Category: Buitenland

Ik ben zo boos. Ik wil zo transparant mogelijk alles vertellen wat zich in mij heeft opgestapeld. Ik wil dat jullie weten wat ik heb meegemaakt. Zo begint Zeynep Yilmaz (22) haar Instagrampost op 24 maart, met een foto van zichzelf waarop duidelijk te zien is dat ze een dik blauw oog heeft. Haar verhaal wordt volop gedeeld.

In hartje Istanbul is dan iets historisch gaande. Turken van jong tot oud zijn massale de straat op gegaan voor de vrijlating, na zijn arrestatie op 19 maart, van hun burgemeester Ekrem Imamoglu en omdat ze de Erdogan-regering zat zijn. Yilmaz voelt tot in haar vezels dat ze daarbij moet zijn, om alles vast te leggen. Ze studeert fotografie aan de Mimar Sinan Universiteit voor beeldende kunst in Istanbul. Het liefst wil ze modefotograaf worden, maar nieuwsfotografie trekt haar nu meer.

Ze is erbij als jonge demonstranten in gevecht raken met de politie. Tevreden is ze nog niet. Als ze dichterbij de voorste linies kan komen, krijgt ze vast betere beelden. Ze wil een herkansing en gaat daarom een paar dagen later weer de straat op.

Maar dan gaat het mis. Na afloop van de rally van oppositiepartij CHP, de partij van Imamoglu, blijft een groep jonge demonstranten over die lijnrecht tegenover de politie staat. Yilmaz staat aan de zijlijn met een groep journalisten en fotografen bij wie ze zich veilig voelt. „Er hing een gespannen sfeer, mensen waren opgefokt.” Om de menigte te verdrijven, vuurt de politie traangas, pepperspray en rubberen kogels af. Yilmaz weet van eerdere demonstraties nog hoe het voelt om pepperspray over zich heen te krijgen. Toch beweegt ze zich naar voren.

Yilmaz steunt de grootschalige protesten, maar ze staat er nu als fotograaf, niet als demonstrant. „Ik dacht dat de politie mij met rust zou laten, omdat ik met andere fotografen stond en zichtbaar mijn camera droeg.” Dat pakt anders uit. Ze maakt zich los van de groep, loopt naar voren, schuilt onder een boom en brengt haar camera op ooghoogte. Op dat moment hoort ze een harde knal en vliegt achteruit. „In één klap werd alles donker. Ik dacht dat ik mijn zicht voor altijd kwijt was. Daar ben ik altijd bang voor, als fotograaf.” Haar rechteroog is geraakt door een rubberen kogel.

Vastberaden

Een week later zit Yilmaz licht voorovergebogen in een hotelkamer in het centrum van Istanbul, terwijl ze vertelt wat haar die avond overkwam. De bloeduitstorting in haar oogwit valt op, net als de lichtpaarse en rode plekken rond haar oog. De zwelling is inmiddels verdwenen. Thuis wil ze liever niet afspreken. Yilmaz woont bij haar ouders, en hun politieke standpunten botsen.

Sinds het uitbreken van de demonstraties zijn ruim tweeduizend mensen aangehouden, van wie 268 in Istanbul, onder wie veel studenten. Hoewel sommigen weer zijn vrijgelaten, hebben de arrestaties wel effect. Studenten durven niet met hun volledige naam hun verhaal te vertellen. Yilmaz durft dat wel. „Ik wil dat andere mensen de werkelijkheid zien en horen.”

Als Yilmaz bijkomt na de klap en met wazig zicht op zoek gaat naar hulp, komt ze haar vriendin Toprak tegen. Ze gaan op zoek naar medische hulp. Terwijl ze wachten op een ambulance, worden beide vrouwen door agenten in de boeien geslagen en met hun handen op de rug naar de grond gewerkt. „Ik vertelde de agenten op rustige toon dat ik geen demonstrant ben, maar alleen de avond wilde vastleggen. Iedereen om ons heen die geboeid was, leek in paniek. Ik voelde dat het slimmer zou zijn om rustig te blijven.”

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Vlaggen en vaandels op de plek waar Zeynep Yilmaz deelnam aan de protesten. „Iedereen om ons heen die geboeid was, leek in paniek.”

Foto Nicole Tung

” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Vlaggen en vaandels op de plek waar Zeynep Yilmaz deelnam aan de protesten. „Iedereen om ons heen die geboeid was, leek in paniek.”

Foto Nicole Tung

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/04151248/data130332751-acfb35.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-10.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-8.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-9.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-10.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-11.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/lGdY1Jeyd9uW_FOGHDYGxJqhERA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/04151248/data130332751-acfb35.jpg 1920w”>

<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Studenten durven niet met hun volledige naam hun verhaal te vertellen. Yilmaz durft dat wel.

Foto Nicole Tung

” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Studenten durven niet met hun volledige naam hun verhaal te vertellen. Yilmaz durft dat wel.

Foto Nicole Tung

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-2.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/04151247/data130332754-b5e279.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-14.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-12.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-13.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-14.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/zeynep-weet-hoe-pepperspray-voelt-maar-stapte-toch-naar-voren-in-een-klap-werd-alles-donker-15.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Zt40MVOpe2fTRoE9lvMVbKHLGDA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/04151247/data130332754-b5e279.jpg 1920w”>

Vlaggen en vaandels op de plek waar Zeynep Yilmaz deelnam aan de protesten. „Iedereen om ons heen die geboeid was, leek in paniek.”

Foto’s Nicole Tung

Uiteindelijk lukt het Yilmaz om een agent zover te krijgen haar en Toprak vrij te laten. Een ambulance brengt ze naar een ziekenhuis waar artsen haar oog behandelen. Ze blijkt geluk te hebben gehad, het oog lijkt niet blijvend beschadigd.

Als ze met een dik oog om half vijf ’s nachts thuiskomt, ziet ze de schrik van haar ouders. Haar moeder wilde al niet dat ze zou gaan. Yilmaz ontvlamt in woede als ze vertelt wat haar is overkomen, door nota bene de politie die haar had moeten beschermen. Ze ontmoet weinig begrip. Haar moeder komt juist op voor de hardwerkende agenten en begrijpt niet waarom haar dochter zo nodig naar de demonstratie moest. Yilmaz’ vader probeert met grappen de boel te sussen. Onbegrepen en vermoeid stormt ze naar haar kamer. Ze besluit haar woede van zich af te schrijven op Instagram en deelt ook haar foto’s, waaronder een van haar verwonde oog.

„Ik werd wakker met honderden meldingen op mijn telefoon. Mijn inbox was voor 90 procent gevuld met steunbetuigingen.” Yilmaz’ post haalde bijna 80 duizend likes en is ruim 23 duizend keer gedeeld. Zo werd ze een van de gezichten van het protest. Demonstranten die – soms met trots – blauwe plekken en andere verwondingen delen op sociale media kunnen rekenen op steun van Erdogan-kritische medestanders. Samen tonen ze een ander beeld dan Turken zien op de regeringsgezinde tv-kanalen, waar demonstranten worden neergezet als relschoppers die agenten aanvallen.

Emigratie

Uit onderzoek van peilingbureau Konda blijkt dat 73 procent van de Turken achter de protesten staat. Daarvan zegt 21 procent die volledig te steunen, en geeft 52 procent aan dat alleen te doen zolang ze de openbare orde maar niet verstoren.

Op haar universiteit ziet Yilmaz een grote demonstratiebereidheid. „We boycotten onze lessen. In plaats daarvan zijn er open lessen en organiseren we forums.”

Yilmaz is nog altijd geschokt. Ze wil aangifte doen van mishandeling en ze wil een schadevergoeding. „Mijn geloof in gerechtigheid, mijn geloof in de mensheid is kapotgegaan”, schrijft ze aan het eind van haar Instagrambericht. „Ik zat vol wrok toen ik dat scheef”, zegt ze achteraf. „Maar door die massale steun online ben ik zachter geworden. Er zijn mensen die hetzelfde voelen en denken als ik.”

Vooral hoogopgeleide Turken zijn al langer ontevreden over de koers van het land, door de toegenomen repressie sinds de massale Gezi-protesten uit 2013, de inperking van de vrijheid van meningsuiting en het gebrek aan academische vrijheid in Turkije. Wie het zich kan veroorloven en een universitair diploma heeft, vertrekt naar het buitenland. Volgens het Turkse Instituut voor Statistiek (TUIK) is het aantal hoogopgeleide Turken dat emigreerde tussen 2015 en 2023 gestegen met 0,4 procent, naar 2 procent.

Ook Yilmaz’ vrienden dromen van vertrek, maar zijzelf ziet geen andere toekomst voor zich dan in Istanbul. „Eerlijk gezegd heb ik weinig hoop over de toekomst van Turkije. Maar mijn generatie is eindelijk wakker geworden en laat massaal van zich horen. Dat doet de hoop wel leven.”

Delen

Mail de redactie

Haar gehavende gebit verraadt de duur en diepte van haar verslaving. „Aan meth en heroïne – op het eind.” Nu is ze „bijna honderd dagen nuchter”, vertelt Toni Smith (31), keurig opgemaakt, haar donkere haar strak onder een brede haarband, glinsterende steentjes in haar oren en een sprankelende blik.

Haar drugsgebruik begon op haar achttiende, toen ze wegliep bij haar adoptieouders en introk bij haar „levenslang verslaafde” biologische vader. „Hij was de eerste met wie ik high werd.”

De geschiedenis dreigde zich te herhalen. Haar kinderen van nu negen en zes groeiden op in een krot waar de stroom werd afgetapt van de buren en hun moeder „lang geleden was opgehouden voor ze te zorgen”. Smith slikt en slaat haar blik neer naar haar handen, waarop een hartje getatoeëerd is. „Ik jatte van mijn moeder. Ik was alleen maar bezig met mijn eigen roes.”

Tot ze vorig jaar de bodem bereikte. Ze werd gearresteerd en maakte het nog erger door drugs mee de gevangenis in te smokkelen. „Als deze mensen me niet nog een kans hadden gegeven, had ik heel lang in de bak gezeten.”

In plaats daarvan woont ze nu met twintig andere vrouwen en een iets grotere groep mannen in een afkickkliniek even buiten Hazard, in Oost-Kentucky. In de hollers, zoals ze de geïsoleerde, van drugs doortrokken gemeenschappen hier in de heuvels van de Appalachen noemen. Dat heeft ze te danken aan een samenwerking tussen de rechter, de kliniekdirecteur en een plaatselijke zorginstelling, maar vooral aan de publieke zorgverzekering Medicaid.

De kliniek oogt als een spartaans zomerkamp: houten laagbouw, slaapzalen met stapelbedden, prikborden vol motiverende boodschappen en veel buitenactiviteiten. Smith krijgt hier therapie, leert voor zichzelf zorgen en deel te zijn van een veilige gemeenschap.

Na het gesprek speelt ze een spelletje cornhole in de eerste lentezon na een barre winter. „Ik ben hier heel slecht in”, waarschuwt ze haar team. Om vervolgens feilloos een bonenzakje in het gat van het verticale houten bord te mikken.

De afkickkliniek, even buiten Hazard, oogt als een spartaans zomerkamp.

Foto’s Jon Cherry

Eigenbelang

„Veel te lang zijn we geweldloze verslaafden maar blijven opsluiten. Op kosten van de belastingbetaler. Zonder dat ze er ooit beter van werden”, zegt Greg Burke (51). Hij is de directeur van de afkickkliniek, een man met indringende groene ogen en een golvende grijze baard. Voor hij terugkeerde naar zijn geboortegrond hier in de bitterarme kolenregio van Kentucky – een van de armste plekken in de Verenigde Staten – klom hij op in het gevangeniswezen. „We hebben hier de omslag gemaakt naar het helpen van verslaafde mensen, maar dat lukt alleen met geld van buiten. Zonder Medicaid zouden wij morgen de deuren moeten sluiten.”

Juist dit stelsel ligt op het hakblok in Washington. Om belastingverlagingen te bekostigen zonder de al fenomenale staatsschuld veel verder op te laten lopen, willen de Republikeinen van president Donald Trump snijden in de sociale zekerheid. Maar kiezers verworven rechten afpakken is politiek zo eenvoudig nog niet.

Zonder Medicaid zouden wij morgen de deuren moeten sluiten

Social Security, het staatspensioen, is vrijwel heilig. Medicare, gezondheidszorg voor Amerikanen boven de 65, durft ook geen politicus die nog herkozen wil worden aan te raken. Maar Medicaid, de onder president Barack Obama uitgebreide zorgverzekering voor de armste Amerikanen, is kwetsbaar. Bijna 80 miljoen mensen maken er gebruik van, onder wie miljoenen kinderen. Vier op de tien bevallingen in de VS worden erdoor vergoed. Gezamenlijk vormen deze drie stelsels bijna de helft van de 6,8 biljoen dollar (dat is met twaalf nullen) die de federale overheid jaarlijks uitgeeft.

Trump zelf blijft zeggen dat het „niet nodig” is om Medicaid in te krimpen, maar partijgenoten hebben er minder vertrouwen in dat zijn handelsoorlog de VS vanzelf rijker gaat maken. Vorige maand stemde het Republikeinse Huis van Afgevaardigden voor een begroting waarin per jaar 88 miljard bezuinigd moet worden op deze zorgverzekering. De Senaat, waar de Republikeinen ook een meerderheid hebben, is nu aan zet. Alternatieven lijken niet voorhanden: hele ministeries ontmantelen of de halve ambtenarij ontslaan levert bij lange na niet even veel miljarden op.

Het Republikeinse Congres van Kentucky probeert intussen de eis in te bouwen dat alleen mensen met een baan nog voor de zorgverzekering in aanmerking zouden komen. Trump-adviseur Elon Musk beweert dat er sprake is van „enorme verspilling, fraude en misbruik” met Medicaid. Zwendel komt zeker voor, zoals met elke subsidie. Maar eerder doordat zorgverleners en tussenpersonen onterecht declareren dan doordat patiënten er misbruik van maken.

Overdoses

Het inperken van Medicaid zou mensen in deze voormalige mijnregio nog ongezonder en armer maken. Het zou het succes teniet kunnen doen dat Kentucky, dat zwaar gebukt gaat onder de opiatenepidemie, de laatste jaren heeft geboekt in het terugdringen van overdoses. Naast drugsverslaving zijn ook andere ziektes die te maken hebben met levensstijl hier een groot probleem: er wordt meer gerookt en gedronken, ongezonder gegeten. De levensverwachting daalt. Er is meer kanker, overgewicht, diabetes.

„Levensreddende zorg zal ook zonder Medicaid verleend worden”, zegt internist John Jones (40), een opgeruimd type dat zijn klinkers maximaal oprekt. „Het probleem is dat mensen zonder verzekering altijd pas naar de dokter gaan als ze echt ziek zijn. Dat we dan weinig meer kunnen doen aan preventie en screening.”

Internist John Jones van het Primary Care Center in Hazard.

Het probleem is dat mensen zonder verzekering altijd pas naar de dokter gaan als ze echt ziek zijn

Voordat Medicaid werd uitgebreid, moest hij bijvoorbeeld vaker ledematen amputeren, omdat zijn diabetespatiënten te laat alarm sloegen en met etterende onderbenen of armen bij hem binnen strompelden. „Daar wil ik niet naar terug. Het kost uiteindelijk ook meer geld.”

Jones vertelt erover in zijn kantoor in het Primary Care Center, de eerstelijnszorg voor Hazard en omgeving. Naast zijn toetsenbord staat een flesje Coca-Cola, zijn screensaver toont een triomfantelijke Donald Trump. De arts is een libertaire Republikein – die dol is op één van de grootste overheidssubsidies.

Is Hazard, een stadje met zo’n vijfduizend inwoners, een voorbeeld van hoe kiezers stemmen tegen hun eigenbelang? Het gemiddelde inkomen is 25.000 dollar per jaar, krap de helft van het landelijk gemiddelde. Daardoor komt 44 procent van de bevolking in aanmerking voor Medicaid en heeft zo vrijwel geen zorgkosten. Terwijl private verzekeringen in de VS duur, bureaucratisch en onvolledig zijn. In november stemde 80 procent van de kiezers op Donald Trump. De lokale Republikeinse Afgevaardigde had in de laatste verkiezingen niet eens een tegenkandidaat. Jones: „De meeste mensen hier stemmen niet rechts vanwege hun portemonnee, maar vanwege hun culturele waarden: abortus, transgenderdingen.”

In het Primary Care Center in Hazard kruisen de paden van een peuter en verpleegkundigen: de een rent door een gang, de ander loopt door de lobby.

Foto Jon Cherry

Werkgelegenheid

Op een dag bij het Primary Care Center, open van acht uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds, komen veel mensen voorbij voor wie het feit dat ze nooit een rekening krijgen van de dokter of apotheek, los lijkt te staan van hun politieke voorkeur.

Neem Bessie Stidham (57). Zij is dol op Trump „omdat hij een sterke man is” en vanwege „al die immigranten en terroristen die maar de grens over lopen”. Of hij plannen heeft voor de zorg of haar uitkering, weet ze niet.

Haar bezoek met kleinkinderen Rydar (14) en Skylar (12) aan de kinderarts legt de van generatie op generatie overgedragen medische en sociale problemen in dit gebied bloot. Zij zorgt voor hen omdat hun moeder verslaafd is. De jongen is zwaar autistisch: hij draagt een luier en heeft een speen in zijn mond. „Eh, doe dat maar niet”, zegt zijn dokter, als hij haar probeert te likken. Het meisje is gestopt met school omdat ze gepest werd. Oma is obees, leidt aan een auto-immuunziekte en heeft een herseninfarct gehad. „Ik zou niet weten hoe we zonder deze hulp zouden overleven.”

Hier komen ook mensen als Carl Gibson (31), die recent ontdekte dat zijn Medicaid was opgezegd toen hij een ziekenhuisfactuur van 1.500 dollar kreeg. „Ik was met oorpijn naar de Eerste Hulp gegaan. De dokter heeft er dertig seconden naar gekeken, het bleek alleen maar oorsmeer te zijn. En toen kreeg ik die rekening.” Door een inkomensstijging bleek hij niet meer onder de armoedegrens voor de verzekering te vallen. Hij heeft de goedkoopste particuliere zorgverzekering genomen, „maar die dekt dus vrijwel niets en heeft een hoog eigen risico”.

Gibson werkt in de materiaalkamer van het ziekenhuis – en dat is waarschijnlijk ook dankzij Medicaid. Want naast levensreddend is het stelsel ook big business. Het grootste deel van de werkende bevolking van Hazard werkt inmiddels in de zorg. Uit de omliggende hollers komt iedereen naar het stadje voor het ziekenhuis, het Primary Care Center en de veteranenzorg. Onderwijs, de lokale overheid, politie en justitie zijn andere belangrijke werkgevers. Vrijwel iedereen is op een of andere manier afhankelijk van de overheid. Nog los van de uitkeringen en voedselbonnen die veel mensen krijgen.

Het Primary Care Center neemt na jaren uitbreiden een heel winkelblok in beslag, dankzij Medicaid. Er zijn tandartsen, gynaecologen, medische pedicures. Er rijdt een busje dat mensen uit het hele district ophaalt als zij geen auto hebben. Welkome zorg voor de zieken dus, maar ook stabiele, goed betaalde banen in een achtergestelde regio. De volgende geplande uitbreiding was oogheelkunde, zegt directeur Barry Martin (61). Maar hij wacht even met het investeren in nieuwe apparatuur en personeel. Volgens arts Jones kan een korting van 10 procent op Medicaid bij de kliniek al voor ontslagen zorgen.

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Oudere inwoners op straat in Hazard, Kentucky.” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Oudere inwoners op straat in Hazard, Kentucky.” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/hele-regios-in-kentucky-draaien-op-medicaid-maar-de-regering-trump-wil-ervan-af-7.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/04162940/data130347737-96309f.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/hele-regios-in-kentucky-draaien-op-medicaid-maar-de-regering-trump-wil-ervan-af-40.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/hele-regios-in-kentucky-draaien-op-medicaid-maar-de-regering-trump-wil-ervan-af-38.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/hele-regios-in-kentucky-draaien-op-medicaid-maar-de-regering-trump-wil-ervan-af-39.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/hele-regios-in-kentucky-draaien-op-medicaid-maar-de-regering-trump-wil-ervan-af-40.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/hele-regios-in-kentucky-draaien-op-medicaid-maar-de-regering-trump-wil-ervan-af-41.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/LJP7srS_UDYYBiPzdMGCmK1F_zs=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/04162940/data130347737-96309f.jpg 1920w”>

Destabiliserend

„Het afbreken van Medicaid zou dit hele fragiele gebied destabiliseren”, zegt Burke, de baas van de afkickkliniek. „Het zorggeld betekent niet alleen dat mensen betere preventieve zorg krijgen en hulp om hun leven weer op te bouwen, het is ook een van de weinige economische vliegwielen hier. De kolenmijnen gaan nooit meer open. Geen bedrijf investeert hier. Het geld dat we krijgen van Medicaid steken we in de gemeenschap.”

Zo kunnen ook veel verslaafden die Burkes programma afronden aan de slag. Hij heeft honderd mensen in dienst, op verschillende locaties, van wie zeker de helft ervaringsdeskundige is. Anderen begeleidt hij naar ‘tweede kans’-werk elders in Hazard. De gezondheidszorg heeft het gebied zoveel banen gebracht, dat bewoners klagen dat het de huizenprijzen opdrijft.

Burke en Jones zijn het erover eens dat Medicaid voor deze regio essentieel is, maar verschillen van mening over hoe ruimhartig het programma zou moeten zijn. Jones ziet te veel mensen die gemakzuchtig leven dankzij de overheid. „We hebben hier een cultuur waarin het in sommige families normaal is dat niemand werkt en iedereen steun trekt”, zegt Jones. „Ze vinden het dwaas om werk te zoeken als ze ook alles gratis kunnen krijgen. Mensen verkopen voedselbonnen om hun drugs te betalen. Patiënten weten heel precies welke pijnstiller ik moet voorschrijven.” Hij heeft er geen oplossing voor, zegt hij. „Maar ik snap dat anderen denken: we geven hier veel te veel geld aan uit.”

Burke windt zich op over politici en opiniemakers die roepen dat Medicaid te duur is. „Bedenk eens”, zegt hij over ex-verslaafde Toni Smith, „wat je bespaart als deze vrouw van 31 op de ingeslagen weg verder kan en goed voor zichzelf zorgt? Wat je bespaart aan handhaving op straat, aan gevangenissen, dakloosheid?”

Smith zelf dacht er nooit over na waar haar zorg vandaan zou komen. Ze had wel eens gratis methadon gekregen, maar voor ze in de gevangenis kwam had ze al jaren geen dokter gezien. Verkiezingen zijn ook altijd langs haar heen gegaan. Maar toen zich de mogelijkheid voordeed om via Medicaid af te kicken, bleek dat ze uit dat stelsel was gegooid. Het kostte Burke een maand om haar, en daarmee haar kinderen, weer aan te melden en haar zorg vergoed te krijgen. „Ik was elke dag doodsbang dat ik terug zou moeten naar de gevangenis”, zegt ze.

Nu haalt ze haar gemiste zorg in. „Ik was eerder zover heen dat ik dacht: goed zicht, wie heeft dat nodig. Maar twee weken geleden ben ik naar de oogarts geweest voor een bril. En binnenkort ga ik naar de tandarts.”

Delen

Mail de redactie

Het was een veelzeggend beeld voor de staat van het internationaal recht. Na landing in Boedapest werd de Israëlische premier Benjamin Netanyahu donderdag op een rode loper onthaald door zijn ambtgenoot, Viktor Orbán. Dat terwijl lidstaten bij het Internationaal Strafhof de plicht hebben om Netanyahu te arresteren als hij op hun grondgebied landt. Dezelfde dag maakte Hongarije bekend dat het uit het Strafhof stapt.

Het is, zegt Kenneth Roth tijdens een gesprek in Amsterdam, „heel gevaarlijk om een uitzondering voor Israël te creëren” op de mensenrechtennormen. En niet alleen een autocraat als Orbán doet dat. Roth, van 1993 tot 2022 directeur van de invloedrijke ngo Human Rights Watch, wijst op de beoogde Duitse bondskanselier Friedrich Merz, die ook gezegd heeft dat hij Netanyahu zou verwelkomen.

„Het is volkomen begrijpelijk dat Duitsland het goed wil maken met Joden vanwege de Holocaust. De manier om dat te doen, is door sterke mensenrechtennormen te creëren, zodat ze Joden en alle anderen beschermen tegen herhaling van de Holocaust. Maar de Duitse regering ziet het steunen van Israël als haar bestaansrecht, ongeacht welke wreedheden dat land begaat. Dat ondermijnt de mensenrechtennormen die nodig zijn om Joden over de hele wereld te beschermen.”

Lees ook

Cadeautje voor Netanyahu, klap voor EU: Hongarije trekt zich terug uit het Internationaal Strafhof

Over zijn carrière publiceerde Roth onlangs het boek Righting Wrongs: Three Decades on the Front Lines Battling Abusive Governments. Hierin toont hij zich ondanks alles optimistisch over de mensenrechten.

Waar haalt u dat optimisme vandaan, nu de grote landen door autocraten geleid worden, het Internationaal Strafhof ondermijnd wordt en er in Oekraïne en Gaza allerlei oorlogsregels worden geschonden?

„Er is altijd een invalshoek om leiders ergens op aan te spreken. Hoe vreselijk de despoot of de dictator ook is, er is altijd iets waar ze om geven. Iets wat de mensenrechtengemeenschap hen kan verhinderen te krijgen, tenzij ze veranderen. Zo krijgen we dingen gedaan. Soms is het hun reputatie. Soms is het internationale erkenning. Er is altijd iets.”

Waar kun je Donald Trump op aanspreken?

„De ingang tot Trump is zijn ego en zijn verlangen naar een positieve erfenis. Die kunnen we beïnvloeden. Zie Oekraïne. Als Trump zijn zin zou krijgen, zou hij de militaire frontlinie tot nieuwe grens tussen Rusland en Oekraïne uitroepen. Dan zou Poetin zich herbewapenen en opnieuw binnenvallen. Wat Poetin wil, is niet een klein beetje grondgebied in Oost-Oekraïne. Hij wil de democratie van Oekraïne uitroeien. Zodat het geen model is voor het Russische volk. Daar is het altijd om gegaan.

„Dus waar we Trump van moeten overtuigen, is dat een slechte deal hem de Neville Chamberlain van de 21ste eeuw zou maken. Het zou een erfenis zijn van naïeve verzoening, zoals Chamberlain met Hitler deed. En dat de enige manier waarop hij een goede deal in Oekraïne kan krijgen, is door de Oekraïense democratie te behouden. Daarvoor is nodig dat de VS een vangnet bieden aan Europese vredeshandhavers in Oekraïne. De Britten en de Fransen zullen hopelijk meer troepen leveren. Maar ze hebben de Amerikaanse inlichtingendienst en luchtsteun nodig. Trump moet ervan overtuigd worden dat dat nodig is voor een goede deal.”

Hoe kun je de mensenrechten nog verdedigen in het Trump-tijdperk?

„Andere regeringen kunnen een leidende rol spelen als de Verenigde Staten niet meedoen. Er zijn talloze wereldwijde verdragen gesloten ondanks de tegenstand van de VS, Rusland en China: het verdrag om antipersoonsmijnen te verbieden, het verdrag om clustermunitie te verbieden, het verdrag om het Internationaal Strafhof op te richten. Andere regeringen bundelden hun krachten en hadden de morele autoriteit om te zegevieren. We kunnen niet naar de VS kijken als enige verdediger van mensenrechten.”

Wat kan de internationale gemeenschap doen tegen de sancties die Trump aan het Internationaal Strafhof oplegt?

„In mijn ogen is het niet onmogelijk voor aanklager Karim Khan van het Strafhof om Trump aan te klagen voor obstructie van de rechtsgang. Het is een misdaad om gerechtspersoneel te intimideren of te bedreigen vanwege hun officiële taken. Dat is precies wat Trump deed.”

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu (links) werd donderdag in Boedapest op een rode loper onthaald door zijn ambtgenoot, Viktor Orbán.

Foto Attila Kisbenedek/AFP

U schrijft over het instrument van ‘shaming’: een regering te schande maken, opdat ze zich schaamt voor haar mensenrechtenschendingen. Werkt dat nog, met leiders die zich nergens voor lijken te schamen?

„Dat is niet helemaal waar. Neem Israël: het lijkt er misschien op dat Netanyahu ongebreideld zijn gang gaat. Maar de Amerikaanse regering heeft enorme macht over Israël, omdat het de belangrijkste leverancier is van wapens en militaire hulp. Als Joe Biden dreigde om die steun in te trekken, deed Netanyahu een beroep op de Republikeinen rechts van hem. Maar er is niemand rechts van Trump. Dus als Trump Netanyahu vertelt hoe hij iets moet doen, doet hij dat.

„Trump te schande maken werkt niet zoals je zou verwachten. Als je Trump vertelt dat hij mensenrechten schendt, zou zijn antwoord zijn: wat zijn die? Je weet dat het hem niets kan schelen. Maar je weet ook dat Trump een verheerlijkt zelfbeeld heeft als een meesterlijke dealmaker. En hij wil daarvoor erkenning. Hij wil een Nobelprijs voor de Vrede. En hij wil vooral normalisatie van de betrekkingen tussen Saoedi-Arabië en Israël. Dat zal niet gebeuren zonder een duidelijk pad naar een Palestijnse staat. En dus denk ik dat het onze taak is om Trump het juiste te laten doen om de verkeerde reden: om een Palestijnse staat te eisen. Netanyahu zou moeten luisteren. Trump verkeert ironisch genoeg in een betere positie om een Palestijnse staat veilig te stellen dan Biden.”

Bent u geschokt door het loslaten van mensenrechten in de Gaza-oorlog?

„De Israëlische regering scheurt de Geneefse Conventies aan flarden. Ook als je op een militair doel schiet, mag je geen onevenredig aantal burgerslachtoffers maken. Onderzoeken hebben aangetoond dat het nu een Israëlische militaire doctrine is dat je twintig burgers mag doden voor één lage Hamas-strijder. Dat is volkomen onevenredig. Dat is een oorlogsmisdaad.

„Ik denk dat het slechts een kwestie van tijd is voordat het Internationaal Strafhof mensen hiervoor aanklaagt. Netanyahu en oud-minister Yoav Gallant van Defensie zijn tot nu toe alleen aangeklaagd voor hun uithongeringsstrategie. Maar niemand is nog aangeklaagd voor willekeurige bombardementen. Bommen van tweeduizend pond zijn volstrekt ongepast in een dichtbevolkt gebied. Je weet dat deze bommen iedereen binnen een straal van twee voetbalvelden kunnen doden. En Israël heeft ze herhaaldelijk gebruikt. Het zou me niet verbazen als Khan een reeks Israëlische functionarissen aanklaagt.

„Ook de Israëlische nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever zijn een oorlogsmisdaad. En het is niet eens moeilijk te bewijzen. Ze liggen daar. Ik denk dat het Strafhof nog veel meer kan doen.”

Lees ook

‘Zij hebben wapens en stokken, wij hebben camera’s’ – kolonisten terroriseren Palestijns dorp in Masafer Yatta

Wat vindt u van de kritiek dat Human Rights Watch zich buitensporig op Israël richt?

„Voor mensen die zeggen dat we ons alleen op dit of dat land richten, kijk dan eens op onze website. Dat is gewoon niet waar. Human Rights Watch is in honderd landen actief. Dictators en autocraten zeggen graag dat we alleen op hen mikken. Maar Human Rights Watch past overal dezelfde principes toe. Dezelfde normen voor feitenonderzoek. Dat is de bron van onze geloofwaardigheid.

„De kritiek dat we Israël oneerlijk aanvallen is gewoon een goedkoop excuus om kritiek op Israël te vermijden. Want de verdedigers van de Israëlische regering willen niet minder kritiek op Israël. Ze willen geen kritiek op Israël. Dat gaat niet gebeuren zolang Israël deze enorme oorlogsmisdaden begaat.”

Op een scherm is de Filippijnse oud-president Rodrigo Duterte te zien in de rechtszaal van het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Foto Peter Dejong/Reuters

Kan het Internationaal Strafhof nog functioneren als lidstaten niet bereid zijn om arrestatiebevelen op te volgen?

„Laten we niet vergeten dat het Hof recent nog een flink succes te vieren had: de arrestatie van de Filippijnse oud-president Rodrigo Duterte. Wij brachten al een rapport uit toen hij burgemeester was van Davao City en daar een doodseskader organiseerde dat hetzelfde deed als toen hij president was: jonge mannen executeren van wie hij beweerde dat ze drugsdealers waren. We hebben lang aangedrongen op verantwoording voor zijn daden en het is erg bemoedigend om hem in hechtenis te zien in Den Haag.”

Ziet u nog andere optimistische voorbeelden voor de internationale rechtsorde?

„De algemene opvatting is dat de autocraten wereldwijd de overhand hebben en dat de democratie in verval is. Ik denk dat dat te simplistisch is. Mensen die onder autocraten leven maken bijna allemaal duidelijk dat ze eruit willen. Ze willen een verantwoordelijke democratie. En dus hebben we massaal protest na massaal protest tegen autocratie gezien, het meest recent in Turkije. Maar je kunt ook kijken naar Servië, Hongkong, Thailand, Myanmar, Bangladesh, Sri Lanka, Iran, Rusland, Wit-Rusland, Polen, ga maar door.

„Het probleem vandaag de dag ligt bij de gevestigde democratieën, waar mensen die zich achtergesteld voelen vatbaar zijn voor de autocratische aantrekkingskracht. En dus moeten we democratieën ertoe aanzetten om iedereen in het land beter te bedienen. Maar ook om terug te vechten tegen de autocratische neiging om bepaalde minderheden tot zondebok te maken. We moeten laten zien dat het aanwijzen van zondebokken vaak een excuus is om de echte problemen van een land niet aan te pakken.

„We moeten ook het gevoel versterken dat alle inwoners van een land lid zijn van de gemeenschap. Dat is het probleem van identiteitspolitiek, want als we alleen maar bezorgd zijn over deze of gene identiteit, versterkt dat de gemeenschap niet. Het maakt het makkelijker voor een autocraat om bepaalde identiteiten eruit te pikken die niet in de smaak vallen. En dus moeten we terug naar het idee dat geen van onze rechten veilig is totdat de rechten van iedereen veilig zijn. Als de autocraat kan zeggen dat we vandaag de rechten van homo’s of immigranten afpakken, dan zal dat morgen ook anderen overkomen.”

Delen

Mail de redactie

De muren van het vierkante hoofdgebouw waren ooit rood geverfd. De rest van de betonnen omheining is even grauw als de verkleurde akkers eromheen. Een zwarte toegangspoort, met twee steigerende paarden erop geschilderd. En daarboven, in grote witte letters: ‘Izaguirre Rancho’.

‘Narcoboerderij’. ‘Vernietigingskamp’. Sommige Mexicaanse opiniemakers noemden de plek met veel gevoel voor overdrijving ‘het Auschwitz van Mexico’. Op deze plek trof een groep buscadoras, moeders die stad en land afzoeken naar hun vermiste kinderen, begin maart een tafereel dat zelfs voor Mexicanen, gewend aan gruwelijkheden, alle voorstelling te boven ging.

Op het terrein van de verlaten boerderij, op een uur rijden van miljoenenstad Guadalajara in de deelstaat Jalisco, werden honderden kledingstukken, botresten en verkoolde menselijke resten gevonden. De tweehonderd paar schoenen die op het terrein lagen, gaven een idee van het aantal mensen dat hier mogelijk was omgebracht en vervolgens verbrand.

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Een collectief van ‘buscadores’ vond honderden kledingstukken, botfragmenten en verkoolde menselijke resten. ” data-figure-id=”0″ data-variant=”row”><img alt data-description="Een collectief van ‘buscadores’ vond honderden kledingstukken, botfragmenten en verkoolde menselijke resten. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140141/data130208153-504500.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-9.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-7.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-8.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-9.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-10.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/ioHJz3UO8zFxPSjmg5QO9A9lySE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140141/data130208153-504500.jpg 1920w”>

<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Op de ranch waren drie crematoria gebouwd. ” data-figure-id=”1″ data-variant=”row”><img alt data-description="Op de ranch waren drie crematoria gebouwd. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140140/data130208139-db1847.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-13.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-11.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-12.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-13.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-14.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/l5jtMm-qlsvgONznyDhscgdPNYQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140140/data130208139-db1847.jpg 1920w”>

Raúl Servín is aangesloten bij Guerreros Buscadores De Jalisco, het collectief dat de gruwelijkheden op de ranch ontdekte. „Al langer hoorden we verhalen dat deze plek werd gebruikt als kamp door het Jalisco-kartel. Jongeren uit heel Mexico werden hier heen gebracht, gedwongen om zich aan te sluiten bij het kartel. Wie weigerde, werd vermoord”, zegt Servín. Na de ontdekking werd zijn collectief platgebeld door wanhopige ouders uit heel Mexico, vertelt hij. Sommigen hadden op televisie de kleren gezien die hun kinderen droegen toen ze vermist raakten.

‘Izaguirre’ heeft opnieuw een van de grootste problemen van Mexico in de schijnwerpers gezet: de enorme aantallen Mexicanen die ieder jaar vermist raken en naar wie hun families, vaak zonder hulp van de autoriteiten, wanhopig blijven zoeken. Sinds 2023 zijn er jaarlijks meer vermissingen dan moorden in Mexico. Momenteel staan er meer dan 125.000 mensen als vermist geregistreerd in het land, van wie er ruim zestigduizend mensen sinds 2019 zijn verdwenen, merendeels jonge mannen tussen de 20 en 34 jaar. Jalisco, de thuisbasis van het gelijknamige kartel, is de staat waar de meeste mensen verdwijnen.

‘Het doel is ontmenselijking’

Darwin Franco is oprichter van de onafhankelijke nieuwssite ZonaDocs. In 2019 publiceerde hij een onderzoek over het bestaan van minstens 28 ‘vernietigingskampen’ in en rond Guadalajara. „Het doel van dit soort plekken is ontmenselijking. Het breken van de ziel”, vertelt Franco. „Je moet kiezen tussen moorden of vermoord worden. En als je later besluit te ontsnappen, gaan ze achter je familie aan.”

Lees ook

Hoe de verdwijning van 43 Mexicaanse studenten na tien jaar nog altijd symbool staat voor een gecorrumpeerd systeem

Hij vertelt hoe het kartel te werk ging op de Rancho Izaguirre. „Het plaatste op Facebook nepvacatures, waar jongeren, vaak uit omliggende staten, op ingingen. Ze reisden vol verwachting naar het busstation in de buurt en werden naar de boerderij gebracht. Wie weigerde zich bij het kartel aan te sluiten, werd vermoord, in stukken gehakt en verbrand. De rest kreeg militaire training.”

Gedwongen rekrutering door de georganiseerde misdaad is een van de redenen dat de vermissingscijfers in Mexico zo hoog zijn en waarschijnlijk ook de reden dat het met name jonge mannen zijn die verdwijnen. In een in wetenschappelijk tijdschrift Science gepubliceerde studie uit 2023 schreven onderzoekers dat enorme misdaadorganisaties als het Jalisco-kartel wekelijks tot 370 mensen moeten aanwerven om te blijven opereren.

Lakse aanpak autoriteiten

Hoewel massagraven, clandestiene crematoria en trainingskampen van kartels niets nieuws zijn in Mexico, illustreerde de zaak-Izaguirre ook weer hoe laks autoriteiten de georganiseerde misdaad aanpakken. In september 2024 was er al een inval geweest op het terrein door de militaire politie. Onderzoekers troffen toen onregelmatigheden aan op het terrein, die zouden duiden op mogelijke clandestiene graven, maar om nog onbekende reden kwam het onderzoek destijds stil te liggen. Zonder het werk van het collectief waren de gruwelijkheden mogelijk nooit ontdekt.

Na de vondst heeft het Openbaar Ministerie van Jalisco een website opgezet, waar families tussen bijna zeshonderd voorwerpen kunnen zoeken of ze iets herkennen. Raúl Servín lacht erom. „Mijn zoon is zeven jaar geleden vermist geraakt. Ik heb pas deze week een uitnodiging gekregen voor een dna-test. In het forensisch instituut hier in de staat liggen vijfduizend lichamen. Alleen onder druk van de publieke opinie doen ze alsof ze ons serieus nemen. Anders gebeurt er niets”, schampert hij.

Lees ook

Mexicanen zoeken zelf naar hun vermiste familieleden

De collectieven van buscadoras zijn vrijwel de enige reden dat vermissingszaken in Mexico niet volledig naar de achtergrond verdwijnen. Op een vroege ochtend verzamelt zich in het centrum van Guadalajara een groep ouders. Ze hebben gehoord dat in een kloof aan de rand van de stad, waar veel illegaal afval wordt gedumpt, ook regelmatig lichamen worden weggegooid. Héctor Flores, die sinds vijf jaar zoekt naar zijn zoon Salvador, stapt zenuwachtig in de bus. „Wij gaan normaal gesproken eerste naar een plek toe, vaak omdat we tips krijgen. Als we iets vinden komen de autoriteiten pas in actie”. Hij zucht diep. „Maar vervolgens kan het nog jaren duren voordat gevonden lichamen geïdentificeerd worden.”

Zonder twijfel loopt hij even later rond tussen de vuilniszakken. Als de grond is omgewoeld, of als er vuilniszakken liggen waar veel vliegen opzitten, steekt hij er een lange, ijzeren paal in. Vervolgens ruikt hij aan de punt. „Ik doe dit al jaren”, zegt hij met een grimas. „De geur van lijken herken ik uit duizenden”. Hij veegt het zweet van zijn voorhoofd en ploegt door.

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Tijdens een herdenking in de nabijgelegen stad Guadalajara leggen mensen paren schoenen op een grote stapel. ” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Tijdens een herdenking in de nabijgelegen stad Guadalajara leggen mensen paren schoenen op een grote stapel. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-4.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140145/data130208718-0e0cfc.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-23.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-21.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-22.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-23.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-24.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/5Ouc9XobNo0sAZWrA9JBZ1qgQgw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140145/data130208718-0e0cfc.jpg 1920w”>

<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Nabestaanden van mogelijke slachtoffers van de Izaguierre-ranch troosten elkaar tijdens een mis in Guadalajara. ” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Nabestaanden van mogelijke slachtoffers van de Izaguierre-ranch troosten elkaar tijdens een mis in Guadalajara. ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-5.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140148/data130208796-0449d9.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-27.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-25.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-26.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-27.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/na-ontdekking-van-een-vernietigingskamp-van-een-drugskartel-zoekt-mexico-weer-even-naar-zijn-vele-vermisten-28.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/vaMs1bnKDO2qDzg0gfYubytXYrg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31140148/data130208796-0449d9.jpg 1920w”>

Delen

Mail de redactie

Opluchting. Die emotie overheerste onder de Kirgiziërs toen zij eerder deze maand hoorden dat hun regering een grensakkoord had gesloten met buurland Tadzjikistan, vertelt de Kirgizische politicoloog Shairbek Dzhuraev. „We wisten dat er onderhandelingen plaatsvonden en dat een akkoord eraan zat te komen. Maar dat het nu echt zover is, is een last van onze schouders.”

„Als de andere kant om een meter land vraagt, kun je beter twee meter geven en een lijn trekken”, luidt volgens Dzhuraev een populaire uitdrukking in Kirgizië. Die tijd is gelukkig voorbij, zegt de politicoloog, voorzitter van onderzoeksinstituut Crossroads Central Asia. „Er is nu duidelijkheid en een nieuwe status quo die veel beter is dan de jarenlange dreiging van geweld. En dat is een grote opluchting voor iedereen.”

Het half maart gesloten akkoord maakt een einde aan ruim drie decennia van conflict over de 976 kilometer lange grens die de twee landen scheidt. In 2022 leidde het geschil nog tot een gewelduitbarsting die zo’n honderd burgerlevens kostte. Voor het eerst is er nu overeenstemming over de afbakening. Naar aanleiding daarvan organiseren Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan – dat de afgelopen jaren al de grensconflicten met beide landen beslechtte – maandag de eerste trilaterale top in de Tadzjiekse plaats Choedzjand. Een „historische” bijeenkomst, zo schrijven verschillende Centraal-Aziatische media.

Op de top zullen de drie landen onder meer spreken over het versterken van regionale samenwerking, veiligheid en infrastructuurprojecten. Dat de drie met elkaar overleggen, is een doorbraak; tot nu toe vonden ontmoetingen vooral plaats in een internationale context, onder aanvoering van Rusland of China.

Acht exclaves

De grensconflicten in Centraal-Azië hebben hun wortels in de Sovjettijd, toen Moskou de grenzen keer op keer hertekende, zonder al te veel rekening te houden met landbouwgrond, het scheiden van families en de toegang tot belangrijke bronnen zoals water. Dat leidde tot een complexe kaart, met name in de Ferghana-vallei, het dichtstbevolkte en vruchtbaarste gebied in Centraal-Azië, waar Oezbekistan, Kirgizië en Tadzjikistan aan elkaar grenzen. In en om die vallei liggen maar liefst acht exclaves. Sommige wegen slingeren om de paar kilometer een ander land in.

Onder het Sovjetbewind was dat geen probleem: de vijf Centraal-Aziatische landen behoorden tot dezelfde unie en alle inwoners konden vrij reizen door de hele Unie. Maar de onafhankelijkheid in 1991 bracht dat systeem aan het wankelen.

Dat gebeurde niet meteen, herinnert Eric McGlinchey zich. De hoogleraar politicologie aan de George Mason Universiteit in de Verenigde Staten, gespecialiseerd in Centraal-Azië, kon in 1995 nog vrij rondreizen in het gebied en grenzen oversteken zonder dat hij het doorhad – en dat allemaal op een Russisch visum. Maar naarmate de landen zich verder ontwikkelden als onafhankelijke staten, groeide ook het bewustzijn over de grens en de implicaties daarvan, bijvoorbeeld voor de toegang tot water, landbouw- en weidegrond in de Ferghana-vallei, legt McGlinchey uit.

Ook de toetreding van Kirgizië tot de Euraziatische Economische Unie, waar Tadzjikistan geen onderdeel van uitmaakt, laat het belang van de grens zien: door dit lidmaatschap is brandstof in Kirgizië 40 procent goedkoper dan een paar kilometer verderop in Tadzjikistan.

Eerste geweld rond Voroech

Eind jaren negentig ontstonden de eerste opstootjes rond de grens, vaak gericht tegen werkzaamheden op wegen die beide landen beweerden te bezitten. Ook zijn er veel voorbeelden van kinderen die stenen gooiden naar auto’s met een nummerbord van het buurland.

Een van de meest betwiste gebieden is de weg naar de Tadzjiekse exclave Voroech in Kirgizië. Zowel Tadzjikistan als Kirgizië zeggen die twintig kilometer lange weg te bezitten en beroepen zich daarbij op Sovjetkaarten uit verschillende jaren. Het eerste gewelddadige grensconflict ontstond dan ook over deze weg, naar aanleiding van werkzaamheden begin 2014. Voor het eerst werd over en weer geschoten. Kirgizië beschuldigde Tadzjikistan ook van het gebruik van mortier- en raketgranaten. Acht mensen raakten gewond.

Lees ook

Grensconflict Centraal-Azië vormt nieuw probleem voor Poetin

Een paar jaar later liep het veel verder uit de hand. In april 2021 beschuldigde Kirgizië Tadzjikistan ervan beveiligingscamera’s te hebben geplaatst op Kirgizisch grondgebied bij het Golovnoi-waterdistributiepunt, een Sovjetbouwwerk op de grens dat het water van de rivier de Isfara verdeelt. Het conflict werd al snel gewelddadig, beide landen zetten hun legers in. Bij het geweld kwamen meer dan dertig mensen om het leven.

Aan de grens tussen de Kirgizische provincies Osh en Batken en de Tadzjiekse provincie Soeghd ging het een jaar later opnieuw mis, toen de twee landen in september 2022 elkaar ervan beschuldigden het vuur te hebben geopend op militaire en civiele doelen. Bij beschietingen over en weer werden zo’n honderd mensen gedood, honderdduizend mensen moesten hun huis verlaten en veel gebouwen raakten beschadigd.

180 vergaderingen

Onderhandelingen over de grenzen zijn niet nieuw. Na de dodelijke geweldsuitbarsting in 2022 ging een nieuwe gespreksronde van start, maar ook daarvóór spraken de landen hierover. „De afgelopen twintig jaar hebben wij ongeveer 180 vergaderingen over de afbakening van de grens gehad”, zei de Tadzjiekse president Emomali Rachmon al in 2021. Voor een deel waren die succesvol: in 2015 bereikten de landen overeenstemming over ruim vijfhonderd kilometer van de grens, maar dat ging grotendeels om het dunbevolkte Pamirgebergte. De meeste betwiste 450 kilometer van de grens, dwars door de Ferghana-vallei, bleef onafgebakend.

Dat het de afgelopen jaren niet lukte om daar overeenstemming over te bereiken, komt volgens Dzhuraev vooral door een gebrek aan politieke wil. „In een proces van grensafbakening kun je vanuit het perspectief van de bevolking alleen maar verliezen, je krijgt nooit alles wat je wil. Daarom was dit voor de politiek lange tijd te pijnlijk om door te zetten.” Autoritaire leiders zijn in het verleden meermaals afgerekend omdat ze te veel land weggegeven zouden hebben, zegt McGlinchey. „In 2022 werd bijvoorbeeld in Kirgizië geprotesteerd nadat Bisjkek grensafspraken had gemaakt met Oezbekistan. Daar zat president Sadyr Zjaparov echt niet op te wachten.”

Dat de situatie nu anders is, heeft er vooral mee te maken dat Zjaparov steviger in het zadel zit, legt McGlinchey uit. Sinds zijn aantreden in 2020 is zijn positie steeds verder gestabiliseerd, terwijl de Kirgizische economie groeide. „Zjaparov voelde zich pas recent zelfverzekerd genoeg om het conflict echt aan te passen. Dat heeft verschil gemaakt.”

Eenzelfde soort ontwikkeling zag je in Oezbekistan, zegt Dzhuraev. „Onder president Karimov waren de relaties met de buurlanden stroef, maar toen Mirzijojev in 2016 president werd stelde hij zich heel anders op. In de jaren daarna werden alle grensconflicten met Kirgizië en Tadzjikistan opgelost.”

Lees ook

Waarom Poetin niet moet rekenen op steun uit Centraal-Azië

Daarbij komt dat de situatie rond voormalig kolonisator Rusland is veranderd. Moskou was lange tijd erg betrokken bij Centraal-Azië en heeft militaire bases in zowel Kirgizië als Tadzjikistan, maar sinds het begin van de oorlog in Oekraïne in 2022 is de aandacht verslapt. „Dat heeft het gevoel van onafhankelijkheid in Centraal-Azië versterkt”, zegt McGlinchey. „De landen kijken nu meer naar elkaar voor hulp, handel en communicatie. We zien een niveau van regionalisme dat er eerder niet was.”

Het verbeterde regionale contact maakte het grensakkoord mogelijk, waarbij beide landen zeggen 190 hectare land te hebben ingeleverd. De eerste gevolgen lijken positief: Rahmon bracht half maart voor het eerst in twaalf jaar een staatsbezoek aan Bisjkek om de overeenkomst te tekenen. Na vier jaar waarin de Tadzjiekse nationale vliegmaatschappij niet tussen Doesjanbe en Bisjkek vloog, wordt vanaf april ook het vliegverkeer hervat.

Autocratisch karakter

Of de vrede duurzaam is, hangt volgens Dzhuraev af van de manier waarop de afspraken worden uitgevoerd. „De afbakening staat nu alleen nog maar op papier. Maar het gaat om de letterlijke grens, om waterfaciliteiten en wegen, die nog gecreëerd, verplaatst of uitgewisseld moeten worden. Eén dorp zal zelfs volledig verplaatst worden.”

De inwoners van de grensregio zijn volgens hem overwegend blij met het akkoord – de dreiging van geweld was voor hen het grootst. Het succes valt of staat nu bij de manier waarop de landen dit proces uitvoeren, zegt Dzuraev. „Als een grenswacht meteen gaat schieten als iemand een fout maakt, kan het conflict zo weer oplaaien. Het zou helpen als de regering gebruik van geweld in het grensgebied expliciet uitsluit, maar die verklaring heb ik nog niet gezien.”

Het autocratische karakter van de Kirgizische en in nog grotere mate de Tadzjiekse regering helpt in ieder geval, zegt McGlinchey: „Zjaparov heeft in 2022 elf demonstranten in de cel gegooid na protesten over de grens. Ik vermoed dat de oppositie nu wel twee keer nadenkt voor ze van zich laten horen.”

Delen

Mail de redactie

‘Het is ons gelukt”, zegt Yannis Stournaras tevreden. „Met bloed, zweet, tranen en hulp vanuit de eurozone heeft Griekenland het gehaald.” De gouverneur van de Griekse centrale bank zit in een paleisachtige kamer met hoge plafonds, houten panelen en klassiek houten meubilair achter een groot houten bureau. De statige omgeving past niet bij hoe Stournaras overkomt. De ervaren econoom is een beweeglijke, amicale man en een gemakkelijke prater.

Stournaras onderhandelde namens het ministerie van Financiën over de toetreding van Griekenland tot de eurozone in 2001. Die toetreding maakte het veel goedkoper voor het land om geld te lenen. Mede daardoor ging de budgettaire discipline overboord en stegen de begrotingstekorten. Toen naar buiten kwam dat Griekenland de hoogte ervan had verhuld, gebeurde het omgekeerde: de kredietwaardigheid kelderde, lenen werd onbetaalbaar en Griekenland kon niet meer voldoen aan de lopende verplichtingen. Wat volgde waren jaren vol onzekerheid en woede over vergaande bezuinigingen. Burgers waren bang dat hun spaargeld zou verdwijnen. Er stonden lange rijen voor banken. Geldschieters als het IMF en andere landen in de eurozone eisten harde bezuinigingen en hervormingen. De periode tussen 2009 en 2016 ging ‘de eurocrisis’ heten.

Stournaras pleitte onvermoeibaar tegen een ‘Grexit’ en voor liberalisering van de economie, hervormingen en bezuinigingen. Dat deed hij aanvankelijk als hoofd van een gerenommeerde denktank en vervolgens als minister van Financiën. Sinds 2014 bewaakt hij bij de centrale bank de financiële stabiliteit van het land.

En nu staat hij in zijn kracht, in plaats van in de verdediging. De Griekse economie groeit al een paar jaar harder dan het Europese gemiddelde. De enorme staatsschuld daalt rap. Die was in 2020 nog 209,4 procent van het bruto binnenlands product, en in 2024 157,3 procent. Kredietbeoordelaars vinden Griekse staatsobligaties inmiddels een veilige belegging.

Bent u blij?

„We zijn heel blij. Weet je nog dat iedereen in 2012, en daarna opnieuw in 2015, dacht dat Griekenland het niet zou halen?”

Griekenland betaalt nu zelfs minder rente op langlopende obligaties dan Frankrijk. Wie had dat gedacht.

„Beter dan Frankrijk, ja. Maar er is meer. De groei van ons bruto binnenlands product is ook veel hoger dan die van het gemiddelde in de eurozone. Budgettair gaat het Griekenland fantastisch. We hebben een begrotingsoverschot van 3,5 procent. De hervormingen betalen zich uit. De landen in Europa waar het nu goed gaat, zijn de landen in het zuiden die in het verleden gedwongen moesten hervormen.

„Ik ben trots en ik wil dat andere landen naar ons kijken en zeggen: als het Griekenland lukt om uit die grote, grote problemen te komen, dan kunnen we alles samen in Europa. Wij hebben van deze ervaring geleerd. En ik denk dat ook in de eurozone lessen zijn getrokken.”

Na de crisisjaren raken Grieken gewend aan het nieuwe normaal. Maar leuker is het niet geworden

Wat zijn die lessen?

„Voor ons in Griekenland natuurlijk dat we verantwoordelijk begrotingsbeleid, financiële stabiliteit en hervormingen nóóit los moeten laten. En dat het zich uitbetaalt als je bureaucratie vermindert en procedures vereenvoudigt.

„Voor de eurozone is de les dat er flexibiliteit en realisme nodig is. Ik ben blij met de manier waarop we nu reageren op de wake-upcall van de andere kant van de Atlantische oceaan.

„Wat we in Europa nu meer dan wat ook nodig hebben zijn investeringen. De investeringen in Europa zijn vanaf de financiële crisis veel harder teruggevallen dan die in de Verenigde Staten. Die ontwikkeling is zichtbaar vanaf het faillissement van de bank Lehman Brothers [in 2008]. En dat zie je nu terug in het verschil in productiviteit. Dat is precies de kloof waar [oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank en ex-premier van Italië] Mario Draghi het over heeft in zijn rapport.”

Stournaras roemt het Duitse besluit om de Schuldenbremse te versoepelen, zodat het land meer geld kan lenen om in defensie en infrastructuur te investeren. Ook is hij vol lof over de recent aangekondigde plannen van de Europese Commissie voor eenwording van de Europese kapitaalmarkt, een bankenunie en de voorstellen voor gezamenlijke uitgaven aan defensie. Het zijn stappen die in zijn ogen al eerder hadden kunnen worden genomen, omdat het volgens hem overduidelijk is dat ze nodig zijn. „Er zijn geen verdragswijzigingen voor nodig. Er hoeft geen consensus over te zijn. We moeten nu proactief zijn.”

Nederlandse politici zijn zeer huiverig over het aangaan van gezamenlijke Europese schulden voor defensie-uitgaven.

„Dat is een vergissing. Een grote vergissing. We zullen onze krachten moeten bundelen en gezamenlijk risico’s dragen. Want we staan er als Europa nu min of meer alleen voor.

„Wat ons verenigt is meer dan wat ons scheidt. En ik ben blij dat we dat nu lijken te begrijpen. Het is veelzeggend dat de conservatieven in Duitsland de Schuldenbremse hebben opgeheven. Tijden veranderen.”

Hoe verklaart u dat verschil in investeringen tussen die in Europa en die in de VS vanaf de financiële crisis?

„Er zijn fouten gemaakt in de aanpak van de ‘Griekse crisis’. De landen die het krediet verstrekten, stonden erop dat zelfs in publieke investeringen werd gesneden. Maar te veel bezuinigen heeft een negatief sneeuwbaleffect. Dat verlaagt niet alleen het begrotingstekort, maar zorgt ook dat de economische groei stopt. En dan vallen belastinginkomsten tegen. Je verergert de situatie. Griekenland heeft die saneringen slechts op het nippertje overleefd. Maar er zijn lessen uit getrokken. Dat is belangrijk.

„Ik ga nu een marxistische uitdrukking gebruiken: Griekenland was ‘de vroedvrouw van de geschiedenis’. Door de Griekse crisis is het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) opgericht [een permanent financieel noodfonds]. Dat was nodig in Europa voor het herkapitaliseren van banken. Daardoor hebben we financiële stabiliteit.

„Zonder de ervaring in Griekenland zou mogelijk ook de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit [het gezamenlijke Europese coronafonds] er niet gekomen zijn. En dat is een hele positieve ervaring. Het is geld dat het waard is om uit te geven. In Griekenland zorgt het ervoor dat we stappen zetten in de digitale economie, in groene energie. Het is een investering in menselijk kapitaal.

„Op dit moment heeft Europa een overschot op de lopende rekening. Er wordt dus meer gespaard dan geïnvesteerd. Er is dus geld om meer te investeren in Europa. Dat is heel positief. We hebben geen geld van buiten nodig.”

Markeert het gesprek over het aangaan van gezamenlijke Europese schulden het symbolische einde aan de Griekse crisis?

„Het hangt wel met elkaar samen. We hebben die gezamenlijkheid nodig. De Herstel- en Veerkrachtfaciliteit was een succes. Daar heeft Europa 800 miljard euro voor geleend. Dat is verdeeld naar behoefte. En in armere landen heb je nu eenmaal potentieel een hoger resultaat van je investeringen. Het is goed besteed geld. Op die ervaring kunnen we verder bouwen. Hoe kunnen we de rol van de euro vergroten? Ik ben niet blij met wat er aan de andere kant van de Atlantische Oceaan gebeurt, maar je kunt al zien dat de euro daardoor aan kracht wint. Het beleid van de VS creëert ook een kans.”

Hoe zouden we dat gezamenlijk optrekken in Europa volgens u moeten aanpakken?

„We hebben het zelf in de hand. We moeten onder elkaar overeenstemming bereiken. Dit is geen onderhandeling tussen noord en zuid, tussen centrum en periferie. Het is niet mijn leven, jouw dood. We hebben win-win nodig, geen zero-sum game. Het ene land is niet belangrijker dan het andere. We maken allemaal deel uit van Europa en iedereen is nodig.

„Dat we geen gezamenlijk defensiebeleid hebben, maakt ons zwakker. Maar als de VS zich terugtrekken biedt dat ook een kans om op onze eigen voorwaarden te onderhandelen. Uiteindelijk worden we daar sterker van.”

Op dit moment wordt het Europese spaargeld vooral in de Verenigde Staten belegd, want daar renderen investeringen beter.

„Dat klopt. Dat komt ook doordat de Europese landen die ruimte hadden om uitgaven te doen, die niet hebben benut om hier te investeren, wat goed zou zijn geweest voor productiviteit en rendement. Zoals in Duitsland. Dat is daar nu ingezien en dat is heel goed. Nu moeten we ervoor zorgen dat het private resultaat op investeringen omhoog gaat door de Europese versnippering in regelgeving, beleid en toezicht aan te pakken. Eén kapitaalmarkt betekent ook één federale toezichthouder. Zoals we ook voor de banken één toezichthouder hebben.”

Griekenland staat in koopkrachtvergelijkingen tussen Bulgarije en Letland. Helemaal onderaan in Europa. Toch niet zo’n succesverhaal?

„De inkomens zijn tijdens de crisis enorm gedaald. Nu gaan ze heel langzaam omhoog. Qua bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking begeven we ons langzaam naar het niveau van vergelijkbare landen in Europa. We zijn nog niet waar we voor de crisis waren. Maar de economie toen was dan ook een zeepbel, was niet reëel.

„De lonen zijn concurrerender geworden, maar we hebben nog veel te doen om structureel concurrerender te worden. Dan moet je denken aan de openbare infrastructuur, justitie, het onderwijssysteem, dat nog niet mensen met vaardigheden aflevert waar vraag naar is. Sommige sectoren zijn nog steeds heel gesloten voor nieuwkomers.”

Dat was aan het begin van de crisis al een thema waar u op hamerde. Wat zegt het dat bij justitie en in die sectoren nog steeds weinig veranderd is?

„Ook dat is een van de fouten die zijn gemaakt tijdens de crisis. We kozen er tijdens de crisis voor om eerst de arbeidsmarkt drastisch te liberaliseren – die is nu een van de meest flexibele van Europa. De goederen- en dienstenmarkt kwamen later. Dus we brachten de lonen naar beneden, maar deden niet hetzelfde met de prijzen van goederen en diensten. Pas vele jaren later begonnen we met het aanpakken van de macht van een kleine groep bedrijven, de oligopolies. Als we op beide terreinen tegelijk hadden ingegrepen, was de teruggang in koopkracht mogelijk minder groot geweest en de recessie minder diep. Het is belangrijk in welke volgorde je hervormt.”

Hoeveel jaar duurt het nog tot het Griekse bruto binnenlands product weer op het niveau is van voor de crisis?

„We zijn ambitieuzer dan dat. We willen in minder dan twintig jaar op hetzelfde niveau zitten als de rest van Europa. We groeien sneller dan het Europese gemiddelde. Dus ik ben ervan overtuigd dat dit ons gaat lukken.”

Delen

Mail de redactie

De meeste Fransen kennen de blauwe ogen en kalme stem van François Molins (71) van de persconferenties die hij gaf als openbaar aanklager van Parijs, een functie die hij van 2011 tot 2018 vervulde. Na elke grote terreuraanslag verscheen Molins op tv om rustig en feitelijk informatie te delen over weer een drama dat had plaatsgevonden. Dezelfde Molins stond aan de wieg van talloze rechtszaken tegen de bekendste politici van het land: hij opende als procureur onderzoeken naar onder anderen oud-president Nicolas Sarkozy en Marine Le Pen, de voorvrouw van het radicaal-rechtse Rassemblement National.

De twee staan nu voor de rechter: Sarkozy voor het aannemen van Libisch geld voor zijn verkiezingscampagne in 2007 – vorige week werd zeven jaar celstraf, een boete van 300.000 euro en een vijfjarig verbod op het bekleden van een publiek ambt geëist.

Le Pen wordt, samen met 24 partijgenoten, vervolgd voor het jarenlang betalen van partijmedewerkers met geld bedoeld voor assistenten van Europarlementariërs. Zij hoort deze maandag haar straf. In december werd vijf jaar celstraf (waarvan drie voorwaardelijk) en een vijfjarig verbod om zich verkiesbaar te stellen geëist, met ogenblikkelijke ingang. Als de rechter hierin meegaat, kan ze in 2027 geen presidentskandidaat zijn.

Molins is sinds 2023 met pensioen en volgt de zaken van een afstandje. Hij ziet hoe de politici justitie verdacht maken – en hoe effectief dat is, vertelt hij tijdens een ontmoeting in het Parijse hotel 1K. Hij is erop gespitst, want het spanningsveld tussen politiek en justitie liep als een rode draad door zijn carrière. „Politici doen alsof ze geven om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, maar ze willen er eigenlijk controle over hebben.”

Lees ook

Dit fraudedossier poetst Marine Le Pen niet zomaar weg

In uw memoires schrijft u dat u in uw eerste baan als openbaar aanklager in Carcassonne begin jaren 80 al te maken kreeg met politieke inmenging als uw meerdere u vraagt een onderzoek naar verduistering stop te zetten. Hoe was dat voor u?

„Het was een schok. Ik was jong, idealistisch – dat denk ik nog steeds te zijn – en moest kiezen tussen loyaliteit tegenover mijn meerdere en het volgens mijn idealen uitvoeren van een taak. Ik koos voor loyaliteit – ik was duidelijk niet moedig genoeg. Daar heb ik veel last van gehad, maar het heeft er ook toe geleid dat ik mezelf heb voorgenomen dat ik dit nooit weer zou laten gebeuren – en het is me ook nooit weer gebeurd.”

U deed er alles aan om de schijn van partijdigheid te voorkomen: u nam nog geen bos bloemen aan en toen u na de aanslag in Nice in 2016 een vliegtuig moest delen met twee ministers, deed u uw best niet met hen gezien te worden. Waarom?

„Openbaar aanklagers zijn volledig onafhankelijk in de behandeling van zaken, zeker sinds een belangrijke wetswijziging van juli 2013: sindsdien mogen politici geen opdrachten meer aan openbaar aanklagers geven. Ik geloof dat je er alles aan moet doen om die onafhankelijkheid te beschermen. Ik ben niet paranoïde, maar ik weet dat er wantrouwen jegens instanties leeft in de maatschappij en dat moet je niet onnodig voeden.”

U was twee jaar kabinetschef van de Justitieminister onder de rechtse president Sarkozy, waarna u weer openbaar aanklager werd. Was u niet bang voor de kritiek dat u partijdig was?

„Ik heb lang getwijfeld over die baan: ik zat niet bij een politieke partij of een vakbond, dus het was geen logische stap. Ik heb het gedaan omdat de minister van Justitie mij had gevraagd. Daarvoor werkte ik in Bobigny [een stadje ten noorden van Parijs met torenhoge criminaliteitscijfers; red.] en zij wilde graag een openbaar aanklager met veel praktijkervaring. Ik heb er geen spijt van, want ik heb veel geleerd over hoe de staat en de politiek werkt.

„Toen ik na twee jaar werd benoemd tot openbaar aanklager van Parijs, werd er schande van gesproken: ‘rechts’ zou zijn eigen procureur hebben gekozen, ik zou zijn aangesteld om fraudezaken te doen verdwijnen die er liepen. Die aantijgingen vond ik vreselijk.”

Lees ook

Sarkozy definitief veroordeeld voor corruptie en omkoping: een jaar enkelband

Heeft Sarkozy druk op u uitgeoefend?

„Jazeker, zij het impliciet. Hij vroeg me eens langs te komen om te praten over het strafrechtelijk onderzoek dat was ingesteld naar zakenman Bernard Tapie [die Sarkozy steunde tijdens de presidentsverkiezingen van 2007; red.]. Hij vroeg: wat zijn uw intenties met deze zaak? Ik ben niet gek dus ik heb geantwoord: het onderzoek is nog niet afgelopen en ik zal mijn beslissing maken als het zover is. Daarmee was de kous af.”

En toen Sarkozy zich uitliet over het onderzoek naar de dood van de tieners Zyed en Bouna, die in 2005 in een voorstad van Parijs omkwamen door elektrocutie in een elektriciteitsgebouwtje toen ze op de vlucht waren voor de politie?

„Daarbij was geen sprake van directe druk, maar het onderzoek werd vervuild. Politici hebben de nare gewoonte verklaringen uit te doen over onderzoeken die nog lopen. Sarkozy zei dat er sprake was van een politieachtervolging en dat de jongeren bezig waren met een inbraak en dat was absoluut niet waar. Dat maakte het onderzoek lastiger en vervuilde de publieke opinie.”

U schrijft dat toen de linkse president François Hollande in 2012 aan de macht kwam, de banden aanvankelijk koeltjes waren.

„Ik had het gevoel dat ik onder verscherpt toezicht stond. Maar toen kwamen de aanslagen [onder andere in Parijs en Nice in 2015 en 2016], de zaak-Cahuzac [waarbij de linkse ex-minister Jérôme Cahuzac vervolgd werd voor belastingfraude en witwassen; red.] en heb ik kunnen bewijzen dat ik mijn werk op correcte wijze doe. Hollande heeft nooit geprobeerd in te grijpen in het verloop van de rechtspraak. Hij en zijn ministers begrepen dat we samen moesten werken, maar ieder wel zijn eigen terrein had en die scheidslijn gerespecteerd moest worden.”

Deze populisten willen een werkelijkheid creëren waarin openbaar aanklagers en rechters niets te zeggen hebben

Zegt dit iets over een verschil tussen rechtse en linkse politici?

„Nee, want er zijn ook linkse politici die zich bemoeien met justitie. Het heeft meer te maken met de persoonlijkheid van politici, hun ruggengraat.”

Toen Macron in 2017 presidentskandidaat was, beloofde hij dat als een minister justitieel vervolgd zou worden, die persoon zou moeten vertrekken.

„Pffff. We weten hoe ze zijn hè, politici. Die doen niet altijd wat ze zeggen. Hij heeft het niet lang volgehouden.”

Sinds Macron in 2017 aan de macht kwam, raakte een rits ministers verwikkeld in rechtszaken. Oud-minister van Justitie Éric Dupond-Moretti stond voor de rechter voor belangenverstrengeling (hij werd vrijgesproken omdat intentie niet bewezen kon worden). Oud-minister van Werkgelegenheid Olivier Dussopt voor vriendjespolitiek (veroordeeld tot een boete). De huidige premier François Bayrou werd eens vervolgd voor het betalen van partijgenoten met Europees geld (vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs, partijgenoten werden wel veroordeeld). Ook Macrons rechterhand Alexis Kohler, die binnenkort vertrekt, wordt onderzocht voor belangenverstrengeling. En oud-minister van Binnenlandse Zaken en huidig minister van Justitie Gérard Darmanin werd beschuldigd van verkrachting; deze zaak werd geseponeerd wegens gebrek aan bewijs.

Macron heeft zijn belofte niet waargemaakt. Wat heeft dat voor gevolgen?

„Als burger en openbaar aanklager denk ik hij een fout heeft gemaakt. Door ministers in functie te houden die door justitie onderzocht worden, ondermijnt hij de waardigheid van de politiek. Ik geloof dat je, wanneer je een politiek mandaat hebt, een voorbeeld moet zijn. Als dat niet het geval is, is het logisch dat je moet vertrekken. En als politici hun beloftes niet nakomen, verliezen mensen hun vertrouwen in de politiek. Macron destabiliseert hiermee ook de rechterlijke macht want hij maakt haar beslissingen minder relevant.”

Tal van rechtszaken tegen politici, waaronder de huidige tegen Sarkozy en Le Pen, kwamen tot stand na journalistiek onderzoek. Hoe duidt u de rol van onderzoeksjournalistiek in Frankrijk?

„Die is afgelopen decennia veel groter geworden. We eisen als maatschappij meer transparantie en geloofwaardigheid. En er zijn allerlei organen en onafhankelijke instanties die toezicht houden, maar die hebben niet altijd de middelen om hun werk volledig uit te voeren. De afgelopen jaren hebben veel media daarom geïnvesteerd in onderzoeksjournalistiek, wat leidt tot goed gedocumenteerde artikelen die een aanleiding kunnen zijn voor een justitieel onderzoek. Het heeft tot tal van zaken geleid die vijftig jaar geleden nooit het daglicht hadden gezien.”

Zowel Sarkozy als Le Pen ageert fel tegen justitie. Wat maakt u daaruit op?

„De lijn van de verdediging is altijd hetzelfde. Er wordt parallel aan de rechtszaak een mediazaak opgetuigd waarin een andere waarheid wordt gecreëerd. Eén waarin het dossier leeg is, waarin het een politiek proces is, waarin de eisen excessief hoog zijn. Sarkozy heeft dat gedaan bij alle rechtszaken tegen hem. Le Pen doet precies hetzelfde.

„Ik geloof niet dat dit meer gebeurt dan vroeger, maar wel op een effectievere manier. Tegenwoordig worden politici in de rechtszaal verdedigd door een advocaat die contact heeft met een heel communicatieteam dat zich bezighoudt met wat buiten de rechtszaal wordt verteld. Het werkt: in elk geval een deel van het publiek gelooft het, want zij volgen niet de rechtszaak van dag tot dag.”

Lees ook

Jordan Bardella: de beoogd opvolger van Marine Le Pen wordt achter de schermen een ‘cyborg’ genoemd

Wat voor gevolgen zal het hebben als Le Pen zich niet verkiesbaar kan stellen in 2027?

„Marine Le Pen is al heel lang de onbetwiste leider van het Rassemblement National en haar partij heeft meer dan 10 miljoen kiezers. Deze mensen zullen het gevoel krijgen dat hen iets ontnomen is. Natuurlijk kan dat een democratisch probleem worden. Maar je moet vertrouwen hebben in het oordeel van de rechter. En er zijn manieren om uitspraken aan te vechten.”

Of Le Pen zich in 2027 kandidaat kan stellen, hangt af van twee dingen. De rechter zou een straf van onverkiesbaarheid moeten opleggen en die koppelen aan een zogenoemde exécution provisoire (voorlopige tenuitvoerlegging). Als hij dat doet, gaat de straf onmiddellijk in, ook als Le Pen in beroep gaat. (Wat ze ongetwijfeld zal doen als ze niet wordt vrijgesproken.)

Hoe denkt u dat de rechter zal oordelen?

„Daar heb ik ideeën over, maar die wil ik nog niet delen.”

Afgelopen november noemde Darmanin, toen parlementariër, nu Justitieminister, de eis tegen Le Pen „intens choquerend”. Wat vindt u daarvan?

„Hij bedrijft politiek. Politici zouden veel voorzichtiger moeten zijn met wat ze zeggen over eisen en uitspraken. Openbaar aanklagers nemen geen politieke beslissingen, zij nemen hun eisen op basis van eer en geweten.”

Wat kan er gedaan worden om het vertrouwen in justitie te vergroten?

„We moeten ons wapenen tegen de opmars van populisme. Dat is niet alleen een Frans probleem: kijk naar Trump die spreekt over gestoorde, radicale, linkse rechters. Deze populisten willen een werkelijkheid creëren waarin openbaar aanklagers en rechters niets te zeggen hebben en alleen zij legitimiteit hebben om beslissingen te nemen.

„We moeten onze instanties versterken. Er zijn grote problemen: de Franse rechtspraak is te ingewikkeld, rechtszaken duren te lang, er zijn te weinig magistraten en griffiers. We hebben meer middelen nodig om die problemen op te lossen. En we moeten werken aan een groter politiek bewustzijn: de helft van de Fransen stemt niet meer! Die mensen moeten we wakker schudden.

„Dat kan justitie doen door haar werk beter uit te leggen. Ik vind dat iedere rechtbank bijvoorbeeld een woordvoerder zou moeten hebben die rechtszaken beknopt uitlegt. Zelf bezoek ik scholen om te praten over justitie en het belang van democratie. De jongeren die ik daar ontmoet, zijn meestal super geïnteresseerd. Dat viel me ook op toen ik mijn memoires Au nom du peuple français (2024) uitbracht: de meeste lezers waren geen juristen, maar gewone mensen. Dat is een heel goed teken.”

Delen

Mail de redactie

Het uitzicht is prachtig vanaf de snelweg A43, die je door de Alpen van Frankrijk naar Italië brengt. Besneeuwde bergtoppen in de verte. Steile rotswanden en schattige dorpjes aan weerszijden. Eindeloos veel naaldbomen die kaarsrecht de lucht insteken. Af en toe kom je bordjes tegen met namen van nabijgelegen skigebieden als Val Thorens en Courchevel.

Ter hoogte van het dorpje La Praz vertoont het berglandschap een scheur. Een stuk van de bergwand van een paar honderd meter is kaal, er zijn geen bomen, de rots is lichter van kleur. Dichterbij zie je dat tientallen meters van de bergwand bedekt zijn met stalen netten. Rondom de rotswand zijn al anderhalf jaar lang mensen met helmen en bouwmachines druk in de weer.

In augustus 2023 stortte hier een deel van de rotswand naar beneden. „Op zondagmiddag 27 augustus kwam er vijfduizend kubieke meter naar beneden en in de nacht van zondag op maandag nog eens tienduizend kubieke meter”, zegt Anne Lescurier, chef van de Dienst Natuurlijke Risico’s van het departement Savoie onder aan de kaalgeslagen bergwand. „De dagen ervoor had het hard geregend, in één weekend viel er 50 millimeter. Dat is flink, maar niet absurd veel. Toch was het genoeg om de boel in gang te zetten, doordat de grond uitgedroogd was door de droge zomer.”

Lees ook

Historicus Sunil Amrith laat zien dat ooit alle geschiedenis milieugeschiedenis was

Meer natuurgeweld

Op video’s is te zien hoe de rotsmuur naar beneden klettert en de (één uur eerder gesloten) spoorwegtunnel en de departementale D-weg die langs de A43 lopen volstort met stenen, terwijl een gruiswolk de wijde omgeving opslokt. De op een viaduct gelegen A43 was nog open tijdens de eerste aardverschuiving – je ziet op de beelden dat auto’s vaart maken om weg te komen. Niemand raakte gewond.

Lescurier wijst op een rotsblok ter grootte van een badkamer dat onder de snelweg ligt, op een halve meter van een pilaar waar de weg op steunt. „Dat blok is 30 kubieke meter. Als dat verder was gerold, was de snelweg geraakt en waren de gevolgen mogelijk desastreus geweest.”

De aardverschuiving van La Praz was uitzonderlijk groot in omvang en gevolgen omdat de spoortunnel, de D-weg én de A43 geraakt werden. Nooit eerder werd er in de Savoie gewerkt aan zo’n groot en duur herstelproject: de werkzaamheden kosten 13 miljoen euro en duren al meer dan anderhalf jaar. De snelweg kon na anderhalve week weer open, de spoorlijn komt pas eind deze maand weer in gebruik, de D-weg volgt in mei.

Dit natuurgeweld was uitzonderlijk, maar staat niet op zichzelf. „Sinds ongeveer tien jaar zien we een stijging van het aantal riskante natuurverschijnselen als aardverschuivingen, afbrekende rotsen en modderstromen”, zegt Lescurier. „Gemiddeld hadden we zo’n honderd incidenten per jaar in de Savoie. Maar rond de aardverschuiving van La Praz hadden we er tweehonderd in drie maanden tijd.”

Het toegenomen aantal incidenten is terug te zien in de budgetten van Lescuriers dienst: „Tien jaar geleden kregen we 8 miljoen euro per jaar, vorig jaar 28 miljoen.” Lescurier denkt dat „een goed deel” van de stijging van het aantal incidenten het gevolg is van klimaatverandering.

‘Geen winter meer’

„In de bergen heb je altijd dit soort incidenten gehad en het is lastig om per gebeurtenis een link te leggen met klimaatverandering”, benadrukt geoloog Stéphane Guillot, hoofd van Risicomanagement en Duurzame Ontwikkeling bij onderzoeksinstituut CNRS, telefonisch. Toch ziet hij ook een verband tussen het toenemende natuurgeweld in de Savoie en elders in de Alpen en de opwarming van de aarde.

Ten eerste doordat er meer intense regenbuien zijn. „Die doen de grond opzwellen en maken rotsen gladder, waardoor je sneller aardverschuivingen krijgt”, zegt Guillot. Ook speelt mee dat „we geen winter meer hebben”, in de woorden van Lescurier. „Vroeger gebeurde hier in de winter weinig, afgezien van lawines. Maar nu is het ons drukste seizoen.” Waar het hoog in de Alpen eerder maandenlang vroor, schommelt de temperatuur nu sterk. „Daardoor krijg je het fenomeen vriezen/ontdooien, waarbij de bodem bevriest en dan weer ontdooit”, zegt Lescurier. „Dat leidt ertoe dat rotsblokken sneller kunnen loskomen.”

We kunnen en willen niet de hele Savoie volbouwen

Helemaal boven in de bergen speelt mee dat de gletsjers en permafrost smelten, waardoor losse rotsen en stenen bloot komen te liggen. Guillot: „Dat sediment is heel instabiel en als er zware regenval is, kan het in beweging komen.” Dit was de oorzaak van overstromingen in het departement Isère vorige zomer, waarbij het dorpje La Bérarde zo ongeveer van de kaart werd geveegd. Ook rond de top van de Mont Blanc vinden er in de zomer continu kleine aardverschuivingen plaats.

Lees ook

Dit Franse skidorp moet zichzelf opnieuw uitvinden, nu er geen sneeuw meer valt. ‘Klimaatverandering is een feit en we moeten ons eraan aanpassen’

Beton en ijzer

Afgelopen jaren zijn er in de Savoie talloze ingrepen gedaan en installaties gebouwd om de risico’s voor mens en infrastructuur te beperken. Zoals bij La Praz, waar de ijzeren netten de kale rotswand bij elkaar houden. Een paar honderd meter naast de bouwplaats is er een betonnen muurtje geplaatst, ter versteviging van een rotswand. Verderop is er in de bergwand een diepe geul gemaakt, waardoor smeltwater beter kan weglopen. „Er was al een doorgang, maar die kon de grotere hoeveelheid water en modder niet verwerken”, aldus Lescurier. Boven de geul hangt een ijzeren raster dat rotsblokken moet tegenhouden.

En er wordt meer gedaan. Bruggen worden verhoogd om overstromingen aan te kunnen, zegt Guillot. „Rivierbeddingen worden dieper gemaakt, dijken verhoogd.” Al die aanpassingen veranderen het uiterlijk van de bergen. Maar het departement kan niet anders, zegt Lescurier. „In de Savoie hebben we drieduizend kilometer aan departementale autowegen, waarvan een derde op meer dan duizend meter hoogte. En onze wegen bieden toegang tot 31 skigebieden waarvan men economisch afhankelijk is.”

Alle natuurrampen voorkomen is onmogelijk. „We zijn continu bezig met het in kaart brengen van risico’s, maar het rotsblok dat begin februari op de nationale weg N90 stortte, had bijvoorbeeld niemand voorzien”, zegt Lescurier. Die weg naar skigebied La Plagne moest na de val van een forse rots meerdere dagen worden afgesloten, met ellenlange files voor wintersporttoeristen als gevolg. „We doen inspecties en bouwen installaties waar nodig, maar we kunnen en willen ook niet de hele Savoie volbouwen”, zegt Lescurier. „Je kunt de natuur proberen te begeleiden. Maar zij is degene die uiteindelijk bepaalt. Je moet als mens bescheiden blijven.”

Delen

Mail de redactie