scherm- en socialemediagebruik heeft de huidige generatie in een gezondheids- en welzijnscrisis gestort.
„Slaap- en concentratieproblemen, taalachterstand, bijziendheid, minder bewegen”, somde jeugdarts Vasanthi Iyer op, eerder deze week in NRC. De bekende klachten waarvoor inmiddels wetenschappelijk bewijs bestaat.
Wereldwijd zoeken overheden naar manieren om grip te krijgen op het smartphonegebruik van jongeren. In Nederland geldt sinds januari 2024 het dringende advies om telefoons te weren uit de klas, inmiddels ook op de basisschool. In maart kreeg een motie voor een leeftijdsnorm van vijftien jaar voor sociale media nipt een Kamermeerderheid. Geen verbod, wel een signaal.
Italië ging verder: sinds september zijn schermen daar helemaal verboden in de klas. Frankrijk adviseert een telefoonpaspoort vanaf dertien jaar en sociale media vanaf achttien. Spanje wil de minimumleeftijd voor socialmedia-accounts verhogen naar zestien en roept ouders op kinderen tot die tijd géén smartphone te geven.
Australië maakte in november een radicale stap: als eerste land ter wereld verbood het sociale media volledig voor kinderen onder de zestien. Platforms die zich daar niet aan houden, riskeren vanaf eind 2025 miljoenenboetes.
De fotoredactie van NRC verzamelde beelden van kinderen achter schermen van over de hele wereld.
Een kind kijkt op zijn telefoon terwijl buurtbewoners deelnemen aan een straatfeest in Manchester op 5 mei, ter gelegenheid van de tachtigste VE-dag (Victory in Europe Day), waarmee jaarlijks het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa wordt gevierd. Foto Temilade Adelaja/Reuters
Een Frans onderzoek van het Observatoire Cetelem uit 2023 toonde aan dat gezinnen nog steeds graag samen eten, maar dat bij 50 procent het gebruik van beeldschermen aan tafel is toegestaan. Diëtisten zeggen dat dit het hongergevoel verstoort, waardoor kinderen meer eten en teveel aankomen. Foto Jerome Gence/Panos Pictures/ANPEen student biedt denim shorts te koop aan tijdens een TikTok Shop-livestream op 4 juni 2024 in Caloocan, Metro Manila, Filippijnen. TikTok Shop, het e-commerceplatform binnen die app, zorgde voor een bloeiende liveverkoopindustrie in de Filippijnen. Een wetsvoorstel in het Filipijnse Congres beoogt apps die door „buitenlandse tegenstanders worden beheerd”, zoals TikTok, te verbieden.Foto Ezra Acayan/Getty ImagesDe zoon van Venezolaanse migranten kijkt op zijn telefoon in het dorp Puerto Cartí aan de Caribische kust van Panama, eind februari. De migranten brengen er de nacht door, op weg naar Colombia, nadat ze hun poging om de VS te bereiken hebben opgegeven vanwege strengere migratieregels onder president Trump. Foto Matias Delacroix/APEen meisje neemt een selfie met een jongen verkleed als soldaat tijdens de viering van de 76e Dag van de Republiek in Kolkata, India.Foto Piyal Adhikary/EPAKoning Willem-Alexander maakt selfies met omstanders tijdens Koningsdag in Doetinchem. Het koninklijk gezin en leden van de koninklijke familie lopen op een route door de stad in de provincie Gelderland.Foto Patrick van Katwijk/ANPMiddelbare scholieren bekijken foto’s die ze met hun telefoon hebben gemaakt van bloeiende kersenbomen. Normaal gesproken bloeien Sakurabomen eerder, maar vanwege het koude weer in maart viel de bloeiperiode begin april.Foto Stanislav Kogiku/ANPKinderen en ziekenhuispatiënten verstoppen zich in een schuilkelder van een van de grootste kinderziekenhuizen van Oekraïne, Okhmatdyt, tijdens een Russische raketaanval op 8 juli 2024 in Kyiv, Oekraïne. Wooncomplexen, infrastructuur en het kinderziekenhuis raakten beschadigd.Foto Oleksandr Magula/Getty Images Celia Grace (7 jaar) bekijkt een spel op haar telefoon terwijl haar vader de rekening betaalt in een restaurant tijdens een uitje in de buurt van hun huis in Winfield, Alabama, op 4 mei 2024. Celia Grace was de eerste persoon in de Verenigde Staten die een zeer dure gentherapiebehandeling onderging voor haar zeldzame ziekte Metachromatische Leukodystrofie (MLD). Foto Michael S. Williamson/The Washington PostGetty Images
Seyfeddin Abu Sitta, een vierjarig Palestijns kind met een long- en hartaandoening, die met zijn familie in een geïmproviseerde tent woont, kijkt samen met familieleden naar een telefoonscherm in Khan Younis, Gaza.Foto Doaa Albaz/Anadolu via Getty ImagesKinderen en tieners van de Orang Asli (inheemse bevolking) proberen aan de rand van het dorp via een smartphone verbinding te krijgen met het internet in Pahang, Maleisië.Foto Annice Lyn/Getty ImagesTwee tienermeisjes zeggen hun Eid al-Fitr-gebeden die ze aflezen van hun mobiele telefoon in het sjiitische heiligdom in Qom, Iran. Eid al-Fitr of het Suikerfeest markeert het einde van de vastenperiode van zonsopgang tot zonsondergang in de maand voorafgaand aan de Ramadan.Foto Majid Saeedi/Getty ImagesEen jongen neemt een selfie op het veld met Erling Haaland van Dortmund na de benefietwedstrijd tussen Borussia Dortmund en Dynamo Kiev in het Signal Iduna Park in Dortmund, Duitsland. Foto Sascha Steinbach/EPAEen jongen wacht met zijn mobiele telefoon in de hand om een glimp op te vangen van de ‘komeet van de eeuw’, de C/2023 A3 Tsuchinshan-atlas, in Valparaiso, Chili. De komeet is 71 miljoen kilometer van de aarde verwijderd en reist met een snelheid van 290.664 kilometer per uur. Foto Cristobal Basaue Araya/Getty ImagesChinese kinderen zitten dicht op elkaar en kijken op een smartphone, gadegeslagen door oudere vrouwen die naast hen op een bankje zitten op een plein in Chongqing.Foto Cheng Xin/Getty Images
De Australische grote pijlstormvogels op Lord Howe Island maakten hoorbaar een krakend geluid als je ze voorzichtig op de buik duwde. Dit was alles behalve normaal, realiseerden de biologen die de vogels bestudeerden zich meteen.
Het gekraak kwam door honderden stukjes plastic in de maag van de vogels.
De foto’s en de filmbeelden van een expeditie die vorige maand plaatsvond laten dramatisch zien hoezeer de plasticvervuiling in de wereldzeeën is toegenomen en hoe groot de tol is die dat eist van het dierenleven rond de oceaan. Net als ieder jaar bezochten leden van het internationale onderzoekerscollectief Adrift Lab het afgelegen Lord Howe Island tussen Australië en Nieuw-Zeeland, dat vanwege de ongerepte natuur de status van Unesco-werelderfgoed heeft. Op dit eiland leeft een broedkolonie van zo’n 44.000 Australische grote pijlstormvogels (Ardenna carneipes). De soort staat als ‘gevoelig’ op de Rode Lijst van natuurbeschermingsorganisatie IUCN.
Een Australische grote pijlstormvogels (Ardenna carneipes) op Lord Howe Island. Foto Neal Haddaway
Bioloog Alex Bond van het Natural History Museum in Londen, die mee was met de expeditie vertelt dat vooral de kuikens van de pijlstormvogel veel plastic in hun maag hebben. „Andere zeevogels die in dezelfde tijd van het jaar op Lord Howe Island broeden, en die ongeveer hetzelfde eten en op ongeveer dezelfde plek foerageren, hebben niet veel plastic in hun lijf”, schrijft hij per mail. Een sluitende verklaring heeft hij nog niet: „Net als andere vogels eten pijlstormvogels vaak kleine steentjes of puimsteen die de spijsvertering bevorderen door dingen te vermalen. De oudervogels pikken drijvend plastic op wanneer ze op zoek zijn naar voedsel voor hun jongen in de Tasmanzee, tussen Lord Howe en het Australische vasteland. We schatten dat jaarlijks 50 tot 70 procent van de pijlstormvogelkuikens plastic binnenkrijgt, maar de impact op de volwassen vogels, die het inslikken en vervolgens uitspugen, is minder bekend.”
Het probleem neemt ook toe. Toen het jaarlijkse onderzoek van Adrift Lab in 2008 voor het eerst begon, vonden de onderzoekers af en toe vogels met vijf tot tien stukjes plastic in hun maag. Maar dit jaar troffen ze al op de eerste dag van het onderzoek een dood kuiken op het strand met een schokkende hoeveelheid van 778 stukjes plastic in zijn maag.
Op de foto hierboven zijn alle stukjes te zien. Bij elkaar woog al dat plastic 60 gram, bijna 20 procent van het normale gewicht van de vogel. Een snelle rekensom leert dat het kuiken van naar schatting tachtig tot negentig dagen oud dagelijks gemiddeld bijna tien stukjes plastic gevoerd kreeg van zijn ouders.
Bij stormvogelkuikens die nog leefden, maar die soms ook ‘kraakten’ als je op hun buik duwde, spoelden Bond en zijn collega’s de maag met water via een rubberslang in de keel.
Foto Neal Haddaway
„Door voorzichtig water in de maag te brengen, wekken we braken op”, lagt Bond uit. „Dit is absoluut geen probleem voor de vogels en het proces wordt jaarlijks beoordeeld door een toezichthoudende commissie voor dierethiek.” Zo bevrijdden ze de vogels van tientallen stukjes plastic, variërend van plastic doppen tot sigarettenpeuken.
Een vorige maand gepubliceerd laboratoriumonderzoek van Adrift Lab liet zien dat het ingeslikte plastic desastreuze gevolgen heeft voor de gezondheid van de kuikens van deze zeevogels. De dieren vertoonden in hun bloedwaarden tekenen van meervoudig orgaanfalen en neurodegeneratie.
Een dag nadat Israël op 17 mei hun nieuwe offensief in Gaza aankondigde doorzoekt een Palestijnse man een getroffen huis in Jabalia, noord Gaza. Foto Bashar TALEB / AFP
Het hernieuwde Israëlische offensief vindt plaats 19 maanden na de aanval van Hamas op Israël. In die periode kwamen er meer dan 53.000 Gazanen om het leven, aldus het Gazaanse Ministerie voor Gezondheid. Hoewel het ministerie geen verschil maakt tussen strijders en burgers, maakte de VN-vrouwenorganisatie deze week bekend dat naar hun schatting minstens 28.000 van de dodelijk slachtoffers in Gaza bestaat uit vrouwen en meisjes.
Foto’s Bashar Taleb
Vrouwen bij hun tenten in het Jabalia kamp in noord Gaza.Foto Bashar Taleb
Naast het starten van een nieuwe grondoffensief besloot de Israëlische regering deze week ook tot het mondjesmaat toelaten van noodhulp tot de Gaza-strip. Ruim 11 weken aan volledige blokkade van hulpgoederen bracht Gazanen op het randje van hongersnood. Vorige week constateerde de IPC, een internationale monitor van voedselzekerheid, dat 1,94 miljoen Gazanen, bijna de gehele bevolking, al te maken hebben met acute voedselonzekerheid. 244.000 inwoners zouden in de „catastrofale” laatste fase van hongersnood zitten.
Een familie deelt een maaltijd in Jabalia.Foto Bashar Taleb
VN-kinderorganisatie Unicef wijst op „acute ondervoeding” bij veel kinderen in Gaza. Bijna de helft van de Gazaanse bevolking is jonger dan 18 jaar oud, een leeftijdsgroep die extra kwetsbaar is voor de gevolgen van ondervoeding.
Foto’s Bashar Taleb
Ontheemde Palestijnen wachten op porties gekook voedsel op 19 mei. De Israëlische premier Netanyahu heeft aangekondigd Foto Bashar Taleb/AFP
Het besluit van Israël om „basishoeveelheden voedsel” in Gaza toe te laten komt na groeiende internationale kritiek op het land. In een gezamenlijk verklaring noemde Canada, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk het besluit van Israël maandag „geheel ontoereikend” en dreigde met „gerichte sancties” tegen het land, als Israël het nieuwe offensief en de beperking van hulpgoederen niet zouden staken.
Het VK kondigde dag erna inderdaad sancties aan tegen kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. Ook ontbood de Britse regering de Israëlische ambassadeur.
Palestijnen trekken met hun bezittingen door Jabalia richting het meer zuidelijk gelegen Gaza-Stad op 19 mei 2025, te midden van Israëlische evacuatiebevelen en aanhoudende aanvallen. Die dag kondigde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu Gaza met het nieuwe offensief „geheel over te nemen”.Foto Bashar Taleb/AFPPalestijnen kijken naar de overblijfselen van een verwoest huis. In januari schatte de Wereldgezondheidsorganisatie dat meer dan 110.000 Gazanen gewond zijn geraakt. De ineenstorting van het lokale gezondheidssysteem betekent dat zij geen goede zorg ontvangen, aldus de organisatie.Foto Bashar Taleb/AFP
Kinderen spelen tussen de ruïnes van Jabalia.
Foto’s Bashar Taleb
Palestijnen rouwen bij de lichamen van familieleden die omkwamen bij Israëlische luchtaanvallen, in het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad. De foto is genomen op 18 mei , een dag nadat Israël zijn nieuwe campagne aankondigde. De burgerbescherming van Gaza meldde dat bij Israëlische luchtaanvallen die dag minstens 33 mensen omkwamen, van wie meer dan de helft kinderen.Foto Bashar Taleb/AFPEen gewonde vrouw zit in het Indonesische ziekenhuis in Beit Lahia terwijl in de ruimte ernaast mensen de lichamen controleren van slachtoffers van een Israëlische aanval. Foto Bashar Taleb/AFP
Palestijnen ontvluchten het noorden van Gaza vanwege het nieuwe Israëlische offensief. Volgens de VN-hulporganisatie voor Palestijnen zijn 90 procent van de Gazanen de afgelopen 19 maanden ontheemd. Veel mensen hebben meermaals binnen Gaza moeten vluchten, sommigen zelfs 10 keer of meer.
Een Palestijnse vrouw die Jabalia ontvlucht laat haar basilicumplant aan fotograaf Bashar Taleb zien.Palestijnen ontvluchten Gaza-stad op een kar.
Foto Bashar Taleb/AFP
Een jongen ontvlucht noord Gaza voor het nieuwe Israëlische offensiefFoto Bashar Taleb/AFP
Op 13 januari brak er een grote ijsschots (A84) af van de George VI ijsplaat, die aan de zijkant ligt van het schiereiland dat richting het noorden naar het puntje van Zuid-Amerika reikt. De onderzoekers van de Falkor, die toevallig in de buurt waren voor ander onderzoek, volgden hun nieuwsgierigheid. Op 25 januari bereikten ze de plek waar kort daarvoor nog een honderdvijftig meter dik pak ijs had gelegen.
Met een robotonderzeeër, de SuBastian, zochten ze acht dagen lang de ongerepte zeebodem af naar bijzonderheden.
Op jonge leeftijd verhuisde Xiaoxiao Xu (40) binnen China naar een andere stad met een nieuw dialect. Zeven jaar later reisde ze haar moeder achterna naar Nederland, waar ze weer een nieuwe taal moest leren. Xu worstelde er lange tijd mee hoe ze zichzelf moest uiten maar vond een manier in de fotografie. In 2009 studeerde ze af aan de Fotoacademie in Amsterdam, sindsdien werkt ze aan eigen projecten.
Door de verhuizing in China had Xu zich geïsoleerd gevoeld en een toevlucht gezocht in de wereld van Japanse manga. Toen ze in Nederland in 2022 voor de eerste keer een cosplay-conventie bezocht, zag ze, naast figuren uit bijvoorbeeld Star Wars en Breaking Bad, personages uit Japanse anime en manga. „Ik had gelijk een band met de bezoekers. Ik voelde me als een kind in een snoepwinkel”, vertelt ze. Voor haar nieuwe fotoboek This looks better irl: Exploring cosplay cons bezocht Xu in tweeënhalf jaar tijd meer dan dertig cosplay-bijeenkomsten in Nederland, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Ze werd er betoverd, zoals ze het zelf formuleert, door het gemeenschapsgevoel en de creatieve aandacht voor kleding, make-up en accessoires waarmee personages uit films, strips en games tot in detail worden uitgebeeld.
Op sociale media delen cosplayers geregeld het maakproces van hun outfit, waar ze soms maandenlang aan werken. Xu besloot naast eigen foto’s ook hun Instagram-screenshots in haar boek op te nemen.
Online laten deze cosplayers niet alleen hun creaties zien, maar ook hun onzekerheden en kwetsbaarheden, zegt ze. In het voorwoord schrijft ze: „Een groot deel van de cosplaygemeenschap is neurodivergent. […] Op sociale media delen ze hun gevoelens.” Zo vertelt een cosplayer op Instagram dat de therapie voor een angststoornis haar zwaar valt. Een ander geeft aan liever niet spontaan aangesproken te willen worden op een conventie, omdat dat te veel onverwachte prikkels geeft.
Xu: „Ik denk dat veel mensen moeite hebben om hun gevoel te uiten in taal. Met mijn fotoserie wil ik de eigenheid van cosplayers laten zien. Vaak worden ze weggezet als kinderlijk. Ze omarmen juist de vrijheid om zichzelf te zijn.”
Niet voor iedereen is cosplay overigens een toevluchtsoord, zegt ze. „Een groot deel vindt het gewoon leuk om te knutselen en creatief bezig te zijn. Om iets moois aan te trekken en naar een conventie te gaan.”
Vroeger was Willy Kling (73) timmerman en trainde hij de plaatselijke voetbaljeugd. Nu is hij met pensioen en traint hij waterslagers. Dat is een kanarieras dat speciaal voor de zang wordt gefokt, waar dan weer wedstrijden voor worden georganiseerd. Vanzelf gaat dat zingen niet: alleen de mannetjes doen het, en ook die brengen hun krachtige, gevarieerde, als klokkend en borrelend water klinkende lied alleen na een zorgvuldig uitgedacht trainingsregime.
Er is een jaarlijkse cyclus, die rond deze tijd van het jaar begint. De zang van de waterslager is deels erfelijk bepaald, dus de in het Gelderse Wijchen wonende Willy Kling en zijn vrouw (die „voor 200 procent” achter zijn hobby staat) koppelen een melodieus mannetje aan een vrouwtje, een ‘pop’, en dan hopen ze „dat daar weer toppers uitkomen”. Als ze vijf dagen oud zijn krijgen de jonge vogeltjes een voetring met daarop het kweeknummer dat Kling van de bond toebedeeld kreeg en een uniek nummer per dier.
In november, als ze een klein half jaar oud zijn, begint de zangles. In de volière laten de mannetjes zich dan al horen, maar nu gaan Kling en zijn vrouw ze ‘opkooien’, zoals dat heet: vier boven elkaar, elk in een eigen kooitje. Waterslagers beginnen te zingen als het licht wordt, dus hij zet ze in een volledig verduisterde ruimte waar hij met een lamp meerdere keren per dag een zonsopkomst veinst. En dan luisteren. Twaalf verschillende geluiden (‘toeren’) onderscheiden de experts: de klokkende, bollende en rollende waterslag moeten ze in het repertoire hebben, net als bijvoorbeeld het knorren, woeten, bellen en tjokken. Belangrijk is dat de onderste van de vier een brutaal knaapje is, niet bang het voortouw te nemen: waterslagers beginnen doorgaans te zingen zodra ze onder hen een soortgenoot horen.
Kling zit erbij en noteert. „Het mooiste”, zegt hij, „is als ze alle vier hetzelfde lied inzetten, dat het een zuiver in het gehoor liggend geheel is. Als er een met de knor begint en een ander met de klok, dan klinkt het niet.”
Hoe krijg je dat voor elkaar? Lachend: „Ja, dat is het uitzoeken van de liefhebber.” Het samenstellen van goed op elkaar ingespeelde kanarieteams helpt natuurlijk. En voedsel is belangrijk. Kling experimenteert met soorten voer, weegt het op de gram nauwkeurig. Anijszaad, bijvoorbeeld, is wat nootachtig, dat is heel goed voor de keeltjes. „Maar welk voer precies, en in welke hoeveelheden: dat is geheim. Daar ben ik járen mee bezig geweest.” Wat ook helpt is een strak ritme: niet de ene dag voeren om vijf uur en de volgende pas om zes uur. „Een mens moet regelmaat hebben, maar een vogel ook.”
Zo werkt hij toe naar de wedstrijden. Het Nederlands kampioenschap was de afgelopen jaren in Urk. Kling neemt altijd een wedstrijdselectie van 24 waterslagers mee; zes teams van vier, in houten koffers. De bedoeling is dat je ze daar aflevert, je mag er niet bij zijn als de keurmeesters naar het gezang van de deelnemende vogels luisteren en scores toekennen. Wel geeft Kling zijn eigen voer mee, en zelfs zijn eigen water. „Dat is gewoon kraanwater, maar wel van hier. In Wijchen is het water anders dan in Katwijk of Urk. Elke plaats heeft z’n eigen hardheid.” De kleinste verandering van spijs, zo gelooft hij, zou de zang van z’n vogels kunnen aantasten. Zo werd hij al meerdere keren Nederlands kampioen – en zelfs een keer wereldkampioen.
Foto’s Eveline van Elk
Op het laatste NK, afgelopen januari, heeft hij „wel goed gedraaid, laat ik het zo zeggen”. Er zijn meerdere categorieën: een voor het kwartet vogels boven elkaar, een voor duo’s, een voor enkelingen. Hij kwam thuis met respectievelijk de tweede, derde en tweede plaats. Tevreden? „Jah, ik ben ergens wel blij, maar toch, toch.” Bij meerdere andere zangwedstrijden ging hij dit jaar naar huis met de prijs voor ‘meesterzanger’: die is voor de vogel die van alle 250 tot 300 die meededen het mooist zong. Van prijzengeld is overigens geen sprake; Kling en andere deelnemers doen het voor de eer.
Foto Eveline van Elk
De vogels gaan na de wedstrijd weer naar de volière; sowieso zitten ze nooit langer dan twee, drie dagen achtereen in het kleinere kooitje, zegt hij. Na zo’n cyclus gaan ze naar een opkoper, die ze naar onder meer het Midden-Oosten en Vietnam vervoert. „Schijnbaar willen die mensen daar ze in huis hebben.”
Er zijn steeds minder mensen die dit doen, zangkanaries kweken en leren zingen. Met duizenden waren ze in de jaren vijftig, nu is Willy Kling een van de weinigen die er nog elke dag mee bezig is.
Ja, elke dag, benadrukt hij, maar niet de héle dag. „Je kunt wel eindeloos bij die kooien gaan liggen hangen, maar dat vinden die vogels ook niet leuk.”
