Category: Cultuur

Na het benauwde, apolitieke Oscargala van maart lijkt de filmwereld in Cannes de schade in te willen halen. „Hij is niet zo spraakzaam, maar als hij iets zegt, luister je”, zei Leonardo DiCaprio dinsdag toen hij zijn oude mentor Robert De Niro een ere-Gouden Palm uitreikte bij de openingsceremonie van de 78ste editie van het filmfestival. Waarna de geëmotioneerde De Niro los ging op zijn ‘filistijnse president’. „Kunst veronderstelt diversiteit, dus worden we belaagd door autocraten en fascisten. Wat er nu gebeurt is geen film, we kunnen niet achterover gaan zitten om te kijken hoe dit afloopt. We moeten in actie komen, nu.”

Een daverende ovatie viel De Niro ten deel, waarna het zaallicht doofde en iedereen achterover ging zitten voor het charmante Partir un Jour. Een filmdebuut: de 40-jarige Franse regisseur Amélie Bonnin werkte eerder voor televisie en maakte documentaires en korte films zoals in 2021 Partir un Jour, een voorstudie voor deze charmante jukeboxmusical. Celebrity-chef Céline keert ongewenst zwanger uit Parijs terug naar het truckersrestaurant van haar ouders. Pa, een ADHD’er die herstelt van zijn derde hartaanval, slaat haar wrokkig om de oren met neerbuigende quotes uit haar culinaire tv-show („Thuis dachten ze bij Michelin alleen maar aan autobanden”). En Céline komt maar niet weg: er zijn wat losse eindjes met haar woest aantrekkelijke schoolvriend Raphaël, nu vader en automonteur. Ooit waren ze stapelverliefd maar te bleu om dat elkaar te bekennen. Célines Parijse vriend komt opdagen, er zijn complicaties rond een abortus en elke avond eindigt in dronkenschap, maar uiteindelijk is Partir un Jour een melancholieke ode aan de liefde en gemiste afslagen in het leven, die doet denken aan de recente arthousehit Past Lives. Al zit er in deze versie meer leven; bij verhoogde emotie heft men zomaar Franse hitjes aan.

Tijdens de openingsceremonie met Leonardo DiCaprio herdacht juryvoorzitter Juliette Binoche de door een Israëlisch bombardement gedode Palestijnse fotograaf Fatma Hassona.

Grimmige politieke context

Een fijn niemendalletje van het soort waarmee Cannes zijn zwarte filmprogramma graag opent, maar in de grimmige politieke context van nu wellicht iets te licht. De vakpers tekent op dat Donald Trumps vage heffingsplan van 100 procent op buitenlandse films hét gespreksonderwerp is onder de tienduizenden filmhandelaars die langs de Boulevard de la Croisette zijn neergestreken – gevolgd door gêne omdat ze het alweer over Trump hebben. De jury van het 78ste festival kreeg dinsdag een in de krant Libération gepubliceerde verklaring van 350 filmmakers voor de kiezen, onder wie Ralph Fiennes, Susan Sarandon, David Cronenberg, Viggo Mortensen, Pedro Almodóvar, Jonathan Glazer en Ruben Östlund. Zij tonen zich ‘beschaamd’ over het zwijgen van de filmwereld over de ‘genocide in Gaza’. Waarom had juryvoorzitter Juliette Binoche niet getekend, wilde Al Jazeera dinsdag van haar weten. „Dat zult u straks beter begrijpen”, antwoordde Binoche: die avond herdacht ze tijdens de openingsceremonie gehuld in een moeder Maria-jurk de Palestijnse fotografe Fatma Hassona, die in april gedood is door een Israëlisch bombardement – over haar draait in Cannes een documentaire.

Donderdag is het blockbusterdag: Cannes laat Hollywood er altijd één in de etalage zetten, met vaak wat ouwelijke actiehelden als Harrison Ford of Kevin Costner. Tom Cruise (62) past in dat rijtje: drie jaar terug vlogen acht Franse gevechtsvliegtuigen over bij de première van zijn Top Gun-vervolg Maverick, wat een symbolische herbevestiging van de NAVO en de Frans-Amerikaanse banden leek te zijn na de Russische invasie in Oekraïne. Maverick werd een megahit.

Anno 2025 is Cruise terug met het achtste en laatste deel van zijn Mission Impossible-reeks: Final Reckoning, waarin de Amerikaanse superspion Ethan Hunt een losgeslagen AI moet temmen. Maar de context is nu anders: een Amerikaan die de wereld redt, daar hebben Europeanen misschien niet zo’n trek in. Wat moet Cannes met zo’n film, vroeg een journalist directeur Thierry Frémaux sceptisch. Die omzeilde de vraag met een lang betoog over de kwaliteiten van Tom Cruise’s vaste regisseur Christopher McQuarrie. Straaljagers zullen ze Cruise dus wel niet gunnen, maar hij kan Cannes’ steun goed gebruiken: het vorige deel van Mission Impossible werd in 2023 platgewalst door het ‘Barbenheimer-fenomeen’ en harkte slechts een magere 570 miljoen dollar binnen. Ook Cruise is niet bovenmenselijk, al denkt hij daar zelf naar verluidt anders over.

Delen

Mail de redactie

Op de vloer van het KIT in Amsterdam is zaterdagavond een wat onbeholpen Californische rechtszaal opgetuigd: een verhoogde rechtbank, een Amerikaanse vlag en sobere houten schrijftafels voor aanklager, verdediger en verdachte – opgetrokken naar het vertrouwde beeld uit Hollywood.

De ‘zaak’ die vandaag dient: een zelfrijdende auto is uitgeweken om een botsing te voorkomen, waarbij een voetganger overlijdt. Moet de softwareontwerper worden vervolgd voor doodslag?

Het is de centrale vraag in The Jury Experience, een Engelstalige voorstelling waarin het publiek de rol van Amerikaanse jury krijgt toebedeeld en aan het eind mag stemmen over schuld of onschuld. Het stuk wordt gebracht door een internationaal reizend theatergezelschap en was eerder te zien in onder meer New York, Singapore en Berlijn.

De aanklager is gepassioneerd, de strafpleiter hard en gedecideerd, de rechter beheerst en afstandelijk. De verdachte, een tech-CEO, oogt als iemand die moeite heeft met intermenselijk contact.

Er wordt strak geacteerd, maar wat is de waarde van de voorstelling als juridische casus?

Via stemrondes op hun telefoon mogen de toeschouwers hun oordeel vellen. Voorafgaand krijgen ze de zaak voorgelegd in de vorm van getuigenverklaringen, pleidooien en wat als bewijs wordt gepresenteerd.

Schuldvraag

Als theatraal entertainment werkt de voorstelling: er wordt strak geacteerd, het is thematisch actueel, helder van opzet. Maar: wat is de waarde van de voorstelling als juridische casus?

In het stuk gaat het niet om harde gegevens, wel om morele signalen: de bij het auto-ongeluk omgekomen persoon is een toegewijde familieman, eenvoudig van aard, begaan met het klimaat. In een echte rechtszaal zou dat wellicht meespelen bij de strafmaat – hier vormt het de kern van de schuldvraag, en wordt het bij de aanklacht als bewijs voor de schuld van de CEO gepresenteerd.

De voorstelling verschuift daarmee van juridische analyse naar een moreel oordeel in het luchtledige. Juist de juridische instructie ontbreekt, net als een duidelijk toetsingskader – en dat zorgt voor een aantal hiaten.

Na het afleggen van de eed mag het publiek stemmen via een mentimeter. Daarbij ontbreekt wat juryrechtspraak onderscheidt: overleg . In echte Amerikaanse processen – zeker bij zware aanklachten – is unaniem beraad verplicht. Juryleden trekken zich terug, wegen argumenten, botsen met elkaar. Hier wordt er niet overlegd, niet getwijfeld, niet gezocht naar gezamenlijk begrip. Het publiek blijft op zichzelf teruggeworpen – slechts iets meer dan 10 procent verandert van mening tijdens de voorstelling. Wat die verschuiving veroorzaakt, blijft in het ongewisse.

Participatie

Voor een voorstelling die zichzelf The Experience noemt, is de daadwerkelijke participatie opmerkelijk gering. Waar andere interactieve voorstellingen het publiek juist vaak door het decor laten dwalen, acteurs zich onverwacht tussen de toeschouwers mengen, of een ogenschijnlijk gewone bezoeker ineens een cruciale rol speelt – blijft deze uitvoering keurig binnen de lijnen. Er wordt geen tegenspraak uitgelokt, geen interactie gezocht, geen onverwachte wending geïntroduceerd. De afloop mag open zijn, de vorm blijft gesloten. Het publiek beslist, maar zonder verantwoordelijkheid. Als interactieve ervaring blijft het vrijblijvend.

Toch worden er onderweg wel wezenlijke vragen aangestipt. De voorstelling raakt aan juridische kernkwesties, zoals de zogenoemde black box-problematiek: als niet meer valt te achterhalen hoe een algoritme tot een beslissing komt, zoals bij de zelfrijdende auto, wie draagt dan de verantwoordelijkheid?

Ook de bredere ethische vraag is prikkelend: wat betekent schuld in een tijd waarin menselijke controle verschuift naar systemen? En wat betekent het om over het lot van anderen te beschikken? Dat deze vragen worden opgeworpen, is op zichzelf waardevol. Juist omdat er nog geen sluitend antwoord te geven is , verdienen ze het om onderzocht te worden.

Delen

Mail de redactie

Zondag 4 meiHet regent pijpenstelen

Op dezelfde dag dat Peter Stuyvesant in 1626 aankomt op Manhattan, land ik in New York voor de belangrijkste kunstweek van het jaar. Het regent pijpenstelen en zo luidt ook de verwachting voor de rest van de week.

Maandag 5 mei Subsidies stopgezet

Met collega’s bezoek ik Jacob’s Pillow, „The dance center for the nation”, volgens The New York Times. Architect Francine Houben is mee om ons het door haar ontworpen theater te laten zien. Jacob’s Pillow is een van de referentieprojecten die ik, als directeur van stichting Droom en Daad, bezoek ter inspiratie voor het toekomstige Danshuis in Rotterdam.

Bij Jacob’s Pillow geeft directeur Pamela Tatge de rondleiding en ze praat ons gelijk bij over de zojuist ontvangen brief waarin staat aangekondigd dat de National Endowment for the Arts wordt opgeheven en alle subsidies met ingang van juli worden stopgezet. Gelukkig slagen veel instellingen in de VS erin private middelen te genereren maar overheidssteun en daarmee erkenning, laat staan waardering, is meer dan geld alleen.

Terug naar Manhattan maken we een tussenstop in DIA Beacon om een indrukwekkende installatie van Steve McQueen te bezoeken.

Dinsdag 6 mei The Met Gala

Op ‘the morning after’ van The Gala of the Year sta ik om 10 uur op de stoep van het Metropolitan Museum voor de members preview van Black Dandy. Nergens worden modetentoonstellingen zo uitbundig gevierd als in The Met. Historisch doorwrocht en spectaculair tegelijk met de meest buitenissige bruiklenen uit binnen- en buitenland. Met een grandioos gala als mondiaal moment voor zelfpromotie van sterren en wannabees. Tafels en losse tickets kosten respectievelijk 350.000 en 75.000 dollar. Dit jaar bracht het gala een recordbedrag op van 31 miljoen dollar.

Dit is de week waarin alle grote veilingen plaatsvinden en ik de kijkdagen bij Christie’s, Sotheby’s en Phillips bezoek, niet om te kopen deze keer. Galeries en musea zetten nu ook hun beste beentje voor en natuurlijk zijn er naast de TEFAF en FRIEZE nog een handvol kleinere kunstbeurzen. In de wetenschap dat het allemaal te veel is moet ik kiezen. Eerst naar Christie’s waar ik David Kleiweg de Zwaan, de Senior Vice President of Impressionist & Modern Art, spreek, een van de Nederlanders die al sinds jaren in de New Yorkse kunstwereld actief is. Opvallende uitschieter is een groot schilderij van Marlène Dumas dat al voordat de veiling plaatsvindt een gegarandeerd bod binnen heeft, een wereldrecord voor de categorie ‘levende vrouwelijke kunstenaar’.

Foto’s Chantal Heijnen

Bij veilinghuis Phillips loop ik direct in de armen van directeur Jean Paul Engelen en John Silberman, de voorzitter van de Willem de Kooning Foundation en wissel de laatste kunstnieuwtjes met hen uit. Bij Sotheby’s wordt een mooi werk van Danh Vo aangeboden. Ik sluit de middag af op een Citibike naar het noordelijkste puntje van Central Park op de rand van Harlem en bezoek het binnenkort te openen Davis Center.

Dit ‘community-first’ deel van Central Park „for Harlem and all of New York” is opgeknapt om er ‘s zomers te kunnen zwemmen en ‘s winters te kunnen schaatsen. Jaren geleden zocht ik contact met de Central Park Conservancy, want hun verrichtingen dienen als inspirerend voorbeeld voor de transformatie van het Park in Rotterdam, waarbij Droom en Daad betrokken is. De dag wordt afgesloten met Hidde van Seggelen, voorzitter van de TEFAF, in de Oyster Bar onder Grand Central, een New York classic.

Woensdag 7 mei The Frick Collection

Alle tijdsblokken zijn volgeboekt, maar voormalig Van Gogh Museumdirecteur Axel Rüger, sinds kort directeur van de gerenoveerde Frick Collection heeft kaarten klaarliggen. De collectie straalt als nooit tevoren en de nieuwe ondergrondse concertzaal is een juweeltje. Door naar The Armory, waar de TEFAF in opbouw is en waar ik, het hoofddoel van mijn reis, actief ben als voorzitter van de keuring. Global Chairman of Vetting heet dat hier, een hele mond vol.

Door de rigide Amerikaanse vakbondsregels is het efficiënter om alle opbouwmedewerkers uit Nederland mee te nemen, inclusief oestermannen en bloemdecorateurs. Ik verwelkom de vijftig keurmeesters die ieder object op authenticiteit, herkomst en kwaliteit beoordelen. Ook al is de beurs in New York aanzienlijk kleiner dan de moederbeurs in Maastricht, de kwaliteit ligt gemiddeld nog hoger, evenals de prijzen. Terwijl de keurmeesters rondlopen breek ik er even uit om naar een van de meest besproken verkoopexposities van dit moment in New York te gaan: Picasso Tête- à-tête bij Gagosian, de grootste kunsthandelaar ter wereld. Een fenomenale selectie topwerken waarvan sommige nooit eerder publiek getoond. De dag eindigt met een diner met de keurmeesters. Wanneer ik naar mijn hotel loop merk ik dat het weer gelukkig omslaat.

Foto’s Chantal Heijnen

Donderdag 8 mei The Met Gala

Vandaag opent de TEFAF en is het een race tegen de klok voor de laatste keuringen en de zogeheten ‘appeals’, de mogelijke bezwaren die handelaren kunnen maken tegen het oordeel van de keuringscommissie. Alles rond de keuring valt overigens onder strikte geheimhouding en is dus niet bestemd voor de krant. Buiten staat een rij met mensen die niet gewend zijn om in een rij te staan. Dat is de aantrekkingskracht van TEFAF, ook in New York. Om stipt één uur lopen de eerste bezoekers binnen. Vanmiddag komen zevenduizend genodigden, verzamelaars, museumprofessionals met hun boardmembers en trustees.

Met Chantal Heijnen, de fotograaf voor dit dagboek, loop ik over de beurs en schud wat handen en doe her en der een babbeltje. „Laten we de stad ingaan want er is nog meer te zien”, opper ik en dus spoeden we ons naar Chelsea waar rond de High Line de grote galeries bijeenzitten. Ik wil naar William Kentridge bij Hauser & Wirth en Willem de Kooning in een andere vestiging van Gagosian. Van beide kunstenaars is werk in de collectie van Fenix. Ik wil zien hoe onze werken zich verhouden tot wat hier hangt. In 2026 is het honderd jaar geleden dat Willem de Kooning als migrant Rotterdam verliet. Sarah Godfrey van Gagosian leidt mij rond. De kunstweek sluit ik af met een bezoek aan 1:54, de beurs voor hedendaagse Afrikaanse kunst, genoemd naar het aantal landen op het continent. De dynamische directeur Touria El Glaoui is een ware ambassadeur voor opkomende hedendaagse kunstenaars uit Afrika en bij verschillende galeries op de 1:54 zijn in het verleden aankopen gedaan voor Fenix.

Huiswaarts met de laatste nachtvlucht. Dit weekend beginnen de previews en persvoorbezichtigingen voor Fenix, op 15 mei volgt de officiële opening door koningin Màxima.

Delen

Mail de redactie

De film is nog niet begonnen of de bloeddruppels spatten al op het scherm. Maar wacht. Ze zijn wel erg gestileerd. En ze vallen wel héél mooi synchroon met het ritme van de pizzicato’s op de soundtrack. Is dat ballet van spetters wel bloed? De ultieme vervreemding.

Het blijkt natuurlijk frambozensaus. Die wordt helemaal volgens de regels van de nouvelle cuisine van de jaren tachtig en negentig van de afgelopen eeuw met bestudeerde nonchalance op het bord gedrapeerd. Vijfentwintig jaar na dato zetten de openingsbeelden van Mary Harrons verfilming van American Psycho nog steeds perfect de toon: ze maakte geraffineerde satire van de gelijknamige shockroman van Bret Easton Ellis.

Bij Mary Harron en in de vertolking van Christian Bale werd hoofdpersoon Patrick Bateman de Dr. Jekyll/Mr. Hyde van het yuppentijdperk: overdag Wall Street-bankier, ’s nachts seriemoordenaar. Dat vat ook meteen de plot van American Psycho wel zo’n beetje samen: een accelererende parade van haat- en lustmoorden, wat betreft motief soms nauwelijks van elkaar te onderscheiden.

Zedenschets van de nieuwe rijken

Zelfverklaard satiricus Easton Ellis vestigde zijn naam eind jaren tachtig met rusteloze zedenschetsen van de nieuwe rijken van Los Angeles en de New Yorkse Upper West Side. Zijn obsessie met Hollywood, geld en glamour en zijn tegelijkertijd afstandelijke en hyperbolische, en soms ronduit harteloze stijl vingen de tijdgeest. Met zijn derde roman, American Psycho (1991), ging hij volgens velen te ver: wezenloos, slecht geschreven en vooral te gewelddadig en misogyn om nog voor spot te kunnen doorgaan. Wat Harron met zijn boek deed, was visionair. Ze durfde het aan Ellis’ talige nihilisme om te zetten in ‘over the top’ en campy beelden. Ze stak de draak met American Psycho.

De nageschiedenis van de film maakte van hem in plaats van een meelijwekkende ‘creep’ gek genoeg ook een held. Net als bij andere millenniumfilms als Fight Club (1999) en The Matrix (1999) werden losse scènes, quotes en gezichtsuitdrukkingen uit American Psycho populair als internetmemes in de online manosphere. Dat is de sociale mediabubbel waar jonge mannen door extreemrechtse influencers en lifestylecoaches worden opgejut tot toxische masculiniteit, vrouwenhaat en zelfmedelijden. Het gaat dan om de groep die zich als ‘sigmaman’ identificeert – een positie tussen de alfa’s en de beta’s op de apenrots. Zij herkennen in Bateman een heroïsche hardwerkende eenling die zijn status ontleent aan het feit dat hij zich niks aantrekt van sociale normen.

Bateman kon de über-sigma worden doordat hij met z’n maatpakken en platinum creditcards ook het toonbeeld was van dat andere cliché: de Wall Street-hustler.

Über-sigma

Zoek #sigma op TikTok en met name Bales grijns is een iconisch beeld geworden. Bateman, zo signaleerde The Guardian terecht , representeert niet bepaald het eerste waar je bij zo’n eenzame wolf aan denkt: hij zet juist alles op alles om erbij te horen. Het ergste wat hem kan overkomen, is wanneer hij wordt aangezien voor een van de Allens, Davissen en Halberstams met wie hij rondhangt en concurreert, die hij haat omdat ze zo op hem lijken. Of hij op hen. Maar Bateman kon de über-sigma worden doordat hij met z’n maatpakken en platinum creditcards ook het toonbeeld was van dat andere cliché: de Wall Street-hustler, die geld verdiende door zich alleen aan z’n eigen wetten te houden.

Waar het in Dr. Jekyll en Mr. Hyde misschien nog ging om een zoektocht naar de ‘kwade natuur’ van de mens, portretteert Harron een personage dat niet eens vervreemd is geraakt van z’n natuur, hij heeft helemaal geen ‘natuur’ meer. Bateman verzekert al meteen aan het begin van de film in voice-over dat hij geen ‘ik’, geen binnenkant heeft. Hij is een en al buitenkant, en het kwaad is het laatste restje drek dat zich naar buiten perst. En daar kwam geen ander elixer aan te pas dan het groen van dollarbiljetten. Het ‘experiment’ dat Bateman ontmenselijkt, heet simpelweg: hyperkapitalisme.

Obsessie met Trump

Profetisch voor 2000: Batemans obsessie met Donald Trump. Hij denkt hem overal te zien. In de tijdlijn van de plot is dat de Trump van net na de publicatie van zijn besteller The Art of the Deal (1987). In de tijdlijn van de historische context van de film had hij eind 1999 net zijn eerste presidentiële campagne aangekondigd. Een fijn voorbeeld van hoe de film aan betekenis heeft gewonnen.

Dat juist de feministische filmmaker Mary Harron haar oog op het boek liet vallen wekte verbazing. Zij was destijds immers net gedebuteerd met I Shot Andy Warhol (1996), een in Cannes gelanceerde indiefilm waarin ze de radicaal feministische ‘mannenhaatster’ Valerie Solanas rehabiliteerde. Solanas verwierf in 1968 haar vijftien minuten faam met een mislukte moordaanslag op Pop Art-kunstenaar Andy Warhol.

Ook Harron kreeg aanvankelijk het verwijt een misogyne film te hebben gemaakt. Al snel volgde ook erkenning uit feministische hoek, waarin haar satire wel werd begrepen en werd gewaardeerd dat ze het geweld tegen de vrouwelijke slachtoffers niet (alleen maar) seksualiseerde of objectiveerde. Door middel van licht, stijl en verknipte camerahoeken maakte ze duidelijk dat ze Bateman niet glorifieerde maar bekritiseerde. Let maar eens op het angstzweet dat gedurende de film op zijn gezicht begint te parelen. Hij begint zo te glimmen, dat dit niets anders kan betekenen dan dat ze ons een spiegel voorhoudt.

Instagram-esthetiek

In een interview met het ‘magazine’ van online filmplatform Letterboxd vertelde Harron recentelijk dat wat haar zo aansprak in het boek dat Easton Ellis als homoseksuele man, een parodie had geschreven op de vrouwenhaat, homofobie en ‘gay panic’ (gewelddadige angst om voor homoseksueel te worden aangezien van heteroseksuele mannen) die hij waarnam onder de ultramasculiene yuppen, Wall Street-bankiers en financiële nerds van de jaren tachtig.

In de film zien we dat bijvoorbeeld terug in de klassiek geworden scène met de visitekaartjes, waarin de jonge bankiers elkaar opgeilen met lettertypes en geschept papier. En in de stereotype ‘feminiene’ gezichtsverzorgingsrituelen van Bateman, om er maar zo jong en gezond mogelijk uit te blijven zien. Die aan narcisme grenzende obsessie met de eeuwige jeugd katapulteert de yuppen van Wall Street van toen natuurlijk meteen naar de Tech-bro’s van Silicon Valley van nu, die nog een stapje verder gaan met hun transhumanistische dromen waarin ze met behulp van technologie en implantaten onsterfelijk willen worden.

Nu de film z’n 25ste verjaardag viert kun je een paar dingen concluderen: zonder de film was ‘American Psycho’ geen cultureel begrip geworden, en de film heeft de tijdsgeest beter weerstaan dan de roman. Het boek is best wel taai. Maar de slaperige reclamestijl van de beelden, met hun steriele overbelichte interieurs aan de ene kant, en hun vervreemdende zweterige camerahoeken aan de andere, doet sterk denken aan Instagram-esthetiek en AI-beelden van nu: onwerkelijk.

Neem alleen al die grijns van Bateman – de film is een ode aan de ‘smirk’ – ziet die er niet uit alsof hij een extra rij tanden in z’n mond heeft? Te breed, te veel. Kortom, net alsof je favoriete afbeeldingengenerator er ook niet helemaal raad mee wist. Terwijl Bateman in de manosfeer met een al dan niet ironische en tegelijkertijd bewonderende knipoog wordt bekeken, is hij daarbuiten verworden tot kopie zonder origineel.

Delen

Mail de redactie

Brigitte Bardot trekt nog één keer ten strijde. Ze strijdt voor een verbod op slipjacht, een jachtvorm waarbij een meute jachthonden achter één prooi aanrent, tot die is uitgeput, gepakt, of dood neervalt. Voor het eerst in ruim tien jaar verschijnt de Franse actrice, zangeres en algeheel icoon op camera voor een interview met BFMTV.

Vanuit haar huis in Saint-Tropez verklaart Bardot (90) de oorlog aan la chasse à courre, slipjacht met honden. Het is een eeuwenoude praktijk, die nog door een paar duizend Fransen gebezigd wordt. Dat het nog altijd is toegestaan, is vrij uitzonderlijk in Europa: alleen Ierland laat het ook toe. Het concept van de slipjacht leeft nog wel, ook in Nederland: ter vervanging van de prooi wordt een reukspoor ingezet. Bardot noemt de jachtvorm „barbaars en onmenselijk”. Ze is niet de enige actievoerder, in 2023 bijvoorbeeld riepen ruim vijftig Fransen in Le Monde op tot afschaffing van de jachtvorm, vanwege de „chaos en terreur” die er mee gepaard gaat.

Ludieke acties werken

Na haar filmcarrière, de laatste film maakte ze in 1973, wijdde Bardot zich een halve eeuw aan dierenactivisme. Ze weet: ludieke acties werken. En dus stuurde ze maandag gehoorapparaten naar president Emmanuel Macron, naar de premier en naar parlementsleden, vergezeld van een brief waarin ze oproept tot de afschaffing van de hondenjacht. „De stichting Brigitte Bardot biedt u de mogelijkheid om naar haar verzoeken te luisteren”, staat op de doosjes van de apparaten. Ze vindt dat de regering haar, na vijftig jaar dierenbelangenbehartiging, „op zijn minst” deze overwinning moet gunnen. Ze denkt dat ze gaat winnen, zegt ze, „dit is mijn laatste gevecht.”

Bardot betuigde in het interview, dat maandagavond werd uitgezonden, ook steun aan acteur Gérard Depardieu in de aanloop naar de uitspraak in zijn zaak. Dinsdag werd hij veroordeeld voor aanranding. De voormalige actrice is getrouwd met een oud-adviseur van Jean-Marie le Pen – de oprichter van Front National – en meermaals veroordeeld wegens racistische en discriminerende uitspraken.

Delen

Mail de redactie

Opnieuw speelt Daniël Arends (45) twee los van elkaar verkochte voorstellingen op één avond. Dat High Class Bitch en Had ik maar nooit zo aardig gedaan inhoudelijk en kwalitatief weinig van elkaar verschillen is een sterk staaltje en geen kanttekening. Arends weet met gemak twee interessante vijf kwartier te vullen over hoe verwende westerlingen denken dat ze overkomen meestal het tegenovergestelde is van hoe ze dáádwerkelijk overkomen.

In High Class Bitch onderzoekt hij verschillende manieren hoe men probeert uit te dragen dat het zogenaamd te gek met ze gaat. Doorzichtig vindt Arends mensen die in koffiezaken succes en vrijheid proberen uit te stralen met draadloze oordopjes, laptops en ‘zelfverzonnen nepwerk’. Hoe meer wordt gedaan aan een mooie buitenkant, des te meer ziet Arends de weinig fraaie binnenkant. Vurig en grappig bespreekt hij het menstype dat met zijn ‘kledingstijltje’ wil communiceren dat het een boeiend en geslaagd leven leeft. En kleding als uitdrukking van wie je bent? „Dat vind ik zo gaaf”, sneert Arends sarcastisch over mensen met deze mening: „Mensen die hun ijdelheid proberen te verantwoorden met een nóg ergere vorm van ijdelheid.”

Bijzonder is hoe Arends schijnbaar achteloos allerlei afwisselende paden inslaat die uiteindelijk allemaal op hetzelfde blijken uit te komen: iedereen heeft een afweermechanisme. Wapens waarmee je hoopt te voorkomen dat mensen recht je ziel in kijken. Scherp analyseert hij een collectieve angst die we aan het zicht proberen te onttrekken: de angst om niet als individu gezien te worden, zonder te beseffen dat het juist de groep is die je laat wegkomen met een treurige levensinvulling.

Of wil je écht als individu beoordeeld worden, aldus een schampere Arends? Misschien op het feit dat je te verwend was om ooit ergens goed in te worden, snel kinderen nam om jezelf te redden en hen nu met hun iPad laat wegrotten? Bijtend somt Arends meer van dit soort ‘glorieuze prestaties’ op „waarvan het écht zonde zou zijn als je die met anderen zou moeten delen”.

Dekmantel

In Had ik maar nooit zo aardig gedaan richt hij zich op de taal waarmee we onze innerlijke leegtes wat fraaier vorm proberen te geven. Arends constateert hoe men zich bij wijze van dekmantel gretig een aandoening laat aanpraten . Al dat gepraat over geluk, verbinding en empathie lijkt lief en aardig, maar Arends vindt het betekenisloos. Heilzamer is om anderen niet verantwoordelijk te maken voor je eigen geluk.

Interessant is ook wat Arends zélf probeert te beschermen. Naar eigen zeggen is hij bang voor publiek en mensen, maar dat blijkt vrijwel nergens uit. Hij is immers ad rem, vilein en kan lullen als de beste. Kwaliteiten die je kan gebruiken om ongevoelig en onverschillig over te komen, maar ook als schild om te verbloemen dat je eigenlijk het tegenovergestelde voelt. Extreem sarcasme en een pose vol desinteresse zijn Arends’ wapens om te verhullen dat hij zich nooit heeft thuisgevoeld in deze wereld.

Het is aandoenlijk om te kijken naar iemand die het liefst zijn wapens laat zakken, maar zichzelf tegelijkertijd wil wapenen tegen sentimentaliteit

Uit de twee voorstellingen rijst een beeld op van iemand die wanhopig op zoek is naar oprecht contact in een wereld waarin „iedereen de hele tijd een toon in zijn stem heeft alsof hij te gast is in een podcast”. Het is leuk hoe Arends nepcontact op het podium probeert te vermijden door beide voorstellingen te beginnen met gesprekjes met het publiek: want weinig is onnatuurlijker dan een zaal binnenkomen en meteen beginnen met een serie ingestudeerde grapjes. Grappig en venijnig fileert hij de illusie van echt contact bij cabaret: „Ik ga nu naar dat glas water lopen, een slok nemen, en het geluid maken dat cabaretiers dan altijd maken van: ‘Oh, ik kom er in dat glas opeens op wat ik hierna ook alweer wilde zeggen.’”

Authentiek

Het klinkt wrang als Arends vertelt hoe een vriend hem vroeg iets kwetsbaars over authenticiteit niet in zijn voorstelling te verwerken. „Daar is echt niemand in geïnteresseerd”, had Arends hem toen geantwoord. „Mensen willen gewoon grappen horen.” Het is ironisch en tragisch dat Arends veel mooie en rake dingen over liefde en eenzaamheid vertelt, maar dat het publiek hem vermoedelijk blijft zien als bijzonder grappige maar ook cynische zak. Menselijk tekort zit al snel in de weg om je hart helemaal te kunnen openstellen voor Arends, die vaak impliciet communiceert: ‘Je kan wel meegaan in mijn gedachten, maar uiteindelijk geef ik je hoogstwaarschijnlijk een keiharde trap onder je reet.’

Het is aandoenlijk om te kijken naar iemand die het liefst zijn wapens laat zakken, maar zichzelf tegelijkertijd wil wapenen tegen sentimentaliteit. Ontroerend is het als Arends uiteindelijk je vertrouwen wint en zegt diep mededogen te hebben met ieders pogingen om te laten zien dat ze simpelweg bestaan: „Ik weet namelijk dat het jouw schuld niet is dat je hier bent.”

Delen

Mail de redactie

Hij is de „ongekroonde koning van de brushes”, de slagwerker die al in 1953 in het vak kwam. Ja, brushes hoorden we volop, de zachtere, intieme klank in de jazz die ontstaat door met waaiervormige stokken over de trommels te ritselen, zelfs zangrijke melodielijnen te vormen. Daarin is drummer John Engels (90) een meester, decennia lang. In het Amsterdamse Bimhuis vierde hij zondag 11 mei met vooraanstaande jazzmusici zijn negentigste verjaardag.

De muzikant geldt als een van de bekendste slagwerkers van Nederland, een naam die hij tijdens het ruim twee uur durende jubileumconcert John Engels 90 meer dan waar maakte. Aan pauzes doet hij liever niet, dus het rijk geschakeerde optreden met ballads, blues, jazzsongs en enkele fiks-hoekige bebopnummers klonk als één geheel, toegewijd aan Engels’ drumstel, genereus gebracht door musici als Jan van Duikeren (trompet), Tobias Nijboer (bas), Joost Swart en Juraj Stanik (piano).

Engels verliet met luchtige tegenzin zijn plek achter het drumstel om een enkele keer naar voren te komen: om een verjaardagstaart met kaarsjes uit te blazen bijvoorbeeld, maar vooral om de Lifetime Achievement Edison in ontvangst te nemen uit handen van trompettist Van Duikeren. Deze prijs, aan Engels voor de eerste keer uitgereikt, is geen juryprijs maar een op voordracht van musici. Voorwaarde is dat de artiest 35 jaar professioneel is en moet beschikken over „een gedegen oeuvre en een bijzondere live-reputatie”.

Het wonder van Engels’ stijl is dat hij, behalve ritmes, ook melodieën op slagwerk creëert

Engels was betrokken bij meer dan 250 plaatopnamen en trad op met jazzgrootheden als Stan Getz, Boy Edgar, Nina Simone, Chet Baker (tijdens diens fameuze tournee Chet Baker in Tokyo, 1987), Elvin Jones, Johnny Griffin en ook met chansonnier Ramses Shaffy. Zelf maakte hij deel uit van de hardbopband Diamond Five, de beroemdste Nederlandse jazzband uit de jaren vijftig en zestig, en het Trio Louis van Dijk.

Vingertoppen

Voor Engels geldt nóg een lofprijzing, aldus de Lifetime Achievement: „Groots en inspirerend”. Als eerbetoon aan Diamond Five klonk Johnny’s Birthday, een van de traditionals. Jazzvocalist Francien van Tuinen zong haar vertaling van Tenderly van Sarah Vaughan als Teder licht. „Niet speciaal opgedragen aan John”, zoals ze zei, maar toch: ‘teder’ was het sleutelwoord van deze verjaardagssessie. Het wonder van Engels’ stijl is dat hij, behalve ritmes, ook melodieën op slagwerk creëert. Niet met brushes alleen, ook met stokken, al dan niet met vilten kop, en zelfs zijn vingertoppen langs de cymbals (bekkens).

Vaak nam hij het initiatief en leidde hij met een geweldige beat ‘tsjikke boem’ (zoals hij het zou noemen) een nieuw nummer in. Want dat wilde hij: niets dan spelen. Ongeveer de enige woorden die Engels sprak waren over zijn Solar-drum, waarop hij een halve eeuw speelt: „Die is tijdloos, net als ik.”

Met saxofonist Candy Dulfer swingden Engels en zijn band volop, met scherpte en energie. Zijn partner Liz Horvath, zangeres van easy swing, bracht het slotlied, What A Wonderful World, begeleid door piano, sax, trompet, bas en de drums van Engels: vitaal en energiek. Engels zegt vaak dat hij, als hij speelt, in een andere dimensie verkeert, dat bewijst hij op ongebroken wijze telkens weer.

John Engels 90. Gehoord 11/5 Bimhuis, Amsterdam. Met o.a. John Engels, Jan van Duikeren, Candy Dulfer. Info: bimhuis.nl

Delen

Mail de redactie