Category: Cultuur

Evan is onzichtbaar. Als hij spreekt, is er niemand die luistert. En als hij struikelt, raapt niemand hem van de grond. De middelbare scholier is onhandig en angstig, geen sociaal wonder. In zijn geblokte blouse struikelt hij door het leven, totdat één leugentje hem meesleept in een web van onwaarheden en zijn hele leven omgooit. Opeens is Evan niet langer onzichtbaar. Iedereen wil hem horen, en dan kan hij de leugens niet meer stoppen.

Hoewel Dear Evan Hansen in Nederland niet bij iedereen bekend zal zijn, is de musical wereldwijd een grote naam. De Amerikaanse productie, die in 2015 in première ging met acteur Ben Platt in de hoofdrol (bekend van onder meer Netflix-serie The Politician en filmreeks Pitch Perfect), was te zien op Broadway en West End. Er waren internationale bewerkingen, tournees en een filmadaptatie. De musical won in 2017 zes Tony Awards, waaronder voor beste musical, script en muziek.

Componistenduo Benj Pasek en Justin Paul schreven prachtige nummers als ‘Waving through a window’ over eenzaamheid, het strijdbare liefdesliedje ‘Only us’ of ‘Requiem’ over rouw. Het zijn nummers met subtiele pianopartijen en aanzwellende strijkers, die van de bühne kunnen knallen en toch intiem aanvoelen. Ze vertellen op zichzelf staande verhalen; zijn meer dan illustraties van de emoties of gebeurtenissen op het toneel.

Daarnaast kent het script van Steven Levenson verrassende wendingen, gevoelige dialogen én humor. Je leeft mee met Evan, maar bijvoorbeeld ook met zijn moeder die haar best doet de eindjes aan elkaar te knopen, maar haar zoon daarbij soms uit het oog verliest.

Artistieke kwaliteit

Dear Evan Hansen heeft alles in zich om de harten van het Nederlandse theaterpubliek te veroveren, maar het is geen musical met showballetten; geen titel die bij het grote publiek meteen tot de verbeelding spreekt zoals Grease of Annie dat doet. Toch durfden producenten MediaLane en de Theateralliantie (een samenwerking van enkele theaters) het aan om een Nederlandstalige bewerking te maken, waarin Danny Westerweel ‘Waving through a window’ vertaalde als ‘Zwaaien tot het pijn doet’ met treffende passages als ‘als ik iets zeg verschrompelt ieder woord / en zelfs als ik schreeuw is er niemand die me hoort / ik wil weg van wie ik was’.

Deze Dear Evan Hansen ademt kwaliteit op muzikaal en visueel vlak. Het zevenkoppige live orkest speelt subliem en Roos Veenkamp ontwierp een houten decor dat bestaat uit verschillende niveaus en bewegende delen. De muzikanten kijken uit over het speelveld. Dit decorontwerp doet denken aan Veenkamps creatie voor Come from away in 2021, waarvoor ze een Musical Award won, maar nu verwijzen de treden naar de jaarringen van een boom – een terugkerend element in het verhaal. Het is een stijlvolle, ‘cleane’ setting die het verhaal alle ruimte geeft én waarin sfeervolle scènes ontstaan.

Dear Evan Hansen imponeert. Dat komt – naast het verhaal, de muziek en de algehele productiekwaliteit – door de sterke en energieke cast, met aan het roer jong talent Ward van Klinken. Vocaal blaast hij je omver als een innemende Evan, die ook humor heeft. Zijn stem is helder en krachtig tegelijk. Schijnbaar moeiteloos zeilt hij langs de hoge en lage regionen van de composities, stabiel én sprankelend. Hij verslapt geen moment, terwijl hij iedere scène op de bühne staat.

De musical jaagt het kippenvel over je armen in de scènes waarin je Evan ziet worstelen met zijn geheimen, waarin eenzaamheid de overhand krijgt of juist wordt opgeheven. Het is een productie die ontroert én je laat glimlachen. Dit wil je gezien hebben.

Delen

Mail de redactie

Met een doffe knal vliegt de bal tegen de bakstenen muur waar met krijt twee palen en een lat op zijn gekalkt. De bal raakt de muur net binnen de hoek van ongeveer negentig graden die de vaalblauwe lijnen maken. „Kroezoe!”, schreeuwt het basisschoolplein van mijn jeugd in Rotterdam. Doelpuntenmaker Bresley speelt in die tijd (eind jaren nul) bij Spartaan’20 in Charlois. Hij zou doorgroeien tot de beloften van FC Dordrecht. „3-0 voor Cabo!”, roept zijn broer Gianni met een grijns.

Zoals tijdens iedere pauze spelen we Kaapverdië tegen Holland. Mijn vrienden Chris, Elvin en Alex zitten bij Cabo (Kaapverdië), en, omdat hij de beste voetballer is, Marouane ook. Evenals Ugur trouwens, de populairste jongen uit de klas. Holland, bestaande uit Daniel, Mitchell, Jeffrey, Sydney, Dean en mijzelf, bakt er maar weinig van. Ik hoor liever bij Cabo. Maar ach, op het pleintje ben ik gelukkig. Daar voel ik me thuis.

Dat gevoel heb ik al jaren niet meer écht gehad. Niet toen ik ging studeren, en ook niet na zo’n vijf jaar werken. Wel vang ik er af en toe glimpen van op. Bijvoorbeeld als ik linzensoep eet bij Marrakech op de Schiedamseweg, een lahmacun haal bij eethuis Lente, of een colaatje bij de avondwinkel op de Vierambachtstraat. Waardoor komt dat? Het kan niet mijn afkomst of culturele achtergrond zijn: volgens de ‘zevenvinkjestheorie’ van Joris Luyendijk zou ik me volledig thuis moeten voelen bij studentenverenigingen, aan de UvA of op andere plekken waar ik mensen tegenkom met dezelfde vinkjes (etniciteit, opleidingsniveau). Maar al voel ik me er niet buitengesloten, toch ben ik er ook niet helemaal op mijn plek. Wat kan de reden dan zijn?

The culture

In 2023 overhandigde de Nederlandse Unesco Commissie een adviesrapport onder de titel On(ver)vangbaar: De innovatieve kracht van the culture aan toenmalig staatssecretaris van cultuur Gunay Uslu (D66). Deze woensdag wordt de internationale versie gepresenteerd op het hoofdkwartier van Unesco in Parijs. De reden van het advies, aldus voormalig CDA-politicus Kathleen Ferrier, voorzitter van de commissie: „De brede diversiteit van cultuuruitingen in ons land wordt nog lang niet altijd door het beleid gezien en op waarde geschat. Zelfs niet wanneer het gaat om de grootste culturele bewegingen van deze tijd, zoals the culture.”

Vanuit het hoofdkantoor van Unesco in Parijs en de landen die daar vertegenwoordigd zijn, komt veel belangstelling, aldus Ferrier. „Ons adviesrapport heeft veel losgemaakt, veel beweging in gang gezet. Beleidsmakers uit aangesloten landen willen weten wat the culture precies is, en zijn benieuwd of de benadering die wij voorstellen in hun eigen landen ook relevant kan zijn. Als Nederland lopen wij daarin misschien wel een beetje voorop, ja.”

Toen ik in 2023 bij de conferentie was waar het adviesrapport gepresenteerd werd, viel er een kwartje. Ik voel me meer thuis op plekken waar ‘the culture’ gecreëerd wordt. De term bestond al langer, ontstond decennia geleden in Afro-Amerikaanse gemeenschappen. In Nederland is het een term die vooral gebruikt wordt door mensen uit wijken die soms meesmuilend ‘de randen van de maatschappij’ worden genoemd: gebieden die in beleidsstukken als ‘kwetsbaar’ aangemerkt worden, vol mensen met het label ‘kansarm’.

Door de interactie van verschillende Afro-diasporische culturen in die wijken – op pleintjes, in avondwinkels, buurthuizen en kapperszaken – is over de jaren heen een dynamisch, creatief ecosysteem ontstaan. Een hybride cultuur die nieuw is, zichzelf telkens opnieuw uitvindt, en inmiddels in zowat alle haarvaten van mode, muziek, kunst, sport, media, politiek en de zakenwereld is doorgedrongen – en die sinds kort dus ook door de cultuursector wordt ontdekt. Maar hoe zou je the culture moeten definiëren?

„Dat kan bijna niet”, vertelt Akwasi Owusu Ansah, rapper en directeur van omroep Zwart, aan de telefoon. „The culture is geen letterlijke vertaling van ‘cultuur’. The culture gaat over ideeën. Het is een soort sociale gestemdheid, een gevoel. Een gevoel dat mensen van kleur met de paplepel ingegoten krijgen. Tegelijkertijd is het ook veel breder dan kleur. Een hoofdknik kan al een uiting zijn van the culture. Als ik ergens rondloop en ik word gegroet door iemand die een beetje op mij lijkt maar die ik niet ken, erken je met die knik: wij komen allebei vanuit een bepaalde struggle. Een struggle die op veel plekken op de wereld ontstaat, van de Bijlmer tot Atlanta, maar die ook universeel is: het begeeft zich buiten de instituten om, en ontstaat vanuit sociale ongelijkheid. Niet iedereen zal dat snappen. En dat is oké. Maar: if you know, you know.”

Vaak worden artiesten en makers uit the culture in een hokje gestopt dat met ‘urban’ of ‘hiphop’ wordt aangeduid. Maar the culture is meer dan hiphop. Het is de creatieve kracht die bepaalt welke sneakers we dragen, welke muziek de hitlijsten domineert, welke taal jongeren spreken, hoe reclamecampagnes worden vormgegeven en wat de danspasjes op TikTok zijn. Beyoncé of Pharrell Williams in de VS zijn slechts topjes van een heel grote ijsberg, evenals voetballer Memphis Depay of een modemerk als Daily Paper in Nederland. Hun succes is zichtbaar, maar de esthetiek en energie waaruit zij putten vindt zijn oorsprong in the culture.

The culture is de culturele leefwereld van waaruit onder meer hiphop ontstaat, vertelt Malique Mohamud aan de balie van een bijzondere avondwinkel in Rotterdam-West. Mohamud is oprichter van onderzoeks- en ontwerpcentrum The Niteshop, dat onderzoek doet naar de toekomst van de stad, ‘powered by the culture’. Hij organiseerde de conferentie in 2023 en ging ook mee naar Parijs. „Maar the culture gaat ook over eten, over kleding, over kappers, over telefoonzaken, over pleintjes en straatvoetbal, over de buurt, over gentrificatie. The culture als concept geeft daarom meer ruimte aan al die dingen die de definitie ‘hiphop’ niet dekt. Het is een historisch gegroeide culturele leefwereld, die intrinsiek verweven is met het alledaagse leven in wijken als Delfshaven, de Schilderswijk, Kanaleneiland en de Bijlmer. Het resultaat van een constante remix van de culturen die in een postkoloniale stad samenkomen. Daarmee is the culture intrinsiek ook politiek geladen: het gaat om machtsdynamieken, en wat dat doet met creativiteit.”

Toch is daar lang weinig erkenning voor geweest vanuit de instituties, culturele instellingen en gemeentes. Nu blijkt dat the culture niet meer genegeerd kan worden, wordt de term dus opgepikt. Recent publiceerde de gemeente Almere bijvoorbeeld een vacature ‘Projectleider the culture.’

Muren

In ‘traditionele’ omgevingen, bij cultuurinstellingen en instituties, in de zakenwereld, aan universiteiten of bij de overheid, staan nog veel metaforische muren voor mensen uit the culture, vertelt Martin van Engel, adviseur diversiteit en inclusie en commissielid van Unesco Nederland. „Toen ik jong was en ging solliciteren zei iemand letterlijk: ‘Mijn opdrachtgever gaat jou niet accepteren, omdat je van kleur bent.’ Gewoon, bam – recht in mijn gezicht. Waar het in de zakenwereld vaak wat explicieter gebeurt, is het in de cultuursector meer subtiel: dan wordt je werk afgewezen, omdat het kwalitatief niet goed genoeg zou zijn of niet passend, of je wordt bevraagd op dingen waar anderen niet op bevraagd worden. Terwijl ze bedoelen: je spreekt niet dezelfde taal als wij.

„Er worden dus andere woorden gebruikt, maar het effect is hetzelfde: je komt ergens niet binnen, je krijgt geen subsidie, en je moet het zelf gaan doen. Jefferson Osei, oprichter van Daily Paper, verwoordde dat treffend in gesprekken met Unesco waar het adviesrapport uit is voortgekomen: ‘Wij zijn de noodgedwongen do-it-yourself-generatie.’ En dat levert creativiteit op, prachtige dingen, maar dat je niet door het systeem wordt geaccepteerd is gewoon oneerlijk en onjuist.”

Volgens Kathleen Ferrier is er nog altijd een dominante structuur die bepaalt wat cultuur is. „Een reactie die je vaak krijgt als je het hierover hebt met instituties en fondsen is: oké, als ‘ze’ niet voldoen aan de eisen of ze verwoorden hun aanvragen niet goed, dan zullen we ze helpen om aan de maatstaven te voldoen. Maar dat is nou precies waar het níét om gaat.”

Achter die traditionele benadering zit een bredere logica, zo analyseert Mohamud: „Instellingen willen ruimte maken voor the culture, maar doen dat vanuit een ontwikkelingshulplogica. Ze blijven zelf het subject, en the culture wordt object van beleid.” Met dit adviesrapport wil Unesco Nederland het belang van de tegenovergestelde reactie benadrukken, vertelt voorzitter Ferrier. „De netwerken en structuren in de cultuursector moeten zich aanpassen aan the culture, niet andersom. Want het is simpel: als de instituties geen aansluiting bij the culture vinden, dan zullen we de komende jaren een enorme verschraling van de cultuursector gaan zien.”

Hokjes

Het Cultuurfonds reserveerde na het Unesco-adviesrapport 1,5 miljoen euro, dat de komende vijf jaar in projecten uit the culture geïnvesteerd zal worden. De eerste drie ton ging naar drie pilots. Directeur Cathelijne Broers: „The culture is niet iets dat in 2023 opeens opdook – het was er al lang; hiphop bestond vorig jaar 50 jaar. Maar het werd vaak in hokjes gestopt als urban of streetart. Het werd dus wel gesignaleerd, maar eerder incidenteel, en zelden erkend als volwaardig onderdeel van de culturele infrastructuur. Het rapport van Unesco helpt enorm om die erkenning te doen groeien.”

Maar dat vraagt wel om een ander financieringssysteem, aldus Broers. „Wij financierden jarenlang bijvoorbeeld alleen stichtingen en verenigingen. Sinds begin dit jaar ook individuele cultuurmakers. Door de vaak interdisciplinaire manier van werken en niet-traditionele manieren van organiseren in communities, is het lastig om makers uit the culture dan op de juiste manier te beoordelen. Daarom zijn we als Cultuurfonds onder het mom van learning by doing pilots gestart om te kijken: wat werkt wel, wat niet, en hoe kunnen we het beter op elkaar laten aansluiten. Als the culture niet in hokjes past, wordt het tijd dat wij de hokjes aanpassen.”

Toch brengt die erkenning ook een risico met zich mee. Volgens Mohamud van The Niteshop moeten we er alert op zijn dat the culture niet wordt „gepasteuriseerd en gereduceerd tot een product om te consumeren”. Hij vreest dat als instellingen als Unesco te veel eigenaarschap nemen over the culture, de ziel ervan verdwijnt. „Die erkenning is belangrijk, maar we moeten de kennis die vanuit de culture wordt geproduceerd heel serieus nemen. Die pappen-en-nathouden-diversiteitsagenda in de bredere cultuurindustrie kennen we al. De kracht van the culture zit in z’n onafhankelijkheid en worteling in de gemeenschap, in de wijken, in de buurt. Daar moeten we voor blijven strijden. Het gaat om de vraag: hoe kunnen we op een volwassen manier ruimte maken voor the culture? We gaan zien hoe dat zich in Nederland manifesteert, in een land van polderen, een land waarin tegenstellingen en scherpe contrasten weg gepolijst worden. Of er ook onderling in the culture ruimte is voor kritiek en tough love.”

Akwasi Owusu Ansah en zijn Omroep Zwart begeven zich in de voorhoede van die strijd. „Omroep Zwart is the culture. Wij zijn niet opgegroeid in het systeem, maar zijn van buiten naar binnen gekomen. Iedereen kan het over het systeem hebben en zich daartegen afzetten, maar je moet het systeem wel kennen. Je moet weten waar het systeem op is gefundeerd, wie eraan bijdragen en wie het in stand houden. Als je weet hoe de hazen lopen kan je het systeem van de werkelijkheid onderscheiden. Dan kan de revolutie tot bloei komen. En na de revolutie komt de renaissance. Daar geloof ik heilig in.”

Delen

Mail de redactie

Dolce & Gabbana is het creatieve succesverhaal dat de ontwerpers Domenico Dolce en Stefano Gabbana al sinds 1985 samen schrijven. Het duo verenigt Noord- en Zuid-Italië: Gabbana komt uit designstad Milaan, Dolce raakte met het modevirusbesmet in het kleermakersatelier van zijn vader op Sicilië.

Sinds 2012 heeft het merk ook een lijn ‘alta moda’, of haute couture. In het neoclassicistische expositiegebouw Palazzo Esposizioni in Rome worden tot 13 augustus meer dan tweehonderd unieke stukken ‘alta moda’ van Dolce & Gabbana getoond, met kunst- en modehistorica Florence Müller als curator. Bereid u voor op kledingstukken met veel uitbundige kleuren, gouden borduurwerk, zwarte kant, lovertjes, lurex-macramé, kristal en broches, terwijl elke nieuwe tentoonstellingsruimte met muziek of met andere geluiden, zoals van vallend glas, de zintuigen prikkelt.

De expo Dal cuore alle mani – ‘Van het hart naar de handen’ – is naast een ode aan ontwerpen ook een eerbetoon aan ambachten zoals naaien, borduren en kantklossen. De tentoonstelling, die in een kleinere vorm vorig jaar in Milaan en eerder dit jaar in Parijs samen meer dan een half miljoen bezoekers trok, werd zo een overrompelend eerbetoon aan de Made in Italy.

De ruime expositiezalen in Rome bieden de bezoeker, gespreid over een oppervlakte van 1.500 vierkante meter, een overzicht van de uiteenlopende inspiratiebronnen van de ontwerpers, van de Italiaanse Renaissance-schilderkunst, via film en opera, religie en mystiek, tot de bont gekleurde volkscultuur van Sicilië.

Tijdens deze ‘grand tour’ door kunstzinnig Italië is aan elk detail gedacht. De zaal die aan het geboorte-eiland van Domenico Dolce is opgedragen baadt in een sfeer van Siciliaanse folklore en is zo ‘over the top’, dat het hoogst onderhoudend wordt. Het veelkleurige majolica-aardewerk van Sicilië dat Dolce & Gabbana gretig in hun werk gebruiken, siert de volledige vloer van de tentoonstellingsruimte. De muren zijn bedekt met bont geschilderde houten panelen. In een videoboodschap licht de Siciliaanse houtschilder Salvatore Sapienza zijn ambacht toe. Ook de oer-commerciële touch ontbreekt niet: in dezelfde ruimte staan ook grote Smeg-koelkasten en koffiepotten met majolica-motief tentoongesteld, terwijl op de achtergrond Siciliaanse volksmuziek klinkt.

De Tijgerkat

Sicilië speelt ook de hoofdrol in de zaal ‘Il gattopardo’, opgedragen aan de beroemde roman De Tijgerkat van de aristocraat Giuseppe Tomasi di Lampedusa. De ruimte is omgevormd tot een balzaal, met als centraal element een met woorden uit de roman bedrukte baljurk. In de spiegels van de zaal hangen videoschermen, waarop regisseur Luchino Visconti’s verfilming van het boek Il gattopardo uit 1963 wordt geprojecteerd.

Slenterend langs de omvangrijke tentoonstellingsruimtes is er veel plek voor verwondering: de ruimte opgedragen aan opera is tot een operazaal met loges omgevormd, waarbij vorstelijke mantels in chique stoffen een visuele ode brengen aan Italiaanse grootmeesters als Giuseppe Verdi (wiens portret op een trui opduikt) en Giacomo Puccini (in de vorm van een lange mantel met een Chinees motief, opgedragen aan de opera Turandot, over een Chinese prinses).

Op een altaar wordt het heilige hart aanbeden – maar dan in gouden blingbling-versie en met het logo D&G

De expositie is ook een reis door de tijd: in een zaal gewijd aan de Renaissance-schilderkunst staat een reeks jurken, capes, mantels en bomberjasjes opgesteld die verwijzen naar werken van Sandro Botticelli, Titiaan, Rafaël en Leonardo da Vinci.

Her en der gaan de ontwerpen van het designerduo ook in dialoog met werk van kunstenaars, zoals een serie moderne schilderijen met vrouwen in ontwerpen van Dolce & Gabbana, tegen de achtergrond van Italiaanse kunststeden, werk van de Frans-Amerikaanse artieste Anh Duong. Haar schilderingen hangen in de openingszaal, waar de blik van de bezoeker wordt getrokken door een theatrale baljurk met papegaaimotief.

Kunstzinnig volgens sommigen, kitscherig en overdadig volgens anderen, maar altijd exuberant, vrolijk, luxueus of en sensueel: de stijl van het ontwerpersduo wekt bij modeliefhebbers uiteenlopende appreciaties op. Ook aan ironie is op deze expositie geen gebrek, zoals de vette knipoog naar Zuid-Italiaanse religiositeit en mystiek, in een ruimte die tot een donkere kapel werd omgebouwd, waar op het altaar het heilige hart – maar dan in gouden blingbling-versie en met het logo D&G – wordt aanbeden.

Machobeeld

Veertig jaar na de oprichting is Dolce & Gabbana nog altijd een wereldwijd bekend luxemerk, ondanks – of misschien wel dankzij – de controverses waarin de ontwerpers geregeld belanden, en waarvan de expo zelf ver weg blijft. De twee waren ooit een stel, maar over lhbti-rechten denkt vooral de Zuid-Italiaan Domenico Dolce conservatief. Een uitspraak van Dolce, in het rechtse Italiaanse blad Panorama, dat proefbuisbaby’s volgens hem ‘synthetische kinderen’ zijn, maakte de Britse popzanger Elton John in 2015 zo woest dat hij opriep tot een boycot van het merk.

Ook met hun reclamecampagnes veroorzaakten Dolce en Gabbana al geregeld ophef. In Spanje werd in 2007 een foto van een vrouw die door een man met naakte torso bij haar polsen tegen de grond wordt gedrukt terwijl vier mannen toekijken, beschouwd als een machobeeld dat zou aanzetten tot geweld. Geërgerd over wat zij omschreven als ‘censuur’ trokken Dolce en Gabbana de reclamefoto in. In China leidde een reclamespotje dan weer tot klachten over racisme, waarna in 2018 de modeshow van het merk in Shanghai werd afgezegd. Toen sprak het Italiaanse modeduo niet van censuur – China is een grote markt voor luxe – maar stuurden de ontwerpers een filmpje rond met publieke excuses.

Delen

Mail de redactie

Aitana Lopez, 337.000 volgers op Instagram, zegt het in haar post van 29 mei op een haast filosofische manier: „Ik werd gecreëerd omdat de wereld iets nieuws nodig had.” Een zelfbewuste, bijna kritische oogopslag heeft ze, haar blik glijdt even af door de kamer, alsof ze het allemaal niet zo heel erg bijzonder vindt. En ze zegt: „Ik ben AI en ik verberg het niet.”

Aitana Lopez, met haar karakteristieke roze haar geportretteerd in media van India tot de VS, is dat wat een AI influencer wordt genoemd: een niet bestaande, realistisch ogende persoon, die via foto’s en filmpjes honderdduizenden nieuwsgierigen op de hoogte houdt van haar ‘leven’: thuis, in de sportschool, of op reis – en die daarbij terloops reclame maakt voor voedingssupplementen of yogabroeken. En daar blijkt Lopez ook nog best goed in te zijn: vorig jaar zou ze haar ontwerper, het kleine reclamebureau The Clueless uit Barcelona, een maandinkomsten van tot 10.000 euro hebben opgeleverd.

Nieuw zijn deze AI influencers niet, maar hun reikwijdte groeit wel. In 2018 werd de ‘19-jarige Braziliaans-Amerikaanse’ Lil Miquela, een van de eersten, in NRC nog beschreven als een curieus voorbijgaand fenomeen, nu heeft diezelfde Miquela 2,4 miljoen Instagramvolgers. En waren de vroege ‘virtuele influencers’ nog het product van een langdurig digitaal maakproces, met de nieuwste beschikbare AI-tools overspoelen sinds een paar maanden talloze DIY-filmpjes de sociale media, met de belofte snel geld te kunnen verdienen. Het Amerikaanse ABC News zag eind mei „een significante opleving” in het aantal AI influencers, en volgens het Duitse weekblad Der Spiegel staat „de miljardenmarkt van de influencermarketing voor een fundamentele verandering”.

Steeds echter

Maar wat maakt hen dan succesvol? Het begint ermee dat ze er steeds echter uit gaan zien. „Stop. Ik ben niet echt!”, zegt Emily Pellegrini, ‘fun loving girlie’ uit Californië. Ze zit in haar auto terwijl ze op 1 mei speciaal voor ons deze ‘videoboodschap’ opneemt, de veiligheidsgordel drukt haar decolleté nog wat extra omhoog. Niet echt? Voor de 333.000 volgers van deze relatief nieuwe creatie maakt het niet uit: op de erotische site fanvue zou ze, zo vertelt haar ontwerper aan Der Spiegel, het laatste jaar een ton hebben opgebracht. Andere AI influencers weten het zelfs tot samenwerkingen met bekende merken te schoppen. Lil Miquela werkt samen met Prada en BMW, en Shudu, volgens haar profiel een ‘fashion queen uit Zuid-Afrika’ en het ‘eerste digitale supermodel ter wereld’, met Cosmopolitan en Vogue.

Maar het was ook deze Shudu, die al in 2018 voor de eerste rel rond dit nieuwe fenomeen zorgde. Shudu is een zwarte vrouw, maar ze werd gecreëerd door een witte man, de Engelse voormalig modefotograaf Cameron Wilson. Digital blackface werd hem verweten – en dat was slechts het begin van vele ethische bezwaren die er sindsdien zijn geopperd. „AI-modellen nemen elke toxische schoonheidsnorm en verzamelen die in een compleet onrealistisch pakket”, schreef The Guardian vorig jaar over de eerste Miss AI-verkiezing, waarbij Aitana Lopez jurylid was. De meeste succesvolle AI influencers zijn vrouwelijke creaties, maar hun ontwerpers zijn mannen – Aitana Lopez is gecreëerd door de Spanjaard Ruben Crúz, en Pellegrini door een zekere ‘Professor EP’, die Der Spiegel met een masker op vanuit Dubai te woord staat – en ze zijn letterlijk onmondig; ze voeren alles uit wat hun maker voor hen bedenkt.

Steeds kunstmatiger

Maar hoe groot de morele opwinding nu ook is, het principe is ook weer niet zo heel erg nieuw. De Griekse schilder Zeuxis, zo gaat het bekende verhaal, zou in de vijfde eeuw voor Christus de lichaamskenmerken van de vijf mooiste vrouwen van de stad Kroton hebben samengebracht voor zijn Helena-schilderij, gaf zo het toenmalige ideaaltype mede vorm, en werd daar ook nog eens erg rijk mee. Ook AI-creaties worden samengesteld uit elementen van andere beelden, al zijn het nu de miljoenen foto’s van sociale media die als trainingsmateriaal dienen – alleen gaat het de reclamebureaus er nu niet om de ideale schoonheid te bereiken, maar om via het passende uiterlijk een bepaalde doelgroep te bereiken, en daarmee spulletjes te verkopen: de vriendelijke buurvrouw-erotiek van Pellegrini, de alternatieve fitnesslook van Lopez of de feeërieke kunstmatigheid van Miquela.

Realisme is het uitgangspunt van het succes, maar kunstmatigheid blijkt voor de volgers hierbij allerminst een struikelblok te zijn. In de schijnwereld van de sociale media, zoals Der Spiegel schrijft, is de opkomst van AI influencers tenslotte helemaal niet zo vreemd. Echte influencers voeren toch ook een toneelstukje op, hun gezichten al dan niet met chirurgie aangepast aan online filters – en nu is hetzelfde principe gewoon omgedraaid: de AI-creatie probeert steeds ‘realistischer’ te zijn, en hun volgers kijken naar hun artificiële leven alsof het echt is.

Online worden echt en nep steeds meer vermengd, zegt Aitana Lopez filosofisch op Instagram, dus dan maakt een nep-personage die zijn ‘dagelijkse leven’ meedeelt toch niet meer uit?: „Echt zijn gaat niet om of je mens bent”, zegt ze, „maar om hoeveel je van jezelf laat zien. En dat is bij mij: alles.”

Delen

Mail de redactie

Hij is geprivilegieerd, geeft hij zelf toe. Bij de Zuid-Koreaanse supersterkunstenaar Do Ho Suh (1962) moet je de gedachte aan overvolle rubberboten, lege telefoons, mensensmokkel, smerige opvangkampen en eindeloze wachtprocedures in AZC’s van je netvlies bannen. Want Do Ho Suh, die schittert op kunstbeurzen, biënnales en in musea, mag dan wel iemand zijn die geografisch ‘verplaatst’ is, maar hij is geen marginale immigrant voor wie het onmogelijk is deel te nemen aan het leven in de nieuwe wereld.

Zijn verhuizing in 1991, van Seoul naar Providence in de staat Rhode Island, betekende een schok. Want nee – hij sprak de taal niet en het leven in de VS was zoveel luidruchtiger en groter dan in Zuid-Korea. Hij werd aangenomen op de Rhode Island School of Design in Providence (collegegeld inmiddels bijna 64.000 dollar per jaar) en kwam terecht in een internationale gemeenschap van kunstenaars. Schichtig, als een op de campus verdwaald vosje, bewoog Suh zich daar rond. Opgeleid als traditionele inkt-schilder leerde hij op Rhode Island dat er nog een wereld daarbuiten te ontdekken valt.

Zaalbeeld van de tentoonstelling ‘Walk the House’ van Do Ho Suh in Tate Modern.

Foto’s Sonal Bakrania

Die wereld bestaat natuurlijk in de eerste plaats uit je eigen gedachten die mogen bestaan – hoe weerzinwekkend ze ook zijn. Daarnaast hoeven die gedachten niet per se precies en figuratief in inkt vertaald te worden. Je kunt ze net zo goed gieten in glanzend geschilderde verjaardagstaartjes – zoals Suh aanvankelijk deed –, in tekeningen met webben van krullende draden eraan, en in – zijn belangrijkste handelsmerk – zaalvullende installaties waar je doorheen kunt dwalen.

Het is dankzij Suhs vertrek uit Seoul, dat hij de thematiek vond die hem sindsdien bezighoudt. Die thematiek heet heimwee. Waar bestaat heimwee uit? Hoe evolueert dat door de jaren heen? En: is er ook goede, niet-sentimentele kunst van te maken?

Die laatste vraag is, voor wat betreft Do Ho Suh, grif met ‘ja’ te beantwoorden.

Een trap naar nergens

Zes jaar geleden presenteerde Voorlinden in Wassenaar een overzicht van Suhs vooral spectaculaire werk. Klapstuk vormde een reusachtige, monumentale Staircase die Suh in series maakt van doorzichtige stof en die vanuit het plafond naar beneden kwam zetten. De trappen van Suh zien er beeldschoon uit, deinen in de bewegende luchtstromen, maar zijn onmogelijk te betreden en voeren nergens naartoe. Ze zijn de vertolking van een herinnering aan iets wat eens was, maar onbereikbaar is geworden.

Nu is in Tate Modern een tentoonstelling geopend waar het spectaculaire samengaat met het fragiele, waar het grote, in één oogopslag te vatten, gecombineerd wordt met geduld vergende, maar prachtige videowerken en met wanden vol piepkleine, schitterende werkjes op papier.

Walk the House heet de tentoonstelling en die titel bevat alles wat Suhs kunstenaarspraktijk inhoud geeft. Want ‘lopen met het huis’ betekent in Zuid-Korea dat je je eigen huis ontmantelt en ‘draagt’ naar een andere plek. Het is een uitdrukking die in het werk van Suh verwijst naar het gevoel van verlies dat met verplaatsing gepaard gaat, maar ook naar gentrificatie. Traditionele hanoks, huizen van hout, zoals die waarin Suh is opgegroeid, zijn in Zuid-Korea bijna allemaal geweken voor hoogbouw.

Suh heeft zijn eigen hanok van vroeger in Tate Modern opnieuw opgetrokken. Hij is maanden in regen en wind in Seoul bezig geweest – zie de werkvideo op de tentoonstelling – om zijn ouderlijk huis met papier te overdekken en daarop zacht met grafiet te wrijven. Zo ontstaat er een letterlijke afdruk van het oude huis in Rubbing/Loving, Seoul Home (2013-2022): met deuren en kozijnen van papier, en elk steentje, elk sierornament in afdruk zichtbaar. Rubbing/Loving, Seoul Home wordt gestut door een aluminium frame dat niet zichtbaar is. Daardoor oogt het wit/grijze huis als een papieren geest.

‘Walk the House’ is ook een lichtvoetig begrip: het geeft je het troostende idee dat je je geboortehuis, het huis waarin je kinderen kreeg, het huis waarin je gelukkig was, gewoon kunt oppakken en overal ter wereld weer neer kunt zetten. Dat huis namelijk zit in je kleren, in je handen, in je voeten, in je hoofd, zo laat Suh zien.

Teder opgeborgen kinderdingen

Het allerpersoonlijkste werk van Suh in Londen zijn twee wit glanzende jurkjes, gemaakt door de kunstenaar en zijn vrouw zelf voor hun dochtertjes. Deze Time Pockets (2021) hangen een beetje verstopt om een hoek aan hangertjes en zijn bedekt met zakjes van doorzichtige stof. Wat zijn je belangrijkste eigendommen, vroegen vader en moeder Suh aan hun toen 8- en 10-jarige kinderen. We gaan verhuizen: wat nemen jullie mee? In de zakjes stopten de kinderen kleurpotloden, een rubber draak, een rubber sprinkhaan, een foto van een picknick best lang geleden. Het zijn alledaagse kinderdingen – zorgvuldig uitgezocht, teder opgeborgen (want elk zakje is op maat gemaakt) en handig meegedragen: plat op de huid.

Drie decennia bestrijkt de tentoonstelling in Tate Modern en die decennia concentreren zich rondom drie plekken die Suh ‘thuis’ noemt: Seoul, Londen en New York. Perfect Home (2024) is een van de gezichtsbepalende onderdompelde installaties: 1 op 1 een replica van Suhs huis in Londen, waar hij woont sinds 2010. De replica is van transparante stof opgetrokken rond een skelet van roestvrij staal. In de installatie – te betreden als een echte kamer – is het een bontgekleurde snoepkist van tientallen stopcontacten, telefoonhouders, deurknoppen, wc-rolhouders, lampen. Honderden voorwerpen zijn op ware grootte van transparante felgekleurde stof nagemaakt. Het zijn de onopvallende getuigenissen van de verschillende plekken waar de kunstenaar thuis was.

Perfect Home heeft een hoog Instagram-gehalte, maar laat je tegelijkertijd ook iets anders beseffen. In een interview dit voorjaar zegt de kunstenaar: „We hebben het altijd over hoe we moeten leven ‘in het nu’. Maar ik denk dat we eigenlijk vooral in het verleden leven.” 99 procent van elke gedachte die we uiten, zegt hij, is gebaseerd op herinnering, op ervaring. Die herinnering is hier gestold in vederlichte stof en felle kleuren, ver verwijderd van de plek waar de herinnering is ontstaan. Fysiek en toch efemeer.

Delen

Mail de redactie

Tien jaar geleden wonnen Yentl en de Boer de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied, vanaf dat moment zaten de grote zalen vol voor het duo. Deze week is de première van hun vijfde voorstelling Rekhalzen, voor de vorige wonnen ze de Poelifinario Kleinkunst. Grappige en mooie liedjes worden in Rekhalzen afgewisseld met een serieuzer verhaal, waardoor hun pleidooi voor het genieten van het leven juist extra goed voelbaar is.

Het schijnt fantastisch te zijn om als Yentl en de Boer door het leven te gaan. Begin maart somt Christine de Boer in de Verkadefabriek in Den Bosch aan het begin van de voorstelling op waarom. Ze hebben onder andere een succesvolle carrière, intelligente kinderen en relaties met aantrekkelijke mannen die met elkaar kletsen over het implementeren van een slimme thermostaat. Wat wil je nog meer?

De Boer zet alles aan, juist om zichzelf belachelijk te maken. Maar het is ook waar. Want aan het einde van de opsomming luidt Yentl Schieman in oprechte stem de voorstelling in met: ‘Dit is tot waar ik droomde.’

Daarna zingen ze een liedje over kwallen. Eentje van twee centimeter groot die vecht voor de groep en eentje die in de mensenwereld woont en niet tot versmelten in staat is. Er is een hilarisch lied over ‘alle beloofde cadeaus die ik nooit heb gekregen’ (etentjes, heel veel etentjes) en liedjes over liefde, in alle vormen. Het zijn typische Yentl en de Boer-nummers. Ze zongen ook al over modderkruipers en komodovaranen, legden in die tien jaar geregeld het lullige in het menselijke contact bloot en veel liedjes van het duo gaan over het grijpen van geluk in het dagelijkse leven, vaak met een dosis gekte waardoor ze nooit zoetsappig worden. Hun kijk op de wereld is én eigen én grappig.

Een verhaal dat tussen twee liedjes inzit, valt meteen op. Vorig jaar viel Christine de Boer tijdens een optreden in Maastricht en was twee minuten buiten bewustzijn. Ze vertelt er achteloos en geinend over. Hoe vet het is om een keer op nu.nl te komen en dat ze na de val werd doorgelicht en super mooie hersenen bleek te hebben. Maar in de kleedkamer na de voorstelling blijkt dat de val levensveranderend is geweest. De Boer: „Maar wat vertel je erover? Wanneer is het nog theater?”

De week daarna gaan ze naar Texel. Schaven en schrappen.

Eind maart

In een repetitieruimte met tl-licht en zwart zeil, zoeken Yentl en de Boer naar het behouden van de magie in de voorstelling. Regisseur Ruut Weissman zit voor hen aan een tafel. Ze kennen Weissman van de Kleinkunstacademie, maar hebben nog nooit met hem als regisseur gewerkt.

Schieman later: „Hij is heer en meester in het vasthouden van spanning in een voorstelling. Daarom hebben we hem gevraagd. Maar met hem werken is ook een uitdaging omdat hij streng is.”

Is dat iets wat jullie nu durven op dit punt in je carrière?

De Boer: „Zeker. Ik denk dat we ons vijf jaar geleden zouden laten overrompelen door hem. Hij heeft zo’n grote energie en kan zo goed denken. Als je niet zelf goed weet wat je wilt maken, kan je door hem omver geblazen worden. Maar dat zou nu absoluut niet meer gebeuren. We weten wat we willen.”

Hadden jullie aan het begin van jullie carrière zelfvertrouwen in jullie makerschap?

Schieman: „Nou als ik eraan terugdenk, hadden we te veel zelfvertrouwen terwijl we dat niet hadden moeten hebben. Als ik de sketches terugzie van De snoepwinkel is gesloten of de finale van het Amsterdams Kleinkunst Festival dan denk ik, nou meid.”

De Boer: „We gingen ook dingen maken in een soort malletje van wat wij dachten dat cabaret was. En we besteedden er veel te weinig aandacht aan. We improviseerden wat, dat filmden we en — shame on us — dat gingen we dan 300 keer herhalen. Als het een leuke avond was, kon het heel erg hilarisch zijn, maar het kon ook door een bepaald niveau zakken.”

Schieman: „Ik had wel eens gehoord dat Maarten van Roozendaal een dikke maand over een lied deed en ik dacht toen van: hoezo dan?”

De Boer: „Maar we besteden nu net zo veel tijd aan een liedregel als aan een hele sketch uit De Snoepwinkel.”

Er zitten geen sketches meer in de voorstelling, alleen korte stukjes waarin jullie zelf tegen het publiek praten.

De Boer: „We waren die liedjesconcerten aan het geven voor ons 10-jarige bestaan en vonden dat zo heerlijk. Gewoon doen waar we echt goed in zijn.”

Schieman: „Ik had altijd de angst dat alleen liedjes niet genoeg zou zijn.”

Ik hoor jullie vaker zeggen dat jullie elke keer weer moeten realiseren dat wat jullie willen maken, goed genoeg is.

De Boer: „Ik denk dat we dat serieus al in ons eerste interview ooit zeiden. Maar er gaat toch elke keer een laag vanaf. Zelfs in Modderkruipers hebben we dingen gedaan die we toch anders hadden gewild.”

Schieman: „Eigenlijk is dat al ons verhaal sinds de Kleinkunstacademie.”

De Boer: „Ik kan me nog herinneren dat ik in mijn vierde jaar een solo deed met liedjes en dat docenten naar me toekwamen en zeiden: ‘Dit is het voor jou’. Ik dacht toen: is dit het? Ik kon dit al die tijd al.”

Wat hebben jullie uitgewerkt op Texel?

De Boer: „Onder andere een liedje over wachten. Dat gaat over de kwaliteit om te kunnen wachten voordat je een mening vormt. Niet meteen boze commentaren op Instagram zetten. Maar wanneer komt het punt dat je denkt, waar zit ik nog op te wachten voordat ik in actie kom?”

Schieman: „Ik probeer altijd iedereen te begrijpen, alle kanten te snappen. Maar dat is ergens ook veilig, je trekt je handen ervan af.”

De Boer: „In ons leven is het in Nederland politiek altijd geweest van: een beetje naar rechts, een beetje naar links en dan kwam het altijd globaal wel goed. Problemen werden voor ons opgelost. Ik denk dat je nu voor het eerst misschien moet denken van, wacht eens, die geschiedenislesjes die ik heb gehad, zijn zich wel heel eng aan het herhalen. Moet ik dan niet nu zelf opstaan en zeggen: dit pikken we niet?”

Als mens of als maker?

Schieman: „Als mens, maar ik voel ook die verantwoordelijkheid als maker denk ik.”

De Boer: „We kunnen wat er in de wereld gebeurt ook niet meer negeren.”

Schieman: „Maar naar wat onze vorm daarin is, zijn we zoekend.”

Jullie zeiden in Den Bosch dat je ook banger bent om elkaar te verliezen.

De Boer: „Door die val realiseerden we ons: je gezondheid kan je opeens in de steek laten.”

Schieman: „Dat ik nu zo lees, Loretta Schrijver, iemand van in de zestig, is overleden. Dat is over 20 jaar man. De kans bestaat dat je er dan niet meer bent. Dat is hartstikke kort gewoon.”

De Boer: „Toen ik was gevallen, dacht ik gek genoeg, het kan dus al klaar zijn terwijl je nog dingen aan jezelf op te lossen hebt. Bijvoorbeeld dat ik nog steeds onzeker ben. Dat voelde opeens zo dom. Dat is ook een gedachte waar we mee bezig zijn.”

Lees ook

de recensie van ‘Modderkruipers’ van Yentl en de Boer uit 2023: Ontroerend én walgelijk schaamteloos: Yentl en de Boer zingen alweer een prachtig cabaretconcert

Half mei

Er staat een berg achter Yentl en de Boer. Of een poel met water, een woud waar beren op wegen rondlopen, een provinciaals landschap. Het ligt er maar net aan welk verhaal het duo vertelt. De twee dragen twee rode oversized pakken van Yves Saint Laurent. Gekocht in Parijs, vertelt De Boer in een anekdote die gaat over onzekerheid. Die is ondersteunend aan het verhaal over de val van De Boer. Haar gedachten, angsten en de consequenties daarvan, zijn inmiddels opgeknipt en verspreid in kernachtige zinnen over de hele voorstelling. Simpel, eerlijk, krachtig, grappig waar kan, maar niet ‘lollig’. Veel andere teksten zijn eruit. Waar ze in vorige voorstellingen met hun scènes nog uit de magie van de liedjes stapten, houden ze die nu vast. Je voelt waarom het zo belangrijk is om te genieten in het leven en dat genieten vieren ze in veel liedjes.

Het voelt als een serieuzere voorstelling.

Schieman: „Ja, dat klopt denk ik ook wel, terwijl er ook meer lach inzit dan ooit hoor. Maar we hebben nu de val van Christine als uitgangspunt genomen. Aan het begin dacht ik wel van, het is wel een beetje zwaar ofzo. Omdat het toch wel emotioneel is. Ik was ook bang dat ik duizelig zou worden als ze erover zou vertellen. Een trauma-achtig gevoel.”

De Boer: „Ik heb zelf de paniek niet meegemaakt toen ik viel en vergeet soms dat het voor ons team heftig is geweest. Ik hoorde dat onze geluidstechnicus over drie rijen is gesprongen op het moment dat ik viel. Nou, dat ontroert me nu nog steeds. Onze pianist heeft meteen mijn man gebeld. Die zei later van, ik wist niet of jij nog kon praten, of je in een rolstoel terecht zou komen, of je überhaupt ooit weer wakker zou worden.”

Schieman: „De paniek die we hebben meegemaakt. Dat we niet wisten of je erin zou blijven.” Ze zucht diep.

De Boer: „Maar je wilt ook niet dat het te veel over mij en mijn val gaat. Ik zeg nu precies genoeg. Ruut heeft vijftien pagina’s teruggebracht naar drie. De voorstelling klikt door het verhaal in elkaar.”

Schieman: „Ik vind het nu juist heel ontroerend dat we dit vertellen. Ook cool dat we iets meer durven. In alleen maar lolligheid zit toch een soort vrijblijvendheid. Ik denk dat alle goede cabaretvoorstellingen altijd een diepte hebben.”

Heeft deze artistieke keuze ook te maken met jezelf serieus nemen?

Schieman: „Dat denk ik ja. Ik moest vaker in deze voorstelling over dingen heenstappen omdat ik het spannend vond om de diepte in te gaan. Bijvoorbeeld bij dat liedje ‘Wachten’. Ik denk dat mijn ouders me opgevoed hebben van, als je niet over moeilijke dingen praat, dan is het er ook niet. Maar nu voel ik de kracht er ook van.”

De onrust in de wereld benoemen jullie, maar het voelt meer alsof jullie voorstelling een antigif moet zijn voor de tijden waarin we zitten.

De Boer: „Ik denk wel dat wij voornamelijk verbindend willen zijn. We willen dat mensen zich niet aangevallen voelen bij ons, juist veilig. Ik vind soms dat er zo hard wordt geschreeuwd tegen elkaar. Ik heb het gevoel dat er een muur tussen mensen staat en dat die steeds dikker wordt. Als wij al iets willen betekenen voor de wereld, dan is dat die muur dunner maken. En dat mensen de wereld waarin we leven, niet als vanzelfsprekend gaan zien.”

Delen

Mail de redactie

Dat een persoon die is vertrokken toch zeer aanwezig kan zijn, door de smet die zijn vertrek naliet op dat wat achterbleef, daar weet ITA alles van. In 2023 volgde regisseur Eline Arbo Ivo van Hove als artistiek leider van het gezelschap op. Een jaar later verscheen er een rapport over grensoverschrijdend gedrag in de periode dat Van Hove het gezelschap leidde. Zo erfde Arbo, buiten haar weten om, een gezelschap met een schandvlek.

De voorstelling Tijd voor geluk is haar poging om een nieuwe start voor het gezelschap te markeren, en symbolisch weg te wissen wat daar geen plaats meer in mag hebben. Daartoe koos ze, naar eigen zeggen, een „ongekend prachtig” stuk van de Noorse theater- en romanschrijver Arne Lygre (1968), ter „viering van het samenzijn”. Idee en concept komen van Arbo, Bianca van der Schoot tekende voor de regie.

Lees ook

de reconstructie ‘ITA tolereerde grensoverschrijdend gedrag voor grensverleggend toneel’

In Tijd voor geluk maak je kennis met een bonte verzameling personages, die toevallig allemaal bij hetzelfde bankje aan een rivier hebben afgesproken. Een moeder en haar dochter wachten op hun zoon/broer Aksle, die normaal nooit laat is. Een weduwe zoekt met haar twee stiefkinderen een plek om haar man te begraven. Een vrouw probeert haar ex-man voor zich terug te winnen. Ze raken met elkaar aan de praat over thema’s als liefde, ouderschap, vergeving en rouw.

Scharnierpunt in het stuk is het moment waarop zoon/broer Aksle (Minne Koole) toch nog verschijnt, zij het om meteen weer afscheid te nemen. Hij verlangt naar een plek waar hij niet zijn ‘oude zelf’ is, legt hij uit. Hij wil opnieuw beginnen, schone lei, los van het verhaal dat anderen in de loop der tijd van hem hebben gemaakt. Dit thema, het verlangen om niet door anderen gedefinieerd te worden, om überhaupt los van definities te kunnen bestaan, is wat Arbo en Van der Schoot lijkt te hebben aangesproken in het stuk. Maar de tekst die Lygre zijn personages in de mond legt heeft te weinig diepgang om dat thema recht te doen.

Het is alsof de makers er pas halverwege het repetitieproces achter kwamen dat ze met Tijd voor geluk een draak van een stuk in handen hadden. Van der Schoot maakte, wellicht om die reden, de nogal rigoureuze keuze de soms onbeschaamd pathetische, soms inhoudelijk verbluffend holle dialogen in zijn geheel ‘op de ironie’ te laten spelen. Het enige personage dat niet als karikatuur wordt neergezet is Aksle, maar die is hooguit 5 van de 160 minuten present.

Meteen vanaf de eerste opkomst kijken we naar stripfiguren; vreemde geëxalteerde wezens, gespeend van enige vorm van impulsonderdrukking. Om het minste geringste barsten ze in huilen uit of schieten ze uit hun slof. De acteurs storten zich er met volle overgave in, wat moedig is, en hier en daar best geestig. Maar, vraag je je steeds wanhopiger af: waar gáát het nou toch over?

Lygres zoetsappige stuk over verbinding, over het vieren van samenzijn (‘Ik hóúd van mensen!’ roepen personages opgewonden uit), is in Van der Schoots enscenering een onvervalste parodie op een verlangen naar verbinding geworden. Het hoogtepunt van de voorstelling, waarbij er plotsklaps een menigte van ITA-medewerkers het podium op stapt om gezamenlijk de popsong ‘Angels’ van Robbie Williams ten gehore te brengen, is zo volkomen absurd, dat het tafereel een camp-achtige charme krijgt. Redden doet het de voorstelling niet.

Als de vlek die Aksle in het toneelbeeld achterliet na tweeënhalf uur van die krankzinnige, richtingloze scènes, uiteindelijk met uiterste precisie is weggeveegd, voelt dat als een verademing. Laat dit verwarrende hoofdstuk inderdaad maar afgesloten zijn. Tijd voor een schone lei.

Delen

Mail de redactie