Category: Buitenland

De eerste presidentiële tweets en truths met ‘you’re fired’ zijn alweer gelanceerd. Vier hooggeplaatste functionarissen werden vorige week door president Donald Trump ontslagen met de slogan van zijn tv-programma The Apprentice. Onder de afgeserveerden bevond zich de hoogste legerbaas generaal Mark Milley – die overigens zelf al in 2023 ontslag had genomen. Dat feit, plus de agressieve toon waarmee het ontslag werd aangekondigd van „meer dan duizend” mensen die door de vorige regering waren aangesteld, versterkten de indruk dat hier vertrouwde Trump-gewoontes te zien waren. Achteloze ontslagen in spierballentaal. Of het met kennelijk plezier pijnigen van persoonlijke vijanden. De afvallige oud-veiligheidsadviseur John Bolton kreeg deze week te horen dat zijn beveiliging zou worden beëindigd, terwijl de doodsdreiging vanuit Iran allerminst is weggenomen.

Het deed denken aan de willekeur waarmee Trump in zijn eerste termijn FBI-directeur James Comey ontsloeg, die geen belofte van persoonlijke loyaliteit aan Trump wilde afleggen. Of aan de wraakzucht die ten grondslag lag aan het ontslag van twee ambtenaren, een van de veiligheidsraad en een ambassadeur, die hadden getuigd in de eerste impeachment-procedure tegen Trump. „Muiterij”, vond de president hun getuigenis en ze konden vertrekken.

Verder moesten alle federale ambtenaren die werken aan diversiteit en inclusiviteit (DEI – diversity, equity, inclusion) op gezag van de maandag aangetreden president met ingang van woensdagmiddag vijf uur op non-actief worden gesteld. Ook dit klonk als de echo van Trumps eerste termijn, waarin hij zijn pijlen al richtte op programma’s tegen structurele vormen van discriminatie. Het gevolg was dat deze week plaatjes het internet op werden gejaagd van een hoge ambtenaar die vóór 21 januari op de website van het Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives nog ‘Chief Diversity Officer’ heette, en een dag later ineens ‘Senior Executive’. „Schaf dat hele kantoor af”, loeiden X-accounts met namen als @EndWokeness.

Omhooggevallen tv-ster

Op het eerste gezicht lijkt dit alles het oude mengsel van wellust, willekeur en wraakzucht. Maar Trump II heeft een andere voorgeschiedenis dan Trump I, en de betekenis van deze ontslaggolf verdient ook serieuzere aandacht. De mensen die in de aanloop naar zijn tweede termijn met hem in zee zijn gegaan, hebben andere, meer doordachte bedoelingen dan het zooitje ongeregeld dat in 2017 het Witte Huis overnam.

Toen Trump in 2016 de verkiezingen won, was dat niet dankzij de steun van een conservatief establishment. Dat keek neer op de omhooggevallen tv-ster en zijn lompe manier van debatteren. Zijn eigendunk stak zijn transitieteam aan, dat zich niet of nauwelijks informeerde over de vereisten van het landsbestuur en zo betrad Trump vrijwel onvoorbereid het Witte Huis. Hij moest wel leunen op de bestaande organisatie en kreeg zijn eigen partijgenoten niet altijd voldoende mee voor meer controversiële benoemingen.

Laten we wel wezen: er wáren ook ambtenaren en bestuurders die Trump tegenwerkten

In die context klonken zijn klachten over een Deep State die hem zou tegenwerken vooral als frustratie over eigen falen. Zijn regering bracht pijnlijk weinig tot stand. Ondanks een meerderheid in beide huizen van het Congres tot 2019 produceerde Trump I nauwelijks serieuze wetgeving behoudens een grote belastingverlaging en maatregelen om ex-gedetineerden te helpen bij de terugkeer in de maatschappij – twee wetsvoorstellen die allang klaarlagen.

Maar laten we wel wezen: er wáren ook ambtenaren en bestuurders die Trump tegenwerkten. Ze zeiden dat ze dit deden om erger te voorkomen. Dat is geen samenzweringstheorie, dat is stevig gedocumenteerd. Journalist Bob Woodward, die drie boeken over de eerste ambtstermijn publiceerde, beschreef verschillende momenten waarop adviseurs van de president papieren van diens bureau pakten, in de hoop dat hij het in hun ogen onzalige plan dat erop stond zou vergeten – en dat gebeurde ook. Woodward omschreef deze praktijk in Fear (2018) als een „ambtelijke staatsgreep”.

Datzelfde jaar verscheen een opinieartikel in The New York Times, geschreven door een anonieme ambtenaar, onder de kop ‘Ik maak deel uit van het ondergrondse verzet in de regering-Trump’. De ambtenaar, van het ministerie van Binnenlandse Veiligheid bleek later, beroemde zich erop dat hij aan de ene kant hard werkte om Trumps ouderwets-conservatief-Republikeinse agenda uit te voeren, maar dat hij tegelijkertijd diens immorele uitbarstingen, samen met anderen, probeerde te saboteren. „Wij zijn geen Deep State, maar een Stabiele Staat”, schreef hij trots.

Die mensen zul je in het Witte Huis van Trump II niet meer aantreffen. Achter de aandacht afleidende chaos van de tweets en de truths van de president zelf draait nu een geoliede machine. Die werkt naar een doel toe. Dat doel is de zittende federale ambtenaren – van wie zij menen dat die in overwegende mate politiek naar links neigen – vervangen door een lichting conservatieve rekruten die nu misschien nog vooral Trumpisten lijken, maar die ook na diens aftreden het beleid van de Verenigde Staten blijvend zullen beïnvloeden in conservatieve richting.

Reagan-jaren

De analogie ligt voor de hand: de rechterlijke macht. In 1982 richtten enkele rechtenstudenten de Federalist Society op. Het waren de Reagan-jaren, de Amerikaanse conservatieven hadden moed gevat uit zijn grote overwinning in 1980 en besloten dat de tijd was gekomen voor een tegenoffensief na de linkse revolutie van de jaren 60. Met ijver en geduld begonnen zij een generatie conservatieve juristen op te leiden. Elke Republikeinse president kreeg sindsdien van de Federalist Society een kandidatenlijstje in handen gedrukt met te benoemen rechters.

Bezie het resultaat van hun noeste arbeid na veertig jaar: het hoogste gerechtshof van de Verenigde Staten heeft een stevige 6-3 conservatieve meerderheid. Alle zes de conservatieve rechters zijn op enig moment in hun carrière verbonden geweest aan de Federalist Society. Rechters die van mening zijn dat de grondwet van 1789 een onwrikbaar, onveranderlijk (en voor sommigen zelfs van God gegeven) document is, en dat de vrijheid van religie de belangrijkste van alle burgerlijke vrijheden is.

De Federalist Society heeft een niet-juridische pendant gekregen, en die gaat op dezelfde manier aan de slag met de hele bureaucratie. Project 2025 heet de nieuwe organisatie, en ze „eist het land terug” uit naam van een conservatieve ideologie. Op de website staat een negenhonderd pagina’s tellend document, Mandate for Leadership, de conservatieve belofte dat de organisatie in 2023 publiceerde. Daaronder staat een knop ‘aanmelden’. Niet voor een nieuwsbrief, niet voor updates, maar aanmelden zoals in het leger, voor nieuwe rekruten.

Tijdens zijn campagne nam Trump luidkeels afstand van Project 2025 – omdat de Democraten hem ermee vereenzelvigden. Hij noemde de ideeën „ridicuul” en zei het document niet te zullen lezen. Dat laatste zal ongetwijfeld waar zijn, maar het eerste is inmiddels door de feiten weersproken. Het transitieteam van Trump heeft Project 2025 benaderd om ambtenaren te rekruteren uit hun personeelsbestand.

Achter de chaos van de tweets en de truths van de president zelf draait nu een geoliede machine

Op zijn eerste dag als president kwalificeerde Trump een ruimere categorie ambtenaren als ‘politieke benoemingen’, waardoor een nieuw aantredende president hen gemakkelijker uit hun functie kan ontheffen. In Project 2025’s Mandate for Leadership wordt dit zogenoemde ‘Schedule F’ herhaaldelijk aangeprezen. Project 2025 wordt voor de landelijke overheid wat de Federalist Society voor de rechterlijke macht is.

‘Alle politiek is personeel’

In Mandate for Leadership wordt de federale bureaucratie afgedaan als een verzameling „luie, overbetaalde en niet ter verantwoording te roepen” ambtenaren (pagina 20). Ze zouden bovendien te vaak werken aan „onwettige programma’s”, waarbij het door het Congres goedgekeurde, maar door de rechter afgekeurde pardon voor minderjarige kinderen van asielzoekers zonder verblijfsvergunning wordt genoemd (pagina 73). Vooral conservatieve presidenten hebben last van ambtelijke tegenwerking, aldus het document, omdat ambtenaren doorgaans links zijn (pagina’s 80 en 171).

Het doel wordt helemaal aan het begin van het document in niet mis te verstane woorden geformuleerd: „Een leger van gehoorzame, goedgekeurde, getrainde en voorbereide conservatieven verzamelen, die vanaf de Eerste Dag kunnen beginnen met het slopen van de ambtenarenstaat” (pagina XIV).

In deze ideeën komen allerlei draadjes van rechts Amerika bij elkaar. De afkeer van bureaucratie is een eeuwig Republikeins agendapunt, samengevat door Ronald Reagan als: „De overheid is niet de oplossing van ons probleem, de overheid ís het probleem.” De afkeer van linkse ideologie, en dan vooral de antiracistische kant ervan, heeft misschien nog wel ruimere steun. Mede dankzij de conservatieve tv-zender FoxNews dat zijn kijkers in een permanente staat van woede houdt over linkse politici die geen ‘Vrolijk Kerstfeest’ meer willen zeggen, jeugdboeken over niet-heteroseksuele liefde en scholen die leren dat slavernij een belangrijk deel van de Amerikaanse geschiedenis is.

Onder het motto ‘alle politiek is personeel’ – een plaagstoot naar het feministische adagium ‘het persoonlijke is politiek’ – vervangt Project 2025 een veronderstelde linkse Deep State door een reële, conservatieve. Zo gaan de VS op weg naar een éénpartijstaat. Voor Trump en zijn trouwste aanhang is dat MAGA-world. Voor een groter electoraat is het niet zo nauw aan zijn persoon verbonden, maar gaat het om het ‘Amerika waarin ik zelf ben opgegroeid en dat ik ook mijn kinderen gun’.

In dat streven was Trumps eerste termijn hooguit een matige oefenwedstrijd. Trump II is voor het echie.

Lees ook

Als dag één van ‘Trump 2.0’ een voorbode is, worden het een paar onzekere economische jaren (maar er was ook goed nieuws voor Europa)

Delen

Mail de redactie

Sonia doet schichtig een stap achteruit als ze in gebrekkig Spaans wordt aangesproken. Ze staat in de kou te roken bij de getraliede zijdeur van de jurkenwinkel waar ze werkt als naaister. Ze is deze week erg op haar hoede, vertelt ze zodra ze zeker is dat ze niet met de immigratiedienst te maken heeft. „Ik was op 1 januari gestopt met roken, maar na het nieuws over de klopjacht ben ik van de stress weer begonnen”, zegt ze terwijl ze haar sigaret onder haar zwarte laars uittrapt.

Sonia (35) kwam dertien jaar geleden vanuit Mexico naar de Verenigde Staten. Ze kreeg drie kinderen, die door hun geboorte hier automatisch Amerikaans staatsburger zijn. Maar een legale verblijfsstatus kreeg ze niet. Ze heeft alleen papeles chuecos (valse papieren), waarmee ze onder andermans identiteit werkt en premies afdraagt.

Nooit, tijdens de presidentschappen van Barack Obama, Donald Trump en Joe Biden, kwam ze daarmee in de problemen. Maar in zijn tweede termijn heeft Trump nu de jacht op ongedocumenteerden geopend. Diens ‘grens-tsaar’ Tom Homan kondigde al voor de inauguratie een „grote uitzettingsoperatie” aan, waarbij het Democratisch stemmende Chicago het voornaamste doelwit zou zijn. „We zullen ICE [Immigration and Customs Enforcement] ontketenen”, zei hij. Om te beginnen in Democratische bolwerken.

Sindsdien is het stil. Sonia’s wijk Little Village, ‘La Villita’ voor de bewoners, is een spookbuurt geworden. Winkels zijn gesloten, restaurants draaien op minimale capaciteit, bij de kapper is het rustig. Bijna alle kraampjes met goedkope kleding en met tamales (gestoomde maïsdeegrolletjes) die het straatbeeld bepaalden zijn verdwenen. Normaal klinkt hier overal muziek en shoppen pubermeisjes suikertaartachtige baljurken bij winkels als die van Sonia. Dat er nu niemand te bekennen is, komt ook door de gevoelstemperatuur van -16 graden Celsius en een vers laagje sneeuw, maar vooral aan de hoog opgelopen spanning.

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Op de voordeur van een winkel in Little Village in Chicago hangt een poster met de oproep tot protest tegen Trumps plannen. ” data-figure-id=”0″ data-variant=”row”><img alt data-description="Op de voordeur van een winkel in Little Village in Chicago hangt een poster met de oproep tot protest tegen Trumps plannen. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/01/ik-kan-niet-vier-jaar-lang-bang-blijven-en-binnen-zitten.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/01/24181804/data127139082-528183.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/01/ik-kan-niet-vier-jaar-lang-bang-blijven-en-binnen-zitten-10.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/01/ik-kan-niet-vier-jaar-lang-bang-blijven-en-binnen-zitten-8.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/01/ik-kan-niet-vier-jaar-lang-bang-blijven-en-binnen-zitten-9.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/01/ik-kan-niet-vier-jaar-lang-bang-blijven-en-binnen-zitten-10.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/01/ik-kan-niet-vier-jaar-lang-bang-blijven-en-binnen-zitten-11.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Tb3qy4tUYyyEiiBsr1jeYIgGroM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/01/24181804/data127139082-528183.jpg 1920w”>

Foto’s: Scott Olson/ AFP, Erin Hooley/ AP

Sonia had afgelopen weekend boodschappen ingeslagen voor twee weken en zich dinsdag thuis verschanst, toen de school van haar kinderen vanwege het weer gesloten was. Ook woensdag hield ze hen nog thuis. Zij vreest dat de migratiepolitie op een dag haar werk binnenvalt of haar van straat plukt en afvoert terwijl haar kinderen op school zitten. „De allerergste nachtmerrie van elke moeder is gescheiden worden van haar kinderen.”

Angst lijkt voorlopig het doel geweest van de uitspraken van Trump en Homan, denkt Mike Rodriguez (46), gemeenteraadslid namens deze wijk. „Het is een publiciteitsstunt”, zegt hij op zijn kantoor in de winkelstraat. „De president probeert op sinistere wijze mijn gemeenschap bang te maken.”

Zo’n 85 procent van Little Village identificeert zich als latino, van wie de overgrote meerderheid afkomstig is uit Mexico. Volgens schattingen zou tot een kwart van de inwoners hier illegaal zijn. In heel Chicago, een stad van 2,7 miljoen inwoners, gaat het om een paar honderdduizend mensen zonder papieren. Ze bouwen de huizen en kantoren, ze koken, ze maken schoon en ze verzorgen bejaarde Amerikanen. Ze zijn de grotendeels onzichtbare tandwielen die de economie laten draaien.

Niemand die weet of de Republikeinse regering echt deur tot deur wil gaan in wijken als deze om zoveel mogelijk ongedocumenteerden uit te kunnen zetten. Praktisch, financieel en juridisch lijkt dat onhaalbaar. Er zijn onvoldoende ICE-agenten en niet genoeg migratierechters om mensen op te pakken en zaken af te handelen. Laat staan dat er genoeg detentieplekken zijn en medewerking van landen die migranten zouden moeten terugnemen. Al Trumps nieuwe beleid wordt aangevochten.

„Ik probeer mensen te vertellen dat ze zich geen zorgen hoeven te maken als ze niet veroordeeld zijn of een deportatiebevel hebben gekregen”, zegt plaatselijke migratieadvocaat Mario Godoy (42). „Maar niemand is helemaal veilig.” Zonder toestemming de grens oversteken is een misdaad en daarom voldoende reden voor uitzetting.

Verkiezingsbelofte

Rodriguez, Godoy en vele vrijwilligers zijn non-stop bezig om immigranten te informeren over hun rechten. Ze hoeven de deur niet open te doen als ICE aanklopt, ze hoeven hun identiteit niet bekend te maken, het is aan de autoriteiten om te bewijzen dat ze illegaal zijn, en ze hebben altijd recht op een advocaat en een rechtszaak. Zwijg en teken niets is het devies.

De vraag is wat er van die rechten overblijft. Het antieke en fragiele Amerikaanse migratiebeleid is al decennia aan hervorming toe en wordt met plakbandjes van tijdelijke maatregelen, inconsistente uitzonderingen en gedoogconstructies bijeen gehouden. Activisten, advocaten en rechters kunnen delen misschien nog redden of lijmen, maar elke (potentiële) migrant leeft nu in onzekerheid.

Meer dan het verbeteren van de economie ziet Trump het stoppen en terugdraaien van migratie als zijn belangrijkste verkiezingsbelofte. In zijn eerste dagen heeft hij de noodtoestand aan de zuidgrens uitgeroepen, hij stuurt er duizenden militairen heen. Vluchtelingenvluchten en afspraken met de migratiedienst zijn geschrapt. Mensen die al in de VS zijn moeten worden verwijderd. Donderdag meldde The New York Times dat ICE Venezolanen, Haïtianen, Cubanen en Nicaraguanen mag uitzetten die onder de Biden-regering legaal binnenkwamen en tijdelijk een beschermde status en werkvergunning hebben. Onduidelijk is of dit ook geldt voor Oekraïners en Afghanen. Ook miljoenen immigranten die al decennia onder de radar in de Verenigde Staten wonen moeten eruit. Kerken, scholen en ziekenhuizen zijn niet langer veilige plekken en mogen worden binnengevallen. Trump dreigt lokale autoriteiten die niet meewerken aan uitzettingen te vervolgen. Hij wil de federale financiering van steden die migranten beschermen staken.

„Er komt zoveel op ons af dat niet is in te schatten welke maatregelen werkelijk gevaar vormen”, zegt Emma Lozano (72), migratie-activiste en kerkleider net buiten Little Village. „Waar Biden en Obama er niet in slaagden migranten werkelijk perspectief op een toekomst te bieden, wil Trump die vernietigen. Hij wil angst zaaien en snel iets leveren aan zijn achterban, zoveel is duidelijk.”

Lees ook

In decreten vol bijtende formuleringen laat Trump zien: de VS moeten van hem geen immigratieland meer zijn

Onduidelijk is waarom ICE nog niet zichtbaar actief is in Chicago. Veel inwoners horen geruchten op straat en zeggen TikTok-filmpjes te hebben gezien, maar tot nu toe is alles vals alarm gebleken, zegt Rodriguez. Wel werden donderdag mensen opgepakt in het eveneens Democratisch geleide Newark, New Jersey.

Lokale bestuurders hebben fel op Trump gereageerd. Burgemeester van Chicago Brandon Johnson heeft herhaald dat zijn stad een vrijhaven is en de lokale politie niet met de migratiedienst zal samenwerken. „We strijden voor de rechten van alle inwoners”, zei hij. „Los van wie er in het Witte Huis zit.” Trumps focus op Chicago is niet alleen omdat er veel ongedocumenteerden dicht bij elkaar wonen, maar ook omdat hij graag het publieke gevecht aangaat met de Democratische gouverneur van Illinois en de burgemeester.

Toch stemden in november ook in deze stad meer mensen dan in de vorige twee verkiezingen op Trump, mede omdat ze boos zijn over immigratie. De afgelopen paar jaar kwamen er zo’n vijftigduizend migranten naar Chicago, voornamelijk Venezolanen. Zij kregen betere opvang en sneller een werkvergunning dan eerdere generaties migranten. In Little Village wordt geklaagd over minder goed betaald werk en meer criminaliteit sinds hun komst. „Heel Amerikaans: de woede richt zich op ándere arme mensen die klem zitten in het systeem in plaats van op het systeem en de rijke mensen die ervan profiteren”, zegt gemeenteraadslid Rodriguez. „Ik begrijp de frustratie, maar de woede is gericht op de verkeerden.”

Fernando Martinez (28), een Uber-bestuurder met een flinke, rossige baard, is zo’n Trump stemmer. „Vanwege de economie, maar ook omdat hij schoon schip zou maken wat betreft migratie.” Hij windt zich op over de recente instroom onder Biden. „Nieuwelingen kregen hotelkamers, geld en werk, terwijl mijn ouders die hier al decennia wonen nooit iets gekregen hebben.”

Hoewel de Venezolanen nu mogelijk niets meer hebben aan hun beschermde status, lijkt Trump diens pijlen ook gericht te hebben op Martinez’ Mexicaanse ouders. „Nu denk ik wel: o, shit, ik weet niet of dit de goede kant opgaat. Ik nam Trump niet zo serieus toen hij zei dat hij álle ongedocumenteerden ging deporteren.”

Lege ballon

Niet alle migranten zonder papieren in Little Village laten zich van straat, werk en school verjagen. Doris Aguirre (59) maakte in 2000 met een baby van vijf maanden aan de borst de levensgevaarlijke reis vanuit Honduras. Ze kwam „om mijn kinderen meer te bieden dan het miserabele leven dat ik daar had”.

Nu zit ze met haar zwarte kat op haar witte bank in haar koophuis. Ze trouwde met een Amerikaan, maar om genaturaliseerd te worden moest ze om vergiffenis vragen voor haar clandestiene grensoversteek. De advocaat die ze daarvoor inhuurde deed dat niet, zegt ze, en inmiddels is haar termijn voor die gratie verlopen.

Aguirre heeft al eens een deportatiebevel gekregen en is zo bang dat ze met de politie in aanraking komt dat ze niet met de auto naar haar baantjes als schoonmaakster rijdt om het risico van betrokkenheid bij een ongeluk tot nul te reduceren.

„Vroeger maakte ik me altijd zorgen om de kinderen, maar die zijn inmiddels volwassen en redden zich wel.” Zij zijn genaturaliseerd of hier geboren. „Nu maken zij zich zorgen over mij. We hebben al eens vier jaar Trump overleefd. Dat betekent niet dat het opnieuw lukt. Maar ik kan niet vier jaar lang bang zijn en binnen zitten. Ik moet me sterk houden en doorgaan met mijn leven.”

In de grote katholieke kerk in de buurt luisteren woensdagavond zo’n twintig mensen naar de Spaanstalige preek. Efren Fernandez Garcia (48) heeft zijn blauwe jas aangehouden.

Hij is vijftien maanden geleden uit Mexico hier naar toe gekomen in de hoop meer te verdienen dan thuis. Tot nu toe lukt dat matig. Hij kan geen vast werk vinden, is niet betaald voor klussen die hij wel deed en hij slaapt op een geïmproviseerd bed in een keuken waar tamales gemaakt worden. „Het is een worsteling hier. Mensen maken misbruik van elkaar.”

Vanuit de Trump-regering wordt gehoopt dat hun afschrikkende beleid ertoe leidt dat mensen zelf kiezen voor vertrek. ‘Zelfdeportatie’ noemen politici dat. Fernandez zou best terug willen naar Mexico, maar kan zich dat niet veroorloven. Hij is nog nauwelijks toegekomen aan het afbetalen van zijn smokkelaar: 17.000 dollar. „Als ik word uitgezet, kan ik dat geld nooit opbrengen.” Toch vreest hij, als alleenstaande, deportatie niet. „Que me pasa me pasa: wat me gebeurt, gebeurt.”

Zo lijken de meeste immigranten erover te denken. „De eerste dagen was de paniek enorm”, zegt Lozano, die zelf in Texas geboren werd, maar van wie familieleden uitgezet zijn. „We hebben de ballon heel hard opgeblazen uit angst en die loopt nu langzaam leeg, de druk is eraf.” Ze kiest de metafoor bewust: de druk kan elk moment weer worden opgevoerd en de ballon blijft kwetsbaar.

Emma Lozano (72) is migratie-activiste en kerkleider net buiten Little Village. Efren Fernandez Garcia (48) is vijftien maanden geleden uit Mexico naar de VS gekomen in de hoop meer te verdienen dan thuis.

Foto Brian Cassella/Chicago Tribune, Foto Emilie van Outeren

Gemeenteraadslid Rodriguez vertelt dat de eerste dagen dat Trump weer in het Witte Huis zat wel 20 tot 35 procent van de scholieren thuisbleef en zo’n 6 procent van het restaurantpersoneel zich afmeldde. In plaats van de gebruikelijke veertig dagloners stonden er bij de bouwmarkt verderop ’s ochtends vroeg slechts vijf te wachten op werk. Donderdag waren dat er alweer meer. Niet omdat de vrees voor Trump voorbij is, maar omdat, zolang ICE niet zichtbaar is, geld verdienen voorgaat. Veel migranten kunnen zich geen week zonder inkomen permitteren.

Dat is ook de reden dat Sonia donderdag weer aan het werk is en haar kinderen op school zijn. Ze is enigszins gerustgesteld door de flyers die vrijwilligers hebben verspreid over haar rechten, maar niet over de twee dagen dat ICE zich niet heeft vertoond. „We hebben nog vier jaar te gaan.”

Delen

Mail de redactie

Met een spervuur aan decreten en aankondigingen trok een van opwinding stuiterende Donald Trump in de eerste dagen van zijn presidentschap de aandacht van de hele wereld. In Europa leek er even zelfs geen ander onderwerp te bestaan. Dat is ook logisch: Europa heeft veel te verliezen.

Europa is economisch verweven met de Verenigde Staten en Europa wordt door de Verenigde Staten beschermd. Als dan een president aantreedt die Europa niet in de eerste plaats als militaire en politieke bondgenoot ziet maar als economische concurrent, zijn onmiddellijk grote Europese belangen in het geding. Als het tot een handelsoorlog komt, kost dat welvaart. Als Trump de NAVO fnuikt of Oekraïne in de steek laat, moet een slecht bewapend Europa nog maar zien hoe het zich te weer stelt tegen Russische agressie.

Europese diplomaten hadden zich schrap gezet voor een „blitzkrieg” aan maatregelen en die werden op hun wenken bediend. Trump riep de hele week dat de EU de Verenigde Staten niet fair behandelen en dat er maatregelen zullen volgen – al werd hij nog niet concreet. In een vileine mix van stroop smeren en armpje drukken zei hij donderdag tijdens een videoverbinding met het World Economic Forum (WEF) in Davos dat hij van Europa houdt en er veel vrienden heeft, maar dat de VS er niet goed worden behandeld. Hij noemde handelsbelemmeringen en boetes die de EU grote Amerikaanse techbedrijven heeft opgelegd.

Kruit droog houden

De EU heeft zich sinds vorige zomer voorbereid op de komst van Trump en verschillende scenario’s voorbereid om snel op tariefmaatregelen te reageren. Onderdeel van de Trump-strategie was ook om de eerste barrage van Trump kalm af te wachten en het kruit droog te houden.

NAVO-chef Mark Rutte weet na deze week zeker dat hij heeft getekend voor een lastige klus, met een Amerikaanse president die in één zin de NAVO steunt én niet steunt. „Ik weet niet zeker of wij er ook maar iets aan moeten bijdragen”, zei Trump in een interview over de NAVO, „maar we moeten ze zeker helpen”. Hij zei ook: „Wij beschermen hen. Zij beschermen ons niet.” Trump herhaalde dat de norm voor defensie-uitgaven voor NAVO-landen meer dan verdubbeld moet worden, van 2 procent bruto binnenlands product naar 5 procent. Europese diplomaten en analisten vinden dat niet realistisch.

Toch heeft Rutte ook weer niet getekend voor een onmogelijke klus. Trumps minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, verzekerde Rutte deze week van Amerikaanse steun. „Minister Rubio herhaalde de Amerikaanse toewijding aan de NAVO en het belang van de alliantie voor de internationale veiligheid”, zo vatte het State Department een gesprek tussen Rutte en Rubio samen.

De Verenigde Staten zijn „open for business”, riep Trump de elite uit politiek en bedrijfsleven in Davos toe. Het land staat vooral open voor onderhandelingen. Over tarieven, over NAVO-normen, over internationale belastingen, over de aankoop van Amerikaanse fossiele brandstoffen.

Trump dwingt Europa dus op te komen voor zijn belangen in een bikkelhard onderhandelingsproces. Maar Trump dwingt Europa ook na te denken over zijn plek in de wereld. Europa heeft niet alleen enorm geprofiteerd van de band met de VS, het voelt zich ook helemaal op zijn gemak in de liberale na-oorlogse wereldorde die de VS hebben gebouwd en waar Trump niet zoveel in ziet.

Lees ook

Donald Trump wil door de internationale porseleinkast denderen: welkom in de nieuwe wereldorde

Europa’s zelfbeeld

De rules-based-order, de op regels en normen gebaseerde orde, was een Amerikaanse vinding, die op veel steun kon rekenen in beide Amerikaanse partijen en die tot bloei kwam dankzij Amerikaanse overmacht in de wereld. Maar het is evengoed een Europese ordening. Democratie, recht en regelgeving zijn ook de uitgangspunten van de succesvolle samenwerking van 27 Europese landen in de Europese Unie. Trump bedreigt niet alleen Europese belangen, maar ook Europese geloofsartikelen en Europa’s zelfbeeld.

Het is dan ook niet vreemd dat juist Europeanen zich zorgen maken over het presidentschap van Trump. De rest van de wereld heeft daarentegen vrij hoge verwachtingen van de nieuwe president, bleek uit opinie-onderzoek van de European Council on Foreign Relations (ECFR).

Onderzoekers vroegen eind november 28.500 mensen in 24 landen of Trump goed of slecht is voor hun land. In de traditionele bondgenoten Verenigd Koninkrijk en Zuid-Korea ziet slechts 11 procent Trump als positief, in elf EU-landen is dat gemiddeld 22 procent. Buiten het Westen ligt Trump bijzonder goed in de markt. In Brazilië is 43 procent positief, in Saoedi-Arabië 61 procent, in India zelfs 84 procent.

Europa staat tamelijk alleen met zijn vrees voor Trump, zei Ivan Krastev van ECFR bij de presentatie van het onderzoek. „Terwijl de meeste Europeanen de president zien als een ontregelaar, zien anderen in de wereld hem als een vredesstichter.” Het heeft volgens de denktank dan ook geen nut dat Europa zich opwerpt als de aanvoerder van het mondiale verzet tegen Trump.

Terwijl de meeste Europeanen de president zien als een ontregelaar, zien anderen elders in de wereld hem als een vredesstichterIvan Krastev onderzoeker bij denktank ECFR

Historicus Timothy Garton Ash onderstreepte dat Europa er nu niet eenzaam en machteloos bij staat. De mondiale reputatie van Europa is goed, zei hij, „dat zou leiders de hoop moeten geven dat er ruimte is voor een sterk onafhankelijk Europa in de wereld.”

De ‘wereld’ gelooft, afgaande op hetzelfde onderzoek, overigens ook dat het aantreden van Trump samenvalt met een meer bescheiden mondiale rol van de VS. Een meerderheid ziet voor de VS een rol als één van een handvol grootmachten in een multipolair stelsel.

‘Een spirituele crisis’

Europa moet in die nieuwe wereld een positie voor zichzelf opeisen op basis van Europese belangen en liever niet op basis van morele opvattingen, adviseerde ECFR. Europa moet leren zichzelf als grootmacht te zien en betere relaties aanknopen met landen als Brazilië, Zuid-Afrika en India, waar de EU als een machtige potentiële partner wordt gezien.

Kan Europa dat opbrengen? Economisch staat de EU, zeker in vergelijking met de VS, er niet zo rooskleurig voor. In een handvol landen is op dit moment een demissionaire regering aan de macht. Centrale speler Duitsland zag de basis onder zijn economische model – goedkope energie uit Rusland, export naar China – wegkwijnen en maakt zich op voor verkiezingen. Frankrijk, ook niet onbelangrijk, waggelt van de ene politieke misère naar de andere.

Donald Tusk, premier van Polen, maakte in het Europees Parlement gewag van een „onzekere sfeer”, „een gevoel van verlies” en „een spirituele crisis”. EU-Buitenlandchef Kaja Kallas zei: „We leven niet langer in een tijdperk van optimisme maar van oppositie.”

Bemoedigend is wel dat Europese leiders al langer inzien dat Europa weerbaarder moet worden, economisch en militair. De Europese Commissie liet voormalig ECB-voorzitter Mario Draghi een catalogus opstellen met maatregelen om Europa’s concurrentiekracht op te krikken. Over ruim een week komen de EU-leiders bijeen om samen met NAVO-chef Mark Rutte en de Britse premier Keir Starmer plannen te beramen voor het aanjagen van de Europese defensie-industrie.

Aan ideeën is in Europa meestal geen gebrek, maar de vraag is steeds weer of de consensusmachine van 27 soevereine staten snel genoeg op daden overschakelt. De verkiezing van Trump móet tot verandering leiden, zei de Duitse vice-kanselier Robert Habeck (Groenen) in Davos. Als Europa denkt dat dit overwaait „dan doen we het helemaal fout”.

Delen

Mail de redactie

Japan heeft de bloesem die mensen na de winter uit hun huizen lokt. In China worden graven gepoetst in het voorjaar. En in de Pakistaanse provincie Punjab wordt de lente sinds mensenheugenis verwelkomd met vliegers. Bijvoorbeeld op het hindoeïstische Basant-festival dat eind januari, begin februari wordt gehouden, afhankelijk van de stand van de maan.

Maar wie bij de komende editie van dat festival een kleurrijke vlieger wil oplaten, riskeert drie tot vijf jaar gevangenisstraf of een geldboete van twee miljoen Pakistaanse roepie (bijna zevenduizend euro). Voor vliegerbouwers zijn de straffen nog hoger. De wet die dit regelt kreeg deze week een meerderheid van de stemmen in het provinciale parlement van de provincie in Pakistan.

Vliegeren was in provinciehoofdstad Lahore al in 2005 verboden door het Pakistaanse hooggerechtshof, maar dit verbod werd volop ontdoken. Liefhebbers haalden hun vliegers simpelweg in naburige provincies of landen. Vorig jaar werden tijdens Basant in de stad Rawalpindi 260 vliegeraars aangehouden en 15.000 vliegers in beslag genomen. De politie gebruikte verrekijkers en ladders om illegale vliegeraars aan te kunnen houden. Het vliegeren vindt meestal plaats vanaf daken. Sommige Pakistani doen het ’s nachts om niet zichtbaar te zijn.

Scheermesjes

De straffen zijn ingevoerd om „het leven van onschuldige mensen te beschermen”, zei de indiener van het wetsvoorstel, Mujtaba Shuja-ur-Rehman, van de heersende Pakistan Moslim League tegen persbureau AP. Want zo lieflijk als het klinkt om de lente al vliegerend te verwelkomen, was het niet. Khaled Hosseini beschreef begin deze eeuw al in zijn bestseller De Vliegeraar hoe spectaculair en gevaarlijk vliegergevechten waren in zijn jeugd in buurland Afghanistan. Met stukjes glas en soms zelfs scheermesjes die bevestigd werden aan de lijn werd getracht andere vliegers uit de lucht te halen, waarbij geregeld ook ‘per ongeluk’ gewonden vielen door de scherpe lijnen. Deze vliegergevechten zijn er ook in Pakistan.

Los van de gevechten is vliegeren ook als risicosport te zien. Met de ogen naar de hemel gericht vielen vliegeraars veelvuldig van daken of werden overreden.

Ook vorig jaar raakten tijdens het Basant-festival weer mensen gewond, waarmee de vliegertraditie doet denken aan het afsteken van vuurwerk op Oud en Nieuw in Nederland. In totaal belandden volgens de autoriteiten 37 Pakistani in het ziekenhuis, onder wie tieners . Vier van de 37 hadden schotwonden. Want ook de traditie om in de lucht te schieten tijdens het feest, blijkt lastig uitroeibaar.

Onislamitisch

Het vliegerverbod is formeel gericht op veiligheid, maar op de achtergrond spelen religieuze overwegingen een rol. In de Pakistaanse grondwet is de islam als staatsgodsdienst verankerd. Meer dan negentig procent van de bevolking is er moslim. In een religieus decreet is recent het vliegeren onislamitisch genoemd. In een commentaar noemt de Pakistaanse krant Dawn de wens voor meer veiligheid „legitiem”, maar de wet „disproportioneel”. Er zijn andere maatregelen mogelijk om de veiligheid te vergroten volgens de krant. Zoals het afbakenen van zones waar gevliegerd wordt en het toezien op gebruik van veilige lijnen – waar dus geen mesjes of glas aan bevestigd zijn. Daar is in andere vliegerlanden zoals India ervaring mee opgedaan. De wet in Punjab is volgens Dawn een „troebele mix” geworden van „veiligheidsmaatregelen en religieuze interpretatie”.

Het te frivole karakter van vliegeren leidde ook tot een verbod in Afghanistan tijdens de vorige bewindsperiode van de Taliban. Ook daar werd vliegeren als onislamitisch beoordeeld. Nu de Taliban er sinds 2021 weer aan de macht zijn is zo’n verbod er formeel nog niet. Wat niet betekent dat mensen er durven te vliegeren.

Hoezeer Pakistani aan hun vliegers verknocht zijn, zal snel blijken. Het hoogtepunt van het festival bestaat van oudsher uit het oplaten van duizenden gele vliegers, waardoor de hemel doet denken aan een bloemenveld in het voorjaar. Eerder deze maand kondigde de Rawalpindi Vlieger Associatie in de krant Tribune aan het Basant-festival „in full swing” te zullen vieren op 13 en 14 februari, „inclusief schoten in de lucht en vliegeren”.

Delen

Mail de redactie

Israël zal zijn troepen zondag niet terugtrekken uit Zuid-Libanon. Dat maakte de Israëlische premier Netanyahu vrijdag bekend in een verklaring. Daarmee wijkt Israël af van het staakt-het-vuren dat het afgelopen november sloot met de Libanese strijdgroep Hezbollah. Volgens Netanyahu is Libanon zijn verplichtingen onder het bestand niet nagekomen.

Afgesproken was dat Hezbollah zich zou terugtrekken ten noorden van de Litani rivier, waarop het Libanese staatsleger diens aanwezigheid in Zuid-Libanon zou versterken om samen met de vredesmacht van de Verenigde Naties (UNIFIL) een terugkeer van Hezbollah te voorkomen. Ook moeten wapens en militaire infrastructuur van Hezbollah uit het gebied worden verwijderd.

Hezbollah heeft nog niet officieel gereageerd op de aankondiging van Netanyahu. Eerder noemde de strijdgroep geruchten over het overschrijden van de deadline door Israël „een flagrante schending van de overeenkomst” en onacceptabel. Het zou het einde betekenen van het staakt-het-vuren, dreigde Ali Fayyad, een parlementslid van Hezbollah maandag. Het is echter nog de vraag of de groep het daadwerkelijk aandurft de oorlog te hervatten. Ze zijn  ernstig verzwakt door hun strijd met Israël, waarin ze hun leider Hassan Nasrallah en enkele duizenden strijders verloren.

Liveblog
crisis in het midden-oosten

Israël trekt troepen zondag niet terug uit Libanon, wijkt af van staakt-het-vuren-afspraak

Delen

Mail de redactie

Wie in Kiryat Moshe, een wijk in het westen van Jeruzalem met veel orthodoxe joden, zoekt naar het kantoor van HaTzionut HaDatit, de Religieus Zionistische Partij van de extreemrechtse minister van Financiën Bezalel Smotrich, komt voor verrassingen te staan. De partij meldt op internet dat ze hier in een kantoorgebouw is gevestigd en een portier bevestigt dat: „Ze zitten op de vierde verdieping in de vleugel hiernaast.” Daar is echter niets te vinden.

Een passerende man op de gang zegt het te weten: „O, je zoekt die fascisten”, roept hij, „die mensen die ik verafschuw, die zitten op de vijfde etage.” Daar is inderdaad een bordje, dat op hun aanwezigheid duidt. Maar een dame die de deur na aanbellen opent ontkent stellig dat dit een partijkantoor is. „De partij is onlangs verhuisd naar de vierde etage.”

Het kantoor van de partij mag moeilijk te traceren zijn, voor premier Benjamin Netanyahu is zij van levensbelang. Zonder haar steun kan zijn regering makkelijk ten val komen. En het probleem voor Netanyahu is dat Smotrich fel tegen de huidige wapenstilstand met Hamas in de Gaza-oorlog is gekant. Smotrich staat erop dat Israël na de eerste fase van het bestand, waarbij 33 Israëlische gijzelaars moeten vrijkomen in ruil voor enige honderden Palestijnse gevangenen, de strijd hervat. Zo niet, dreigt hij, dan stapt hij uit de regering.

Stoppelbaard

Smotrich staat niet alleen in zijn verzet tegen de wapenstilstand. „Ik schat dat 70 tot 80 procent van de Israëlische bevolking het onaanvaardbaar vindt dat Hamas in de Gazastrook kan blijven zitten”, zegt de zestigjarige Aron Lasry, een man met een stoppelbaard en een keppeltje die net inkopen bij een supermarkt in Kiryat Moshe heeft gedaan. „Ik wil dat ook niet. Hopelijk ziet Hamas dat in bij de onderhandelingen over de tweede fase van het bestand, maar anders moet er maar worden doorgevochten.”

Netanyahu zelf heeft ook altijd gezegd dat voortzetting van het Hamasbestuur in Gaza voor hem onaanvaardbaar is. Of 70 procent van de Israëliërs er zo over denkt, is overigens de vraag: velen menen dat na ruim een jaar oorlog is aangetoond dat Hamas zich niet met geweld laat verdrijven.

„Smotrich wekt de indruk dat hij garanties van Netanyahu heeft gekregen dat het leger het karwei in Gaza mag afmaken”, zegt Mairav Zonszein, Israël-analist van de International Crisis Group, een vooraanstaande denktank. Daarnaast heeft Smotrich waarschijnlijk in ruil voor zijn aanblijven in de regering extra concessies bedongen voor kolonisten op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. „Het is daar nu zelfs nog gespannener dan gewoonlijk. Ik ben ervan overtuigd dat dit met de onderhandelingen over het Gaza-bestand heeft te maken”, aldus Zonszein telefonisch.

Smotrich, die zich opwerpt als beschermheer van de kolonisten en daartoe naast zijn financiële portefeuille ook formeel bevoegdheden heeft, moet intussen behoedzaam opereren. Hij heeft veel te verliezen. In opiniepeilingen staat zijn partij op verlies. Hij zou mogelijk zelfs de kiesdrempel bij volgende verkiezingen niet halen. Samen met Otzma Yehudit (Joodse Kracht), de partij van de zo mogelijk nog rechtsere Itamar Ben-Gvir, wist hij eind 2022 veertien zetels in het parlement te winnen. Maar de vraag is of Ben-Gvir, die wegens het bestand wél uit de regering is getreden, bereid is weer de krachten te bundelen in een lijstverbinding met Smotrich.

Superioriteit van de Joden

„Ben-Gvir kan het zich permitteren de regering ten val te brengen”, zegt Zonszein. „Zijn partij overleeft dat wel. Hij is veel populairder dan Smotrich, wiens aanhang minder stabiel is. Ben-Gvir is niet alleen overtuigd van de superioriteit van de Joden, maar hij is ook in veel opzichten een anarchist die het bestaande systeem het liefst op zijn kop zet.”

Ook in de Jeruzalemse wijk Kiryat Moshe geniet Ben-Gvir veel aanhang. Zijn aanhangers prijzen zijn consequente standpunten. „Hij is tegen de wapenstilstand omdat hij principieel vindt dat gijzelaars niet moeten worden geruild tegen Palestijnse terroristen”, legt Aron Lasry uit. „Dat heeft hij in het verleden ook al dikwijls betoogd.”

Intussen geniet niet de Gazastrook maar de Westelijke Jordaanoever prioriteit voor Smotrich en Ben-Gvir. Beiden wonen daar in volgens internationaal recht illegale nederzettingen. Annexatie van het gebied is hun hartewens. „Een religieuze fundamentalist als Smotrich is bereid daarvoor alles op te offeren, ook de wapenstilstand en de gijzelaars”, zegt Dahlia Scheindlin, een andere bekende analist. „En hij is ervan overtuigd dat hij daarmee het juiste doet. Zijn religieuze ideologie is het enige wat voor hem telt.”

Afhankelijk van Trump

Paradoxaal genoeg lijkt het lot van het bestand nu mede afhankelijk van de Amerikaanse president Donald Trump, die zelf de afgelopen weken meehielp Hamas en vooral Israël over de streep te trekken. Tot teleurstelling van de extreemrechtse partijen, die in Trump juist een bondgenoot meenden te zien voor annexatie van de Westoever. De door Trump voorgedragen ambassadeur in Israël, Mike Huckabee, is daarvan bijvoorbeeld een verklaard voorstander. Annexatie zou echter de door Trump vurig gewenste normalisering van de relatie tussen Israël en Saoedi-Arabië doorkruisen.

Het blijft afwachten hoe Smotrich, Ben-Gvir en de anderen hun kaarten spelen de komende weken, wanneer het bestand met Hamas een vastere vorm zou moeten krijgen. Ze staan daarbij tegenover een geduchte tegenstander. „Netanyahu is zeker een van de meest veerkrachtige politici van zijn generatie”, zegt Zonszein. „Waarschijnlijk heeft hij alweer een plan klaarliggen om de interne crisis waarop het kabinet afstevent de komende weken aan te pakken.”

Scheindlin sluit niet uit dat de Saoediërs een kat in de zak krijgen aangeboden. „Dat Trump en Netanyahu bijvoorbeeld zeggen: als je nu normaliseert, zullen we de annexatie nog een tijdje uitstellen. In veel opzichten is die annexatie er feitelijk toch al, hij is alleen nog niet officieel uitgeroepen.”

Lees ook

Op de Westelijke Jordaanoever is er geen staakt-het-vuren: kolonisten trokken brandstichtend door Palestijns dorp

Delen

Mail de redactie

De samenwerking tussen Google en de Israëlische strijdkrachten gaat verder dan tot nu toe bekend was. Kort na de Hamas-aanvallen van 7 oktober 2023 blijkt Google technologie op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) te hebben gedeeld met het leger, de Israel Defense Forces (IDF), onthulde The Washington Post deze week.

Het was al bekend dat Google clouddiensten levert aan het leger. Die samenwerking zorgde vorig jaar voor grote onrust binnen het bedrijf. In totaal 50 werknemers die protest aantekenden werden ontslagen, met het argument dat persoonlijke politieke opvattingen de bedrijfsvoering niet in de weg mogen zitten.

Het leger en de overheid in Israël kozen Google en Amazon in 2021 uit als partners in Nimbus, een project dat draait om cloud-infrastructuur, een aanbesteding ter waarde van 1,2 miljard dollar. Microsoft verloor hierdoor zijn positie als Israëls hofleverancier voor clouddiensten. In de aanbesteding werd ook verwezen naar de levering van niet nader omschreven „geavanceerde diensten”; onder meer, zo bleek al snel, de levering van AI-diensten aan de Israëlische overheid. Dat de samenwerking op dit vlak zich ook uitstrekt tot het leger was nog niet eerder bekend.

Petities en protesten

Nimbus was onder werknemers van Google en Amazon al snel omstreden. Zij maakten bezwaar in petities en protesteerden meermaals, omdat ze vreesden dat het project zou bijdragen aan mensenrechtenschendingen in Israël. In een in 2022 uitgelekte presentatie stond al dat Google ook AI-programma’s aanbiedt voor het op grote schaal verzamelen van data, gezichtsherkenning en het automatisch volgen van mensen of objecten. Google en Amazon bouwden in 2022 en 2023 datacentra in Israël zelf, zodat data niet in andere landen opgeslagen hoeft te worden en daar dus ook niet kan worden opgevraagd.

Eerder wist Time Magazine al te melden dat het Israëlische ministerie van Defensie gebruik maakt van de clouddiensten van Google. The Washington Post schrijft nu, op basis van interne documenten van Google, dat er behalve clouddiensten ook AI-technologie wordt geleverd. Zulke programma’s zouden belangrijk kunnen zijn voor het automatisch sorteren en analyseren van data op grote schaal in gevechtssituaties.

Israël doodde een van Irans belangrijkste nucleaire wetenschappers met de hulp van een met AI uitgerust machinegeweer

De IDF lijkt met name geïnteresseerd te zijn geweest in Vertex, een programma waarmee je zelf AI-algoritmes kunt bouwen. Een werknemer van Google waarschuwt in een document dat het leger naar concurrent Amazon zal gaan, als Google niet meer toegang geeft tot deze technologie. Google en Israël ontkennen dat Nimbus wordt toegepast in gevechtssituaties. Wel zei een Israëlische functionaris op een conferentie in 2024 dat er dankzij de Nimbus-cloud „fenomenale dingen gebeuren tijdens het vechten die een belangrijk deel van de overwinning zijn”.

Datzelfde jaar ontdekte online nieuwsmedium The Intercept dat twee Israëlische wapenfabrikanten, die onder meer drones en raketten produceren, gebruik maken van de clouddiensten van Google en Amazon.

Lees ook

Protesterende werknemers bij Google door project Nimbus

Hoewel het onduidelijk is hoe de AI-diensten van Google en Amazon precies toegepast worden, zet de IDF al zeker sinds 2021 artificiële intelligentie in bij geweldsoperaties: dat jaar doodde Israël een van Irans belangrijkste nucleaire wetenschappers met de hulp van een met AI uitgerust machinegeweer. In Gaza gebruikte de IDF afgelopen jaren AI-technologiën op grote schaal, blijkt uit onderzoek en getuigenissen van leger- en veiligheidsbronnen in verschillende media.

AI-defensiestrategie

Israël heeft sinds Nimbus een eigen AI-defensiestrategie ontwikkeld, waarin big data een grote rol spelen. Eind 2023 schreven de Israëlische journalist Yuval Abraham, en The Washington Post en The Guardian dat de IDF gebruikt maakt van verschillende AI-systemen bij bombardementen in Gaza. Vooral de programma’s ‘The Gospel’ en ‘Lavender’ zijn gericht op automatisering bij surveillance en het selecteren van aanvalsdoelen, en leunen daarbij op het gebruik van grote hoeveelheden data. Zo zei een militair in The Guardian dat hij „twintig seconden voor elk doel investeerde” en „als mens nul toegevoegde waarde had, behalve als stempel van goedkeuring”.

Israël ontkende dat het deze programma’s bij het bepalen van aanvalsdoelen gebruikt, maar zei dat het een „database” heeft om „om inlichtingenbronnen met elkaar te vergelijken”.

Het is de vraag hoe lang de IDF grote techbedrijven nog nodig heeft voor zijn militaire AI-ambities. Begin januari zette het een eigen AI-divisie op, en bij de aankondiging maakte het duidelijk dat het daarbij vooral een beroep wil gaan doen op binnenlandse bedrijven. Het heeft al een sterke wapen- en cybersurveillance-industrie.

Delen

Mail de redactie

De opluchting onder Aziatische beleggers duurde amper 24 uur. De nieuwe Amerikaanse president Donald Trump had niet direct na zijn aantreden op maandag de beloofde invoerheffingen (tot wel 60 procent) ingesteld op import uit China. Een dag later doken de beurzen in Shanghai en Hongkong alsnog in het rood: Trump dreigde met een belasting van 10 procent op alle invoer uit China om het land te straffen voor zijn gebrekkige aanpak van de handel in de drug fentanyl. Buurlanden Canada en Mexico hangen om diezelfde reden – en vermeend laks optreden tegen immigratie – zelfs heffingen tot 25 procent boven het hoofd. Wat is de rol van China in de productie van fentanyl en waarom is dit thema zo belangrijk in de relatie met de VS? ? Vier vragen over een dodelijke pijnstiller en de relatie tussen twee grootmachten.

1
Wat is fentanyl en wat heeft China ermee te maken?

Fentanyl is een synthetisch opiaat, vele malen sterker dan bijvoorbeeld morfine of heroïne. Het middel is goedkoop en zeer verslavend, het heeft in de Verenigde Staten miljoenen gebruikers. Door de zeer krachtige werking komen overdoses veel voor. Volgens de laatst beschikbare cijfers, uit augustus 2024, kwamen in de voorgaande twaalf maanden bijna 56.000 mensen om het leven door een overdosis met een synthetisch opiaat, meestal fentanyl.

Het middel wordt vooral gemaakt door drugskartels in Mexico, die de fentanyl vervolgens de Verenigde Staten binnensmokkelen. De productie van de drug is zo simpel „alsof je kippensoep maakt”, vertelde een cook in een Mexicaans drugslab afgelopen zomer aan persbureau Reuters. Hij demonstreerde hoe hij zonder gespecialiseerde apparatuur fentanyl kon maken door bij kamertemperatuur enkele ingrediënten te mengen.

Die ingrediënten hebben – net als fentanyl zelf – veel legitieme toepassingen, bijvoorbeeld in de medische zorg en de chemische industrie. Ze worden in China op grote schaal geproduceerd en verkocht. De Reutersjournalist kon via internet voor 3.600 dollar bij Chinese leveranciers alles bestellen wat hij nodig had om drie miljoen pillen te produceren.

Lees ook

Heroïne spuiten in de auto, met je kleinkind op de achterbank

2
Waarom vindt Trump dit zo belangrijk?

Als een totale verrassing kwam Trumps aankondiging niet. In november, kort na zijn verkiezing, dreigde hij op zijn sociale netwerk Truth Social al met deze heffingen voor de drie landen. Volgens Trump is China zijn beloften om de productie van fentanyl te bestrijden, waaronder het opleggen van de doodstraf aan drugshandelaren, niet nagekomen.

In Republikeinse kringen heeft de theorie dat China fentanyl moedwillig gebruikt om Amerika te verzwakken veel aanhang. Howard Lutnick, Trumps beoogde minister van Handel die de importheffingen moet onderzoeken en implementeren, beweerde tijdens de campagne dat „China Amerika aanvalt met fentanyl” – wat China tegenspreekt.

Tijdens zijn vorige termijn was de bestrijding van fentanyl ook een speerpunt in Trumps Chinabeleid. Op Trumps aandringen nam China in 2017 maatregelen om de handel in fentanyl en verwante stoffen aan banden te leggen. Ze plaatsten als eerste land ter wereld de productie en export van alle vormen van fentanyl permanent onder strenge controles, een stap waar de Verenigde Staten blij mee waren.

3
Wat heeft China gedaan? En werkte dat?

Op grond van hun afspraken wisselen China en de Verenigde Staten geregeld informatie met elkaar uit. China werkt mee aan het aanpakken van de illegale geldstromen die de fentanylmarkt financieren, en begon in augustus 2024 met het strenger reguleren van grondstoffen voor de fentanylproductie.

Dat het aantal doden door overdoses in de Verenigde Staten sinds eind 2023 elke maand daalt zou, naast verbeterde toegang tot medicatie die een overdosis kan terugdraaien, te maken kunnen hebben met deze Chinese maatregelen.

Daarmee is de handel niet gestopt. Volgens Yu Haibin, een inspecteur van het Chinese drugscontrolebureau, komt dat vooral doordat het merendeel van de stoffen waarmee fentanyl wordt gemaakt veel andere toepassingen hebben. China kan de handel in die legale stoffen niet aan banden leggen, vertelde hij recent aan de Chinese partijkrant Global Times.

Volgens Amerikaanse onderzoekers kan China wel meer doen, zoals het vervolgen van criminele producenten en verkopers.

4
Hoe reageert China op de nieuwe dreigementen?

In China zijn sommige commentatoren verbaasd dat Trump juist over fentanyl begint, een onderwerp waarop de afgelopen jaren diplomatieke vooruitgang is geboekt.

Maar zo gek is dat niet. De bestrijding van fentanyl is al verschillende keren een symbool geworden voor de relatie tussen beide landen. China zette die in 2022 stop toen Nancy Pelosi tegen China’s zin Taiwan bezocht, in 2023 werd de samenwerking hervat en zegde de Chinese president Xi Jinping nieuwe maatregelen toe.

Lees ook

Trumps invoerheffingen: politiek pressiemiddel of opmaat naar handelsoorlog?

Trump doet nu iets vergelijkbaars als wat China eerder deed, door China’s prestaties op het gebied van de bestrijding van fentanyl te verbinden aan de discussie rond importheffingen. Hij suggereert dat als China de drugssmokkel actiever aanpakt, de economische relatie kan verbeteren.

Politicoloog Zha Daoxiong van Peking University voorspelde vorig jaar al dat fentanyl opnieuw de focus zou kunnen worden van „diplomatieke strijd” tussen de geopolitieke rivalen. Dat soort politisering van een maatschappelijke crisis is voor niemand goed, schreef hij.

Volgens Trump heeft hij het thema vorige week, nog voor zijn aantreden, besproken in een „prettig” telefoongesprek met president Xi Jinping. Wat Xi zei, blijft onbekend. Eerder benadrukten Chinese woordvoerders dat de „fundamentele oorzaken van de overdoseringen in de Verenigde Staten zelf liggen”.

Lees ook

De straten van Tijuana liggen vol met drugsverslaafden, maar de Mexicaanse regering wil niet spreken van een crisis

Delen

Mail de redactie