Category: Buitenland

Hij heeft zijn decennialange politieke loopbaan bij ettelijke partijen doorgebracht, voor hij in 2019 toetrad tot Giorgia Meloni’s Broeders van Italië, maar Raffaele Fitto (55) behoorde altijd tot het centrumrechtse kamp. De Italiaanse premier Meloni feliciteerde dinsdag haar partijgenoot met zijn voordracht als uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie, met Cohesie en Hervormingen als verantwoordelijkheden. Meloni beschouwt deze zware portefeuille als „een belangrijke erkenning voor de opnieuw centrale rol die Italië binnen de Europese Unie speelt.”

Fitto was als minister van Europese Zaken ook bevoegd voor het beheer van de miljarden die Italië toebedeeld krijgt vanuit Next Generation EU, het Europese coronaherstelfonds waarvan Italië de hoofdbegunstigde is. Hij neemt deze ervaring nu mee naar Europa, waar hij politiek verantwoordelijk wordt voor het beheer van het hele fonds (ruim 800 miljard euro).

Sinds zijn voordracht als Europees Commissaris, eind augustus, is nog altijd niet duidelijk wie in Rome het beheer van het Italiaanse deel van het fonds voortaan op zich neemt. Bij gebrek aan een gekwalificeerde vervanger – Broeders van Italië is een vrij jonge partij die in korte tijd fors is gegroeid – is het niet uitgesloten dat premier Meloni het beheer van het steunfonds naar zich toetrekt.

Regiopresident

Raffaele Fitto is een goede bekende in de Italiaanse politiek. Hij is nog ‘maar’ 55 jaar – een jonkie naar Italiaanse begrippen – maar al decennialang politiek actief. Zijn vader, Salvatore Fitto, was regiopresident van de Zuid-Italiaanse landstreek Puglia, namens de Democrazia Cristiana (DC), de christendemocratische volkspartij die in Italië jarenlang oppermachtig was. Hij stierf tijdens zijn ambtstermijn door een ongeval. Raffaele was toen 19 jaar. Hij besloot in zijn vaders voetsporen te treden, bij dezelfde partij. Hij bleef bij de DC totdat die begin de jaren negentig door het corruptieschandaal ‘Mani Pulite’ (Schone Handen) uiteenspatte.

Lees ook

Nieuwe Europese Commissie: vier vrouwen in kernteam Von der Leyen, zware posten voor Frankrijk en Italië

Daarna volgden kleinere partijtjes, totdat hij in 1999 werd verkozen in het Europees Parlement, met de steun van Silvio Berlusconi’s partij Forza Italia, waartoe Fitto later ook zou toetreden. Amper een jaar later gooide hij de handdoek in de ring, om net als zijn vader regiopresident van Puglia te worden. Hij was toen 30, de jongste ooit in die functie. In 2008 trad hij als minister voor regionale zaken toe tot de vierde centrumrechtse regering-Berlusconi. Op politiek vlak kon hij het goed vinden met zijn collega-minister, bevoegd voor Jeugdzaken, de toen 31-jarige Giorgia Meloni.

Raffaele Fitto bleef niet gespaard van controverse. In 2006 werd een gerechtelijk onderzoek naar hem geopend, omdat zijn kieslijst 500.000 euro had ontvangen van een zakenman. De beschuldiging luidde dat het ging om steekpenningen. De zakenman zou in ruil het beheer van elf verzorgingstehuizen voor bejaarden in de regio Puglia hebben verlangd. Fitto werd in eerste aanleg veroordeeld tot vier jaar cel, met een vijfjarig verbod op het uitoefenen van een publiek ambt erbovenop. In hoger beroep volgde vrijspraak.

Delen

Mail de redactie

Orhan Pamuk (1952) zag Istanbul gedurende zijn leven veranderen van een stad met minder dan een miljoen inwoners in een metropool met zeventien miljoen zielen. De toestroom van migranten uit het Anatolische binnenland had niet alleen zijn weerslag op de stad zelf, maar ook op de Turkse politiek. Nog altijd vormen de conservatieve nieuwkomers van destijds een belangrijk deel van de achterban van Recep Tayyip Erdogan, die de gevestigde orde van seculiere stedelingen omver wierp.

Pamuks werk voedt zich met deze veranderingen en draait veelal om de ontmoeting tussen stad en platteland, islam en secularisme, Oost en West. Zo gaat zijn roman Sneeuw (2002) over een journalist die onderzoek doet in een provinciestad waar de islamisten in opkomst zijn, duikt Het Museum van Onschuld (2008) in de wereld van Istanbuls op het Westen gerichte stedelijke elite, en kiest Pamuk in het recentere Dat vreemde in mijn hoofd (2014) juist weer het perspectief van de Anatolische migrant die zijn weg probeert te vinden in de grote stad.

Inmiddels is de schrijver de zeventig voorbij, maar zijn geliefde Istanbul is nog lang niet uitveranderd. Inmiddels komen de migranten niet zozeer van het Turkse platteland, maar eeder uit de Arabische wereld, Iran, Afrika en Zuid-Azië. Hun komst zorgt voor steeds meer onvrede, zeker nu de Turkse economie in het slop zit. De Turkse oppositie speelt daar behendig op in en won dit jaar de lokale verkiezingen, maar slaagde er het jaar daarvoor niet in om Erdogan te onttronen.

Hoe kijkt Pamuk naar deze ontwikkelingen? NRC ging met de schrijver in gesprek in zijn buitenhuis op Büyükada, één van de Prinseneilanden op anderhalf uur varen van Istanbul. Terwijl zijn kat een dutje doet op zijn bureau, serveert Pamuk thee op zijn balkon met uitzicht op de Zee van Marmara. Hij is hartelijk en gastvrij, maar al snel wordt duidelijk dat de 72-jarige schrijver het onderhand wel een beetje gehad heeft met journalisten die naar zijn politieke standpunten komen vissen. „Het is niet makkelijk een beroemd schrijver te zijn die geacht wordt de politieke problemen van een heel land te duiden.”

Uw werk laat zien hoe Istanbul door de jaren heen veranderd is. Wat denkt u dat de komst van veel migranten van buitenaf op lange termijn voor de stad zal betekenen?

„Historisch gezien is Istanbul altijd een stad van migranten geweest. Toen de Franse schrijver Chateaubriand halverwege de negentiende eeuw met zijn zeilboot aanmeerde aan de kades van Galata, verwonderde hij zich over alle talen die hij hoorde: Turks, Grieks, Arabisch, Armeens, ga zo maar door. Inmiddels ben ik er zelf aan gewend geraakt om op straat Koerdisch, Arabisch, Perzisch en Russisch te horen. Tegelijkertijd zien we dat een deel van de Turkse bevolking weer van Istanbul naar Anatolië trekt. Dit soort ontwikkelingen horen bij Istanbul. Ik heb er geen radicale politieke mening over en ga het ook niet zitten fêteren. Ik observeer gewoon.”

Veel Turken hebben er wél een sterke mening over. Onvrede over migratie staat inmiddels ook in Turkije hoog op de politieke agenda.

„Dat klopt. Ik vrees dat de tijd dat Turkije toleranter was dan Europa voorbij is. Een jaar of zeven geleden gingen veel mensen nog mee in Erdogans discours dat Syrische vluchtelingen ‘onze broeders’ zijn omdat ze hetzelfde geloof hebben. Nu is Erdogan minder geliefd dan destijds en zie je dat een partij als Zafer Partisi [‘de overwinningspartij’, een kleine extreemrechtse partij die onder meer pleit voor de deportatie van de meer dan drie miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije, red.] populairder wordt. Ze bleven klein bij de lokale verkiezingen dit jaar, maar ik ben bang dat ze op termijn veel groter kunnen worden.”

Geert Wilders deelt op X lovend filmpjes van aanhangers van deze partij…

„Dat zal wel. Hij wil dat Nederland Nederlands blijft, zij dat Turkije Turks blijft. Maar ik heb geen zin om daarover uit te wijden. Ik mag toch hopen dat ik interessant ben zonder het te hebben over Geert Wilders.”

Maar ziet u op dit vlak verbanden tussen ontwikkelingen in Europa en in Turkije?

„Iedereen heeft het over de wereldwijde opkomst van het populisme. Maar wat mij betreft is ‘populisme’ gewoon een eufemisme voor ‘anti-migratie’. Ik geloof niet zo in de mystieke notie van ‘rechts-populisme’ of de stelling dat politici uit deze hoek elkaar allemaal beïnvloeden. Het zijn gewoon politici die tegen immigranten zijn.

„Wel zie ik een ander verband. De onvrede over migratie in Turkije hangt sterk samen met het feit dat de EU een deal met Erdogan heeft gesloten om de vluchtelingen hier in Turkije te houden. Dat is de hoofdreden dat Turkije de meeste vluchtelingen van Europa opvangt. In plaats van dat de EU zelf muren hoeft te bouwen, is Turkije hun muur.”

Hoe verklaart u dat in Turkije de anti-migratiestem in de eerste plaats niet komt van ‘raspopulist’ Erdogan, maar van de oppositie?

„De oppositie gedraagt zich op dit punt opportunistisch, want ze zien dat Erdogan onder vuur ligt vanwege migratie. Mensen zijn boos over de deal tussen Europa en Erdogan. Dat is immers ook één van de belangrijkste redenen dat Europa zwijgt over Erdogans autoritarisme.”

Pamuk pakt zijn aantekeningenboekje erbij. Naast het kopje ‘interview met NRC’ staat de naam Dilruba Kayserilioglu. Deze jonge Turkse vrouw werd halverwege augustus opgepakt omdat ze in een straatinterview op YouTube felle kritiek uitte op president Erdogan en diens aanhangers ‘imbecielen’ noemde. Ze is veroordeeld tot zeven maanden celstraf voor groepsbelediging en wacht nog een proces af voor het ‘beledigen van de president’.

Pamuk: „Ze heeft de naam van de president niet eens genoemd! Ik wilde dit je laten zien omdat het een heel goed voorbeeld is van het gebrek aan vrijheid van meningsuiting in Turkije. Veel kranten en tv-kanalen staan onder regeringscontrole, dus zijn die straatinterviews op YouTube populair geworden. En als iemand daar vervolgens een beetje onvoorzichtig is of zich eerlijk uitspreekt over de economische crisis en het autoritarisme in Turkije, dan gaat zo’n filmpje meteen viral. Het laat zien: iedereen snakt naar de eerlijke woorden van een gewone burger.”

Toch wist de oppositie Erdogan vorig jaar bij de presidentsverkiezingen niet te verslaan. Kwam dat door zijn autoritarisme, of maakte de oppositie ook fouten?

„Ik denk dat de oppositie fouten heeft gemaakt, ja. Als ze de burgemeester van Istanbul of Ankara als kandidaat naar voren hadden geschoven als presidentskandidaat, hadden ze waarschijnlijk een grotere kans gehad om te winnen. In plaats daarvan kozen ze Kemal Kilicdaroglu. Een gerespecteerd man, maar niet de juiste kandidaat.”

Dan, geïrriteerd: „Maar ik heb geen zin om te gaan zitten vertellen wat de oppositie aan het doen is en of dat goed is of niet.

Het is niet makkelijk een beroemd schrijver te zijn die geacht wordt de politieke problemen van een heel land te duiden

Waarom niet?

„Omdat dat niet mijn taak is. Een schrijver spreekt zich uit over waarden, niet over realpolitik. Bovendien merk ik dat je een bepaalde kant op wil met je vragen, dat heb ik vaker met journalisten. Het is alsof jullie de headline van tevoren al klaar hebben.”

Pamuk staat op om meer thee te halen. Eenmaal terug laat hij merken dat hij het liever over musea zou hebben. Het is een favoriet thema van Pamuk, die zijn roman Het Museum van Onschuld omtoverde tot een daadwerkelijk museum in Istanbul waarin objecten tentoongesteld worden die de protagonist aan zijn geliefde doen denken.

Waar komt uw fascinatie voor musea vandaan?

„Ik wilde eigenlijk schilder worden, maar toen ik 22 was heb ik de schilder in mijzelf gedood om romanschrijver te worden. In de tijd dat ik aan Het Museum van Onschuld werkte, kwam de schilder in me weer tot leven. Ik wilde uitbeelden wat ik schreef. Bovendien ben ik een geobsedeerde verzamelaar. Ik heb altijd een sterke genegenheid gevoeld voor objecten.”

Op 28 september komt u in Nederland de Nexus-lezing geven, met als titel ‘Romans, musea en het idee van Europa’. Waarom kiest u dit thema?

„Bij het Nexus-Instituut spreken ze graag over het idee van Europa, en musea zijn volgens mij bij uitstek iets Europees. De drang om te verzamelen is universeel, maar om uit een berg objecten een museum te maken, als een bron van informatie, daar was Europa voor nodig. Het hing samen met de opkomst van het individualisme en die ontwikkeling zie je ook terug in de geschiedenis van de romankunst. In zekere zin lopen de overgang van grote paleizen naar musea en de overgang van epische heldenverhalen naar de meer op het individu gerichte roman parallel aan elkaar.”

In uw eigen Museum van Onschuld hangt juist een manifest waarin u grote Europese musea als het Louvre bekritiseert.

„Ik denk dat musea zich verder kunnen ontwikkelen. Veel monumentale musea in Europa zijn nog altijd gericht op het verhaal van de natie. Dat is jammer, want de alledaagse verhalen van individuen zeggen veel meer over de diepte van onze menselijkheid. Daarom houd ik meer van kleine musea, zoals bijvoorbeeld het Anne Frank Huis in Amsterdam.”

Kunnen we binnenkort een nieuw museum of roman van u verwachten?

„Ik ben altijd bezig met nieuwe ideeën voor een museum, maar begin een beetje oud te worden voor zo’n onderneming. Daarnaast denk ik ook aan een roman over historische branden in Istanbul die de stad veranderd hebben. Maar ik ben ook veel aan het schilderen. Gelukkig is dat op geen enkele manier politiek. Als ik schilder ben ik gewoon aan het genieten. Een beetje zoals een man die onder de douche staat te zingen zonder dat iemand het opneemt en anderen er vervolgens naar gaan luisteren.”

Delen

Mail de redactie

Terwijl de ene drone kilometers door het Roemeense luchtruim vliegt, stort een andere neer in een veld in Letland, ruim dertienhonderd kilometer naar het noorden. Elders in Europa, eerder in het jaar, schendt een gevechtsvliegtuig het Zweedse luchtruim en scheert een kruisraket over het Poolse platteland, onderweg naar Oekraïne. Het aantal ‘incidenten’ waarmee bewoners langs de randen van het NAVO-grondgebied worden opgeschrikt groeit gestaag. Ze hebben één ding gemeen: de inbreuken op het NAVO-territorium dragen allemaal de handtekening van het Kremlin.

Maar 31 maanden na de massale Russische invasie in Oekraïne heeft de NAVO nog geen passend antwoord op deze grensoverschrijdingen. Het NAVO-hoofdkwartier volstaat met de mededeling dat er geen informatie is „die duidt op een bewuste aanval van Rusland op bondgenoten”, al erkent een woordvoerder dat de handelingen „onverantwoord” zijn en „mogelijk gevaarlijk”. Wel groeit de onrust langs de buitengrenzen van het bondgenootschap, in landen als Litouwen, Letland, Polen en Roemenië, waar politieke leiders en militaire experts steeds luider vragen om in te grijpen.

Bij hen dringt de belangrijke vraag op of dit nog steeds incidenten zijn. Afgezwaaide drones? Kruisraketten die met een curve onderweg zijn richting Oekraïne? Of tast Moskou de rode lijnen van de NAVO af en brengt het de westerse reacties nauwkeurig in kaart? En past dit wellicht in het bredere patroon van Russische sabotage-acties en cyberaanvallen tegen de cruciale Europese infrastructuur, of de verstoring van het Europese luchtverkeer door gps-jamming in het luchtruim boven de Baltische staten?

„Dit zijn geen incidenten meer”, is de overtuiging van voormalig luchtmachtkolonel Patrick Bolder, defensie-expert en strategisch analist bij het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). „Het is een dikke middelvinger naar de NAVO. Met dit soort acties kijkt Moskou gewoon hoe ver het kan gaan. Zolang de NAVO-landen niet reageren bevestigen zij het beeld van zwakheid dat Poetin van het Westen heeft. Het enige dat Poetin begrijpt is de taal van de macht. Die taal spreekt het Westen op dit moment niet. Wij zeggen tegen Moskou: je moet dat niet meer doen. Maar iedere keer als het Westen niets doet, lok je de volgende stap uit.”

Artikel 5 van NAVO

Twee jaar geleden hield de wereld de adem in toen een vermeende Russische raket in het Poolse grensdorp Przewodów terechtkwam en twee doden veroorzaakte. Hoe zou de NAVO reageren? Ineens was actueel wanneer Artikel 5 van het NAVO-verdrag in werking treedt; dat stelt dat een gewapende aanval op een of meer NAVO-landen wordt beschouwd als een aanval op alle. Secretaris-generaal Jens Stoltenberg haalde uiteindelijk de kou uit de lucht door te stellen dat het waarschijnlijk om een luchtafweerraket uit Oekraïne ging, en dat er „geen indicatie” was dat het een opzettelijke aanval betrof.

Inmiddels hebben de meeste landen langs de noordelijke, oostelijke en zuidelijke NAVO-flanken vergelijkbare incidenten genoteerd – en de lijst wordt langer. Desondanks blijft het van NAVO-zijde bij waarschuwingen richting Kremlin – anders dan de manier waarop Turkije reageerde in 2015: toen schoot de Turkse luchtmacht een Russisch gevechtsvliegtuig uit de lucht dat zich zeventien seconden in het Turkse luchtruim had gewaagd en tien waarschuwingen had genegeerd. Het leidde tot een fikse verstoring van de relaties tussen de presidenten Poetin en Erdogan, maar een half jaar later, na excuses van Erdogan, spraken de twee weer met elkaar.

Afgelopen weekeinde werd Letland opgeschrikt door een extreem incident. Zaterdag stortte een Russische Shahed-drone met springlading neer in een open veld bij het stadje Rezekne, negentig kilometer van de grens met Wit-Rusland, en ruim vijfhonderd kilometer van de dichtstbijzijnde Oekraïense grens. Volgens luitenant-generaal Leonids Kalnins, commandant van de Letse strijdkrachten, drong de kamikazedrone het luchtruim binnen vanuit Wit-Rusland, onderweg naar een doel in Oekraïne. Voor de goede orde: Letland ligt ten noorden van Wit-Rusland, dat in het zuiden grenst aan Oekraïne.

Janis Sarts, de Letse directeur van het Strategisch Communicatiecentrum van de NAVO, zei deze week op de Letse radio dat Rusland dit jaar zijn „hybride operaties” tegen het Westen aanzienlijk heeft uitgebreid, onder meer door sabotage en bemoeienis met nationale verkiezingen in verschillende landen. Sarts: „Dit buurland is bereid om verschillende soorten hybride operaties tegen het Westen uit te voeren, terwijl [Rusland] tegelijkertijd nog niet klaar is om een ​​oorlog met de NAVO te beginnen.” Rusland wil dus „wel escaleren”, maar „nog geen volledige confrontatie”.

In Letland en zijn buurlanden gingen na het drone-incident dan ook alle alarmbellen af. De Letse president Edgars Rinkevics schreef op X dat hij een toename van het aantal incidenten langs de oostelijke NAVO-flank ziet, waardoor hij pleit voor een „collectief antwoord”. In Litouwen ging minister van Defensie Laurynas Kasciunas een paar stappen verder: hij pleitte woensdag voor snellere besluitvorming bij de patrouilles die NAVO-vliegtuigen boven de Baltische staten uitvoeren, „zodat ze direct kunnen opstijgen en de drones vernietigen”.

Roemeense rivierdorpen

Aan de zuidflank van de NAVO heeft Roemenië al maanden te maken met Russische schendingen van het luchtruim. Veel drone-aanvallen op Oekraïense havens langs de Donau – die de grens vormt tussen Oekraïne en Roemenië – zijn hoorbaar en voelbaar in Roemeense rivierdorpen.

Maar ook hier worden de inbreuken steeds brutaler. Afgelopen zondag stegen in het holst van de nacht, om 02.25 uur, vanaf vliegbasis Borcea twee Roemeense F-16’s op toen een Russische kamikazedrone vanuit de richting van de Zwarte Zee het Roemeense luchtruim binnendrong. Inwoners van Tulcea en Constanta werden gewaarschuwd dekking te zoeken, terwijl de jachtvliegtuigen het projectiel bleven volgen: de drone drong Roemenië dertig kilometer binnen, een record, en vloog ruim een half uur door het luchtruim, meldde het militaire platform Defense Romania. Daarna zette het aanvalswapen koers richting Oekraïne.

Toch wilde Roemenië, dat een grens van 650 kilometer deelt met Oekraïne, de zaak niet op de spits drijven. „Op de grond waren er geen ernstige gevolgen”, bagatelliseerde premier Marcel Ciolacu het incident zondag. „De aanvallen zullen blijven komen. Dat is alles. We hebben een oorlog aan onze grens.” Het Roemeense ministerie van Defensie meldde kort daarna dat bij Periprava aan de Donau brokstukken van een andere Russische drone waren aangetroffen.

Negatieve spiraal

Dat de NAVO zich zo terughoudend blijft opstellen lijkt volgens sommige veiligheidsexperts begrijpelijk om escalatie te voorkomen, maar het kan ook tegen de NAVO-landen gaan werken. „Zelfafschrikking”, noemt HCSS-analist Bolder het huidige beleid van toekijken. „We zijn er bang voor, dus doen we maar niks. Dan kom je in een negatieve spiraal.”

De Russen, stelt Bolder, leren bovendien elke keer wijze lessen, wanneer hun drones het NAVO-luchtruim betreden. „Zij leren waar de vaste en mobiele radarsystemen staan, welke vliegvelden worden gealarmeerd, welke vliegtuigen opstijgen, welke frequenties worden gebruikt in de communicatie, en hoe de Russen die eventueel kunnen storen.”

Net als Bolder denkt ook onderzoeker Fredrik Wesslau van het Stockholm Centrum voor Oost-Europese Studies dat pogingen om escalatie te voorkomen eerder averechts werken. „Het echte risico ligt erin dat Rusland de westerse besluitvorming blijft testen, en dat het Kremlin gelooft dat er bij verdere escalatie geen verzet wordt geboden”, schreef -Wesslau deze week in Foreign Policy.

Net als Litouwen wil ook de Poolse regering meer doen om het Europese luchtruim te beschermen tegen raketten en drones uit Rusland – méér dan de NAVO van plan is. De Poolse minister van Buitenlandse Zaken, Radoslaw Sikorski, vindt zelfs dat zijn land de „plicht” heeft om Russische projectielen neer te halen voordat ze hun luchtruim bereiken, ongeacht de vrees bij de NAVO voor escalatie van de oorlog, zei hij onlangs tegen de Financial Times. „Het lidmaatschap van de NAVO gaat niet boven de verantwoordelijkheid van elk land voor de bescherming van zijn eigen luchtruim – dat is onze eigen constitutionele plicht.”

Polen en Oekraïne kwamen eerder deze zomer overeen te onderzoeken of Polen Russische raketten en drones in het Oekraïense luchtruim kan neerhalen als zij zich in de richting van het Poolse grondgebied bewegen. Secretaris-generaal Stoltenberg was tegen dat idee, omdat het risico dan bestaat dat het bondgenootschap „betrokken raakt bij het conflict”.

Delen

Mail de redactie

Twee teams van vier ruiters stormen op elkaar af op een aangelegde zandvlakte in Astana, de hoofdstad van Kazachstan. Zodra ze elkaar hebben bereikt, beginnen ze vanaf hun paarden aan een worsteling om controle te krijgen over een leren zak. Na een minuut of vijf slaagt een van de ruiters erin zich met de zak los te maken uit de kluwen. Hij gooit hem in een witte cirkel op de grond. Doelpunt, Kazachstan wint, 10.000 toeschouwers gaan uit hun dak.

Kok par, een even ruwe als populaire nomadensport in Centraal-Azië die het midden houdt tussen rugby en polo, is onderdeel van de World Nomad Games, een evenement dat tussen 8 en 13 september wordt gehouden in Astana. Ruim 2.000 atleten uit 89 landen doen mee aan het evenement waar 21 verschillende sporten op het programma staan, zoals jagen met roofvogels, worstelen op paarden en andere vechtsportvarianten.

Politieke spanningen

De World Nomad Games zijn een viering van eeuwenoude tradities. Maar zo traditioneel als de beoefende sporten zijn, zo jong is het evenement zelf. De World Nomad Games werden in 2014 voor het eerst gehouden in Kirgizië, onder leiding van de toenmalige president van het land, Almazbek Atambajev. Hij werkte samen met VN-organisatie Unesco.

Doel: behoud en popularisatie van de Centraal-Aziatische nomadencultuur én de versterking van de politiek-economische relaties. Atambajev nam de Olympische Spelen, in de negentiende eeuw door de Franse filantroop Pierre de Coubertin nieuw leven ingeblazen om Europese politieke spanningen te verminderen, als voorbeeld.

Centraal-Azië heeft een historie van instabiliteit en conflict, ingeklemd tussen grootmachten Rusland en China die de regio beide als invloedssfeer beschouwen. Met de Russische aanval op Oekraïne en de machtsgreep van de Taliban in Afghanistan zijn de spanningen alleen maar toegenomen.

In Centraal-Azië vonden recent clashes plaats aan de grens tussen Kirgizië en Tadzjikistan, en ook de relatie tussen Kirgizië en Oezbekistan is moeizaam. „De World Nomad Games kunnen een basis vormen om samen te komen en spanning weg te laten vloeien”, zegt de Amerikaanse politicoloog Colleen Wood. Zij woonde jarenlang in Kirgizië en promoveerde op de geopolitieke situatie van Centraal-Azië. Een evenement als dit creëert een laagdrempelige mogelijkheid voor regionale leiders om elkaar te ontmoeten, stelt Wood.

De nomadenspelen hebben ook economische betekenis. Centraal-Azië is een regio met enorme bergketens, grote steppes en woestijnen. Infrastructuur is gebrekkig, wat reizen tussen de landen ingewikkeld maakt. Zelfs directe vluchten zijn maar mondjesmaat beschikbaar.

Volgens Wilder Alejandro Sanchez, verbonden aan het Center for Strategic & International Studies in Washington, vormt dit een rem op het intra-regionale toerisme. „Het verkeer tussen de landen in Centraal-Azië bestaat vooral uit zakenmannen en politici”, stelt hij. „Als de lokale overheden een sterkere Centraal-Aziatische identiteit willen, moet er meer direct contact zijn tussen de volken. Zoiets creëer je met grote evenementen.”

Borat en de VAR

Begonnen in Kirgizistan, zijn de World Nomad Games nu een instrument voor Kazachstan om zich te profileren als neutrale, regionele macht. „Ze doen heel erg hun best om duidelijk te maken dat ze politiek gezien niet het neefje van Rusland zijn”, stelt politicoloog Woods.

Maar het land kampt nog altijd met een imagoprobleem, een gevolg van de film Borat uit 2006, waarvan in 2020 een vervolg uitkwam. In die comedyfilms speelt acteur Sacha Baron Cohen een man uit Kazachstan, Borat, die op knullige wijze zijn weg door de VS baant.

Kazachstan komt eruit naar voren als een extreem primitief land. De eerste film veroorzaakte veel frustratie in Kazachstan en werd er zelfs verboden. „Kazachtan werkt er hard aan om het Borat-imago te veranderen”, zegt Woods. „Inmiddels is de houding: we vinden het oké als mensen vanwege Borat naar Kazachstan komen, maar willen dan verrassen met wat het land daadwerkelijk te bieden heeft.”

Tijdens de spelen lopen bij onder meer Kok Boru en het paardenworstelen de spanningen hoog op in finales tussen Kirgizië en Kazachstan. De strijd tussen deze landen wordt gezien als de Centraal-Aziatische versie van el clásico tussen Real Madrid en FC Barcelona. Bij het worstelen op paarden ontstaat er in de finale grote discussie over wie de winnaar is, waarbij de videoscheidsrechter uitkomst moet bieden.

Boze Kirgiziërs bestormen het bureau van de videoscheidsrechter. Als die na lang beraad in het voordeel van Kirgizië beslist, komt de worstelaar van Kazachstan woedend verhaal halen.

Hoewel het evenement bedoeld is om tradities in leven te houden, kiest de organisatie soms voor vernieuwing. Tot frustratie van de deelnemers. Zo wordt kok par van oudsher met een onthoofd geitenkarkas gespeeld. Om dierenrechtenorganisaties tegemoet te komen, is nu voor het eerst gekozen voor de leren zak. „De atleten hebben laten weten daar niet blij mee te zijn”, zegt Madina Urazmbetova, lid van de organisatie.

Ook op andere manieren wint de moderniteit terrein. Waar het evenement in 2014 kleinschalig begon op de steppes van Kirgizië, is de vercommercialisering nu zien langs de paardenrenbanen. Daar staan reclameborden van grote bedrijven als Turkish Airlines, telecomproviders en de Kazachstaanse bank Halyk.

Ook wat dat betreft gaan de World Nomad Games steeds meer lijken op het voorbeeld van de Olympische Spelen. „De World Nomad Games geven Centraal-Aziatische sporten legitimiteit, zoals Westerse sporten die krijgen bij de Olympische Spelen”, concludeert Woods. „Dit doet veel om te laten zien hoe krachtig en interessant deze hoek van de wereld is.”

Delen

Mail de redactie

Angel uit Koeweit zit te stoeien met de parkeerautomaat in het Poolse Zakopane. Ze begrijpt de taal niet en weet niet op welke knoppen ze moet drukken. Dan schiet een dronkaard haar te hulp en zegt in het Pools: „In het weekend hoef je niet te betalen! Alleen weet ik niet welke dag het is vandaag.”

Het is donderdag. En Angel is niet de enige Arabische bezoeker in het Poolse Zakopane, hét toeristische dorp aan de voet van het Poolse Tatra-gebergte. In het dorp loopt om de zoveel meter een vrouw in boerka, staan er billboards in het Arabisch langs de kant van de weg en adverteren restaurants met halal-eten. Het is een nieuw beeld in Zakopane, dat in ongekend tempo een groot aantal toeristen vanuit het Arabisch schiereiland verwelkomt.

Hoe ze in Zakopane terecht is gekomen? Angel weet het zelf ook niet precies. „Ik zag filmpjes van Polen op TikTok en dacht: dat land wil ik bezoeken.” Sinds een paar jaar zijn er directe vluchten naar het nabijgelegen Krakow vanuit Dubai, Abu Dhabi en Koeweit. De lokale ondernemers spelen gretig in op de nieuwe toeristen, nadat de rijke Russische en Wit-Russische toeristen verdwenen door de Russische invasie in Oekraïne.

Lees ook

In Polen is migratie opnieuw hét verkiezingsthema, al heeft PiS ditmaal iets uit te leggen

Dat Zakopane zoveel populariteit geniet bij de Arabische toerist, is opvallend. Natuurlijk zijn er de bergen, houten huisjes, de veelal oudere mannen in traditionele kledij die met paard en wagen door Zakopane rijden. Maar in Polen doen politici regelmatig xenofobe uitspraken over Arabieren en is een groot deel van de bevolking trots op de homogene bevolkingssamenstelling. Angel werd er van tevoren voor gewaarschuwd. „Maar de mensen zijn heel vriendelijk”, vertelt ze.

Rijke toeristen

Inmiddels wordt zeker 10 procent van de overnachtingen in Zakopane geboekt door toeristen uit Saoedi-Arabië. Dat gaat om tienduizenden toeristen per zomer. En dan zijn er nog velen die het bergdorp voor één dag bezoeken vanuit het nabijgelegen Krakau. „Na de covidperiode steeg het aantal Arabische toeristen enorm en we verwachten de komende jaren nog elk jaar groei”, zegt Karol Wagner van de lokale Kamer van Koophandel. Er komen steeds meer directe vluchten, de vliegtuigen worden groter en ook de arbeidersklasse zal Zakopane ontdekken, verwacht Wagner.

Deze toeristen, die al veel van Europa hebben gezien, komen voor de authenticiteit van de regio, ze willen geen Disneyland

En daar zijn ze blij mee in Zakopane, want de Arabische toerist is rijk. Ze zitten in dure hotels en huisjes in de bergen, huren een auto of taxi voor de hele dag en geven veel geld uit in de luxueuze warenhuizen. „Het eerste jaar kwamen de superrijken, die hele villa’s afhuurden. En dat wekenlang. Nu komt ook de middenklasse naar Polen, vaak voor een week”, zegt Wagner.

„We hebben luxe hotels, goed weer en mooie bergen. Maar deze toeristen, die vaak al veel van Europa hebben gezien, komen vooral voor de authenticiteit van de regio”, zegt Wagner. De houten huisjes. Paard en wagen. De bewoners in hun traditionele kledij. „Die kleding is vaak vies, want ze werken er gewoon in. Ze vloeken en roken. Dat zoeken ze”, zegt Wagner. „Ze willen geen Disneyland, maar echtheid.”

Inmiddels zijn accommodaties aangepast: aparte badkamers voor man en vrouw, gebedsruimten en bidets. En terwijl Polen bij uitstek een varkensetend land is, is er bijna geen restaurant meer in Zakopane zonder halal eten. Krzysztof Konopka bouwde zijn traditionele Poolse restaurant helemaal om tot een volledig halal-restaurant inclusief Arabische koks, geïmporteerde producten en een eigen halal-slager. Kunstmatige intelligentie helpt met de vertaling van het menu.

Niet iedereen profiteert

Maar niet iedereen profiteert van deze nieuwe toerist. Een oudere oscypek-verkoopster (gerookte regionale schapenkaas) die niet met haar naam in de krant wil, heeft niks aan de nieuwe toeristen. „Ze eten alleen snoepgoed en kip”, zucht ze, zittend in een houten hutje aan de drukke winkelstraat in Zakopane. Ook Tobór, een pensionado die wat bij probeert te verdienen met toeristische ritjes in zijn paardenkar, vindt de nieuwe toerist maar niks. „Ik sta hier al vanaf zes uur ’s ochtends en heb nog geen klant gehad”, zegt hij rond het middaguur.

Tobór: „Dit jaar stapte slechts een enkele Arabier in. Maar in zo’n lange zwarte jurk is het veel te warm midden in de zon. Je kon het ruiken.” Nee, de Russen heeft hij liever, die werden graag rondgereden.

„Het is een trend”, zegt de 31-jarige Wahel uit de Verenigde Arabische Emiraten – met een tasje van een designermerk in de hand. „We zagen filmpjes op Instagram, Tiktok, YouTube. Onze familie is hier geweest en nu zijn wij hier voor een week in Krakau en Zakopane.”

Eigenlijk maakt iedereen dezelfde trip: vliegen naar Krakau, daar een paar dagen rondslenteren en dan de natuur opzoeken in Zakopane. De grootste attractie is het weer. Bij een Italiaans restaurant net buiten het centrum gingen de toeristen bij regen massaal naar buiten. Kinderen stampten met blote voeten in het natte gras, ouders maakten foto’s van de regen én sommigen zagen voor het eerst een regenboog.

Maar het typische Poolse weer in de bergen is niet altijd een toeristische attractie. Op TikTok gaat een filmpje rond van een Arabische toerist die totaal in paniek raakt op de snelweg als het begint te hagelen. De hagelbui is voor Poolse begrippen zeer licht. Maar de man zet zijn auto langs de kant. Hij roept, schreeuwt en weet niet wat hem overkomt.

Wahel moet erom lachen. „Ja, sommigen van ons hebben nog nooit regen meegemaakt.” Wahel, zijn vrouw en zijn moeder genieten van hun vakantie, maar terugkeren doen ze niet. „Misschien over tien jaar”, zegt Wahels moeder. Maar voor nu is Zakopane dé trend voor de Arabische toerist.

Delen

Mail de redactie

Rondjes rijden op de boulevard in de nieuwste Porsche of een speciale uitvoering van een Bentley, met de raampjes omlaag. Dit is geen scène uit Monaco of St. Tropez waar rijke zakenmensen hun nieuwste aankopen showen. In de Marokkaanse havenstad Tanger zijn het jongeren uit Amsterdam, Utrecht en Rotterdam die indruk willen maken met gehuurde auto’s. Waarom?

Iedere zomer wordt Marokko overspoeld door Marokkanen uit Europa die vakantie komen vieren in het land van hun (groot)ouders. Het land verwelkomde dit jaar tussen 5 juni en 15 augustus 1,9 miljoen vakantiegangers. De meesten – voornamelijk Marokkaanse Nederlanders – blijven hangen in noordelijke steden als Tanger, Tetouan, Nador en Al Hoceima waar ze gedurende de vakantie een jetsetleven leiden.

Want de vakantie bestaat niet alleen uit familiebezoekjes en stranddagjes. Onder Europese Marokkanen uit de diaspora lijkt de vakantie steeds vaker te draaien om zien en gezien worden. Wie heeft de duurste auto? Wie heeft het nieuwste horloge? En wie kan de meeste vrouwen versieren?

Van top tot teen gekleed in dure merkkleding, zoals Dior, Louis Vuitton en Amiri rijden jonge mannen de hele avond rondjes in Tanger. Soms maken auto’s wel tien keer hetzelfde rondje, terwijl de bestuurders van achter hun Cartier-zonnebril speuren naar een vrouwelijke prooi – of gewoon checken of ze wel gezien worden door voorbijgangers op de boulevard.

Wanneer een zwarte Mercedes G-wagon met Duits kenteken op Avenue Mohamed VI abrupt stopt, spreek ik de jonge inzittenden aan. Waarom nemen ze deel aan deze modeweek, met de straat als catwalk?

Een 26-jarige bestuurder stapt uit en staart een beetje beschaamd naar de grond. „Weet ik veel”, zegt hij, gekleed in een beige pakje met zwarte Hermès-sandalen en een zwart nektasje. Hij komt uit Utrecht en huurde de auto in Duitsland, want „dat is goedkoper”. „We willen gewoon een beetje genieten, weet je? We vallen niemand verder lastig.” Het groepje loopt naar het Turkse restaurant Beymen, een hotspot voor Marokkaanse Nederlanders.

Rond middernacht verzamelen meer patsers zich voor café Cappuccino, waar ze koffie drinken en een toetje eten. Op social media circuleren talloze video’s van dit café en van de voor de deur geparkeerde Lamborghini’s en andere dure auto’s met Duitse, Nederlandse en Belgische kentekens.

„Overal waar ik kijk, zie ik Nederlanders met dit soort wagens”, reageert ene Hind onder een video. Voor de zaak staan mensen in de rij om binnen te komen. Vrouwen zijn gekleed in hun mooiste jurkjes, met designertassen en vers geföhnd haar. Mannen die aandacht willen, klikken quasi nonchalant op de sleutel van hun huurauto om te laten zien welke van hen is.

Tegenover Cappuccino’s parkeerplaats vol dure auto’s, staat een snackkarretje van een jong gezin dat geld probeert te verdienen. Wat voor de Europeanen onschuldig genieten lijkt, zorgt bij de lokale bevolking voor irritatie en onrealistische dromen over Europa.

Eind augustus probeerden honderden Marokkanen zwemmend de grens van Marokko naar de Spaanse exclave Ceuta over te steken. Op video’s is te zien hoe mensen in de dichte mist wanhopig Spaans grondgebied probeerden te bereiken. Velen van hen werden door de politie onderschept. Volgens de Spaanse grenspolitie waagden op één dag vijftienhonderd mensen een poging de grens over te steken.

Onder de lokale bevolking hebben de Marokkanen uit de diaspora de bijnaam zmegria gekregen: vervelende migranten uit het Westen die de lokale bevolking vertellen hoe ze moeten leven. „Die buitenlanders denken echt dat ze heel wat zijn. Ze creëren chaos in de zomer en gaan dan weer weg en laten ons achter met niets”, zegt een vrouw op leeftijd afkeurend terwijl haar ogen een auto volgen die keihard voorbij scheurt.

Delen

Mail de redactie