Category: Buitenland

Een openlijke liefdesverklaring van een rapper aan een fotomodel zal buiten de wereld van de showbiz in de meeste landen onopgemerkt passeren. Dat geldt niet voor de foto die de Kameroense King Nasty afgelopen weekend op Instagram plaatste. „PS Ik ben gek op je & ik wil dat de wereld dat weet”, meldde ze naast het beeld van zichzelf in innige verstrengeling met de Braziliaanse mannequin Layyons Valença. De post heeft, vooral in haar eigen land, grote politieke betekenis.

King Nasty, die op Instagram zo’n 300.000 volgers heeft, is de artiestennaam van Brenda Biya. En dat is de jetsettende 26-jarige dochter van de president van het Centraal-Afrikaanse Kameroen. Dat ze op de glamoureuze foto zoenend met een vrouw uit de kast komt, is voor organisaties die zich met rechten van lhbti’ers bezig houden een onverwachte steun in de rug. „Deze moedige en historische verklaring is een keerpunt in de strijd voor rechten en acceptatie van seksuele minderheden in Kameroen”, schrijven de ngo’s Working for Our Wellbeing en Women in Front Cameroon in een gemeenschappelijk persbericht.

Kameroen, waar de 91-jarige Paul Biya sinds 1982 als president de scepter zwaait, is een van de vele Afrikaanse landen waar homoseksualiteit strafbaar is. Op basis van artikel 347-1 van het Wetboek van Strafrecht kun je er vijf maanden tot maximaal vijf jaar cel en een boete van 200.000 franc (300 euro) krijgen als je gepakt wordt voor „seksuele handelingen met een persoon van [hetzelfde] geslacht”.

Waardigheid en respect

Volgens de ngo’s is het tijd „om deze achterhaalde wetten die liefde criminaliseren” in te trekken en „een toekomst waarin mensen met waardigheid, respect en gelijkheid te omarmen”. De organisaties prijzen de positieve reacties van sommige Kameroeners. Maar op de accounts van Brenda Biya uiten fans ook hun teleurstelling, soms met homofobe uitingen. „We willen meer weten over de beschuldiging dat je lesbisch zou zijn!” schrijft een zekere Bachir Mohamed. „Is het slechts geroddel?” Het antwoord volgde snel: Biya plaatste zelf een artikel waarin de Franse krant Le Monde over haar coming-out schreef.

Deze moedige en historische verklaring is een keerpunt in de strijd voor rechten en acceptatie van seksuele minderheden in Kameroen

De in Kameroen bekende trans-activist Shakiro, die als vluchteling in België verblijft, kan haar geluk niet op. „Brenda, je bent een zegen voor de lhbti+-gemeenschap”, zegt ze in een via sociale media verspreid filmpje tegen Biya junior. „Ik ben meer dan trots op je dat je als dochter van de president voor je seksuele oriëntatie uitkomt. […] Dankzij jou gaan we de decriminalisering van homoseksualiteit binnenslepen.” Shakiro’s Kameroense advocaat, Alice Nkom, nam daar tegenover de Franse televisiezender TV5 Monde alvast een voorschot op: „Het is nu aan ons allemaal om ervoor te zorgen dat er heel veel Brenda’s kunnen zijn”, zei ze.

De Kameroense regering of president Biya hebben nog niet op de discussie gereageerd. Ook de meeste media in het land houden zich op de vlakte. Ze tonen de foto van King Nasty in ieder geval niet.

Lees ook

Achter de anti-homowetten in Afrika zitten conservatief christelijke krachten uit de VS en Europa

Kameroen is bepaald niet het enige Afrikaanse land waar homoseksualiteit strafbaar is. In drie Afrikaanse landen (Mauritanië, Oeganda en in sommige staten van Nigeria) staat zelfs de doodstraf op homoseksuele contacten. In veel andere landen wordt de laatste jaren onder andere onder invloed van westerse kerkgenootschappen de wetgeving aangescherpt. Zo ligt momenteel een wetsvoorstel bij het parlement in Zimbabwe dat het mogelijk maakt om westerse organisaties te verbieden als zij steun verlenen aan lhbti’ers in dat land.

In Kameroen zitten volgens de plaatselijke onderzoeksjournalist Boris Bertolt „meer dan twintig mensen” in de gevangenis vanwege homoseksuele handelingen. „Of Brenda Biya wordt aangehouden, of men bevrijdt iedereen”, verklaarde hij tegenover TV5 Monde. De dochter van de president aanhouden zal niet makkelijk worden: ze woont in Zwitserland.

Delen

Mail de redactie

Baltasar Garzón (68) zit aan een gigantisch bureau vol stapels papier op zijn kantoor in hartje Madrid. De oud-onderzoeksrechter van het Spaanse hoger gerechtshof is bescheiden gekleed, in een grijs colbert. Daaronder schuilt een strijdlustige man, die wereldwijd bekendheid vergaarde toen hij in oktober 1998 een internationaal arrestatiebevel uitvaardigde tegen de Chileense oud-dictator Augusto Pinochet, toen die op bezoek was in Londen. Vele andere spraakmakende zaken zouden volgen, bijvoorbeeld rond Guantánamo Bay, waar de VS na de aanslagen van 11 september 2001 vermeende Al-Qaida- en Talibanstrijders vastzetten.

Garzón en zijn familie moesten jarenlang beveiligd worden. In 2010 ging de onderzoeksrechter door een diep dal toen hij zelf onderwerp werd van strafrechtelijke vervolging vanwege zijn onderzoeken naar misdaden die verband hielden met het Franco-regime en een grootschalig corruptieschandaal in de conservatieve Partido Popular. Hij werd uit zijn functie gezet na aanklachten door de rechtse activistische organisatie Manos Limpias (Schone Handen). „Ik ben het slachtoffer geworden van de politisering van het rechtssysteem.” Garzón werd gerehabiliteerd, maar keerde niet terug als rechter – hij werkt nu als advocaat.

Datzelfde Manos Limpias zit nu achter de vrouw van de huidige premier Pedro Sánchez aan: vrijdag moet Begoña Gómez voor de rechter verschijnen in een onderzoek naar corruptie. Aan de basis van het onderzoek liggen vooral berichten die door Manos Limpias van bekende fakenieuwskanalen zijn geplukt, maar de onderzoeksrechter zegt dat hij ook over ander bewijs beschikt. Het leidde tot een politieke rel toen premier Sánchez vanwege de beschuldiging van zijn echtgenote dreigde op te stappen als premier.

„Ik heb de rechterlijke macht altijd gezien als een systeem van rechtvaardigheid, gelijkheid en dienstverlening aan het volk. Ongeacht je sociale of economische klasse”, zegt hij, terwijl hij zijn vingers verstrengelt. Maar dat rechterlijke systeem staat onder druk, ziet hij. „Ik maak me grote zorgen door wat er in Europa gebeurt met de groei van uiterst rechts.”

Hoe kan het dat een organisatie als Manos Limpias de macht heeft om rechters, politici en zelfs hun partners te laten vervolgen?

Baltasar Garzón: „In Spanje bestaat een grondwettelijk instituut dat acción popular (volksactie) heet. Dit betekent dat iedere Spaanse staatsburger of organisatie namens het volk om strafrechtelijk onderzoek kan vragen. Je stapt dus naar bijvoorbeeld een rechter of openbare aanklager met een verdenking van een strafbaar feit. Denk aan machtsmisbruik, verduistering, moord, drugshandel, enzovoorts. De klacht moet onderbouwd zijn met bewijsstukken, waar de rechter of het OM zich dan over buigt om te beoordelen of een onderzoek moet worden gestart. In dit geval had de Guardia Civil die verantwoordelijk is voor het vooronderzoek besloten dat er onvoldoende bewijs was, maar een individuele rechter besliste anders.

„Die mogelijkheid tot burgerparticipatie wordt steeds vaker als instrument gebruikt om politieke druk uit te oefenen. Of het nu om bedrijven, politici of politieke partijen gaat. De organisatie Manos Limpias van Miguel Bernad heeft willekeurige nieuwsberichten verzameld over de vrouw van premier Sánchez, afkomstig van fake-newskanalen, en dit bij een rechter gepresenteerd als mogelijke criminele activiteiten.

„Bernad heeft vaker de aanval geopend op linkse en progressieve politici en journalisten. Pure intimidatie en een poging tot het vernietigen van alles wat progressief is.” 

Wat betekent dit voor premier Sánchez? 

„Dit is overduidelijk een poging om hem te delegitimeren. Er is al bijna twee maanden een kruistocht gaande tegen zijn vrouw. De acción popular is een wapen dat wordt gebruikt tegen de premier, met steun van de rechtse partijen.

„Als een rechter je oproept om te getuigen, zullen mensen in het algemeen zeggen: er zal wel iets aan de hand zijn, want een rechter gaat een dergelijk persoon niet zomaar oproepen. Uiteindelijk zal de rechter het onderzoek sluiten, want er is geen strafbaar feit. Maar de schade is dan al aangericht. En politieke partijen die er baat bij hebben om de premier als corrupt neer te zetten, gebruiken de zaak voor eigen gewin.”

Lees ook

Radicaalrechtse klaagclub zorgt ervoor dat Spaanse premier Sánchez zijn werk neerlegt

Waarom gaan rechters hierin mee?

„Dat is de kwestie die moet worden opgehelderd. Waarom gaat een rechter, op basis van inconsistent nieuws door met een openbare procedure? Hij heeft gezegd dat hij over nieuw bewijsmateriaal beschikt. Maar dat betwijfel ik. Ik denk dat deze rechter bevooroordeeld is. Ook rond de Europese verkiezingen nam hij enkele zeer discutabele beslissingen. Vier dagen voor de verkiezingen riep hij de vrouw van de premier op om straks bij de rechtbank te verschijnen. De verkiezingscampagne draaide daarna alleen nog maar hierom en over de legitimiteit van Sánchez. 

„En dat gebeurt steeds vaker. Het gebruik van een rechterlijk besluit voor politieke doeleinden, ook wel lawfare genoemd. Dat zagen we onder meer ook bij de amnestiewet.” Garzón doelt op de wet waarbij Catalanen die een rol speelden bij het organiseren van het illegale onafhankelijkheidsreferendum in 2017, gratie krijgen. „Sommige rechters en aanklagers gingen protesteren en zeiden dat ze deze wet, nog voor ze werd aangenomen, niet zullen handhaven. Dat is de dynamiek in het land: de rechterlijke macht die zich politiek uitlaat.”

De politisering van de rechtspraak gaat zelfs zo ver dat Brussel zich ermee moest bemoeien. De oppositiepartij Partido Popular en de regerende sociaal-democratische partij van Sánchez kunnen het al jaren niet eens worden over de vernieuwing van de Algemene Raad voor Justitie, het bestuursorgaan van rechters in Spanje. De meerderheid van de Raad is conservatief en dat moet anders, vinden de sociaal-democraten. Na bemiddeling door Eurocommissaris Didier Reynders (Justitie) in Brussel is vorige week dinsdag een akkoord ondertekend dat de onafhankelijkheid van het rechtssysteem moet versterken.

Wat is ervoor nodig om het rechterlijk systeem te veranderen? 

„Het is triest dat we de kwestie van gerechtigheid niet in ons eigen land kunnen oplossen en daarvoor naar Brussel moeten gaan. In Spanje heeft de rechterlijke macht een hoofdzakelijk conservatief karakter. Acht op de tien aanklagers en rechters is conservatief. Dus als je daar ook die politieke dynamiek aan toevoegt, dan heb je een standpunt dat geen weerspiegeling is van de Spaanse samenleving. Je kunt zeggen dat de samenleving hier 50 procent progressief en 50 procent conservatief is. Maar in de rechterlijke macht is het 80 om 20. Dat moet rechtgetrokken worden.  

„Ik ben er bijvoorbeeld ook geen voorstander van dat de rechters de leden van de Algemene Raad voor de Rechtspraak in zijn geheel kiezen. Rechters kiezen de nieuwe rechters en de aanklagers de nieuwe aanklagers. Zo blijft de verhouding scheef.”

Loopt de Spaanse democratie gevaar?

„Ja, zonder enige twijfel. In Spanje zijn de symptomen van politiek verval aanwezig: in het politieke debat, de rechterlijke macht en de groeiende aanwezigheid van uiterst rechts. En daarbij verschuift de Partido Popular steeds meer richting uiterst rechts, om meer macht te verkrijgen.

„En de rechterlijke macht buigt voor extremisme. Rechten van vrouwen worden ondermijnd, de rechten van de lhbti+-gemeenschap lopen gevaar, discriminatie neemt toe, het debat rond immigratie wordt steeds feller.  En dat, merkwaardig genoeg, in naam van wat ze bij uiterst rechts vrijheid noemen.” 

U raakte zelf ook verstrikt in het rechtssysteem waar u voor werkte.

„Ja, ik werd geschorst nadat ik onderzoek had gedaan naar corrupte politici binnen de conservatieve partij, de Partido Popular. Dat was het grootste politieke corruptieschandaal in de Spaanse democratie.

„In 2008 begon ik een onderzoek naar de misdaden tegen de menselijkheid die werden begaan onder het regime van dictator Francisco Franco, die regeerde tussen 1939 en 1975. Na twee jaar werd ik geschorst, omdat het Hooggerechtshof oordeelde dat het onderzoek onrechtmatig was.

„Een comité van de Verenigde Naties oordeelde later unaniem dat deze rechterlijke besluiten partijdig en oneerlijk waren. Met andere woorden: ik was het slachtoffer van lawfare, de politisering van de rechtsgang. Die uitspraak van de VN zie ik als een soort poëtische rechtvaardigheid.”

Hoe ziet u de toekomst?

„Ik ben stoïcijns. Het verleden kun je niet veranderen, je kunt er alleen van leren om de toekomst te verbeteren. Ik ben heel bang voor de autoritaire drift die we zien in landen waarvan ik me nooit had kunnen voorstellen dat uiterst rechts zich er zou reproduceren: Duitsland, Frankrijk, of Italië, waar de fascistische groet in januari van dit jaar op een groot plein massaal werd gebracht en er verder niets gebeurde. Dat is een slechte ontwikkeling. Het enige wat ik kan doen, is het onder ogen zien en de wetten laten naleven en deze proberen te beschermen.”

Delen

Mail de redactie

De radicaal-rechtse Rassemblement National raakt volgens de laatste analyses van de 577 kiesdistricten in Frankrijk steeds verder verwijderd van een absolute meerderheid in het parlement. Daarvoor moet de partij 289 van de totaal 577 kiesdistricten winnen. Het onderzoeksbureau Harris Interactive schat dat de RN zondag bij de tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen op 190 tot 220 zetels kan uitkomen. Het onderzoek werd uitgevoerd nadat 224 kandidaten zich deze week hadden terugtrokken. Dat deden ze in de meeste gevallen om verkiezing van een radicaal-rechtse kandidaat te voorkomen. Een onzekere factor is hierbij wel de opkomst. Als door de beperkte keus veel mensen thuis blijven, dan profiteert de grootste partij, in veel districten de RN.

Lees ook

Links trekt massaal kandidaten terug om radicaal-rechts te belemmeren, kamp-Macron toont zich verdeeld

RN-premierskandidaat Jordan Bardella heeft eerder gezegd dat hij alleen met een absolute meerderheid wil regeren, terwijl partijboegbeeld Marine Le Pen denkt dat de partij ook met een relatieve meerderheid uit de voeten kan. Om dan een stabiel kabinet te kunnen vormen, zouden volgens haar afspraken gemaakt moeten worden met linkse of rechtse parlementariërs die niet vies zijn van het RN. Als zich geen eenduidige meerderheid aftekent, wordt de rol van president Macron cruciaal. Hij moet tenslotte een premier aanstellen die een kabinet kan vormen. Volgens bronnen van de website Le Grand Continent heeft Macron de grens voor Bardella op minimaal 240 zetels gelegd.

Dat brengt de mogelijkheid van een brede regeringscoalitie zonder radicaal-rechts iets dichterbij. Macrons premier Gabriel Attal preludeert de laatste dagen al op zo’n Assemblée plurielle, waarin met wisselende meerderheden gewerkt kan worden. Maar critici, vooral op links, zeggen dat dit pleidooi vooral het voortbestaan van het ‘macronisme’ dient. Attal en Macron proberen bovendien de linkse partijen uit elkaar te spelen door het hardlinkse La France Insoumise op voorhand van zo’n samenwerking uit te sluiten.

Lees ook

Na de eerste ronde van de Franse parlementsverkiezingen blijkt: het macronisme is voorbij. Maar Macron is er nog

Russische steunbetuiging

In de laatste dagen van de campagne lopen de spanningen intussen op. Minister van politieke vernieuwing en kabinetswoordvoerder Prisca Thevenot is woensdagavond in de Parijse voorstad Meudon door „een groep jongeren” aangevallen toen ze verkiezingsposters aan het ophangen was. Zij bleef zelf ongedeerd, maar twee van haar medewerkers moesten naar het ziekenhuis. Een kandidaat van de RN, Marie Dauchie, werd woensdag op een markt in de Savoie tijdens het folderen bedreigd en geslagen door een marktkoopman. Ze heeft haar campagne opgeschort. Ook uit andere regio’s van Frankrijk komen berichten van politici die niet veilig campagne kunnen voeren.

Ondertussen heeft Rusland zijn keuze in de Franse verkiezingen al bepaald. Terwijl Marine Le Pen er sinds de Russische inval in Oekraïne alles aan doet om de indruk weg te nemen dat ze een pion van Vladimir Poetin is, zette het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken op X een foto van Marine Le Pen die, na de eerste kiesronde zondag, het podium in haar kiesdistrict in het Noord-Franse Hénin-Beaumont opstapt. Daarnaast een citaat van een Russische regeringswoordvoerder: „Het Franse volk wil buitenlands beleid dat de nationale belangen dient en een breuk is met het dictaat van Washington en Brussel.”

Lees ook

Houdt het Republikeinse front in Frankrijk nog stand? Vijf vragen over de Franse verkiezingen

Delen

Mail de redactie

Frankrijk wacht gespannen af of radicaal-rechts zondag een meerderheid haalt bij de tweede ronde van de parlementsverkiezingen. Wat staat er op het spel? Vijf vragen en antwoorden.

1 Hoe werkt de tweede ronde?

Een kandidaat die in de eerste kiesronde minimaal 50 procent van de stemmen haalt, is direct verkozen en hoeft dus niet meer mee te doen aan de tweede ronde. Dat is op 30 juni 76 kandidaten (in totaal 577 kiesdistricten) gelukt, onder wie Marine Le Pen. Zij haalde in haar kiesdistrict in Noord-Frankrijk 58 procent van de stemmen. Sowieso was haar partij in deze categorie het meest succesvol: in totaal 39 van de meteen verkozen parlementsleden zijn van het Rassemblement National (RN). Ook 31 kandidaten van het linkse Nouveau Front Populaire (NFP) zijn al zeker van een plek in de Assemblée.

Haalt in een kiesdistrict geen enkele kandidaat zo’n absolute meerderheid, dan gaan alle kandidaten die in de eerste ronde op minimaal 12,5 procent van het totaal aantal in het district ingeschreven kiezers komen door naar de tweede ronde. Toen centrum-links en centrum-rechts nog de twee meest voorname machtsblokken waren, leidde dat vooral tot tweede rondes waarin de Parti Socialiste en Les Républicains (voorheen: UMP) tegenover elkaar stonden. Met de facto drie grote machtsblokken (uiterst links, radicaal-rechts en het centrum van Macron) én een bijzonder hoge opkomst was het aantal zogenoemde triangulaires na de eerste ronde op 30 juni hoger dan ooit: 306. In nog eens vijf kiesdistricten hadden zelfs vier kandidaten recht op een tweede ronde – een hoogst uitzonderlijke quadrangulaire.

De periode tussen de eerste en tweede ronde is in het Franse stelsel traditioneel het moment dat coalities worden gesloten. Er kan per kiesdistrict tenslotte maar één kandidaat verkozen worden. Als je kansen als kandidaat beperkt zijn (omdat je bijvoorbeeld als derde bent geëindigd), dan kun je het op een akkoordje gooien met een beter gepositioneerde kandidaat. In ruil voor jouw kiezers kun je dan proberen politieke toezeggingen te krijgen.

Bij de huidige verkiezingen draaien de verschuivingen nauwelijks om tactiek. Veel kandidaten hebben zich nu in de eerste plaats teruggetrokken om de verkiezing van een kandidaat van de RN te voorkomen. Liefst 224 kandidaten die wél door waren naar de tweede ronde zijn daarom deze week afgehaakt, vooral van links en van de partij van Macron. Nu resteren nog 89 triangulaires en 2 quadrangulaires.

Lees ook

Links trekt massaal kandidaten terug om radicaal-rechts te belemmeren, kamp-Macron toont zich verdeeld

2 Functioneert het ‘front républicain’ nog?

Om verkiezing van een radicaal- of extreem-rechtse kandidaat te voorkomen, heeft het politieke midden in het verleden vaak opgeroepen tot het vormen van een zogenoemd ‘republikeins front’. Dat was het meest duidelijk in 2002, toen Jean-Marie Le Pen van het Front National in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen tegenover de centrum-rechtse Jacques Chirac stond. Linkse kiezers stemden massaal – met een spreekwoordelijke wasknijper op de neus – op Chirac. Macron zette dit mechanisme in 2017 centraal in zijn electorale strategie door al bij de eerste ronde te koersen op een tweestrijd met Marine Le Pen. In de tweede ronde werd hij verkozen omdat er meer mensen waren die Le Pen als president een slechter vooruitzicht vonden dan Macron, al kreeg hij hun stem misschien niet van harte.

Volgens opiniepeilers lijkt dat republikeinse front sinds de parlementsverkiezingen van 2022 niet meer te werken. Dat komt deels door de brede acceptatie van de RN en zijn leiders en doordat steeds meer politici van centrum-rechts het taboe op samenwerken met de RN hebben doorbroken.

Sommige gematigde kiezers blijven liever thuis dan dat ze moeten kiezen tussen twee extremen

Wat ook meespeelt is dat het alternatief in een tweederondeduel vaak niet meer een kandidaat van het politieke midden is. In veel districten staat het linkse NFP tegenover een RN-kandidaat. De grootste partij in het NFP is het hardlinkse La France Insoumise (LFI) van oud-trotskist Jean-Luc Mélenchon. Sommige gematigde kiezers blijven liever thuis dan dat ze moeten kiezen tussen twee extremen. Ook sommige linkse kiezers staan voor onmogelijke keuzes. Zo hebben ze na de terugtrekking van de linkse kandidaat in een district bij Tourcoing (Noord-Frankrijk) de keuze tussen Macrons minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin, die een zeer omstreden strenge immigratiewet invoerde, en een kandidaat van Le Pen. In Le Havre heeft de rechtse burgemeester en oud-premier Édouard Philippe juist opgeroepen tot een stem op de communistische partij.

3 Hoeveel macht heeft Macron straks nog, en welke macht krijgt het parlement?

Weinig staatshoofden of regeringsleiders hebben zoveel macht als de Franse president. De Franse president benoemt premiers en ministers en kan, zoals Macron afgelopen maand liet zien, naar eigen goeddunken besluiten het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. De president hoeft zich tegenover dat parlement nooit te verantwoorden en kan niet naar huis gestuurd worden. Tegenover dit ‘hyper-presidentialisme’ van de voor en door Charles de Gaulle bedachte ‘Vijfde republiek’ is het parlement notoir zwak.

Maar een premier heeft in het parlement een meerderheid nodig om te kunnen regeren. Toen de centrum-rechtse president Jacques Chirac in 1997 het parlement ontbond en zijn partij de verkiezingen verloor, werd hij gedwongen de sociaal-democraat Lionel Jospin als premier aan te stellen. Jospin, die de langst zittende premier van de Vijfde republiek werd, kreeg veel voor elkaar waar Chirac niets van moest hebben, zoals de 35-urige werkweek en een geregistreerd partnerschap voor homokoppels. Chiracs rol als president was in deze jaren van cohabitation bijkans ceremonieel.

Macron loopt ook het risico op een zijspoor te belanden. Hij houdt vol niet voor het einde van zijn termijn, in 2027, af te treden. Omdat buitenlands beleid en defensie bij de president liggen, kan hij internationaal nog wel een rol blijven spelen. Maar in eigen land zal hij in de schaduw staan van een premier die niet van zijn eigen politieke kleur is of, in het voor hem gunstigste geval, een brede coalitie leidt. Tekent zich na zondag geen werkbare meerderheid in het parlement af, dan komt Frankrijk volgens sommige analisten in een crise de régime, een systeemcrisis. Die potentiële onbestuurbaarheid is volgens optimisten ook een kans om, bijvoorbeeld met wisselende meerderheden, de rol van het parlement te versterken en de presidentiële dominantie te verminderen.

Lees ook

Na de eerste ronde van de Franse parlementsverkiezingen blijkt: het macronisme is voorbij. Maar Macron is er nog

4 Hoe reageert Europa?

Eigenlijk is het voor Europese leiders not done je te bemoeien met verkiezingen in een ander land. Toch liet de Duitse kanselier Olaf Scholz zich tijdens een tv-interview ontlokken dat hij hoopte dat de radicaal-rechtse Marine Le Pen van Rassemblement National de parlementsverkiezingen in Frankrijk niet zal winnen.

Emmanuel Macron heeft niet alleen de politiek in zijn eigen land op zijn kop gezet, hij heeft ook de aandacht van heel politiek Europa naar zich toe gezogen. Wat in Nederland gebeurt is voor Brussel van belang, maar wat Parijs doet is essentieel. Frankrijk is het tweede land in de Europese Unie en als het met het Duitsland van Scholz, de nummer één, een verbond vormt is dat in hoge mate bepalend voor de richting die de EU neemt.

Bovendien is Macron een bij uitstek ‘Europese’ Franse president. Europa is een integraal onderdeel van zijn politieke programma. Toen hij zich na zijn eerste verkiezing tot president liet vieren voor het Louvre, liep hij uit de duisternis naar een verlicht podium op de soundtrack van Ode an die Freude, al sinds 1985 het Europese volkslied.

De ‘Europese’ Macron verloor het Franse belang uiteraard niet uit het oog, en zijn relatie met Scholz was niet altijd soepel, maar hij zwengelde vaak het debat over Europa aan. En in de afgelopen maanden ontpopte hij zich op een van de belangrijkste EU-dossiers – Oekraïne – als een aanjager.

Macron heeft niet alleen de politiek in zijn eigen land op zijn kop gezet, hij heeft ook de aandacht van heel politiek Europa naar zich toe gezogen

Dus loopt iedereen in Brussel al dagen de Franse scenario’s na. Wat zou een cohabitation met een RN-premier betekenen? Macron blijft dan verantwoordelijk voor defensie en buitenlands beleid, maar het parlement gaat over de financiën, zoals Marine Le Pen vorige week duidelijk maakte. Jordan Bardella, de RN-premierskandidaat, wil er in Brussel vooral een betere deal voor Frankrijk uitslepen, hij wil niet in de eerste plaats Europa versterken.

Als geen partij een absolute meerderheid krijgt en de Franse politiek vastloopt in een patstelling, ontstaat een onzekere periode. Dan is het nog maar de vraag of Macron internationaal veel initiatieven kan nemen.

Er zijn nog te veel varianten om nu al de politieke speelruimte van Macron te voorspellen. Wel tekent zich een steeds rechtser Europa af. Radicaal-rechts heeft al regeringsmacht in een paar kleine landen, in het grote Italië en in het economisch ook niet zo kleine Nederland. Met medezeggenschap of substantiële hindermacht voor radicaal-rechts in Frankrijk zou een grote stap gezet worden in die verschuiving naar rechts.

Een poster met foto’s van de Franse president Emmanuel Macron en Marine Le Pen, leider van het Rassemblement National en het opschrift ‘begrafenis bruiloft’ hangt in Parijs naast een affiche van het linkse Nouveau Front Populaire (NFP), woensdag.

5 Hoe zullen de financiële markten op de uitslag reageren?

Na de eerste ronde van de Franse parlementsverkiezingen, afgelopen zondag, was enige opluchting zichtbaar op de financiële markten: het risico op een Franse staatsschuldencrisis is wat geslonken, zo schatten beleggers in.

Dit omdat de kans dat radicaal-rechts óf links in de Assemblée Nationale een absolute meerderheid krijgt in de tweede ronde kleiner is geworden. Zowel radicaal-rechts als links beloven fors hogere, deels ongedekte uitgaven en belastingverlagingen en willen economische hervormingen van president Macron terugdraaien. Dit beleid zou de Franse staatsschuld, die de voorbije jaren flink is aangezwollen, onhoudbaar kunnen maken. Zonder absolute meerderheid in het parlement komt waarschijnlijk minder van die riskante plannen terecht.

En dus liet de belangrijkste stress-indicator op de markten, het verschil in rente tussen Franse en Duitse staatsleningen, na de eerste ronde een daling zien. Deze spread – in feite de risicopremie die beleggers eisen van Frankrijk, bovenop de Duitse rente – schoot omhoog toen president Macron vervroegde verkiezingen uitschreef, van 0,5 tot ruim 0,8 procentpunt voor tienjarige obligaties. Deze week nam de spread weer wat af, naar ruim 0,7 procentpunt.

Wat gebeurt er na de tweede ronde van de verkiezingen? Komt er tóch een absolute meerderheid voor de radicaal-rechtse RN, of een onverwacht goede uitslag voor links, dan kan de spread weer gaan oplopen. De Franse overheidsfinanciën staan er niet goed voor. De staatsschuld bedraagt zo’n 110 procent van het bbp, tegen 65 procent in Duitsland. Het Franse begrotingstekort ligt met 5,5 procent van het bbp fors boven het EU-maximum van 3 procent.

Een oplopende spread betekent dat de Franse overheid meer kwijt is aan rentebetalingen op de staatsschuld, wat de overheidsfinanciën nog verder verslechtert. Knalt de spread te hard omhoog, dan dreigt een staatsschuldencrisis. En dan zal een nieuwe regering direct de broekriem moeten aanhalen, alle verkiezingsbeloften ten spijt.

Lees ook

Franse schuldenstress kan ook probleem voor Europa worden

Delen

Mail de redactie

Na zijn baanbrekende uitspraak, maandag over presidentiële immuniteit, klaagt links Amerika op luide toon dat het Hooggerechtshof volledig op de hand zou zijn van ex-president Donald Trump en diens Republikeinen. En hoewel de hoge rechters ook in de afgelopen dagen aan het slot van hun vonnisseizoen weer enkele uitgesproken conservatieve uitspraken deden, verrasten ze sporadisch ook met a-politieke, juridische zuiverheid. Vier markante uitspraken.

Rechter op stoel beleidsmaker

Zijn meest vérstrekkende uitspraak deed het Hof vrijdag in een zaak die een familie van haringvissers uit New Jersey aanspande tegen minister van Handel. De voorliggende kwestie zelf (toezicht op overbevissing) was relatief beperkt, maar met zijn vonnis vernietigde het Hof vrijdag een eigen, invloedrijk vonnis uit 1984.

Deze zogeheten ‘Chevron deference’ gaf federale agentschappen de afgelopen veertig jaar grote armslag bij de uitleg van regelgeving op allerlei gebieden: van natuur-, klimaat en milieubeleid en de arbeidsinspectie tot voedselveiligheid en medicijnprijzen. Zolang de wetgeving zulke regels duidelijk genoeg opschrijft, bepaalde ‘Chevron’, gingen deskundige ambtenaren (en dus niet de rechter) over hun interpretatie.

Vernietiging van dit precedent zal rechters een rol geven als beleidsmaker en een lawine aan rechtszaken ontketenen die delen van de federale overheid kan verlammen, waarschuwden het progressieve smaldeel van het Hof. Onder meer lobbyisten van het bedrijfsleven en conservatieve activisten bepleitten juist intrekking. De zes conservatieve leden gingen daar in mee. Zij oordeelden, kort gezegd, dat het Congres strakker moet wetgeven.

Capitoolbestormer krijgt gelijk

Het Hooggerechtshof boog zich vorige week vrijdag over een zaak die werd aangespannen door een ex-politieagent die wordt vervolgd voor zijn deelname aan de Capitoolbestorming. Deze Joseph Fischer wordt onder meer beschuldigd van „hinderen van een officiële procedure”, een delict dat ruim driehonderd relschoppers ten laste is gelegd op basis van artikel 18 uit het Amerikaanse wetboek van strafrecht, paragraaf 1512, subsectie (c)(2). Fischers advocaten voerden aan dit alleen betrekking heeft op manipulatie van bewijsmateriaal.

Het Hooggerechtshof ging hier in mee, zoals veel vaker de afgelopen jaren met 6 tegen 3, maar dit keer liep de scheidslijn niet langs politieke lijnen. De door Trump voorgedragen rechter Amy Coney Barrett ging mee met twee progressieve collega’s Sonia Sotomayor en Elena Kagan. Barrett redeneerde dat de Capitoolbestorming zo’n niet te voorziene gebeurtenis was, dat het Hof subsectie (c)(2) mocht toepassen. Het derde progressieve lid, de door Joe Biden voorgedragen Ketanji Brown Jackson, volgde het meerderheidsvonnis, dat toch de letter van de wet gevolgd moest worden.

Lees ook

Amerika heeft weer een koning’: paniek bij links na baanbrekend vonnis over presidentiële immuniteit

Trump-adviseur toch de cel in

Steve Bannon – tijdens Trumps eerste presidentscampagne van 2016 een belangrijke adviseur en nog altijd een invloedrijke stem binnen diens MAGA-beweging – had vorige week ook een zaak dienen voor het Hooggerechtshof. Hij werd eind 2021 veroordeeld voor minachting van het Congres, omdat hij een dagvaarding van het Huis had genegeerd. Dat wilde dat Bannon persoonlijk berichtenverkeer vrij zou geven, waarin hij mogelijk de Capitoolbestorming beraamde met Trump en diens campagneteam. Hij kreeg een celstraf van vier maanden opgelegd.

Bannon probeerde bij het Hooggerechtshof die straf nog te ontlopen. Tijdens zijn hoorzitting, ruim drie maanden geleden, voerde hij aan dat hij verkeerd zou zijn geadviseerd door zijn advocaat. En dat hij niet de cel in zou moeten hoeven, zolang hij nog een (schier kansloze) beroepsmogelijkheid kon uitputten. Het Hooggerechtshof ging daar vrijdag niet in mee en wees zijn verzoek zonder nadere toelichting af. Maandag moest Bannon zich melden bij de gevangenis.

Daklozen beboeten mag

De VS tellen circa 650.000 daklozen en in veel steden slapen zij in parken en op straat. Het stadje Grand Pass, in de westelijke staat Oregon, wilde de overlast van die buitenslapers bestrijden met geldboetes. Die werden op lager niveau met succes aangevochten, omdat het een „wrede en ongebruikelijke straf” zou zijn en daarom in strijd met het Achtste Amendement op de Grondwet. De kwestie belandde uiteindelijk bij het Hof.

De linkse hoge rechters voerden tijdens de hoorzittingen aan dat een goede nachtrust een biologische basisbehoefte is, zoals ademen. Ook enkele hypothetische voorbeelden – mensen die liggend op hun rug naar de sterren staren, in slaap dommelen op het strand of hun baby een dutje laten doen – maakten geen verschil. De zes conservatieve leden bepaalden dat de boete wel degelijk een wettig beleidsinstrument is.

Lees ook

Hof VS: Trump geniet geen immuniteit voor strafvervolging, maar vonnis verleent hem wel mogelijk cruciaal uitstel

Delen

Mail de redactie

De Conservatieve Partij gaat tóch de verkiezingen winnen. Michael Carron is ervan overtuigd dat Britten uiteindelijk weer voor de zittende macht kiezen. „Ik voorspel dat de Conservatieven een kleine meerderheid behouden. Ze maken er misschien een bende van, maar dat is beter dan een sukkel toelaten waarvan je niet precies weet wat hij wil.” Die sukkel, daar bedoelt hij partijleider Keir Starmer van oppositiepartij Labour mee.

Langs de Wey-rivier in het pittoreske dorpje Godalming wandelen Carron en zijn vrouw Camilla Thornton in de zon. Het vrolijke stel gaat allebei op de Conservatieve Partij stemmen, bij de Lagerhuisverkiezingen in het Verenigd Koninkrijk donderdag. Carron is zelfs van plan bij een wedkantoor geld op zijn voorspelling in te zetten. „De prijsbepaling is één op honderd, dus als je een tientje inlegt, win je duizend pond!” Zo’n wedje zou helemaal in lijn zijn met één van de grote nieuwsverhalen van deze campagne: enkele naaste medewerkers van premier Sunak ‘gokten’ met voorkennis op de verkiezingsdatum.

Camilla Thornton is er minder zeker van dat de Tories gaan winnen. Alle opiniepeilingen wijzen al maanden op een royale meerderheid voor Labour en daar is in de laatste weken van de campagne amper verandering in gekomen. Maar een Labourregering vindt ze geen fijn vooruitzicht, vooral omdat ze verwacht dat Keir Starmer de belastingen zal verhogen. „Ik werk en betaal al belasting vanaf mijn zeventiende en dan wil Labour straks ook mijn aanvullend pensioen gaan belasten.” Dit is een beschuldiging die huidig premier en leider van de Conservatieven Rishi Sunak deed in een verkiezingsdebat. Een campagnetactiek: steeds hamert Sunak erop dat Labour de belastingen meer zal gaan verhogen dan ze nu willen toegeven. Of dit klopt, moet na de verkiezingen blijken.

Godalming ligt in Surrey, een graafschap ten zuidwesten van Londen waar van oudsher alle zetels in het Lagerhuis ‘blauw kleuren’, dus naar de Conservatieve Partij gaan. Maar dit jaar wordt het spannend. Het staat volgens peilingen niet vast dat Jeremy Hunt zijn zetel weet te behouden, hij is de huidige minister van Financiën en de Conservatieve kandidaat voor het district Godalming and Ash. Die onzekerheid geldt voor veel meer ministers in Sunaks kabinet. Volgens een enkele peiling is zelfs twijfelachtig of premier Sunak zelf wel wordt herkozen. Naar alle waarschijnlijkheid moeten de Conservatieven oppositie gaan voeren en grote vraag is dan welke kant het op gaat met de partij.

Twee auto’s voor de deur

Sommige gebouwen in de winkelstraat van Godalming stammen nog uit de zestiende eeuw, ze zijn wit geschilderd en hebben authentieke eikenhouten balken. De bloembakken ervoor staan uitbundig in bloei. Bij de Waterstones-boekhandel liggen politieke boeken in de etalage, van oud-premier Theresa May en ex-Tory Rory Stewart.

De inwoners hier zijn vaak beter af dan andere Britten. Volgens het Office for National Statistics zijn ze gezonder dan gemiddeld, leven ze langer, zijn ze hoger opgeleid, wonen ze vaker in een koophuis en staan daar dan twee of drie auto’s voor de deur. De werkloosheid ligt er lager dan gemiddeld, de scholen zijn goed, er is veel groen en op ongeveer anderhalf uur rijden van Londen ligt Godalming aantrekkelijk voor Britten die ook vanuit huis kunnen werken.

Lees ook

Brits gokschandaal duwt Sunak nog dieper in de penarie

Aan het einde van de winkelstraat laadt Joe Blackborow zijn supermarktboodschappen vanuit het karretje in de auto. Een paar bakjes met fuchsia’s, een brood, een Daily Mail waar met chocoladeletters op de voorpagina staat dat Keir Starmer „het land binnen honderd dagen zal verwoesten”. Blackborow heeft al gestemd, per post. Toch weer op Jeremy Hunt. Vooral omdat hij goed weet wat er hier speelt, zegt Blackborow. Hunt is in Surrey opgegroeid en ging naar een klassieke privéschool in Godalming. „Ik ken hem al jaren. We hebben ooit samen campagne gevoerd om het lokale ziekenhuis open te houden. Toen mijn dochter in 2008 overleed stond hij op de stoep met een grote bos bloemen.”

Over de landelijke politiek en Jeremy Hunt in zijn hoedanigheid als minister is Blackborow minder te spreken. „Ach, hij moet vooral het beleid van de premier uitvoeren. Zoals dat voor alle ministers geldt, anders liggen ze eruit.” Voor Hunt wordt het donderdag erop of eronder, denkt hij: „Ik zie dit jaar meer posters hangen voor de Liberaal-Democraten dan voor de Conservatieven. Ik las dat het om maar zeshonderd stemmen verschil gaat.”

In de blue wall, zoals de Britse media de gebieden in het zuiden van Engeland noemen waar de Tories meestal winnen, zijn de Liberaal-Democraten hun belangrijkste concurrenten. Deze LibDems zijn nu de derde grootste partij in het Lagerhuis. Ze zijn progressief, hebben ambitieuze klimaatdoelen en willen dat het VK weer onderdeel wordt van de Europese gemeenschappelijke markt. Ze voeren bijna alleen campagne in Conservatieve kiesdistricten en partijleider Ed Davey heeft ook expliciet gezegd dat zij „niet tegen Labour strijden”. Maar de Conservatieven verliezen waarschijnlijk aan alle kanten steun. Op rechts aan Reform UK van Nigel Farage, in het midden aan de LibDems en zelfs aan Labour.

Niet meer liegen

In de oppositie wordt het tijd voor de Conservatieven om te hergroeperen, zegt Joe Blackborow. „Ze moeten maar eens goed nagaan waar ze de afgelopen jaren fout hebben gezeten. Mensen houden er niet van als ze voorgelogen worden.” Tijdens de coronapandemie misleidde toenmalig partijleider en premier Boris Johnson het Lagerhuis en de Britse bevolking, doordat hij onterecht bleef volhouden zich aan de lockdownregels te hebben gehouden tijdens de coronapandemie. „Ik had hoge verwachtingen van Boris, maar hoe kon hij zo stom zijn te liegen over zaken die zo makkelijk te weerleggen zijn?”

Volgens een enkele peiling is twijfelachtig of premier Sunak zelf wel wordt herkozen

Hoogleraar politiek Tim Bale van de Queen Mary Universiteit in Londen verwacht dat Rishi Sunak kort na de verkiezingen opstapt, zei hij maandag in een online forum over de toekomst van de Conservatieve Partij. „En ik denk niet dat hun aantal zetels echt onder de honderd uitkomt, zoals sommige peilingen beweren.” In 2019 wonnen Tories 365 van de 650 zetels in het Lagerhuis, een ruime meerderheid.

Binnen de nieuwe fractie, ook als die flink kleiner uitvalt, „blijven volgens de modellen die ik heb gezien de ideologische verhoudingen grofweg hetzelfde”, zei Bale. Ongeveer tachtig Lagerhuisleden stelden zich niet opnieuw verkiesbaar, maar de nieuwe kandidaten zijn volgens hem niet veel rechtser dan de huidige fractie. „Een stille meerderheid is gematigd rechts en een nogal mondige minderheid is radicaal-rechts. Dus ik denk dat het lastig wordt voor de gematigden om te voorkomen dat een kandidaat van de rechterflank wint.”

De Conservatieven lijken ook meer bezig met hun concurrentie op rechts – met Nigel Farage en Reform – dan met kiezers die ze in het midden verliezen. Bale: „De rechtse pers geeft de radicale stemmen veel ruimte. En de achterban van de partij is ook relatief rechts.” Melden zich straks meerdere kandidaten voor het partijleiderschap, dan stemt de fractie in het Lagerhuis tot er twee overblijven. Vervolgens mogen de partijleden tussen die twee kiezen.

Rechtsaf slaan

Wie zich als kandidaat zou opwerpen om Sunak op te volgen, hangt natuurlijk af van wie het lukt om terug te keren in het Lagerhuis en van de vraag of zijn of haar bondgenoten óók zijn verkozen. Op de rechterflank vallen de namen van (voormalig) ministers Suella Braverman, Kemi Badenoch en Priti Patel. Van Badenoch en Braverman zijn volgens dagblad The Times hun persoonlijke websites de afgelopen weken geüpdatet. Penny Mordaunt zou één van de gematigder kanshebbers zijn, maar zij is helemaal niet zeker van herverkiezing.

Inhoudelijk gaat bij de radicaal-rechtse vleugel vooral veel aandacht naar immigratie. Suella Braverman en Kemi Badenoch zouden bijvoorbeeld allebei willen stoppen het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg te erkennen, omdat dit hof uitzettingen van migranten kan tegenhouden als de rechters die in strijd achten met internationale mensenrechten. Het VK zou volledige juridische soevereiniteit moeten hebben, vinden zij. Deze maatregel staat niet in het huidige verkiezingsprogramma.

De Conservatieven verliezen waarschijnlijk aan alle kanten steun. Op rechts aan Nigel Farage, in het midden aan de LibDems en zelfs aan Labour

In Godalming denken Michael Carron en Camilla Thornton dat rechtsaf de juiste richting is voor de Tories. Voor hen is immigratie ook een belangrijk thema. Op zich heeft ze niets tegen migranten, zegt Thornton, alleen vindt ze de aantallen nu aan de hoge kant. „Als ze hier komen werken, is dat prima. Ze moeten iets bijdragen. Anders zuigen ze alleen maar onze voorzieningen leeg en dát irriteert mensen.” Haar eigen ouders kwamen uit Ierland naar Engeland, ze gingen aan de slag in het ziekenhuis en in de bouw.

Een fusie van de Conservatieve Partij en Reform zouden de twee wel voor zich zien. De Britse media speculeren er volop over en ongeveer de helft van de rechtse kiezers zou dat een goed idee vinden. Nigel Farage is tenminste boodschapvast, zegt Carron. „Die roept al twintig jaar hetzelfde. Als hij in het Lagerhuis komt, krijgt hij een serieuze kans zijn partij op te bouwen. Óf ze vragen hem of hij bij de Conservatieven komt.”

Lees ook

‘Het land is kapot’ klinkt het in Clacton-on-Sea, het kiesdistrict van Nigel Farage

Delen

Mail de redactie

Hoe introduceer je de democratie in een land waar iedereen gelukkig is? Het Bhutaanse The Monk and the Gun gaat over het moment waarop koning Jigme Singye Wangchuk in 2005 aankondigde zijn land in een democratie te willen veranderen. Om de bevolking te laten wennen aan hun nieuwe stemrecht werden er in 2006 proefverkiezingen gehouden en die inspireerden regisseur Pawo Choyning Dorji (1983) tot een lieflijke satire. De koning was in de jaren 70 ook degene die het begrip ‘bruto nationaal geluk’ bedacht, een alternatief voor het economische bruto nationaal inkomen dat doorgaans als maatstaf voor de welvaart in een land wordt gebruikt. Vorig jaar nog gaf in Bhutan meer dan 90 procent van de bevolking aan gelukkig te zijn, al zegt de jongste generatie geld steeds belangrijker te vinden.

Er schuilt dus een hele wereld achter de verder fictieve film. Dorji volgt een aantal personages. De belangrijkste zijn avonturier Benji, op zoek naar een antiek geweer uit de Amerikaanse Burgeroorlog in Bhutan, en de jonge monnik uit de titel, die Benji van wapens voorziet. Dit alles tegen de achtergrond van die proefverkiezingen, waardoor dorpelingen en familieleden tegen elkaar worden opgezet, al naar gelang hun inspanningen voor de blauwe (vrijheid en gelijkheid), rode (industriële ontwikkeling) of gele (behoud) ‘partij’.

Als je bedenkt dat de televisie pas in 1999 in Bhutan beschikbaar werd, dan kun je wel concluderen dat het Himalayaland de afgelopen decennia een enorme inhaalslag heeft gemaakt op filmgebied. Regisseur Pawo Choyning Dorji (ook werkzaam als fotograaf en producent) is een van de aanjagers van die nieuwe golf. The Monk and the Gun is zo toegankelijk en universeel dat de film afgelopen jaar terechtkwam op de shortlist voor de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. De productiewaarde is hoog – de film is opmerkelijk westers georiënteerd, maar ook kritisch op datzelfde Westen. Zo is de naam van de schatzoeker Ronald Coleman, een overduidelijke verwijzing naar Frank Capra’s klassieker Lost Horizon (1937), waarin de mythe van het oosterse paradijs Shangi-La werd gevestigd.

The Monk and the Gun speelt leentjebuur bij roadmovie en slapstick. Regelmatig herinneren overheidsbeambten de inwoners van het landelijke dorpje Nur eraan dat er „in andere landen gevochten wordt voor de democratie”. Ook het geweer uit de Amerikaanse Burgeroorlog verwijst daarnaar. Maar in Bhutan is een ander potent wapen dat kracht en bescherming symboliseert: uiteindelijk vertrekt de avonturier met een manshoge rode houten fallus naar huis.

Delen

Mail de redactie