Category: Cultuur uitgelicht

Ah, Braziliaanse dans! Opzwepend, ritmisch, soepel en sensueel, kortom heerlijk om te zien, zalig om te doen. In ons kille landje warmen dansliefhebbers en amateurdansers zich al jaren aan populaire Braziliaanse dansvormen als salsa, samba, zouk, lambada, axé, forro en capoeira. Over de theaterdans van Brazilië vernamen we echter lange tijd weinig tot niets in Nederland. Een enkele keer bezochten grotere gezelschappen van enige naam theaters in de grote steden en er kwamen ook Braziliaanse aspirant-choreografen naar de School voor Nieuwe Dansontwikkeling, van wie sommigen in Nederland bleven hangen. Maar hedendaagse dans úít Brazilië? Die leek bijna niet te bestaan.

Tot er ineens een hele nieuwe generatie dansmakers bleek opgestaan. Ze duiken op tijdens internationale festivals, nu dus het Holland Festival, met enerverende choreografieën die sterk zijn geworteld in de veelheid aan culturen waaruit de Braziliaanse maatschappij is samengesteld. Zo houden de nieuwe dansmakers hun samenleving een spiegel voor. Samen-leving is misschien een iets te mooi woord voor een land dat wordt doorsneden door duidelijke, soms bijna ondoordringbare scheidslijnen die alles te maken hebben met afkomst, huidskleur, geografie en sociaal-economische status.

Die verdeeldheid blijkt ironisch genoeg een vruchtbare voedingsbodem voor dansvoorstellingen die bol staan van maatschappelijk activisme, politiek pamflettisme, anti-racisme, dekolonisatie, erfgoedonderzoek, aangrijpende zelf-expressie of empowerment. Soms verbazingwekkend ongefilterd, maar ook gestileerd tot mystieke rituelen of surrealistische taferelen en vaak met een enorme fysieke energie die niet is ingesnoerd door een technisch systeem.

Miskramen

In het Holland Festival geeft danseres-choreografe-fotografe Flavia Pinheiro in de solo The Unborn op een emotioneel herkenbare en ontroerende manier vorm aan het verdriet van haar moeder, die haar leven lang rouwde om de kinderen die zij door miskramen verloor. Haar dochter Flavia voelde die maar al te aanwezige last van afwezigen al van jongs af. Pinheiro, die in Amsterdam woont en werkt, kruipt en kronkelt in The Unborn door een duistere tussenwereld vol mysterieuze geluiden en stemmen in een poging contact te leggen met de geesten van die nooit geboren kinderen, alle nooit geboren kinderen én die van de kinderen die ook nooit geboren zullen worden.

Spiritualiteit tekent ook de solo van de Braziliaans-Franse danseres en antropologe Ana Pi die haar lichaam in The Divine Cypher in bezit laat nemen door de geest van experimenteel cineaste Maya Deren. Net als Pi deed deze vrouw onderzoek naar Haïtiaanse danstradities. Met urban dance, voodoo en scifi creëert Pi beelden waarin ze heden, verleden en toekomst verweeft tot een fascinerend ritueel.

Animisme

De spiritualiteit die de Braziliaanse dans vaak kleurt – animisme en contact met de geestenwereld – is terug te voeren op de oorspronkelijke culturen van Zuid-Amerika en de cultuur die de tot slaaf gemaakte Afrikanen meebrachten. Lange tijd werden die als minderwaardig gezien door de Europees georiënteerde elite. Die waardeerde en steunde (mondjesmaat) vooral ballet, bij uitstek een ‘witte’ kunstvorm, of stijlen die geschoeid waren op de klassieke techniek, verweven met Braziliaanse traditionele vormen. Deze groepen, onder andere Companhia Deborah Colker, Grupo Corpo en Balé da Cidade de Sao Paolo, bezochten ook Nederland.

President Lula da Silva zorgde voor een herwaardering van inheemse kunstenaars

Pas rond de millenniumwisseling kreeg de hedendaagse dans momentum, niet in de laatste plaats dankzij de cultuurpolitiek van de socialistische president Lula da Silva. Hij zorgde voor een herwaardering van inheemse kunstenaars en stimuleerde cultuurparticipatie in de favela’s, ook als vreedzaam wapen tegen het bendegeweld daar. Daarmee legde hij de basis voor een nieuwe generatie makers die creëert vanuit een enorme urgentie. Zo ontstond een kleine Braziliaanse golf in de dans, uma onda Brasileira. Ook de rest van de wereld maakte zo kennis met onder anderen Marcelo Levi & Lucía Russo, Bruno Beltrão, Lia Rodrigues en Alice Ripoll en nog veel meer kleinere groepjes van hiphoppers en autodidacten. Sommigen van hen, Rodrigues en Ripoll bijvoorbeeld, zijn afkomstig uit de witte middenklasse maar kiezen welbewust voor de weerbarstige werkomgeving van de favela’s, waar een enorm reservoir aan danstalent staat te trappelen om armoede en geweld te ontvluchten via de dans.

Anarcho-choreografie

Grupo Cena 11, maker van de grote dansvoorstelling in het Holland Festival, heeft een iets andere geschiedenis. Het gezelschap van Alejandro Ahmed ontstond al eerder, in 1995, maar deze ‘punkers van de Braziliaanse dans- en performancescene’, zoals hun bijnaam luidt, liet met radicale, experimentele benadering van dans zien dat verandering in de lucht zat. Ahmed creëert multidisciplinaire werken waarin technologie, AI, film, taal en tekst een belangrijke rol spelen. Zelf noemt de choreograaf zijn werk ‘anarcho-choreografie’. Verrassend genoeg heeft de groep nog maar weinig in Europa opgetreden (in Nederland alleen in het reizende festival Ervaar Daar Hier), terwijl het experimentele karakter prima aansluit bij de Europese dans.

De thematiek van Ahmeds Holland Festivalvoorstelling Eu não sou só eu em mim (‘Ik ben niet alleen ik in mijzelf’) is weliswaar universeel, maar Braziliaans van inspiratie: in O Povo Brasileiro (Het Braziliaanse volk) werpt antropoloog Darcy Ribeiro vragen op over identiteit en cultuur in een smeltkroesnatie als Brazilië. Met de ‘onzuiverheid’ van de vorm – Ahmed goochelt met minimal dance, Afrikaanse en Braziliaanse dans, pianomuziek, elektronische klanken, lichteffecten en tekst – demonstreert de choreografie de pluriforme Braziliaanse maatschappij waarin niemand een enkelvoudige identiteit heeft en al die identiteiten in relatie tot anderen voortdurend in verandering zijn. De dansers, die aanvankelijk als eilandjes opereren, komen langzaam bijeen.

Met de komst van Jair Bolsonaro leek het gedaan met de opkomst van de hedendaagse dans in Brazilië. Bolsonaro schafte zowel het cultuurministerie als de weinige subsidies die er waren af, waarna Covid-19 nog meer hindernissen opwierp. Na de verkiezingen van 2022 echter trad Lula da Silva opnieuw aan als president. De zon begon weer te schijnen voor de Braziliaanse dans, die ongetwijfeld weer zal opbloeien.

Delen

Mail de redactie

Een vastgelopen videospel: dat is misschien de meest adequate manier om Signal to Noise te omschrijven. Als Sims die geen heldere instructies hebben gekregen lopen de performers over het podium. Soms staan ze verloren voor zich uit te kijken; soms storten ze zich met overgave op loze handelingen (de vloer boenen en verschillende pruiken opzetten zijn favoriet). Zelf praten doen ze niet: in plaats daarvan playbacken ze de onsamenhangende, zich almaar herhalende tekstfragmenten die door AI-stemmen worden uitgesproken. Ze proberen de stemmen uit, maken die zich eigen en geven ze aan elkaar door, opnieuw en opnieuw, tot je je als toeschouwer meegezogen voelt in een hallucinatoire trip.

Op zaterdagavond 20 april – de tweede keer dat theatergezelschap Forced Entertainment de show in Frankfurt ten tonele brengt – zijn niet alle toeschouwers bereid die trip uit te zitten. Voor het doek valt hebben een paar van hen de zaal al op hun tenen verlaten. Des te harder klinkt het slotapplaus van de toeschouwers die zich tot het eind hebben laten overdonderen door de ongrijpbare show.

Messy

Met een verdeelde ontvangst is de Britse theatergroep inmiddels wel bekend. Het experimentele gezelschap (dat in 2016 de prestigieuze Ibsen Award ontving voor zijn „voortdurend verrassende” werk) vergaarde sinds zijn oprichting in 1984 een spraakmakende reputatie in binnen- en buitenland, met onder meer voorstellingen waarin het individuele leden van het publiek voorspelde hoe die zouden overlijden (First Night) of alle werken van Shakespeare naspeelde met huis-tuin-en-keukengerei, zoals peper- en zoutvaatjes (Complete works). Baanbrekend, tegendraads, anarchistisch, chaotisch, messy, briljant… Pers en publiek kunnen al veertig jaar discussiëren over alle ontregelende performances die de groep heeft neergezet.

Veertig jaar: dat vraagt om een terugblik. In een Frankfurtse hotellobby vertellen performers Cathy Naden en Claire Marshall over vier decennia aan deconstructie en over Signal to Noise, dat ze maakten ter viering van de net behaalde mijlpaal. Met die jubileumvoorstelling zullen ze in totaal negen steden bezoeken, met Amsterdam als eindstation.

Frankfurt is de tweede halte. Daar treffen we elkaar op zondagochtend, als de nabijgelegen cafeetjes gesloten blijken te zijn en het hotel waar het gezelschap logeert overblijft als beste optie om het gesprek te voeren. Dus dat doen we: middenin de lobby, met zwarte koffie die Naden op haar hotelkamer heeft gezet en op de achtergrond een afspeellijst waarin landgenoot Adele de boventoon voert. We proberen onze aandacht af te wenden van jaren tien-pophit ‘Rolling in the Deep’ wanneer we verder terug duiken in de tijd. Terug naar de jaren tachtig, naar het Engeland van Thatcheriaans conservatisme en rebelse post-punk, toen de groep bij elkaar kwam in de samenstelling die nu nog steeds het hart van Forced Entertainment vormt.

Doe-het-zelf

Naden studeerde in die tijd Engels en theater aan de Britse Exeter University, net als Tim Etchell (nu artistiek leider van het gezelschap) en Richard Lowden (ontwerper). Naden: „De theaterafdeling van Exeter was toen vrij uniek, omdat al het werk daar praktijkgericht was. Per semester maakte je stukken in reactie op de ideeën en werkwijzen van figuren als Brecht of Tsjechov. Als studenten groeiden we op met het idee dat we niet gewoon toneelstukken wilden spelen, maar ons eigen werk wilden maken, waarmee we het aardse leven wilden onderzoeken.”

Vanuit die maakdrang richten Etchell en Lowden een theatergezelschap op, en beginnen ze vrienden te rekruteren om mee te doen. Studiegenoten Cathy Naden en Robin Arthur sluiten zich al gauw aan bij het eigenzinnige groepje en spelen mee in de allereerste productie van Forced Entertainment: Jessica in the Room of Lights, een performance over een bioscoopmedewerkster wier leven vermengd raakt met de films die ze kijkt op haar werk. De voorstelling zet de toon voor de shows die de groep de daarop volgende jaren zal maken, met het gebruik van vooraf opgenomen stemmen, zelfgemaakte soundtracks en een gefragmenteerde in plaats van lineaire manier van verhalen vertellen.

Als ik naar een performance ga wil ik voelen dat me iets overkomt, iets dat niet echt uit te leggen valtClaire Marshall

„We waren niet geïnteresseerd in traditioneel theater”, zegt Naden nu. „En we voeren nog op de nagolven van de hele punk-era, met het idee dat creatieve mensen gewoon konden do it yourself-en, en van een soort ongepolijste kwaliteit juist een deugd konden maken.”

Wanneer ook studiegenoot Terry O’Conner zich bij de groep heeft aangesloten, trekt het vijftal noordwaarts, naar een stad die de theatermakers aantrekt door haar links-socialistische statuur: Sheffield, nog altijd het thuishonk van Forced Entertainment. Daar voelt Claire Marshall zich direct thuis bij de doe-het-zelf-mentaliteit van het nieuwe gezelschap. „Wij doen alles”, zegt Marshall. „Van het maken van werk en het bouwen van sets tot het rondrijden van het busje en het in- en uitladen van gereedschap. En we werken allemaal samen. Er is geen hiërarchie.”

Deconstructie

Juist dat gebrek aan hiërarchie vormt, samen met de Britse hang naar literair theater à la Shakespeare, volgens Marshall en Naden de reden voor de wat moeizame omgang met theatercritici uit hun thuisland. „Engeland heeft coöperatief werken nooit echt omarmd. Het is gevaarlijk wanneer mensen macht hebben, en wij zijn heel gelijk in de groep. Heel egalitair. Hè”, zegt Naden, terwijl ‘Rolling in the deep’ nog harder dan voorheen begint te spelen, en ze werpt een blik op de hotelbediende achter de balie. „Hij heeft het opnieuw aangezet. Het is zijn favoriete track, denk ik.” Ze schiet in de lach wanneer Marshall haar vurig aanvult: „Waarom moet het überhaupt aan staan? Ik heb het gevoel dat ik in heel Frankfurt word achtervolgd door dezelfde shitty soundtrack.”

Gelukkig voor Marshall en Naden hoeven ze op dat moment nog maar één voorstelling te spelen in Frankfurt, voordat ze met Signal to Noise kunnen doorreizen naar Berlijn. In hun jubileumvoorstelling zit veel spelplezier, vertelt het tweetal. De inzet van kunstmatige stemmen valt precies in hun straatje. „We geven de taal op een bepaalde manier weg”, zegt Naden. „Alsof je spreekt zonder volledig te claimen wat je zegt.” Marshall: „Daardoor word je er continu aan herinnerd dat je naar een performance aan het kijken bent, en dus dat je in het theater zit. Die afstand tussen de performers en hetgeen dat ze performen – dat is deconstructie.”

Open einde

Dat verlangen om vraagtekens te plaatsen bij authenticiteit is kenmerkend voor Forced Entertainment, dat er (in Nadens woorden) altijd van heeft gehouden „de scheurtjes in een performance te laten zien.” Om dat jaar na jaar op verrassende manieren te blijven doen, gaat Forced Entertainment geregeld samenwerkingen aan met andere theatermakers, en speelt het gezelschap met schaal, duur en locatie. Ze betraden grote en kleine podia, maakten shows van zes en vierentwintig uur, speelden voorstellingen in kelders en tourbussen. En nog steeds blijven de nieuwe ideeën komen.

„Ik denk dat dat allemaal verbonden is aan hoe we verkennen wat theater kan zijn”, zegt Marshall; „wat wij wíllen dat theater is.” En theater, dat is voor Forced Entertainment een plek om uit te drukken wat het betekent om mens te zijn, ook al valt daar geen eenduidige definitie van te geven. Wie weet verklaart dat ook deels de raadselachtige aard van voorstellingen als Signal to Noise.

„Als ik naar een performance ga wil ik voelen dat me iets overkomt”, zegt Marshall, „iets dat niet echt uit te leggen valt.” Naden knikt. „Het gaat ons om vragen opwerpen, liever dan ze beantwoorden. Ik denk dat dat het leven beter weergeeft”, zegt ze. „Het heeft een open einde, nietwaar?”

Delen

Mail de redactie

De VARAgids vroeg fotograaf Bob Bronshoff in september 1999 of hij Youp van ’t Hek een dag wilde volgen. De cabaretier was druk met try-outvoorstellingen van Mond vol tanden, zijn derde oudejaarsconference. Of Bronshoff de lezers een blik achter de schermen wilde geven.

Bronshoff (66), een boomlange theater- en portretfotograaf, kende Van ’t Hek oppervlakkig. Hij had hem weleens geportretteerd. En hun kinderen zaten op dezelfde school; bij het schoolhek groetten ze elkaar. Toen Bronshoff een jaar vóór de VARAgids-opdracht een boek over De Dijk publiceerde, een beeldverslag van twee jaar optrekken met de populaire popband, complimenteerde Van ’t Hek hem. „Ik ga jou ook nog eens volgen”, antwoordde Bronshoff toen bij wijze van grap.

Een grap met voorspellende waarde. Het dagje meelopen met Youp kreeg direct een vervolg. VARAgids-hoofdredacteur Daan Dijksman was zo tevreden over de ingeleverde beeldreportage dat hij Bronshoff vroeg om Van ’t Hek ook te fotograferen in de resterende drie maanden tot de oudejaarsconference. Twaalf weken lang, tot de millenniumwisseling, verscheen er steeds een Youp-foto in de tv-gids met daarbij een dagboekachtige aantekening van de cabaretier.

Een serie die naadloos overging in Bob & Youp, een wekelijkse rubriek op de voorlaatste pagina van de VARA-gids. Van ’t Hek liet zich steeds verrassen door een foto van Bronshoff en maakte daar al associërend een tekst bij. Pas na bijna duizend afleveringen stopte de rubriek eind 2018.

Bronshoff was al snel Van ’t Heks huisfotograaf geworden. De affiches en programmaboekjes, de portretten voor de omslagen van zijn gebundelde NRC-columns, het 200ste optreden in Carré, de gein op en achter het podium, gezamenlijke reizen door Europa – Bronshoff legde het allemaal vast.

Het resulteerde is een harde schijf vol foto’s. Van ’t Hek met zijn helden Toon Hermans en pianist Alfred Brendel. Met Sonja Barend, Marco Borsato, André van Duin, Adriaan van Dis, Freek de Jonge, Johan Cruijff, Sjaak Swart enzovoort enzovoort. Als Bronshoff door de duizenden foto’s op zijn pc scrollt vraag je je onwillekeurig af of er ook BN’ers zijn die niet samen met de cabaretier zijn geportretteerd.

Ze kunnen het goed met elkaar vinden, zegt Bronshoff. „Ik mag Youp graag en hij is lekker duidelijk over onze samenwerking. Hij zegt: ‘Ik moet goede grappen maken en jij goede foto’s.’”

Bronshoff zegt hij zijn beste foto’s maakte als Van ’t Hek zich niet bewust was van de camera. „Acteren kan hij goed, poseren niet. Maar als Simon [Youps toneelmeester] in de coulissen vlak voor een voorstelling ‘go’ tegen hem zegt zie je Youp iemand anders worden: de cabaretier die de zaal gaat inpakken. De foto’s die ik dan van hem maak zijn altijd goed.”

Delen

Mail de redactie

Joost Klein kon bij zijn vertrek naar Malmö in Zweden zijn ergernis erover slecht verhullen: hij was er niet blij mee dat de repetities van het Songfestival nu al een beetje zichtbaar zullen zijn. Het verpest het verrassingseffect van zijn act – precies waar Kleins performance altijd op leunt. Liever houdt hij alles geheim. „Je gaat een goochelaar toch ook niet al bij de repetities filmen?”, vraagt hij voor de camera op Schiphol.

Het zijn spelregels waar de autonome Friese artiest de komende anderhalve week mee om zal moeten gaan. Het Eurovisie Songfestival is een mediacircus. Een alomtegenwoordig internationaal muziekfestijn dat zowel vooraf als tíjdens breed uitgemeten wordt op socials, blogs en fansites. En dan laait vanaf zondag het Eurovisievuur pas echt hoog op, bij de officiële opening van het 68ste Eurovisie Songfestival met 37 deelnemende landen.

Dinsdag is de eerste halve finale met vijftien landen. Dan is donderdag de tweede halve finale – die van Joost Klein. Op de meest gunstige positie van de avond, als laatste, komt hij voor Nederland uit.

Je kunt hem intussen uittekenen in zijn helblauwe pak met die exorbitante schoudervullingen en het witte haar. Al blijkt er ook een zwarte ‘reisvariant’ te zijn. Afgelopen dinsdag deed hij in de Malmö-Arena zijn eerste repetitie. Een half uurtje mogen de deelnemers het grote podium verkennen, goed voor het drie keer doornemen van de song. Sommige artiesten stoeien met het decor, proberen hun showkleding uit. Er kan dan nog aan de act gesleuteld worden.

Pers is nog niet welkom. Maar via het officiële Eurovision-kanaal op TikTok en Instagram sijpelden fragmenten door. Klein leek zijn kaarten nog voor de borst te houden met een nog wat knullig-sobere staging zonder spraakmakende visuals. Van zijn twee kompanen was Appie Mussa verkleed als een pluizige blauw-gele vogel en de Stuntkabouter stond met een sterrenbloesje achter een draaitafel/monitor met veel draden. En er dansten twee dansers mee in witte joggingpakken met achterop Europese Unie-sterren.

Songfestivalcommentator Cornald Maas bevestigde op X meteen dat een paar visuele verrassingen nog niet zijn vrijgegeven. Dat Klein zijn besmettelijk-energieke dansvirus opvallend zal doorgeven, leidt geen twijfel. Een dansend gabberleger op de schermen, wie weet?

Alles behalve voorspelbaar

Nog altijd is Kleins ‘Europapa’ het meest gestreamde liedje van het festival. Het nummer is ruim 42 miljoen keer beluisterd op Spotify. Bij de bookmakers is hij na de eerste repetitiebeelden van de derde naar de vierde plaats gezakt, na Zwitserland, Kroatië en Italië.

Een drieminutenact „die ieder een plezier zal doen met de energie van hun vriendschap”, zei creative director Gover Meit (bekend geworden als cabaretier Stefano Keijzer), vorige week aan de talkshowtafel van Sophie Hilbrand. Verzoeken, ook van deze krant, om een lang interview met Joost Klein worden al maanden afgeslagen.

De prettig gestoorde omarming van nostalgie is typisch Joost Klein

Volgens hem trainde Klein dag in dag uit voor zijn performance met zijn vrienden. Ook had Meit niet eerder zo intensief aan een enkel project gewerkt. Als „vader voor zijn creatieve kinderen” herkent hij in hen onaangepast gedrag en originaliteit, „hoe ze met hun eigen creativiteit de wereld in zijn gekomen”. Hij noemt Joost Klein daar een genie in.

De inzending van Nederland voor het Eurovisie is dit jaar alles behalve voorspelbaar. Het succes van ‘Europapa’, een blijmoedig Eurodance-nummer dat gaandeweg ombuigt naar in snellere ritmes stotende happy hardcore (een dancestijl die in Nederland in de jaren negentig groot werd) is dan ook meerdelig.

Retroliefde & TikTok-brein

„Het is toen, met de tijdgeest van nu. Met een TikTok-brein de 90’s in”, omschreef Joost Klein het nummer bij de presentatie in maart. „Alles komt terug. Alles beweegt in cirkels. Daar ben ik een goede trendwatcher in.”

Zijn prettig gestoorde omarming van nostalgie is typisch Klein in zijn absurdistische muziekshows waarin samples en woordstromen over elkaar heen pletteren. Zijn muziek schuurt soms, maar het heeft ook iets kunstzinnigs. Klein wil dat zijn ‘Europapa’ niet enkel een ludieke feestact is, maar ook persoonlijke diepte heeft.

De videoclip, geregisseerd door Véras Fawaz, heeft veel referenties naar populaire cultuur uit die tijd, van de populaire muziekzenders MTV en TMF, tot de oldskool oude super8-camera, camcorder tot Game Boy.

Klein scheurt op een scootmobiel over de dijk. Gabbers dansen voor molen De Breek in Etersheim, een dorpje in de gemeente Edam-Volendam.

De 26-jarige artiest uit Leeuwarden, een oud-gymnasiast die begon als vlogger en vervolgens rapper werd met melige raps op een bont ritme-arsenaal, houdt van alles waaraan jeugdsentiment kleeft. „Je kunt mij wakker maken om iets van vroeger te laten zien”, zei hij in maart.

Eurodance & Happy hardcore

Nederlandse Eurodance-acts gingen dertig jaar terug de hele wereld over: opgeruimde beats, raps met een cheesy refreintje door een rapper en een zangeres. Denk aan groepen als 2 Unlimited, 2 Brothers on the 4th Floor, Twenty 4 Seven of T-Spoon: megapopulair. En nog steeds op retro-feesten.

‘Europapa’ past volledig in de momenteel heersende nineties revival-trend van muziek, kleding tot series en gadgets. Veertig plus herbeleeft zijn jeugd. En jongeren raken, geheel volgens de cyclische trendgolven, weer geïnspireerd. In dit geval door happy hardcore. Producer Tantu Beats en Klein jatten voor ‘Europapa’ de hele nineties-snoepwinkel leeg aan sounds en invloeden. Neem het geluid van een goedkoop klinkend speelgoedpianootje.

DJ Paul Elstak, die samen met acts als de Party Animals en Charly Lownoise & Mental Theo de happy hardcore groot maakte in Nederland heeft er wel een verklaring voor. „Omdat het je toch blij en vrolijk maakt. Je kan er lekker op los gaan, lekker op dansen. In tijden dat alles niet zo fijn is in de wereld zijn mensen blij als ze even iets leuks horen.”

Troef: 24 seconden gabber

Het intro van ‘Europapa’ („Europe, let’s come together! Euro-pa-pa, Euro-pa-pa. It’s now or neeeever!”) is precies de manier waarop de Duitse rave-artiest Scooter zijn hits inluidde. Maar Kleins grote troef op het Eurovisie-podium is de inbreng van gabber. Voor de zogeheten ‘drop’, als tegen het einde samengebalde muziekspanning fel uiteen knalt, is dj Paul Elstak speciaal gevraagd voor een ‘sausje’. 24 seconden lang (van 2.14 tot 2.38) herleven onder zijn handen oude gabbertijden, met ‘hakkende’ gabbers in de video.

Het gabberstukje tegen het einde is de zogeheten ‘drop’. „Dat moet dan gelijk explosief worden”, vertelt Elstak. „Ik heb die oude gabbersound van mijn nummers als ‘Rainbow in the Sky’ erin gestopt, je gaat natuurlijk een beetje terug in de tijd. De harde kick, dat ouderwetse zaaggeluidje uit de synths, de hi-hats, dat breakbeatje; alles komt weer samen.”

Veertig plus wordt er nostalgisch van. Je hoeft toentertijd niet eens van gabbermuziek gehouden te hebben. Voor de doorsnee mensen is dit wel een rauw, heftig stukje, weet Elstak. „Maar ik zie steeds allemaal van die filmpjes voorbij komen, precies dat ene stukje, dat ze zo allemaal – kinderen én hun ouders – erop staan te hakken in de huiskamers. Heel leuk dat het zo viraal gaat. En goed voor de muziek dat die happy hardcore met zijn oude sounds nog triggert.”

Hij verwacht hoge punten van landen die hardcore omarmen, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk. Spanje, Italië. „Dat zijn allemaal landen waar ik ook regelmatig draai. In Frankrijk heb je ook een hardcore scene. En een beetje in Schotland.”

Hoge ogen op het Songfestival of niet, het regent nu bij Elstak aanvragen om dit soort remixen te maken. Tegen de zomer komt er nog een samenwerking tussen Klein en Elstak plus een grote Duitse naam uit – een geheide hit.

Europapa komt in eigen taal

Tegen de taalbarrière is lang gestreden, maar dat bij het Songfestival een land nog in eigen moerstaal zingt is in het huidige deelnemersveld een zeldzaam gegeven. Wel vaak: de combinatie. Engels met een paar zinnen in eigen taal voor een vleugje authenticiteit.

Van meet af stond vast dat Klein in eigen taal zou zingen. „Ik heb het gedaan zoals ík het vet zou vinden”, zei hij erover. „We hebben veel research gedaan naar Eurovisie-songs. En kwamen tot de conclusie: een eigentaal-inzending vinden wij het leukst.”

Wat de laatste twintig jaar betreft zong S10 in 2022 ‘De Diepte’ (ze werd 11de). Daarvoor in 2010: Sieneke (‘Ik ben verliefd, sha-la-li’, haalde finale niet). Op de edities van 1974, ’75 en ’76 tot 1999 (Marlayne – ‘One Good Reason’) zongen Nederlandse kandidaten uitsluitend in eigen taal.

Van hakken naar emo: het persoonlijke element

Na het stukje hardcore komen de tranen. Dan wordt Klein persoonlijk. Niet voor niets heet het nummer ‘Europapa’ – het is een nadrukkelijke ode aan zijn vader. Het verlies van zijn beide ouders heeft zijn tienertijd getekend. In liedjes geeft hij blijk van dit verdriet, en ook de therapie die het hem kostte om als enigszins stabiel mens door het leven te gaan. Fryslân (2022) werd zijn therapieplaat.

Overvliegende kraaien, een verbrande familiefoto van peuter Joost met zijn ouders. Zijn familiehuis gaat in rook op. Op pianomuziek komen ingetogen slotwoorden: „Mijn vader zei me ooit, het is een wereld zonder grenzen. Ik mis je elke dag is wat ik stiekempjes fluister. Zie je wel pa, ik heb naar je geluisterd.” Het schijnt dat de breekbare performance van de in 2017 Songfestival-winnende Portugese ballade ‘Amar pelos dois’ van Salvador Sobral inspireerde voor komende uitvoering.

Tot slot: Europa verenigd

Klein gaat in zijn lied vele landen af. Hij wil nadrukkelijk het Europese gevoel uitdragen. Niet toevallig zijn dat ook de ‘Big Five’ (Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Frankrijk, Spanje), de landen die het meest bijdragen aan de EBU en een gegarandeerde finaleplaats hebben. Te zien zijn vele Europese vlaggen. Ook zijn pak met de excentriek puntige schoudervullingen is met een beetje fantasie de vorm van een ster.

Het enigszins wankel opgestapelde gebouw met windmolen in de videoclip is een verzameling van plaatsen waar Klein is opgegroeid. Je zou er ook Breugels Toren van Babel in kunnen zien: een verenigd ‘Europa’.

Delen

Mail de redactie