Category: Buitenland

Jaarlijks overlijden er tachtigduizend Britten aan de gevolgen van roken. Aan longkanker, COPD of aan andere luchtwegaandoeningen. Rokers hebben gemiddeld tien jaar eerder serieuze gezondheidszorg nodig dan niet-rokers. En wie jong met roken begint, leeft gemiddeld tien jaar korter.

Allemaal argumenten voor de Britse premier Rishi Sunak (Conservatieve Partij) om roken voor toekomstige generaties moeilijker te maken. Dit is een van Sunaks persoonlijke doelstellingen en het kan een belangrijk element van zijn politieke erfenis zijn. Dinsdag stemde het Lagerhuis in met zijn wetsvoorstel dat het iedereen geboren op of na 1 januari 2009 voor altijd verbiedt om sigaretten te kopen. Het is waarschijnlijk dat ook het Hogerhuis hiermee instemt.

Premier Sunak keek voor het ontwerp van dit verbod naar Nieuw-Zeeland, waar vergelijkbare wetgeving werd ingetrokken na verkiezingen en een politieke machtswissel. De kans dat zijn plan in het Verenigd Koninkrijk ook op zo’n manier strandt is klein, omdat oppositiepartij Labour ook voor het voorstel heeft gestemd. De wet moet per 1 januari 2027 ingaan en zou dan de strengste anti-rookwetgeving ter wereld zijn – het is uitzonderlijk dat een land de machtige tabakslobby zo duidelijk negeert.

De bedoeling is dat het verbod voor alle vier landen van het VK gaat gelden, dus in Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland, ook al is de gezondheidszorg officieel een onderwerp waar elk land zelf over gaat. Ook komen er strengere regels voor elektronische sigaretten. Wegwerpvapes gaan in de ban en de vrolijk gekleurde verpakkingen, de smaken en het etaleren van vapes in winkels worden aan banden gelegd. Het aantal kinderen dat vapet in Engeland is de afgelopen jaren verdrievoudigd.

100 pond boete

Iedereen die nu vijftien jaar of jonger is, krijgt nooit meer de kans om legaal sigaretten te kopen. Het roken zelf wordt dus niet verboden. Praktisch gezien stijgt de leeftijd waarop sigaretten kopen is toegestaan steeds met een jaar – nu is dat nog achttien jaar. Winkeliers kunnen ter plekke een boete van 100 pond (omgerekend ongeveer 117 euro) krijgen als ze toch sigaretten verkopen aan iemand die te jong is, boven op een boete van 2.500 pond (2.925 euro) die lokale overheden hun kunnen opleggen.

Lees ook
Vapen als hulpmiddel om te stoppen met roken? Engeland hoopt dat het werkt

De Britse regering heeft een impactanalyse laten doen, waarbij onderzoekers een voorzichtige schatting maken van de effecten van de wet. „We erkennen de onzekerheid over de impact die het beleid heeft, omdat zulk beleid nog nergens ter wereld is geïmplementeerd”, schrijven ze. Ze baseren zich mede op onderzoek naar de effecten van een verhoging van de wettelijke verkoopleeftijd van achttien naar 21 jaar. Hun verwachting is dat het aantal rokers van veertien jaar en ouder daalt, van 12,4 procent van de bevolking in 2023 naar 1,5 procent in 2056. Op de lange termijn, vanaf 2044, verwachten ze ook een scherpe daling in het aantal mensen dat overlijdt als gevolg van ziektes die door roken worden veroorzaakt.

De onderzoekers stellen ook vast dat jongeren altijd nog indirect, via-via, aan sigaretten zouden kunnen komen, zoals dat nu ook geldt voor pubers onder de achttien jaar. Alleen wordt dit effect waarschijnlijk verkleind doordat ook het kopen van sigaretten voor iemand anders strafbaar wordt. Tegenstanders wijzen erop dat het plan willekeurige leeftijdsdiscriminatie in de hand werkt: in de toekomst mag bijvoorbeeld een 29-jarige wel een pakje sigaretten kopen en een 28-jarige niet.

Verdeeldheid

De Conservatieve Partij was verdeeld over het wetsvoorstel. Bijna zestig Lagerhuisleden van de fractie – in totaal zijn ze met 347 leden – stemden ertegen. Zij vinden het betuttelend en een te grote inmenging in de privékeuzes van volwassen burgers over hoe ze hun leven leiden. Ze waarschuwden dat hierdoor ook verboden rond ongezond eten of alcohol ineens mogelijk zouden worden.

Onder de critici was Kemi Badenoch, de minister voor handel die geen geheim van haar ambities maakt om Rishi Sunak ooit op te volgen als partijleider. Badenoch noemde het argument van leeftijdsdiscriminatie: „Mensen die één dag na elkaar zijn geboren hebben hierdoor verschillende rechten.” Ook Tories die banden hebben met de vape- en tabaksindustrie spraken zich uit tegen de wet. De tabakslobby probeerde om de wet af te zwakken, zodat alleen de minimumleeftijd van achttien naar 21 jaar zou gaan.

Premier Sunak had de weerstand binnen zijn partij zien aankomen en leek vooraf geaccepteerd te hebben dat hij een deel van de Conservatieven met dit voorstel van zich vervreemdt. Niet voor niets besloot de partijtop vooraf al dat dit een vrije kwestie zou zijn voor hun fractie, dus de Lagerhuisleden waren niet gebonden aan de gebruikelijke partijdiscipline. Toch betekent de tegenstem van tientallen rebelse Lagerhuisleden alsnog een buts voor zijn gezag als partijleider, zeker omdat ook ministers uit zijn kabinet tegen het voorstel stemden.

Delen

Mail de redactie

De Europese regeringsleiders zullen de aanval van Iran op Israël op een top deze week gezamenlijk veroordelen, oproepen tot de-escalatie én hoogstwaarschijnlijk de weg vrijmaken voor nieuwe sancties tegen Iran. Als je dat laatste doet, zegt een bron in Brussel, laat je Israël zien dat het niet alleen staat én bestaat de mogelijkheid dat Israël het Europese besluit laat meewegen in de vraag of en hoe terug te slaan.

Een aantal landen dringt er langer op aan om Iraniërs die betrokken zijn bij de levering van drones aan Iraanse bondgenoten in het Midden-Oosten, zoals de Houthi’s in Jemen of Hezbollah in Libanon, op een sanctielijst te zetten. Anderen in Brussel wierpen tegen dat je behoedzaam moet zijn met straffen omdat het van belang kan zijn niet alle bruggen met Teheran te verbranden.

Eigenlijk zouden de Europese leiders zich deze week vooral buigen over een klassiek EU-thema: concurrentiekracht, in het bijzonder over de interne markt, het kroonjuweel van de Unie. Maar geopolitiek kaapte – weer eens – de agenda. Voordat donderdag de economie aan bod komt, zullen de leiders zich tijdens een diner woensdagavond bezighouden met de internationale crises van de dag: Iran en Oekraïne.

De noodzaak om over Oekraïne te spreken drong zich eind vorige week onverbiddelijk op toen de noodkreten uit Kyiv over Russische overmacht niet langer konden worden genegeerd. President Zelensky, die woensdagavond virtueel aanschuift, zal ongetwijfeld met klem onder de aandacht brengen dat Oekraïne zonder extra hulp uit het Westen met de rug tegen de muur staat. Vorige week vuurde Rusland 11 raketten af op een belangrijke energiecentrale in de buurt van Kyiv. Oekraïne, zei Zelensky maandag, vernietigde er zeven, de overige vier vernietigden de centrale. Oekraïne had niet de capaciteit om ook de resterende raketten neer te halen.

Lees ook
Sánchez wil erkenning van Palestina, maar Europa blijft verdeeld

Zeven Patriot-installaties

De Oekraïense roep om zeven Patriot-installaties voor luchtverdediging, leverde welgeteld één Europese toezegging op: Duitsland stelde een systeem beschikbaar. Nederland beloofde extra geld. Premier Rutte spreekt deze woensdag over steun voor Oekraïne met collega’s van Denemarken en Tsjechië op het NAVO-hoofdkwartier. Diplomaten verwachten dat in de marge van het EU-diner ook gesproken zal worden over de concrete levering van luchtafweer.

Zelensky verknoopte Poetins oorlog in Oekraïne afgelopen weekend onmiddellijk met de Iraanse aanval op Israël. Waarom kan het Westen de Iraanse drones wel tegenhouden als ze naar Tel Aviv vliegen en niet als Iraanse drones door Rusland afgevuurd worden op Charkiv?

„De hele wereld ziet wat échte afweer is. Ziet wat haalbaar is”, zei Zelensky zondagavond. „En de hele wereld zag dat Israël zich niet alleen hoefde te verdedigen. De dreiging uit de lucht werd ook geëlimineerd door zijn bondgenoten.”

Lees ook
De radicaal-rechtse conferentie in Brussel die niet doorging

Een internationale coalitie van onder andere de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Jordanië hielp Israël bij het afvangen van raketten en drones in de nacht van zaterdag op zondag. De G7-landen veroordeelden zondag de aanval en zeiden klaar te staan voor verdere actie. Sindsdien wordt in de VS en de EU gezocht naar een gepast antwoord.

Het Westen probeert eendrachtig drie boodschappen te communiceren. Israël kan rekenen op steun voor het recht op zelfverdediging, maar wordt in één adem gemaand voorzichtig te zijn met het beantwoorden van de aanval. Iran werd alom veroordeeld en kan rekenen op extra sancties.

Het Westen is in crises als deze snel geneigd om sancties in te zetten. Vraag is wel hoe effectief die kunnen zijn. Iran leeft immers al decennia met westerse sancties.

Nieuwe sancties tegen het Iraanse droneprogramma zouden aansluiten bij een bestaand sanctieregime dat de levering van drones aan Rusland straft. Onderzocht wordt nu of behalve de levering van drones ook de levering van raketten onder het regime gebracht kan worden.

Daarnaast wil men dus de levering aan Iraanse bondgenoten in het Midden-Oosten straffen. Het is overigens al strafbaar om vanuit de EU onderdelen voor drones aan Iran te leveren.

De zwaardere sanctie om de Iraanse Republikeinse Garde als terroristische organisatie aan te merken is juridisch niet eenvoudig en werd door veel lidstaten als té provocatief van de hand gewezen. Een dergelijke stap zou waarschijnlijk een weerwoord van Teheran provoceren en het is juist óók de bedoeling om het conflict te de-escaleren.

Delen

Mail de redactie

Diep in een vallei bij de Bosnische stad Foca, omgeven door groene bossen en hoge bergen, glinsteren tientallen houten huisjes van een kayakkamp aan de azuurblauwe rivier de Drina. Maar voor hoe lang nog?

Even verderop worden voorbereidingen getroffen voor de bouw van een waterkrachtcentrale, met verschillende dammen in de rivier. Daar waar nu het kayakkamp ligt, komt een stuwmeer. Het water dat nu nog zo’n vijftien meter onder de huisjes stroomt zal stijgen, zegt Jusuf Kurtovic (53) die – in overall – druk bezig is een balkon te betegelen van een van de huisjes. Het water zal niet alleen de huisjes bereiken, maar daar ver boven uit komen tot aan het parkeerdek, zo’n vijf meter boven het kamp.

„Zeker de helft van de bewoners in deze omgeving heeft direct of indirect werk dankzij het kayaktoerisme”, zegt Kurtovic, die al vijftien jaar het onderhoud doet van dit kamp. De huisjes komen uit zijn handen. „Die banen gaan allemaal verloren. Want we kunnen onze kayakhuisjes alleen hier neerzetten, er is verder nergens een vlak stuk land.”

De regio in het zuiden van Bosnië en Herzegovina kent nauwelijks industrie. Mensen leven er voornamelijk van toerisme of zijn keuterboer. „Iedereen die hier werkt is tegen de komst van de dam”, zegt Kurtovic wijzend naar de voorbijlopende schoonmaaksters, timmermannen en betonleggers.

In Bosnië en Herzegovina heerst een blauwe goudkoorts en het kayakwalhalla langs de Drina wordt daar waarschijnlijk het slachtoffer van. En dat is niet het enige slachtoffer. Ecologen vrezen met einde van de ‘Donau-zalm’, een vis die in de Drina paait. Wetenschappers zetten vraagtekens bij de droogte in het gebied en ngo’s zien schendingen van nationale wetgeving, die niet wordt gevolgd, genegeerd of overtreden. Aan de andere kant wil Bosnië en Herzegovina meer duurzame elektriciteit opwekken en is het al decennia bekend met waterkracht als elektriciteitsbron, terwijl het bergachtige land nog nauwelijks windmolens en zonneparken kent.

Detail van de Drina river

Snelstromende rivieren

Waterkracht is voor Bosnië een belangrijke elektriciteitsbron. In 2021 leverde het meer dan een derde van de totale elektriciteitsproductie op van het land. En daarin staat Bosnië en Herzegovina niet alleen. Op de hele westelijke Balkan, dat door het bergachtige landschap veel snelstromende rivieren kent, staan al 1.700 waterkrachtcentrales. Sinds 2022 zijn er nog zo’n 3.300 centrales gepland of al in aanbouw.

Maar wat blijft er over van al die wilde rivieren in de westelijke Balkan?

De meeste commotie is er nu rondom de waterkrachtcentrale in de 346 kilometer lange Drina, de Buk Bijela-dam bij Foca. De plannen voor deze dam zijn er al sinds de jaren zeventig. In de decennia erna werden tientallen huizen opgekocht langs de oever van de rivier. Maar omdat de bouw van de dam uitbleef, keerden sommigen van de bewoners weer terug. Met het risico dat ze binnen enkele jaren toch weer moeten verhuizen.

Want hoewel de bouw van de waterkrachtcentrale nog steeds niet helemaal zeker is, treffen bedrijven al wel voorbereidende werkzaamheden. Rondom Foca wordt al op drie plekken gebouwd. Niet in de rivier, maar ernaast. Zo liggen er wegen langs de oever, is een groot betonnen plateau zichtbaar op de plek waar de centrale moet komen en staan er verderop bakstenen barakken, inclusief een basketbalveld voor de werknemers die de komende jaren de waterkrachtcentrale moeten gaan bouwen.

Barakken voor bouwvakkers die de dam gaan bouwen.

In 2019 tekenden Servië en de Bosnische Republika Srpska (Bosnië en Herzegovina bestaat uit twee entiteiten: de Federatie van Bosnië en Herzegovina en deelrepubliek Republika Srpska, met beide veel bestuurlijke autonomie) een overeenkomst voor de bouw van drie waterkrachtcentrales in de Drina rondom Foca, voor een totaal van zo’n 400 miljoen euro. Alleen al de Buk Bijela-dam – de grootste van de drie projecten – zal goed zijn voor een vermogen van 93 megawatt. Met de resterende dammen bereikt het totale vermogen 180 megawatt.

Bijna onbestuurbaar

In 2020 stortten bewindslieden van Servië en de Republika Srpska het eerste beton voor de bouw van de centrale. Maar sindsdien is er veel onduidelijkheid over de toekomst van het project.

Allereerst vanwege de politieke situatie. Sinds de bloedige oorlog in Bosnië (1992-1995) is het land bijna onbestuurbaar. Officieel moet de Republika Srpska voor projecten van nationaal belang toestemming vragen aan de Federatie. Maar de commissie die daarover gaat, heeft sinds zijn twintigjarige bestaan nog nooit een besluit genomen.

Daarnaast werken onafhankelijke instanties niet naar behoren, zegt Jelena Ivanic van de ngo Center for Environment in haar kantoor in een buitenwijk van Banja Luka, de hoofdstad van Republika Srpska. „De inspectiedienst van de Federatie wordt niet erkend door die van Republika Srpska”, zegt Ivanic. „Bovendien dienden we onlangs een klacht in over vervuiling in een rivier waar gebouwd werd. De inspecteur kwam pas tien dagen later. Toevallig waren de werkzaamheden toen stilgezet en was de rivier schoon.”

Er is inmiddels geen rivier in Bosnië meer zonder waterkrachtcentrale, zegt Ivanic. En dat heeft gevolgen voor de ecologie. Er zijn vooral zorgen over het voortbestaan van de Donau-zalm, een beschermde diersoort. Vorig jaar bezochten tientallen wetenschappers verschillende rivieren in Bosnië om de stand van de natuur te onderzoeken.

Een andere zorg van Ivanic is de Chinese invloed in Bosnië en Herzegovina, dat geen EU-land is. China investeert veel geld in de waterkrachtcentrales. „Elk investerend land wil er zijn slaatje uit slaan”, zegt Ivanic. „Maar EU-landen respecteren de milieuwetten beter dan de Chinezen. We kennen voorbeelden dat bepaalde projecten werden afgeslagen door de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling vanwege negatieve gevolgen voor de biodiversiteit.”

Protest tegen de bouw van waterkrachtcentrales in de rivier.

De strijd van verschillende ngo’s tegen de dam heeft ervoor gezorgd dat de milieuvergunning voor de Buk Bijela-dam is ingetrokken, waardoor de bouwwerkzaamheden ín de rivier stilliggen. De hoop van de ngo’s is nu gevestigd op een nieuwe – strengere – milieuvergunning én buurland Montenegro, dat de bouw van de dam zou kunnen tegenhouden omdat de rivier de Drina uitmondt in de kloof van de Tara-rivier, die behoort tot Unesco-werelderfgoed. Maar Ivanic heeft weinig hoop: „We hebben alle mogelijke rechtsmiddelen uitgeput, ik zie onze kansen somber in.”

Meer zuidwaarts is er toch hoop. In de Vjosa-rivier in Albanië waren over een stuk van 272 kilometer zo’n 45 waterkrachtcentrales gepland. Maar door hevig verzet van bewoners en natuurorganisaties werd de Albanese regering gedwongen om van de rivier een nieuw nationaal park te maken, zodat de Vjosa en haar zijtakken behoed blijven voor industriële bouw. Daarmee werd de Vjosa-rivier vorig jaar Europa’s eerste ‘Wild River National Park’ – waarbij „het beschermen van de natuurlijke biodiversiteit” en het „bevorderen van onderwijs en recreatie” het doel is.

Zelfgestookte rakija

Niet alle bewoners rondom de Buk Bijela-dam zijn tegen de komst van de waterkrachtcentrale. Pal boven de plek waar de voorbereidende werkzaamheden langs de Drina zijn begonnen schaaft Savo Pejovic (71) in zijn tuin aan een houten stok om er een hamer van te maken. Praten over de dam wil hij wel. Maar niet voordat de fles zelfgestookte rakija rondgaat net even na het middaguur. „Slechts 49 procent”, lacht hij.

Savo Pejovic maakt zich alleen zorgen over het verdwijnen van de Donau-zalm.

Zelf werkt Pejovic in de zomer als chauffeur voor de kayaktoeristen. Toch ziet hij heil in de dam. „Die dam levert ook weer banen op, in dit gebied waar helemaal geen perspectief is voor jongeren”, zegt Pejovic. Alle jeugd uit de regio vertrekt, zegt hij. Dat er toerismebanen verdwijnen ziet hij niet zo snel gebeuren. „Zo’n stuwmeer maakt het juist aantrekkelijk voor toeristen.” Al denken ze daar in het kayakdorp anders over, aangezien er geen plek is voor de hutjes en de stroming uit de rivier verdwijnt.

De gevolgen van de droogte in het gebied zijn ook al zichtbaar. Enkele molens hogerop die graan malen met hulp van de stroming in kleine bergbeekjes draaien al niet meer, vertelt Pejovic laconiek. Het enige waar hobbyvisser Pejovic zich zorgen om maakt is de Donauzalm. „Zo lang is ‘ie”, zegt hij, terwijl hij zijn onderarm op tafel legt. „De lekkerste vis van allemaal.” En, ja, zegt Pejovic, die zou zomaar eens kunnen verdwijnen met de komst van de dam.

Dan wordt hij onderbroken door zijn vrouw, die even verderop een schuurtje zwart verft. „Die dam komt er toch nooit”, roept ze. En inderdaad, zegt Pejovic, „al sinds ik klein ben wordt er over deze dam gepraat.” Maar nu de bouwwerkzaamheden toch echt begonnen zijn, is het voor Pejovic duidelijk: die dam komt er. „Mensen die er anders over denken, zoals mijn vrouw, die zijn niet goed bij hun hoofd”, lacht hij en slaat de rakija achterover.

Delen

Mail de redactie

Vanaf het Corsicaanse dorpje Lumio, op tweehonderd meter hoogte, zie je de Middellandse Zee glinsteren in de baai van Calvi. Je ziet de besneeuwde toppen van de Monte Cinto, de hoogste berg van het Zuid-Franse eiland. Daartussen een heuvelachtig gebied vol terracottakleurige dorpjes en olijf- en citroenbomen. En: opvallend veel gloednieuwe villa’s. Als de voorjaarszon in zee zakt, weerkaatsen de laatste stralen op de luiken die bij vrijwel alle huizen over de ramen zijn geschoven.

Want deze woningen staan het grootste deel van het jaar leeg: het zijn de vakantiehuizen waar de regio Balagne mee vol staat. Op heel Corsica staan relatief veel vakantiehuizen, maar Balagne spant samen met twee andere toeristische regio’s de kroon. Zo is in Calvi, de regionale hoofdstad, 54 procent van alle woningen een vakantiehuis. In Lumio, een dorpje bestaande uit een paar straten en een roze kerk, ligt dat percentage zelfs op 78 procent.

Lees ook
Dit bergstadje is het ‘laatste bastion’ van het bedreigde Corsicaans

Het aantal vakantiewoningen is de afgelopen tien jaar flink toegenomen en dat wringt bij eilandbewoners. De 59-jarige wijnhuismedewerkster Dominique Marchetti vertelt aan haar keukentafel in Lumio dat haar dorp onherkenbaar is veranderd. „In de zomer is het hier chaos, door de komst van alle continentaux”, zegt ze doelend op Fransen van het continent die op Corsica op vakantie gaan. „Maar de rest van het jaar is het dorp in winterslaap. Er is niemand op straat, er is nauwelijks iets open.”

Toen Marchetti jong was, vormde Lumio een hechte gemeenschap. „We hadden wel tien bars, en meerdere kruideniers. Religieuze feesten als Pasen vierden we samen. Maar nu wonen hier in de winter nog maar dertig mensen.” Half maart is er één restaurant geopend – de eigenaren kijken onbekenden met een mix van nieuwsgierigheid en wantrouwen aan.

Geen pottenkijkers

Ook badplaats Calvi is uitgestorven. In het centrum zijn vrijwel alle winkels en restaurants gesloten, in een bij vakantiewoningbezitters populaire buitenwijk lopen alleen katten op straat. In een enkele woning is leven te vinden, zoals bij Angèle Fournier (92), Corsicaanse meisjesnaam Acquaviva, een gepensioneerde naaister. Gebarend naar de heuvels rondom haar roze huis met houten luiken zegt ze: „Toen ik hier in de jaren negentig kwam wonen, was dit allemaal maquis”, typisch Mediterraans, doornachtig struikgewas. „Mijn man en ik wilden rust en geen pottenkijkers dus het was perfect. We hadden uitzicht op de zee.” Dat veranderde toen een Bretonse familie na een paar jaar het stuk land pal voor Fourniers huis kocht en daar een huis bouwde. „En daarna is de rest gekomen.” Fourniers huis is nu omringd met villa’s.

„Iemand zoals ik zou met de huidige prijzen hier nooit iets kunnen kopen”, verzucht Fournier. En Marchetti woont enkel in het centrum van Lumio dankzij een erfenis. „Andere Corsicanen trekken hier weg, naar dorpjes in het binnenland of naar het vasteland.” In hun woorden klinken breder gedeelde zorgen: Corsicanen – die doorgaans minder verdienen en een lager opleidingsniveau hebben dan het Franse gemiddelde – zien zich verdrukt op de woningmarkt. Hierbij speelt mee dat huisbazen graag korte contracten afspreken, zodat ze hun woningen in de zomer tegen piekprijzen kunnen verhuren aan toeristen.

inwoner LumioDominique Marchetti In de winter wonen hier nog maar dertig mensen

Ange Santini (72), de burgemeester van Calvi, erkent in zijn statige werkkamer dat de woningmarkt verstoord is. „Sinds 2005, 2010 is het gekanteld” – een reactie op de lage rentes en het feit dat het relatief rustig was op het eiland, waar vorige eeuw nog geregeld aanslagen plaatsvonden van Corsicaanse nationalisten. „Er wonen nog maar weinig geboren Calvais, zoals ikzelf, in Calvi. Hele families zijn verdwenen.”

Anti-Franse leuzen

Het heeft de sfeer veranderd. Niet alleen is er een groter verschil tussen de seizoenen, ook groeit het wantrouwen richting continentaux – dat sinds Frankrijk Corsica in de achttiende eeuw kocht van de republiek Genua sowieso sterk aanwezig was. Zo laten nationalisten geregeld bommetjes afgaan bij vakantiehuizen, of bekladden ze die met anti-Franse leuzen. In Balagne is van geweld geen sprake, maar ook daar is spanning. Zo vertelt makelaar Antoine Suzzoni (42) dat sommige Corsicanen met speldenprikjes hun onvrede tonen. „Dan doen ze onbeleefd, of pikken ze je parkeerplek in.”

Marchetti zegt dat ook zij liever niet heeft dat er wéér een Fransman of buitenlander een huis in haar dorp koopt. „Het probleem is dat veel continentalen geen enkele moeite doen om te integreren. Zij komen twee weken per jaar, of ze blijven in een bubbel met anderen van het continent.”

Lees ook
Corsica pakt zó de wapens weer op. ‘Door dit menselijke drama zijn we op een kantelpunt beland’

Makelaar Suzzoni – zoon van een Corsicaanse vader en een Parijse moeder – kent de zorgen, maar hij ziet ook voordelen. „Op Corsica zijn weinig banen; we zijn sinds de jaren zeventig bijna volledig afhankelijk van toerisme” – zo werken veel Corsicanen alleen in het zomerseizoen, ook Marchetti. „En de komst van deze woningen leidt tot banen voor architecten, tuinmannen, technici enzovoort. En die gaan weer eten en slapen in onze restaurants en hotels.” Ook burgemeester Santini noemt deze economische voordelen. En, benadrukt hij, een deel van de vakantiehuizen wordt gekocht door Corsicanen. Hoeveel precies, is onbekend.

Binnen de familie

Ook zijn er maatregelen getroffen om verdere ontwrichting te voorkomen. Zo heeft Santini vorig jaar een belasting op vakantiewoningen met 30 procent verhoogd en zijn er woonprojecten waarbij jonge Corsicanen voorrang krijgen. „We zitten nog maar op 54 procent tweede woningen”, relativeert de burgemeester. „Zo dramatisch is het niet.” Suzzoni sust: „Vergeleken met de prijzen aan de Côte d’Azur valt het reuze mee”.

Marchetti en Fournier bezweren beiden hun huizen binnen de (Corsicaanse) familie te zullen houden. Marchetti heeft onlangs ook de woning van haar oudtante tegenover haar huis kunnen overnemen. „Daarvoor hebben we een lening afgesloten, dus dat was wel een risico. Maar het huis moet onder Corsicanen blijven.” Het is beter voor de sfeer in het dorp. „Corsicanen zijn heethoofden”, zegt ze betekenisvol. „Onze buren willen ook liever geen Duitser of Fransman als buurman.”

Delen

Mail de redactie

Medemenselijkheid is gevaarlijk in de oorlog van Soedan. Soedanese activisten geven hongerslachtoffers te eten in noodkeukens, want voor buitenlandse hulpverleners is het er te gevaarlijk. Maar de strijdende partijen, het regeringsleger van president Abdel Fattah al-Burhan en de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF) van Hemedti, sluiten soms de keukens en arresteren en doden de medewerkers.

Het afgelopen jaar is er veel verloren gegaan in Soedan. De oorlog vernietigt scholen, ziekenhuizen, ministeries, kantoorgebouwen, bruggen en marktplaatsen. En ook de verbintenis tussen mensen gaat kapot: de oorlog leidt tot etnische zuiveringen met naar schatting tienduizenden doden. Dat is wrang, want deze verwoestingsoorlog ontstond vlak na een van de meest vreugdevolle gebeurtenissen in de geschiedenis van Soedan, toen bij een volksopstand in 2019 de autocratische en moslimfundamentalistische president Omar al-Bashir opzij werd geschoven. Maar de revolutie, zoals de Soedanezen die opstand noemen, werd niet voltooid. Het leger weigerde de macht over te dragen aan een burgerbewind en maanden van demonstraties konden de generaals niet bewegen om af te treden. Een conflict binnen de strijdkrachten stortte Soedan in oorlog: Hemedti wilde zijn strijdkrachten niet integreren met de reguliere troepen van Burhan. Daardoor begon Soedan te scheuren; zelden viel een Afrikaans land zo snel uiteen.

Hulpgoederen

De in de puinhopen achtergebleven bewoners worden hongeriger, de voedselzekerheid in Soedan is sinds december aanzienlijk verslechterd. De RSF neemt vrachtwagens met hulpgoederen in beslag en het regeringsleger houdt voedselkonvooien tegen. Ongedisciplineerde soldaten, vooral maar niet alleen van het RSF, terroriseren burgers. RSF-strijders plunderen opslagplaatsen voor hulpgoederen, banken en woonhuizen. Vluchtelingen vertellen over executies, verkrachtingen en vernietiging van ontheemdenkampen.

Soedan was altijd een land van handelaren, maar deze ondernemersgeest sterft onder chaotisch geweld: vrachtwagens komen de talrijke militaire wegversperringen niet voorbij zonder stevig smeergeld te betalen. En onlangs trok het RSF de stekker uit het internet, waardoor de activisten van de noodkeukens geen informatie meer kunnen uitwisselen, het mobiele banksysteem niet meer werkt en de miljoenen Soedanezen in ballingschap geen geld meer kunnen overmaken.

De noodkeukens en hun personeel zijn de parels in de poep

De noodkeukens en hun personeel zijn de parels in de poep. Eerst waren ze de verzetscomités tegen Bashir en het leger, later vormden ze zich om tot noodcomités. Ze begonnen donaties te vragen aan buitenlandse hulporganisaties. Omdat die zelf geen medewerkers meer ter plaatse hadden, reageerden ze aanvankelijk huiverig, want hoe valt te controleren wat er gebeurt met het gegeven geld? „Je kent ze niet, je weet niet wat hun capaciteit en politieke achtergrond is en de strijdende partijen geven geen toestemming om met deze comités samen te werken”, vertelt een hulpverlener. Maar inmiddels gebeurt dat wel en daarmee is een nieuwe horizontale vorm van hulpverstrekking ontstaan, in contrast met de gewoonlijk centraal geleide verschaffing van hulp.

Net als de verzetscomités vóór de oorlog werden bestreden door zowel RSF als regeringsleger, zien de strijdende partijen de noodcomités nu als een gevaarlijke vorm van burger-initiatief. Op 23 maart bijvoorbeeld arresteerde de RSF in Khartoem activisten die voedsel uitdeelden aan duizenden burgers. Soms moeten de noodcomités zelfs stoppen. Zo wijst alles erop dat Soedan afstevent op een enorme humanitaire ramp.

Misschien had het allemaal niet zo uit de hand hoeven lopen, als buitenlandse machten niet zo’n giftige bijwerking gaven. Oorlog kent Soedan sinds zijn onafhankelijkheid in 1956. Rebellieën in de periferie werden niet door het regeringsleger maar door ingehuurde milities uitgevoerd, zoals de Janjaweed in Darfur waaruit de RSF voortkwam. Maar er bestond ook een traditie waarin alle strijdgroepen bleven praten; zoals bij een palaver op de bazaar bleven ze hun geschillen uitonderhandelen. En anders was er wel politieagent Amerika die oplossingen afdwong, zoals bij de afscheiding van Zuid-Soedan in 2011. De VS hebben die invloed niet meer en dat vacuüm is opgevuld door middelgrote staten. Aan de kant van het RSF zijn dat de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), aan de zijde van het regeringsleger is het Iran.

Lees ook
Zuid-Soedanezen waanden zich veilig in Soedan. Nu is het ook daar oorlog en vluchten ze terug naar hun eigen, kapotte land

Drones uit Iran

De VAE zijn een hoofdrolspeler. De rijke golfstaat verhandelt het goud dat de familie van Hemedti wint in de Jebel Amer mijnen van Noord-Darfur en levert het RSF wapens via een luchtbrug naar Oost-Tsjaad en vanuit Oost-Libië, waar de bevriende krijgsheer Khalifa Haftar de scepter zwaait. Vermoedelijk werkt het samen met het Africa Corps, de voormalige Wagner Groep, en is het de eindbestemming van het goud uit Moskou. De geleverde drones en het afweergeschut tegen de luchtmacht van president Burhan bleken vaak doorslaggevend bij veldslagen. Het RSF controleert het overgrote deel van de hoofdstad Khartoem, van Darfur en is in opmars in het oosten en zuidoosten van het land.

De spoiler aan de zijde van het regeringsleger is Iran. Sinds dat land drones ging leveren, boekt het regeringsleger gestaag vooruitgang in Khartoems zusterstad Omdurman, maar in de nauwe steegjes en straten richten de drones ontzaglijke schade aan. De kleine overwinningen van de regeringsstrijdkrachten doen Burhan volharden in zijn weigering vredesoverleg te voeren met Hemedti, hoewel hij er militair aanmerkelijk minder goed voorstaat dan zijn rivaal.

Lees ook
De macht van Arabische Soedanezen is al sinds de onafhankelijkheid bron van conflict

Een jaar na het uitbreken van de oorlog is het slagveld een stuk diffuser. Eerder telde het RSF honderdduizend man, inmiddels hebben plunderaars uit de hele Sahelregio zich aangesloten en vooral deze nieuwe rekruten worden verantwoordelijk geacht voor de grofste mensenrechtenschendingen. Het regeringsleger telt misschien wel het dubbele van het aantal RSF-strijders, maar het begon de oorlog met weinig gemotiveerde soldaten; het Soedanese leger was onder Bashir uitgehold tot een louter zakenimperium.

Aan RSF-zijde loert het gevaar dat Hemedti zijn toegestroomde rekruten niet in de hand heeft. Aan regeringszijde winnen de moslimfundamentalisten aan invloed. In de Al-Bara bin Malik islamitische brigade zitten prominente voormalige medewerkers van Bashir, van wie sommigen worden gezocht door het Internationale Strafhof in Den Haag. Deze moslimradicalen willen geen vrede, ze willen hun invloed terug.

Delen

Mail de redactie

Op een veld zo droog dat alles wordt bedekt door een laag opstuivend zand, zitten twee mannen op een koffer. In de handen van de een rust een wandelstok, duidelijk door een vakman uit donker hout gesneden. De ander houdt zijn hand onbewogen op een koffer voor hen, een wat gehavend zalmroze exemplaar. Als om te midden van alle andere hopen met ingepakte levens aan iedereen duidelijk te maken: ook deze hoort bij hen.

Dit is zijn beste vriend, zegt Nico Samson Michael Peter (52), de spraakzame van de twee, met een warme glimlach naar zijn buurman met de wandelstok. Ze leerden elkaar kennen in de Soedanese hoofdstad Khartoem, een plek die hier, net over de grens in Zuid-Soedan, als een andere wereld voelt. „In 2014”, verduidelijkt Peter. Het jaar dat beide mannen met hun families precies de omgekeerde weg aflegden, ook toen op de vlucht voor een vernietigende oorlog.

En nu zijn ze weer terug, zegt Peter, een kleermaker, minzaam, zijn hoofd kaal op een lange, grijze sik na. Tut Kuanykow (54), die boven zijn vriend uittorent, knikt slechts. Eerder die ochtend zijn ze met honderden anderen in de laadbak van een vrachtwagen geklommen. Die bracht hen van de grensovergang naar dit tijdelijke kamp, waar ze in de verzengende zon met duizenden anderen wachten op hoe nu verder.

De grens kraakt in Zuid-Soedan. Al maanden stromen er dagelijks onophoudelijk mensen binnen, op de vlucht voor een bloedige oorlog waarin buurland Soedan vorig jaar werd gestort. Op 15 april ontbrandde daar een machtsstrijd tussen twee generaals, Abdel Fattah al-Burhan van het regeringsleger en Mohamed Hamdan Dagalo, ook wel Hemedti, van de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces. Met een humanitaire catastrofe tot gevolg.

Al plunderend, bombarderend en verkrachtend hebben de twee partijen ruim 8,5 miljoen mensen op de vlucht doen slaan: de grootste volksverhuizing van dit moment. Zo’n 1,8 miljoen van hen zijn volgens de Verenigde Naties de grenzen overgetrokken. Een groot deel vluchtte vanuit de zwaar getroffen regio Darfur naar Tsjaad. Daar voegden ze zich in al overvolle kampen; hulporganisaties slaan alarm over een dreigende hongersnood.

Ruim 600.000 anderen trokken naar Zuid-Soedan. Vooral via Joda, een stoffig grensplaatsje waar een gerafelde vlag wappert op een verhoogde weg. Op een ochtend in maart wordt de stilte er steeds doorbroken door het geklingel van belletjes van ezels die huifkarren vol families voorttrekken. Naast een grenspost van het leger passeren zij een provisorisch hok met het logo van de VN-organisatie voor migratie. „De poort van vrede”, staat in het Arabisch op een bord. „Welkom in Zuid-Soedan.”

De meeste mensen die hier passeren, zijn wat de Zuid-Soedanese regering eufemistisch ‘terugkeerders’ noemt: mensen als Peter en Kuanykow die het afgelopen decennium juist vanuit Zuid-Soedan naar Soedan waren gevlucht, toen hun eigen land afgleed naar een burgeroorlog. Zij voegden zich bij duizenden landgenoten die daar waren gebleven na een decennialange strijd voor onafhankelijkheid van Soedan.

Lees ook
In Soedan woedt een van de ernstigste vernietigingsoorlogen ooit in Afrika

Met die onafhankelijkheid voor Zuid-Soedan in 2011 moest een nieuw hoofdstuk beginnen voor ‘de jongste natie ter wereld’. Maar het duurde niet lang voor – ook daar – een machtsstrijd die hoop de grond in boorde. Het etnisch geweld dat de president en vice-president opstookten, raasde tot 2018 voort en is nooit helemaal gestopt. Miljoenen Zuid-Soedanezen raakten in die jaren ontheemd. Een deel kwam terecht in vluchtelingenkampen in Soedan. Anderen bouwden een leven op in de hoofdstad Khartoem. „Het was goed daar”, zegt Peter.

Tot dat niet meer zo was.

Nu is dit dorre veld waarop hij zit de ‘veilige’ kant van de grens. Maar hier wacht hem en al die andere overstekers weinig meer dan nieuwe onzekerheid. Het Zuid-Soedan dat zij ooit verlieten, is een gebroken land, kapotgemaakt door de oorlog, corrupte leiders en een ingestorte economie. Klimaatverandering en steeds hevigere overstromingen kwamen daar de afgelopen jaren bovenop. En nu dus een vluchtelingencrisis.

Hulporganisaties schatten dat zo’n negen miljoen mensen er dit jaar humanitaire hulp nodig zullen hebben; meer dan 70 procent van de bevolking.

Toch houdt de Zuid-Soedanese regering de deur open. „Mensen rennen weg van oorlog. Ze hebben het recht te worden beschermd”, zegt Albino Akol Atak, Zuid-Soedans minister van Humanitaire Zaken, via een videoverbinding vanuit de hoofdstad Juba. „Te meer omdat we ooit één land waren.” Maar, zegt hij ook: zijn regering was niet voorbereid op deze crisis bij de buren. „Wat nu nog nood is, dreigt een ramp te worden.”

Lees ook
De vechtende generaals in Soedan zien zelfs medemenselijkheid als een bedreiging

Etappe IDe grens (Joda)

Het lijkt alsof het huis van Elizabeth Amon (45) is leeggeschud over de verder lege vlakte. Overal staat huisraad. Bedframes, stoelen, een groene plastic wasmand vol kleding, een vrieskist. Tussen al die spullen zit haar familie. Zes kinderen en haar pezige, ietwat kromgebogen moeder op blote voeten en met een rode muts op. Alles wat in het busje paste dat hen de vorige dag vanuit Rabak, in het zuiden van Soedan, de grens over bracht.

Al maanden waren ze toen op weg. Vanuit Khartoem naar Wad Madani, van Wad Madani naar Rabak. Steeds weer kwamen de gevechten dichterbij, vertelt Amon, zelf een Zuid-Soedanese. En nu wachten ze hier. Op de vrachtwagens die even verderop klaarstaan om de honderden mensen die zich met hen hebben verzameld iets verder naar het zuiden te brengen. Een zandstorm zet de horizon in sepiakleuren.

Hun bestemming, voor het moment : Renk. Een stadje uitgestrekt langs de enige semi-verharde weg die hier verder naar het noorden leidt. Een mix van golfplaten, beton en lemen hutten waartussen koeien met lange hoorns grazen en waar de gortdroge struiken zwart zien van de plastic zakjes die de wind overal heen blaast.

Op een oude universiteitscampus werd hier vorig jaar in allerijl een kamp opgezet om iedereen tijdelijk te kunnen opvangen. Maar de paar oude gebouwen en door VN-organisaties opgetrokken tenten waren niet bestand tegen de enorme stroom mensen die maar bleef komen. En lang niet iedereen bleek bereid om vanuit daar weer op bussen te stappen of aan boord te stappen van boten die de Witte Nijl afvaren, verder Zuid-Soedan in, naar minder afgelegen plekken.

Eind december kwam er daarom nog een ‘transit center’ bij, omgeven door hekken en prikkeldraad en behangen met spandoeken die waarschuwen voor cholera en diarree. Al snel barstte ook dat uit zijn voegen. In plaats van de hooguit vierduizend mensen voor wie de twee opvangkampen zijn ontworpen, proberen deze dagen tussen de vijftien- en twintigduizend hier een plekje te vinden.

Voor de nieuwelingen die door bussen en vrachtwagens bij de ingang van het nieuwe kamp worden uitgespuwd, is het zoeken. Tussen de golfplaten gebouwen, onder de lijnen vol wasgoed die als slingers zijn opgehangen. Of langs de hekken waar families met stokken en doeken zelf tentjes hebben gebouwd.

Dit in december gebouwde kamp is al een stuk beter, verzucht een hulpverlener van de hulporganisatie Save the Children, een van de vele internationale niet-gouvernementele organisaties die hier actief zijn. „Maar ik houd mijn hart vast voor als het regenseizoen straks begint.” Niet alleen Renk loopt dan deels onder, ook de wegen waarover vluchtelingen naar elders moeten reizen worden dan onbegaanbaar.

Etappe IIHet opvangkamp (Renk)

Waar moet ze naartoe? Met haar benen voor zich uitgestrekt en haar rug leunend tegen opgestapelde tassen, zit Nya Kima (45) op de grond, haar lijf en hoofd omwikkeld door dezelfde gebloemde stof. De weduwe en moeder van zeven kinderen behoort in ‘TC2’ (transit center 2) tot een van de ‘gelukkigen’. Toen ze in januari aankwam, was er nog wel plek in een van de golfplaten gebouwtjes. Dat deelt ze sindsdien met een familie uit Soedan.

Meermaals is haar sindsdien door hulpverleners gevraagd of ze niet „naar huis” wil. Welk huis, werpt ze dan tegen. Kima komt uit Malakal, de hoofdstad van een van Zuid-Soedans olieproducerende staten en daarmee van oudsher een strategische buit voor strijdende partijen. Ook toen in 2013 Zuid-Soedans burgeroorlog losbarstte.

Van waar zij woonde, is niets meer over, zegt Kima. Haar huis werd geplunderd en in brand gestoken door dezelfde milities die haar man doodschoten en haar met haar kinderen op de vlucht deden slaan. Met welk geld gaat ze weer iets opbouwen? Met het beetje dat ze bezat, betaalde ze hun vlucht uit Soedan. En de paar tientjes, omgerekend, die ze hier bij aankomst ontving als eenmalige steun om eten te kopen, zijn allang weer op.

De groei van opvangkamp Renk in een jaar tijd

Vanachter aaneengeknoopte doeken die als scherm fungeren, klinkt een instemmend geluid. Dan verschijnt het gezicht van Kima’s Soedanese buurvrouw. Ook Hanan Nil (38), haar man en hun negen kinderen zijn hier sinds januari.

Hen werd net als alle Soedanese vluchtelingen gevraagd of ze naar een permanent vluchtelingenkamp in de noordoostelijke regio van Maban wilden gaan. Ook zij weigerden. „We hebben van mensen daar gehoord dat het er nog veel erger is dan hier”, zegt Nil, met een zich vastklemmend kind aan haar been. „Dan blijven we liever.” Bovendien wachten ze op meer familieleden uit Soedan. Waar die zijn, weet ze niet. Nil heeft ze al maanden niet kunnen bereiken. „Er is geen netwerk”, zegt ze. Het regeringsleger en de paramilitairen van de RSF geven elkaar de schuld van deze blackouts.

Maar ook hier is het leven niet makkelijk. „Er is geen eten”, zegt Nil. „Iedereen heeft honger”, vult Kima aan. Omdat de regering wil voorkomen dat deze tijdelijke kampen permanent worden, is de hulp die organisaties hier verlenen beperkt. Zo wordt geen voedsel uitgedeeld, er is alleen dat eenmalige geldbedrag bij aankomst, genoeg voor één week boodschappen . Alleen voor de jongste kinderen en zwangere of net bevallen vrouwen zijn er zakjes met extra voedzame mengsels.

In de praktijk worden deze zakjes, ‘Super Cereal’ en ‘Plumpy’nut’, niet zelden alsnog met het hele gezin gedeeld, zegt Shaun Hughes van het VN-Wereldvoedselprogramma (WFP) in Zuid-Soedan. „Maar dan verliezen ze hun impact.” Is bij het oversteken van de grens ‘slechts’ zo’n 4 procent van de kinderen onder de vijf jaar ondervoed, in de kampen in Renk stijgt dat aantal naar een kwart. Mede door ziektes en een gebrek aan toegang tot water en sanitair. Gemiddeld is er in de kampen één latrine voor ongeveer negentig mensen.

Etappe IIIDe stad (Renk)

Bij de ingang van de ‘voedingsafdeling’ van het enige ziekenhuis in Renk worden op een groot vel met stift de gevolgen van het gebrek aan voedsel bijgehouden: 18 kinderen overleden aan ondervoeding in mei. 21 in juli; 19 in augustus. Dat was tijdens de piek van het regenseizoen, legt een van de artsen uit, als de oogstvoorraad vrijwel op is. Tot in de gang moesten er extra bedden komen, zegt de arts. „We konden het niet aan.”

Vandaag zijn maar zeven van de tien bedden gevuld met moeders met doffe ogen en kleine lijfjes aan hun borst geklemd. Op één na komen ze allemaal uit het opvangkamp. De situatie is nu iets genormaliseerd, vertelt een verpleegster. 04 staat op het vel bij februari geschreven onder het kopje: overleden. Maar ook zij vreest de regens die weer aanstaande zijn.

Niet alleen de speciale voedingsafdeling van het ziekenhuis, bedoeld voor enkel basiszorg en met een handjevol eigen artsen, raakte sinds het uitbreken van de oorlog in Soedan overvol. Ook de eerste hulp, waar vluchtelingen met kogelwonden en botbreuken binnenkomen. En de kraamafdeling. Daar staan de bedden tot in het kantoor van de vroedvrouw. „Iedereen wordt hierheen gestuurd”, zegt zij met vermoeide ogen. „De vrouwen die hier komen, hebben niets. We wikkelen hun baby’s in onze eigen sjaals, soms zelfs in het beddengoed als er niets anders is.”

Zo drukt de oorlog zwaar op Renk. Op de markt zijn alle prijzen gestegen. Terwijl de vraag naar voedsel explodeerde, nam het aanbod door de stilgelegde handel met Soedan juist af. Ondertussen werd het Zuid-Soedanese pond steeds minder waard. Rijst en suiker worden in stalletjes nu in steeds kleinere plastic zakjes verkocht. Anders kunnen mensen het niet betalen, legt een verkoper uit. Ook hij keerde vorig jaar terug uit Soedan en bleef hangen in Renk.

Met alles wat er in Oekraïne en Gaza gebeurt, is Zuid-Soedan heel erg een vergeten crisisShaun Hughes Wereldvoedselprogramma (WFP)

Conflicten tussen de lokale bevolking en de vluchtelingen zijn tot nu toe uitgebleven. Maar de situatie is niet houdbaar, waarschuwt een lokale bestuurder. „We hebben hulp nodig”, zegt ook minister van Humanitaire Zaken Atak. Iedere dag opnieuw vluchten duizend tot tweeduizend mensen de grens over. Onder hen zijn ook steeds meer Soedanezen.

Niet alleen het aantal vluchtelingen en hun onwil bemoeilijken hun verplaatsing naar elders, maar ook geldgebrek. De VN-organisaties IOM (voor migratie) en UNHCR (voor vluchtelingen) regelen de boten en bussen die worden ingezet. Maar zij kampen met enorme tekorten, net als de andere internationale ngo’s hier. „Met alles wat in de wereld gebeurt, in Oekraïne, in Gaza, is het een gevecht om de aandacht, zegt Shaun Hughes van WFP. „Zuid-Soedan is heel erg een vergeten crisis.”

Etappe IVDe haven (Renk)

Sommigen willen wél vertrekken. Op een ochtend eind maart schreeuwt een man vanaf de zijkant van een enorme stalen platbodem instructies naar de vrouwen die met kinderen en tassen in de hand een rij van kleurige hoofddoeken en wapperende rokken vormen. Een voor een stappen ze in de boot om hun lijf daar tegen dat van hun buurvrouw aan te persen, de knieën opgetrokken en een hand voor hun ogen tegen de zon die het staal doet gloeien.

Op de kade, even voorbij een roestige tank die daar sinds de oorlog staat, zoeken anderen nog snel de bosjes riet op om hun behoefte te doen voor hun reis over de Witte Nijl . Hun mannen staan verderop in hun eigen rij klaar. De boot, de eerste van die dag met zeshonderd passagiers, zal de volgende avond aankomen in Malakal. Daar is een VN-kamp en een luchthaven vanwaar ze worden teruggebracht naar de woonplaatsen die ze ooit verlieten.

Niet John Adowk Adyang Ayowk, een timide 19-jarige met een warme glimlach en een handdoekje tegen zweet in zijn handen. Verwassen jeans, rood T-shirt. Zittend op een omgekeerde boot op een nabijgelegen veld tuurt hij naar de weg waar ieder moment de vrachtwagen kan aankomen met daarin zijn moeder, broertjes en zusjes. Zelf werd Ayowk vanuit het kamp in Renk vooruitgestuurd met de mannen. Zijn reis gaat tot Malakal, vertelt hij. Daar wacht zijn vader.

Tien jaar hebben ze elkaar niet gezien. Vanwege de oorlog, zegt Ayowk zacht. Zijn vader is soldaat in het regeringsleger van Zuid-Soedan. Hij stuurde zijn gezin destijds weg, waarna Ayowk, zijn moeder en broers en zussen terechtkwamen in een vluchtelingenkamp in het noordoosten van Soedan. Daar bleven ze al die tijd, tot zijn vader hen een paar weken geleden vroeg terug te komen naar Zuid-Soedan. Er werd daar in het noordoosten van Soedan niet gevochten, verduidelijkt Ayowk. Maar het voelde er niet veilig. En de scholen waren dicht.

Uit de rugtas die de jongen op zijn schoot houdt, haalt hij een papiertje. Zijn cijferlijst. Het enige dat-ie meenam naast wat kleren. Hij heeft veel dromen, zegt Ayowk, zijn ogen op zijn handen gericht. Dokter worden, bijvoorbeeld. „Mijn vader gaat mij helpen.”

vervolgHoe gaan de vluchtelingen verder?

Lees ook
De macht van Arabische Soedanezen is al sinds de onafhankelijkheid bron van conflict

Delen

Mail de redactie