De val van Assad Archives

Explosie van emoties in Syrië na Assad. ‘Eindelijk kunnen we vrijuit met elkaar praten’

admin
December 13, 2024
0

De dag na de val van het Assad-regime sloop Bilal Shorba de slaapkamer van zijn moeder binnen. De dertigjarige Syriër woonde tot voor kort nog in Istanbul, maar stapte maandag direct op een vliegtuig richting de Turks-Syrische grens en reed vandaar in één ruk door naar Damascus. Hij had zijn moeder al twaalf jaar niet meer gezien.

„Om haar te verrassen ging ik via de achterdeur naar binnen, gehuld in de vlag van de Syrische revolutie”, zegt Bilal vanuit zijn ouderlijk huis. Hij draagt een bril en spijkerjack en zit op de bank voor de boekenkast van zijn overleden vader. „Mijn broers en zussen wisten dat ik eraan kwam, mijn moeder niet. Toen ik binnenkwam lag ze al op bed. We knuffelden en huilden, knuffelden en huilden. Daarna omhelsde ik mijn broer, en toen ik omkeek, was mijn moeder flauwgevallen.”

En zo zat Bilal dezelfde avond nog naast het ziekenhuisbed van zijn moeder, die haar been brak door de val. „Ik ben de hele nacht bij haar gebleven”, zegt hij. „De hele tijd probeerde ik haar te kalmeren, maar telkens veerde ze weer overeind en riep ze uit: is dit een droom? Ben jij het écht?”

Ook Bilal heeft nog steeds het gevoel dat hij droomt, vertelt hij lachend terwijl zijn oudere broer Mahmoud thee inschenkt. In Turkije leefde de kunstenaar zonder papieren en was hij bang om de deur uit te gaan. Daarvoor woonde hij tussen de tentenkampen in de Syrische provincie Idlib en beschilderde hij de brokstukken van door het regime en de Russen gebombardeerde huizen. „Altijd probeerde ik mijn leven weer op te pakken”, zegt Bilal. „Maar nooit bereikte ik resultaat.”

Zoals zoveel Syriërs raakte Bilal door die uitzichtloosheid steeds verder afgestompt. „Ik verstopte mijn gevoelens, op een gegeven moment leek het zelfs alsof ik mijn gevoel gedood had”, zegt hij. „Maar toen ik maandag mijn moeder knuffelde, kwam alles in één keer naar buiten.” Met zijn handen beeldt hij een ontploffing uit. „Boem!”

Bilal Shorba (30) in zijn ouderlijk huis in Damascus. Hij keerde na de val van Assad terug uit Turkije.

Syrië maakt een explosie van emoties mee nu het Assad-regime na meer dan een halve eeuw ten val is gekomen. Je merkt het zodra je vanuit Libanon het land binnenkomt. De grenscontrole door de rebellen bestaat uit een zwaai en een glimlach, langs de weg staan jongens te dansen op vernietigde tanks. En wie een Syrische simkaart in zijn telefoon steekt, krijgt meteen een berichtje van ‘Free Syria’: „Het vrije Syrië: het licht gaat weer aan na een lange duisternis.”

Af en toe klinkt in de verte een knal. Dat zal wel een Israëlische luchtaanval zijn, zeggen de mensen, waarna ze gewoon weer doorfeesten

Op het Omajjadenplein in het hart van Damascus wordt donderdagavond, vier dagen na de val van het regime, nog steeds uitbundig feestgevierd. Auto’s rijden toeterend om het plein heen, kleine kinderen hangen uit de ramen en zwaaien met de groen-wit-zwarte vlag van de revolutie. Af en toe klinkt in de verte een zware knal. Dat zal wel een Israëlische luchtaanval zijn, zeggen de mensen, waarna ze gewoon weer doorfeesten.

Burgers en rebellen, oud en jong, man en vrouw: iedereen loopt hier door elkaar heen. Op het veld in het midden van het plein begint een groep rebellen aan het avondgebed, daarachter staat een opgemaakte vrouw zonder hoofddoek selfies te maken. Sommige meisjes stoppen de rebellen rozen toe, die ze trots in de loop van hun kalasjnikov steken.

„We hebben de tijd van ons leven, ik sta nog steeds te trillen”, zegt Lara, een achttienjarige vrouw met donker haar in vloeiend Engels. Ze was vijf toen in 2011 de opstand tegen Assad begon. „Mijn hele jeugd is verpest door de oorlog en alles wat er gebeurd is, maar nu kan ik eindelijk normaal jong zijn.”

Lees ook

Een volksfeest in Syrië

Opluchting

Geen van de mensen die NRC op het plein spreekt uit zorgen over de transitieregering die deze week is aangesteld door de islamistische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Daarvoor is de opluchting nog veel te groot. „Werkelijk iedereen is beter dan Bashar al-Assad. Zelfs mijn dochters zouden dit land beter besturen”, zegt Hiba Adeeb (34), die met haar twee dochters Yara en Mina over het plein wandelt. „Natuurlijk zal de nieuwe regering het lastig krijgen. Het kost tijd om 53 jaar vuiligheid schoon te maken. Maar het zal lukken, daar vertrouw ik op.”

Niemand uit hier zijn zorgen over de tijdelijke regering, daarvoor is de opluchting nog te groot

Toch is niet iedereen daar zo zeker van. Bij de grens met Libanon staan deze week lange rijen auto’s van Syriërs die het land verlaten. Sommigen hebben matrassen op het dak gebonden en lijken voorgoed te vertrekken. Onder hen zijn niet alleen burgers die HTS niet vertrouwen, maar ook ex-regimesoldaten. Langs de weg liggen hier en daar achtergelaten legeruniformen.

Bovendien is het geweld nog niet voorbij. Zo voerde Israël de afgelopen dagen honderden luchtaanvallen op Syrië uit. Het Israëlische leger zegt militaire infrastructuur van het Assad-regime aan te vallen om te voorkomen dat wapens in handen van extremisten vallen, maar secretaris-generaal Guterres van de Verenigde Naties omschreef de aanvallen als „vergaande schendingen van Syrië’s soevereiniteit”.

Ook in het noorden en noordoosten van het land wordt nog hevig gevochten. Door Turkije gesteunde rebellen van de SNA (een ander verbond dat geen deel uitmaakt van HTS) vallen hier Koerdische militanten van de YPG aan. Door het geweld zouden al meer dan honderdduizend mensen zijn gevlucht.

Maar in Damascus is het ook vrijdag weer feest. Door de nauwe straten van de oude stad stromen duizenden mensen richting de achtste-eeuwse Omajjadenmoskee, een van de belangrijkste gebedshuizen in de soennitische wereld. Voor het eerst sinds de val van het Assad-regime, dat voortkwam uit de alawitische minderheid en de soennitische meerderheid in het land hard onderdrukte, vindt hier in alle vrijheid het vrijdagmiddaggebed plaats.

Dagen na de val van Assad wordt op straat in Syrië nog altijd feest gevierd.

Foto’s Baraa Haddad

Het plein voor de moskee staat zwart van de mensen. Via een trap klimmen jonge mannen de daken van de winkels om het plein op voor het beste uitzicht. Rebellen staan bovenop auto’s te juichen en te zwaaien met vlaggen van de revolutie. De mensenmassa scandeert ‘God is groot’, vervloekt Assad en buldert de kreet waarmee in 2011 de Syrische opstand begon: ‘het volk wil de val van het regime’.

Ondertussen klinkt uit de minaret revolutionair advies van de imam. „Dit land opbouwen is een test voor iedereen”, schelt het uit de luidspreker. „Laten we niet misleid worden door trots of de blinde roes van de overwinning. Onderdruk anderen niet zoals jullie zelf onderdrukt zijn.” Diezelfde boodschap komt later die dag binnen via een zoveelste sms’je van telefoondienst ‘Free Syria’, zij het wat beknopter: „Vrede en liefde, zonder discriminatie en verdeeldheid.”

Nu het regime weg is gaat dat allemaal lukken, zegt Nizar Shwisg, een 36-jarige man die tussen de mensen voor de moskee staat. „Ik ben een manager in een technisch bedrijf en heb soennitische, sjiitische, alawitische en christelijke werknemers”, zegt hij trots terwijl hij zijn telefoon laat zien. „Kijk, deze foto van het vrijdagmiddaggebed stuur ik naar mijn christelijke vriend. Ook hij is nu heel erg blij.”

Verdeel en heers

De verdeeldheid in Syrië, aldus Shwisg, kwam bovenal door het Assad-regime, dat religieuze sektes bewust tegen elkaar opzette. „Het was verdeel en heers”, zegt hij. „Ze hebben de mensen bang voor elkaar gemaakt en de onderlinge communicatie verwoest. ledere sociale bijeenkomst moest worden goedgekeurd door de geheime dienst, maar dat is nu voorbij. Eindelijk kunnen we weer vrijuit met elkaar praten.”

Dat geldt ook voor Bilal en zijn familie. De kunstenaar heeft elf broers en zussen. Sommigen vluchtten vanwege de oorlog naar Turkije, anderen bleven achter bij hun moeder in Damascus. Communicatie verliep via een Whatsapp-groep. „Maar zolang het regime aan de macht was, waren we te nerveus om daar veel in te schrijven”, zegt Bilal. „Het ging nooit veel verder dan: ‘Hoe is het? Goed hoor’.”

Nu kan er eindelijk weer gepraat worden, vertelt Bilal. Zijn broers en zussen willen ineens alles weten over de revolutionaire muurschilderingen waar hij in oppositiekringen bekend om werd. „Er is in 2018 een documentaire over mijn werk gemaakt, maar die hebben ze nooit durven kijken. Nu pas zeggen ze: kunnen we die film zien?” Hij trekt een brede glimlach. „Eindelijk kan ik met trots laten zien wie ik ben.”

En wat als de rebellen van HTS dit soort vrije gesprekken op den duur weer beknotten? Bilal moet even nadenken. Hij heeft lang genoeg in Idlib gewoond om te weten dat HTS-leider Abu Mohammed al-Jolani, die jarenlang in die provincie aan de macht was, niet bepaald bekend staat als een voorvechter van het vrije woord en zijn politieke tegenstanders gewoon liet opsluiten.

„Als Jolani dat nu weer gaat doen, beginnen we gewoon nog een revolutie”, zegt de kunstenaar dan. Gevraagd of hij dat met zijn volledige naam in de krant wil zien verschijnen, knikt hij rustig. „Natuurlijk. Ik wil juist dat iedereen weet dat er in Syrië nu mensen zijn die vrijuit zeggen wat ze willen. Daar hebben we bijna veertien jaar voor gestreden.”

Lees ook

Het nieuwe Syrië: zijn de mooie beloftes van Al-Sharaa die van een wolf in schaapskleren?

Assad heeft een panoramisch uitzicht op Moskou

admin
December 13, 2024
0

Het kostte volgens insiders wat overredingskracht vanuit het Kremlin om de Syrische leider Bashar al-Assad ertoe te bewegen na de val van zijn regime naar Rusland te vluchten. Maar nu het gezin Assad in Moskou is aangekomen, hoeft het hun aan niets te ontbreken. In 2019 publiceerde The Financial Times onderzoek, waaruit bleek dat familieleden van Assad via ingewikkelde financiële constructies zeker achttien appartementen kochten in het dure zakendistrict Moscow City.

Die hebben een geschatte waarde van 40 miljoen dollar en werden tussen 2013 en 2019 gekocht door twee neven van Assad. Ze bevinden zich in een van de twee driehonderd meter hoge glazen wolkenkrabbers van het City of the Capitals-complex, ontworpen door de Nederlandse architect Erick van Egeraat. De vastgoeddeals tonen de Russische rol in het veiligstellen van rijkdommen van de Syrische familie en het omzeilen van sancties tegen hen.

Een Russische zakenvrouw, die een appartement bezit in de naburige wolkenkrabber Neva Towers, bevestigt tegen NRC de komst van de familie Assad, maar wil er verder niets over zeggen. „Er wonen zoveel mensen bij ons. Wij interesseren ons niet voor politiek”, laat ze weten vanuit haar tweede woonplaats Dubai. Een toekomstige bewoonster zei tegen The Times voordelen te zien in de Assads als buren. Hun aanwezigheid zou de veiligheid van de bewoners ten goede komen.

Hoe strikt de beveiliging is, weet NRC uit een eerder bezoek aan de torens. Bezoek moet vooraf worden aangemeld en gecheckt door baliemedewerkers in de zacht verlichte lobby. Liften leiden naar lange gangen met non-descripte deuren, waarachter bewoners in alle rust genieten van het panoramische uitzicht over de stad. Maar of de Assads zich er permanent willen vestigen, is de vraag. Los van de kans op ontvoering of wraakacties, werd Moscow City vorig jaar geraakt bij een aanval door Oekraïense drones.

Lees ook

‘Met de val van Assad verliest Poetin een militair steunpunt in het Midden-Oosten’

Hoewel Assad voorlopig niet hoeft te rekenen op een uitnodiging van Poetin, heeft hij van het Kremlin niet te vrezen. „Hij is veilig. Dit bewijst dat Rusland op de juiste manier handelt in dergelijke situaties”, zei onderminister van Buitenlandse Zaken Sergej Rjabkov. „Iedereen weet dat Vladimir Vladimirovitsj Poetin vrienden en bekenden altijd beschermt”, zei een lid van het internationale Doema-comité tegen nieuwssite Lenta.

Het gezin Assad is goed bekend in Moskou. Zoon Hafez (23) studeerde er vanaf 2016 wiskunde aan de staatsuniversiteit. Op 29 november, de dag van de aanval op Aleppo, verdedigde hij zijn dissertatie over algebra-theorieën, die hij eindigde met een dankwoord aan de „martelaren van (mijn) thuisland – Syrië – en in de eerste plaats de martelaren van het Syrisch-Arabische leger.”

Een volksfeest in Syrië

admin
December 13, 2024
0

Hayat Tahrir al-Sham (HTS), de rebellengroep die een week geleden het regime van Assad ten val bracht en nu het grootste deel van het land in handen heeft, riep de Syrische bevolking op om vrijdag de straat op te gaan om de ‘Dag van de Overwinning’ te vieren. Op deze ‘eerste vrijdag sinds de val van Assad’ werd daar massaal gehoor aan gegeven. Op vele stadspleinen werd door tienduizenden gefeest, gezongen en gedanst. Duizenden Syriërs verzamelden zich bij de Grote Moskee van Damascus voor het vrijdaggebed.

Syrische jongens maken het overwinningsgebaar onder een grote vlag van het ‘nieuwe’ Syrië, na het vrijdagmiddaggebed in Aleppo.

Een luchtfoto van het Omajjadenplein in Damascus, waar duizenden Syriërs zich verzamelden.

Overal wordt er met de nieuwe Syrische vlag gewapperd. Althans, ‘nieuw’ – de vlag is een terugkeer naar de kleuren en sterren die tijdens de Syrische onafhankelijkheidsstrijd tegen de Franse bezetting in de jaren veertig werden gebruikt. Groen-wit-zwart met rode sterren, de bekende ‘Arabische’ kleuren. De sterren vertegenwoordigden vroeger drie provincies: Aleppo, Damascus en Deir ez-Zor. De vlag werd al meteen in 2011 tijdens de opstand tegen het regime van Assad door leden van de oppositie en het Vrije Syrische Leger geadopteerd. Daarmee wilden de rebellen duidelijk maken dat de revolte tegen het regime van Assad een vrijheidsstrijd was. Ook Syriërs in ballingschap bleven sindsdien de vlag gebruiken. Sinds de val van Damascus worden de vlaggen van Assads ‘republiek’ overal vervangen, ook bij de Syrische ambassades in het buitenland – zelfs in Moskou, waar Assad naartoe is gevlucht.

Syrische feestvierders op het Saadallah al-Jabiri-plein in het centrum van Aleppo.

Links: Een Syrische rebel in Damascus. Rechts: Twee Syrische meisjes met de kleuren van de oppositievlag op hun wang tijdens vieringen in de Syrische hoofdstad.

Foto’s: Omar Haj Kadour/AFP, Sameer Al-Doumy/AFP

Veel Syriërs verkeren nog altijd in een roes na de snelle en onverwachte verdrijving van het regime van Assad. Sommigen kunnen het amper geloven dat er een einde is gekomen aan ruim een halve eeuw van dictatuur onder de Assad-dynastie.

Vreugde op het Saadallah al-Jabiri-plein in Aleppo.

Een luchtfoto van massa’s feestvierders op het centrale Omajjadenplein in Damascus.

Veel Syriërs gaven gehoor aan de oproep van de nieuwe machthebbers om na het vrijdagmiddaggebed de straat op te gaan.

Foto’s: Sameer Al-Doumy/AFP, Leo Correa/AP

VN-veiligheidsraad komt maandag bijeen voor spoedoverleg Syrië

admin
December 9, 2024
0

De VN-veiligheidsraad komt maandag om 15.00 uur lokale tijd (21.00 uur Nederlandse tijd) samen voor een spoedoverleg over de situatie in Syrië op het hoofdkantoor in New York. Dat melden diplomatieke bronnen aan persbureau AFP. Het gaat om een overleg achter gesloten deuren dat zou zijn aangevraagd door Rusland, een van de vijf permanente leden van de veiligheidsraad.

Rusland is een trouwe bondgenoot van de Syrische Bashar al-Assad. De Russische president Vladimir Poetin zou hem en zijn familie asiel hebben verleend.

Geir Pederson, speciaal gezant uit Syrië, spreekt virtueel op de VN-veiligheidsraad tijdens een spoedoverleg over Syrië.

‘Sinds 2011 hebben we op dit moment gewacht, onze blijdschap is onbeschrijflijk’

admin
December 8, 2024
0

Op de centrale rotonde van het Druzische dorp Majdal Shams is het feest. Er wapperen vlaggen van de Syrische revolutie, naast de veelkleurige Druzenvlag. Auto’s rijden met open ramen toeterend rond. Er worden koekjes uitgedeeld. Tientallen mensen staan te zingen op straat: „Nooit voor altijd. Lang leve Syrië. Assad is gevallen.” Het is een woordspeling op een lied van Assad-loyalisten, die ‘Assad voor altijd’ zongen.

Tussen de menigte staat de betraande Rima Abu Saleh Safadi (49), die een ingelijst portret van haar broer Emad Ali Abu Saleh vasthoudt. Tien jaar geleden, vertelt ze, werd hij op 44-jarige leeftijd doodgemarteld in de Far’ Filastin gevangenis in Damascus.

Voor hij werd opgepakt, werkte Emad als dokter in Syrië, en behandelde in zijn praktijk onder meer gewonde opponenten van Assad. „In juni 2013 werd hij gearresteerd, en op 18 december 2014 kregen we een overlijdensbericht”, vertelt Rima. „Op het papier stond als oorzaak enkel ‘hartstilstand’.”

Ook in Majdal Shams stroomden de afgelopen dagen beelden binnen van gevangenen die uit Assads beruchte gevangenissen worden bevrijd. „Dit is het moment waar mijn broer altijd van had gedroomd. Het verdriet is niet makkelijk, maar vandaag zijn we allemaal blij. We droomden van de val van het regime. Dat het ineens zo snel zou gaan konden we ons niet voorstellen.”

Majdal Shams ligt op de door Israël in de oorlog van 1967 bezette Syrische Hoogvlakte van Golan. In 1981 heeft Israël het gebied unilateraal geannexeerd. Internationaal wordt de Golan als illegaal bezet Syrisch gebied beschouwd. De Amerikaanse president Donald Trump brak in 2019 met deze consensus door de annexatie te erkennen. De Druzische inwoners beschouwen zichzelf veelal als Syriërs, slechts een minderheid heeft een Israëlisch paspoort.

Bufferzone

Net naast het dorp ligt een bufferzone tussen het door Israël bezette Syrische gebied en de rest van Syrië, gecreëerd na de staakt-het-vuren-overeenkomst van 1974, volgend op de oorlog tussen Egypte, Syrië en Israël in oktober 1973. De zone, waarin ook verschillende Syrische dorpen liggen, wordt gecontroleerd door UNDOF: waarnemers van de VN.

De familie van Rima Abu Saleh komt oorspronkelijk uit Majdal Shams, maar trok begin jaren zeventig, na de Israëlische bezetting, naar Jaramana, op het platteland van Damascus. Haar broer Emad werd geboren in Majdal Shams, zij in Syrië. Na haar huwelijk ging ze in Majdal Shams wonen. Over de revolutie van 2011 en de latere burgeroorlog in Syrië is Majdal Shams altijd politiek verdeeld geweest, vertelt ze. „Maar ik denk dat er na vandaag niemand meer achter het oude regime staat”.

Een Israëlische militair bij de grens met Syrië.

Onder de feestvierders is ook de in Majdal Shams geboren Anzar Ayub Brik (55). Ze heeft familieleden in de Syrische plaatsen Suweidah en Jaramana, maar is zelf nooit in Syrië geweest. „Wij zijn Arabische Syriërs. Sinds 2011 hebben we op dit moment gewacht. Onze blijdschap is onbeschrijflijk. Hij [Assad] verraadde zijn eigen volk. Maar tirannie kan niet eeuwig voortduren. De landen die hem steunden, hebben hem verlaten.” Ook Brik benadrukt de verdeeldheid in Majdal Shams: „Een deel is oppositie, en een deel is loyaal [aan Assad]. De meesten respecteerden elkaars opvattingen, maar soms waren er ruzies. Uiteindelijk waren wij het sterkst. We hebben gewonnen.”

Afgelopen juli voltrok zich in Majdal Shams een drama toen een raket van Hezbollah insloeg op een voetbalveld. Hezbollah had zich op 8 oktober vorig jaar in de Gaza-oorlog gemengd door raketten af te vuren op de bezette Hoogvlakte van Golan en later Noord-Israël. Die julidag werden twaalf kinderen gedood. Het dorp was in diepe rouw. „Die dag was heel Majdal Shams verenigd,” zegt Brik. Hoewel inwoners zichzelf als Syriërs beschouwen, spraken Israëlische politici al snel van een nationale catastrofe.

Sinds het begin van de Gaza-oorlog heeft Israël herhaaldelijk luchtaanvallen uitgevoerd op Syrisch grondgebied, volgens Israël tegen Assads bondgenoten Hezbollah en Iran. Afgelopen november meldde de BBC dat volgens de VN-waarnemers Israël de overeenkomst van 1974 heeft geschonden door greppels te graven binnen de bufferzone.

De 46-jarige Yasser Khanger (met vlag) is uit Ramallah naar zijn geboortedorp Majdal Shams gekomen om de Assads vertrekt te vieren.

Luchtaanvallen van Israël

Hoewel de Israëlische premier Benjamin Netanyahu na de val van Assad sprak van een „historische dag”, wordt de razendsnelle opmars van de rebellen van Hayat Tahrir al-Sham (HTS) door zijn regering ook met zorgen bekeken. De nom de guerre van HTS-leider Ahmed Hussein al-Shar’a is ‘al-Jolani’. Die naam verwijst naar de Golan van waaruit zijn grootvaders familie, zo vertelde hij in een interview, in de oorlog van 1967 naar Damascus vluchtte.

De nom de guerre van HTS-leider Ahmed Hussein al-Shar’a, ‘al-Jolani’, verwijst naar de Hoogvlakte van Golan

Na het succes van Jolani wordt in Israël gevreesd dat strategische wapens en de luchtmacht van het Assad-regime in handen van de rebellen vallen. Het Israëlische leger voerde zondag daarom diverse luchtaanvallen uit op militaire doelen in Syrië. Rechtse politici willen dat Israël zijn greep op de Syrische Hoogvlakte van Golan verder verstevigt, of uitbreidt.

Israëlische tanks op de bezette Hoogvlakte van Golan bij de grens met Syrië.

Netanyahu zei zondag dat het Israëlische leger de door de VN gecontroleerde bufferzone moet innemen. In Majdal Shams was op zondagmiddag net buiten de bufferzone te zien hoe het leger daar zijn aanwezigheid versterkte met tanks. Later die dag wordt bekend dat het leger het deel van de Jabal al-Sheikh (de Hermon-berg genoemd in Israël) heeft ingenomen dat in het niet-bezette deel van Syrië ligt.

„Israël maakt misbruik van het moment om de controle over Syrisch gebied te verstevigen”, meent Yasser Khanger (46), die op de rotonde met een grote Syrische revolutievlag zwaait die hij tot voorkort in zijn huis bewaarde. Afgelopen week kwam hij speciaal naar zijn geboorteplaats Majdal Shams vanuit Ramallah, waar hij cultuurstudies doceert aan de Birzeit Universiteit, om het nieuws in Syrië van dichtbij te volgen.

„Vandaag vieren we feest, omdat we een deel van Syrië zijn. Het regime heeft Syrië vanaf 1971 met ijzeren hand bestuurd. Veel Syriërs kennen niet anders dan de Assads”, zegt Khanger. Zijn hoop voor de toekomst? „Een einde aan de verdeeldheid. En dat we niet alleen de heerser veranderen, maar ook het regime.”

Lees ook

Bashar al-Assad: de brute dictator vol geldingsdrang die Syrië verschroeide

In Syrië staan zelfs handlangers van het regime nu te dringen om trouw te zweren aan de revolutie

admin
December 8, 2024
0

Bashar al-Assad, de beul van Syrië, is ten val gebracht. Syrische rebellen hebben zondag de hoofdstad Damascus ingenomen en Assad is het land ontvlucht. Een elf dagen durend bliksemoffensief onder leiding van de islamistische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham lijkt het einde in te luiden van een regime dat Syrië al meer dan een halve eeuw onderdrukt.

Waar Assad naartoe vluchtte, bleef aanvankelijk onduidelijk. Zondagavond berichtten Russische staatsmedia dat de verdreven dictator is aangekomen in Moskou en daar asiel is verleend.

Intussen vieren Syriërs wereldwijd feest. Uit alle uithoeken van Syrië, zelfs vanuit de kustgebieden waar Assad historisch veel aanhang genoot, verschenen zondag beelden op sociale media van mensen die standbeelden van leden van de familie Assad omverwerpen. Ook in verschillende wereldhoofdsteden gingen Syriërs met duizenden tegelijk de straat op, gehuld in de vlag van de Syrische revolutie van 2011 waarvan de eerste stap na bijna veertien jaar eindelijk is volbracht.

Vrije verkiezingen

Zelfs handlangers van het oude regime staan nu te dringen om trouw te zweren aan de revolutie. De Syrische staatstelevisie, die tot voor kort nog deed alsof er niets aan de hand was, opende zondag met de woorden: „De overwinning van de grote Syrische revolutie en de val van het criminele Assad-regime.” De nog in september door Assad aangestelde premier Jalali zei in een videoboodschap dat hij „de hand reikt” naar de oppositie en riep op tot vrije verkiezingen.

HTS-leider Abu Mohammed al-Jolani benadrukte zondag eveneens dat hij uit is op een civiele regering en een ordentelijke machtswisseling. In een verklaring, waarin hij niet langer zijn nom de guerre Jolani maar zijn echte naam Ahmed al-Sharaa gebruikte, gaf de rebellenleider aan dat staatsinstituties voorlopig onder het gezag van premier Jalali blijven en verbood hij zijn strijders overheidsgebouwen aan te vallen.

„Dit is een overwinning voor alle Syriërs”, sprak Jolani zondagmiddag tijdens zijn overwinningstoespraak vanuit de uit de 8ste eeuw daterende Omajjadenmoskee in Damascus. De voormalige jihadist (HTS kwam voort uit Jolani’s breuk met al-Qaida) is zich ervan bewust dat veel Syriërs en de buitenwereld huiverig zijn over zijn intenties. Strategisch als hij is, benadrukte Jolani de afgelopen dagen meermaals dat hij niet uit is op wraak en dat hij de rechten van minderheden zal respecteren. Ook legde hij contact met figuren binnen het regime om alvast te onderhandelen over de transitie.

Machtswisseling

Het moet nog blijken wat er in de praktijk van Jolani’s verzoenende woorden terecht zal komen. Als er één consistente factor is in zijn ontwikkeling van jihadist tot pragmatische islamist, is het immers wel dat Jolani uit is op macht. Bovendien is de vraag in hoeverre de rebellenleider zijn strijders in het gareel kan houden. Daarbij bestaat er niet alleen een risico op wraakacties tegen handlangers van het regime, maar ook op geweld tussen rebellen onderling. Sommige van de strijdgroepen die zaterdag vanuit het zuiden en noorden als eerste Damascus binnenvielen, vochten in het verleden tegen de voorloper van HTS, het jihadistische Nusra Front.

Zelfs handlangers van het oude regime staan nu te dringen om trouw te zweren aan de revolutie

Zoals altijd zal Syriës toekomst ook afhangen van buitenlandse machten. Assads bondgenoten Rusland en Iran hebben de dictator weliswaar laten vallen, maar behouden grote strategische belangen én een deel van de militaire infrastructuur in het land. Het valt nog te bezien hoe vreedzaam de machtswisseling zal verlopen wanneer over die belangen wordt onderhandeld – en hoe inkomend Amerikaans president Trump zich tijdens die onderhandelingen zal opstellen.

Bovendien is daar Israël, dat meteen op zondag al de neutrale ‘bufferzone’ tussen Syrië en de door Israël illegaal bezette Hoogvlakte van Golan binnenviel. Jolani’s eigen ouders werden in 1967 door Israël uit dat gebied verdreven (de naam Jolani betekent zoveel als ‘van de Golan’) en de rebellenleider draagt Israël geen warm hart toe. Hij zal nu weinig behoefte hebben aan een confrontatie, maar het moet nog blijken hoe Israël zich tot Jolani zal verhouden. Dat hangt weer in sterke mate af van wat er met Assads oude bondgenoot Hezbollah in Libanon zal gebeuren en in hoeverre Iran zich nu uit Syrië zal terugtrekken.

Temidden van al die onzekerheden stonden bij Turkse en Libanese grensovergangen zondagmiddag grote menigtes Syrische vluchtelingen te dringen om terug naar huis te gaan. Velen willen simpelweg niet langer wachten om hun in Syrië achtergebleven familie weer in de armen te sluiten.

Datzelfde geldt voor de gevangenen die dit weekend werden vrijgelaten uit Saydnaya, de beruchtste martelgevangenis van het regime. Beelden van de vrijlating laten zien hoe ver het Assad-regime bereid was te gaan om het Syrische volk te onderdrukken: tussen de vrouwen die gillend hun cellen uit komen rennen, staat een angstige peuter die hier kennelijk ook was opgesloten.

Lees ook

Bashar al-Assad: de brute dictator vol geldingsdrang die Syrië verschroeide

Een bliksemsnelle opmars: hoe Syrische rebellen Assad verdreven

admin
December 8, 2024
0

Bijna veertien jaar nadat Syriërs in opstand kwamen tegen president Bashar al-Assad, veroverden Syrische rebellen het door burgeroorlog verwoeste land in zo’n elf dagen. Reconstructie van een verrassend snelle zegetocht.

Woensdag 27 november

Rebellengroepen onder leiding van Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lanceren een offensief in noordwestelijk Syrië. Volgens verschillende analisten had het zogenaamde ‘Afschrikking van Agressie’-offensief aanvankelijk een lokaal karakter. Een belangrijk doel was om de gebieden ten westen van de stad Aleppo schoon te vegen, vanwaar het regime jarenlang steden en dorpen in rebellengebied bestookte, zegt Syrië-expert Charles Lister van het Middle Eastern Institute, een Amerikaanse denktank.

Het offensief had in oktober moeten plaatsvinden, maar werd toen afgeblazen omdat Turkije lucht kreeg van de operatie, aldus Lister zaterdag op een conferentie in Doha. Eind november lanceerde de HTS de aanval alsnog. Verschillende media, waaronder The Times of Israël en Middle Eastern Eye melden dat Turkije uiteindelijk wel groen licht gaf voor de aanval, iets wat Lister tegenspreekt. Wel is duidelijk dat de pro-Turkse groepering SNL (Syrisch Nationaal Leger) gelijktijdig een eigen offensief inzette ten noordoosten van Aleppo.

Het gemak waarmee de rebellen kunnen oprukken verbaast velen, inclusief waarschijnlijk de milities zelf. Ze stoten door richting Aleppo.

Zaterdag 30 november

Regeringstroepen lijken weg te smelten onder druk van het rebellenoffensief. Nadat gewapende groepen vrijdagavond 29 november de buitenwijken van Aleppo bereiken, duurt de slag om de tweede stad van Syrië minder dan een dag.

Het moreel onder de militairen van de impopulaire Assad is laag. Soldaten krijgen weinig betaald en het leger bestaat grotendeels uit dienstplichtigen. Enkele dagen later verhoogt Assad de lonen van beroepsmilitairen met 50 procent, in een poging het moreel alsnog op te krikken. Daarbij is de staat van het leger na jaren burgeroorlog, wanbeleid en sancties „een weerspiegeling van de algemene ineenstorting van Syrische overheidsinstituten” aldus Jihad Yazigi, hoofdredacteur van The Syria Report.

De rebellen hebben de laatste jaren daarentegen gebruikt om zich beter te organiseren. Zo zette de HTS-militie in 2021 een militaire academie op en was er voor dit offensief een commandocentrum ingericht. In promotiefilmpjes prijkt HTS met commandotroepen, zoals de ‘Rode Banden’-eenheid, vernoemd naar de bandana’s die ze om hun hoofd dragen. Vanuit de lucht wordt HTS bijgestaan door de ‘Valkenbrigade’, een drone-eenheid.

De rebellen worden zelf ook vanuit de lucht onder vuur genomen. De dagen ervoor voerden de Russen, bondgenoten van Assad, volgens datacollectief ACLED grofweg veertig luchtaanvallen uit op posities van de rebellen. De grote vraag is of Rusland en Assads andere bondgenoot Iran het regime verder zullen helpen. Intussen richten de rebellen hun pijlen op de volgende grote stad naar het zuiden, Hama.

Donderdag 5 december

Terwijl het regeringsleger er bij Aleppo voor koos zich terug te trekken, probeert het stand te houden bij Hama, een strategisch knooppunt op de M5-snelweg richting Damascus. Toch lukt het na vier dagen vechten de rebellen ook hier de stad op donderdagochtend binnen te dringen. Vroeg in de middag bevestigt het Syrische leger dat het de controle over de stad heeft verloren.

Het vertrouwen onder de rebellen groeit. Er verschijnt in de middag een video-boodschap van HTS-leider Abu Mohammed al-Jolani gericht aan de Iraakse premier Mohammed al-Sudani, waarin hij benadrukt dat de rebellen geen ruzie zoeken met Irak. Integendeel, Jolani kijkt uit naar „strategische, economische en politieke banden” tussen Irak en het „nieuwe Syrië.”

Vrijdag 6 december

Terwijl de rebellen richting Homs opstomen, begint Iran met het evacueren van militaire bevelhebbers en personeel uit Syrië. Medi Rahmati, een prominente Iraanse analist en overheidsadviseur, zegt tegen de The New York Times dat Iran „het Syrische regime niet kan adviseren of ondersteunen als het leger zelf niet wil vechten.”

In tegenstelling tot in 2012 heeft Iran Assad de afgelopen dagen geen serieuze steun willen bieden, of daar niet de tijd voor gekregen. Ook de Russen, die hun handen vol hebben aan Oekraïne, helpen Assad maar mondjesmaat. Wel bombarderen ze nog een belangrijke brug bij de plaats Rastan, tussen Hama en Homs. Deze raakte beschadigd maar werd niet volledig vernietigd.

Geïnspireerd door de opmars in het noorden openen lokale gewapende groepen in de Daraa-provincie ten zuiden van Damascus een tweede front. Vrijdagmiddag verschijnen er video’s online van tientallen mannen op motoren die naar het noorden rijden. Die avond bezetten lokale rebellen het grootste deel van de zuidelijke stad Daraa. In het nabijgelegen Sweida, waar veel Druzen wonen, bestormen rebellen overheidskantoren en gevangenissen. Ook Koerdische troepen in het noorden en rebellengroepen in oosten lanceren offensieven.

Zaterdag 7 december

De nacht van vrijdag op zaterdag wordt er bij Homs gevochten. De stad is een scharnierpunt dat het noorden met het zuiden van Syrië verbindt. Verliest Assad Homs, dan verliest hij toegang tot kustplaatsen Tartus en Latakia, en dus toegang tot de Middellandse Zee.

Die avond is dat precies wat er gebeurt als ooggetuigen zien dat rebellen zaterdagavond de centrale wijken van de stad doordringen. De Syrische rebellencommandant Hassan Abdul Ghany Homs bevestigd dat de stad volledig is bevrijd, ook zouden volgens hem ruim 3.500 gevangenen uit de militaire gevangenis zijn bevrijd. De weg naar Damascus ligt open.

Op dat moment staan de rebellen in het zuiden bij ook al de voorsteden van de hoofdstad. In een van die voorsteden, Jermana, op slechts 10 kilometer van het centrum van Damascus, trokken burgers zaterdag een standbeeld omver van Hafez al-Assad, de vader van de huidige president Bashar al-Assad. Volgens inwoners van Damascus heerst er verwarring en angst in de straten van de hoofdstad. Assad is nergens te bekennen.

Zondag 8 december

Hoewel het Syrische ministerie van Binnenlandse Zaken de dag ervoor nog sprak over de verdediging van Damascus als „een ring van staal,” kunnen de rebellen de hoofdstad vrijwel zonder tegenwerking binnenstromen.

Reuters meldt dat Assad zondagochtend het land per vliegtuig is ontvlucht. Even later verschijnen er rebellen op de staatstelevisie die verklaren dat „het regime van de tiran Bashar al-Assad omver is geworpen.”

Lees ook

Bashar al-Assad: een brute dictator vol geldingsdrang die Syrië verschroeide

admin
December 8, 2024
0

Hij zette chemische wapens in tegen zijn eigen volk. Hij liet zijn tegenstanders de dood in martelen. Hij bombardeerde scholen en ziekenhuizen. En hij deed een vreedzame opstand tegen zijn regime moedwillig ontaarden in een oorlog die een land verwoestte, meer dan 12 miljoen mensen op de vlucht joeg en aan honderdduizenden mensen het leven kostte.

Maar nu, bijna veertien jaar nadat Syriërs in de lente van 2011 de moed bijeen raapten om tegen hem in opstand te komen, is het einde daar. Bashar al-Assad, de beul van Syrië, is ten val gebracht.

Assad zou zijn gevlucht naar een nog onbekende locatie, melden persbureaus zondagochtend. Ondertussen nemen rebellen de hoofdstad Damascus in nadat regimetroepen er de wapens zonder veel strijd hebben neergelegd. Door heel het land worden standbeelden van leden van de Assad-familie omver geworpen, vliegen de deuren van martelgevangenissen open en gaan Syriërs feestend de straat op. Na een rebellenoffensief van elf dagen lijkt er een einde te komen aan een ruim vijftig jaar oud regime.

Lees ook

Na het feest om de val van Assad wacht Syrië grote onzekerheid over hun nieuwe machthebbers

Dat regime werd opgericht door Bashar’s vader, Hafez al-Assad, die na een reeks staatsgrepen in 1971 alle macht naar zich toetrok. De Assad-familie behoort tot de historisch gemarginaliseerde Alawitische minderheid en Hafez zorgde er dan ook voor dat vrijwel alle officieren in zijn almachtige veiligheidsdiensten (de beruchte mukhabarat) Alawieten waren. In korte tijd richtte hij een politiestaat in waarin de muren oren hadden en tegenstanders verdwenen in martelgevangenissen. Wie in opstand kwam, bekocht het met de dood, zo bleek wel toen Hafez in 1982 tienduizenden mensen uitmoordde in het zogeheten bloedbad van Hama.

De Syrische president Hafez al-Assad in 1974 in Damascus met drie van zijn kinderen, Busra, Majd en Bashar.

Oogarts

Zoon Bashar was toen zestien. De verlegen en sociaal onhandige tiener stond in de schaduw van zijn vader en dominante broers. Na een studie medicijnen vertrok hij begin jaren negentig naar Londen, waar hij aan de slag ging als oogarts en zijn toekomstige vrouw Asma ontmoette. Politieke ambities had Bashar destijds niet, iedereen in de familie wist immers dat zijn oudere macho-broer en vaders lievelingszoon Bassel het stokje van Hafez zou overnemen.

Maar toen Bassel in 1994 omkwam bij een auto-ongeluk, haalde Hafez zijn tweede zoon terug naar Syrië om hem het leger in te sturen en klaar te stomen voor de opvolging. In 2000 was het zover: Hafez overleed en de 34-jarige Bashar werd president van Syrië. Binnen het regime waren de verwachtingen laag. Was Bassel nog maar in leven, dacht iedereen. Bashar kwam dan ook aan de macht met een enorme geldingsdrang die zijn brute bewind mede gevormd heeft.

Assad deed zich naar het Westen voor als een type met wie je zaken kon doen

Aanvankelijk probeerde de nieuwe president Assad zich op te werpen als hervormer. Direct na zijn aantreden in 2000 begon de zogeheten Lente van Damascus, een korte periode waarin dissidenten ruimte kregen te praten over politieke verandering. Het was van korte duur: de lente sloeg snel om in winter en de dissidenten verdwenen zoals vanouds in martelgevangenissen.

Beoogd president Bashar al-Assad (midden) brengt op 10 juli 2000 zijn stem uit in de Syrische hoofdstad Damascus. Hij was de enige kandidaat om zijn vader Hafez al-Assad op te volgen.

De liberalisering die Assad zei voor te staan, bleek enkel economisch van aard. Zo brak hij veel overheidsdiensten op met vergaande privatiseringen en andere neoliberale hervormingen. Dit deed de economische ongelijkheid in Syrië razendsnel toenemen en zorgde voor de opkomst van een nieuwe zakenelite rondom het paleis die nog meer dan eerst uitblonk in corruptie en zelfverrijking. De grote onvrede hierover zou bijdragen aan de opstand van 2011.

Echtgenote zonder hoofddoek

Ondertussen deed Assad zich naar het Westen voor als een type met wie je zaken kon doen: seculier, economisch liberaal en bovendien vergezeld door een knappe echtgenote zonder hoofddoek en met Brits accent. Maar op de achtergrond ging Assad ook tegen westerse belangen in. Zo liet hij na de Amerikaanse invasie van Irak tal van jonge geradicaliseerde Syriërs naar het buurland afreizen om tegen de VS te vechten. Eén van hen is de voormalige al-Qaida-strijder en huidige rebellenleider wiens bliksemoffensief Assad nu ten val heeft gebracht: Abu Mohammed al-Jolani.

Toen in maart 2011 de zogenaamde Arabische lente Syrië bereikte en honderdduizenden mensen de straat op gingen om de val van het regime te eisen, voelde Assad de schaduw van zijn overleden vader en oudste broer weer over zich heen trekken. Hij moest en zou laten zien dat hij net zo hard kon zijn als hen en besloot, tegen het advies van sommige figuren binnen het regime in, om grootscheeps geweld tegen de opstandelingen te gebruiken en zo een militair conflict uit te lokken.

In de oorlog die volgde streefde Bashar zelfs zijn moordlustige vader voorbij in wreedheid. Hij zette meermaals chemische wapens in tegen burgers, voerde etnische zuiveringen uit in met name soennitische burgerwijken, nodigde de Russen en Iraniërs uit om hem te helpen Syrische steden plat te bombardeerden en liet meer dan honderdduizend mensen wegkwijnen in de beruchte martelgevangenissen.

De Syrische president Bashar al-Assad met zijn vrouw Asma al-Assad bij aankomst voor een bezoek aan India in New Delhi, 20 april 2012.

De Syrische president Bashar al-Assad en zijn vrouw Asma (midden) worden verwelkomd door de Tunesische president Zine El-Abidine Ben Ali (rechts) en First Lady Leila (links) in Carthago, Tunesië, op 13 juli 2010.

President Bashar al-Assad en zijn vrouw Asma arriveren op 14 juli 2008 bij het Élysée-paleis in Parijs.

Lees ook

Op video: in een massagraf geduwd en doodgeschoten door Assads mannen

Ondertussen wakkerde Assad doelbewust sektarische spanningen aan en liet zijn regime prominente jihadisten vrij uit de gevangenis. Daarmee droeg het regime bij aan de radicalisering van het strijdtoneel en de opkomst van groeperingen als Islamitische Staat. Dat was niet zonder reden: Assad wist dat de aandacht in het Westen al snel meer uit zou gaan naar het jihadistische gevaar dan naar zijn eigen wreedheden. Toch zijn het regime en diens bondgenoten verantwoordelijk voor zo’n 90 procent van de burgerdoden in Syrië, aldus berekeningen van meerdere mensenrechtenorganisaties.

Herovering

Met de westerse aandacht afgeleid en rebellengroepen die elkaar de pan in hakten, begon Assad aan een herovering van verloren gebieden. Daarbij kreeg hij steun van de Iraniërs en vooral ook de Russen, die in 2015 en 2016 de stad Aleppo platbombardeerden. Tegen 2018 had Assad grote delen van het land weer in handen en waren de meeste rebellen verdreven naar de noordwestelijke provincie Idlib.

De Syrische president Bashar al-Assad met zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin tijdens een bezoek aan de historische Ummayad-moskee in Damascus in januari 2020.

Maar het regime was van binnen uitgehold. Tijdens de oorlog had Assad de teugels van zijn veiligheidsdiensten en allerlei milities laten vieren om hun slag te slaan uit een oorlogseconomie die draaide op afpersing, plundering en drugshandel. Na de oorlog heeft Assad deze chaos nooit weten te bezweren. Van overheidsdiensten was weinig over en burgers in regimegebied hadden het in veel opzichten nog slechter dan in rebellengebied. Terwijl een autoritair regime doorgaans stabiliteit levert in ruil voor een inlevering van politieke vrijheden, bood Assad geen van beiden.

Dit verklaart mede waarom het kaartenhuis nu zo snel is ingestort. Zelfs binnen Assads eigen achterban heerste al jaren grote onvrede. Alawieten en andere loyalisten die hun zonen opofferden om het regime te redden, zien niet wat de oorlog hen heeft opgeleverd en voelen zich in de steek gelaten. Het moreel binnen het regimeleger, dat grotendeels bestaat uit onderbetaalde dienstplichtigen, was dan ook extreem laag.

Zelfs binnen Assads eigen achterban heerste al jaren grote onvrede

Daartegenover stond een buitengewoon strak georganiseerd rebellenleger dat razendsnel oprukte. Bovendien bleef leider Jolani herhalen dat hij niet uit is op wraak, legde hij contact met prominente figuren binnen het regime en beloofde hij soldaten die de wapens neerlegden een veilige aftocht. Dat droeg bij aan de snelle implosie van het regimeleger. Veel soldaten dachten simpelweg: waarom zouden we eigenlijk nog vechten voor Assad?

Militaire steun

Diezelfde gedachte moet hebben gespeeld in Moskou en Teheran. Iran beloofde militaire steun te sturen, maar had door ruim een jaar Israëlische aanvallen op Hezbollah en andere pro-Iraanse milities in Syrië niet de capaciteit om het tij te keren. Rusland bombeerde vorige week nog even als vanouds een ziekenhuis in het door rebellen ingenomen Aleppo, maar heeft haar handen vol in Oekraïne en zag af van een serieuze interventie. De vraag is nu alleen nog wie van de twee bondgenoten, of welk ander land, Assad een bed wil bieden – als het inderdaad klopt dat hij gevlucht is.

De miezerige aftocht van deze dictator vol geldingsdrang staat in schril contrast met de schaal van het leed en de verwoesting die hij heeft aangericht. „Assad, of we verbranden het land”, was de slogan waarmee het regime in 2011 vreedzame opstandelingen bedreigde. Inderdaad verbrandde Assad het land en verschroeide hij de levens van miljoenen Syriërs. Maar uit de ravage bouwde hij nooit iets nieuws op. Zo droeg Assad bij aan zijn eigen ondergang.

Lees ook

Assad raakte afgelopen week snel in het nauw: militairen lopen over, Rusland en Iran bieden nauwelijks hulp

Wat vindt NRC | Het volksfeest in Syrië is een ode aan het doorzettingsvermogen van de Syrische bevolking

admin
December 8, 2024
0

Het zijn beelden die doen denken aan 9 november 1989, toen de Berlijnse Muur viel. Syriërs dansen op straat in Hama, Homs, Damascus en in vele andere steden waar het regime van Bashar al-Assad decennialang heeft huisgehouden. Standbeelden van de familie-Assad worden omver geworden, in een enkel geval zelfs als slee gebruikt. Gevangen Syriërs, onder hen vrouwen en kinderen, worden vrijgelaten uit de beruchte gevangenissen van het regime, waar politieke tegenstanders van Assad hadden moeten wegkwijnen in de vergetelheid. Sommige vrijgelatenen zijn zo beduusd, dat ze stomverbaasd de gevangenis uitwandelen. De val van de dictatuur van Bashar al-Assad is in de eerste plaats de verdienste van de Syrische bevolking, waarvan in 2011 al een groot deel in opstand kwam. Het is dankzij hun volhardendheid dat ze een van de wreedste dictators van de 21ste eeuw hebben weten te verjagen. Het volksfeest in Syrië behoort hun toe.

Terwijl andere alleenheersers in het Midden-Oosten in 2011 verjaagd werden (Mubarak in Egypte, Saleh in Jemen, Khaddafi in Libië, Ben Ali in Tunesië), slaagde Assad erin aan de macht te blijven. Hij gebruikte daar een ongekende terreurcampagne voor. Er werd gifgas tegen de eigen bevolking gebruikt, steden werden platgebombardeerd met Russische steun, er vielen honderdduizenden doden in een uitzichtloze burgeroorlog. Miljoenen vluchtelingen raakten ontheemd. Het wrede cynisme van Assad kende geen grenzen.

Assad wist de verdeelde oppositie terug te dringen en via een wankel machtsevenwicht in het zadel te blijven. Maar zijn zwakte was al die jaren evident: grote delen van het land stonden al onder controle van de Koerden, van het fundamentalistische Hayat Tahrir al-Sham (HTS) of van door Turkije of de VS gesteunde rebellengroepen. Het recente bliksemoffensief van HTS was genoeg om het kaartenhuis te laten instorten. Assad is gevlucht naar een onbekende bestemming en moet zich hopelijk ooit voor een rechter verantwoorden. Syrië wordt voor het eerst sinds 1971 niet door een Assad geregeerd.

Syrië wacht een onzekere toekomst. De rebellengroepen hebben verschillende belangen en op sommige plekken zijn Koerdische en door Turkije gesteunde milities al slaags geraakt met elkaar. Er zitten islamitische fundamentalisten in de coalitie, Koerden, christenen, Druzen, soennieten en alawieten. De eenheid bewaren is nu van het allergrootste belang. Rebellenleider Abu Mohammed al-Jolani van HTS, die naar boven drijft als het gezicht van de opstand, heeft zich de afgelopen weken relatief verzoenend opgesteld. Maar wat is het woord van Jolani waard? Het komt nu aan op daden. Assad buitte etnische en religieuze verschillen uit voor eigen gewin en bevoordeelde de alawitische minderheid, waartoe hij behoort. Verzoening tussen bevolkingsgroepen, hoe moeilijk ook, is een eerste prioriteit.

Syrië zou lessen kunnen trekken uit de manier waarop Zuid-Afrika na de afschaffing van de apartheid zich min of meer verzoende met het eigen verleden. Maar feit is dat in Syrië na decennia van staatsterreur de instituties van de grond af aan opgebouwd moeten worden, wat ongetwijfeld een pijnlijk proces zal worden. De internationale gemeenschap, ook het Westen, mag Syrië niet nog een keer in de steek laten, zoals gebeurde tijdens de burgeroorlog. De Syriërs die hun leven waagden, of gaven, voor een betere toekomst voor hun land, verdienen een helpende hand om hun land opnieuw op te bouwen.