Natuurlijk was het opmerkelijk hoe zangeres Taylor Swift dit jaar wereldwijd haar hegemonie in de popmuziek onderstreepte. Net als je dacht dat de cijfers niet uitzonderlijker konden, blies Swift definitief iedereen weg; ze was de meest verdienende artiest, meest beluisterd en meest verkocht. En er waren de megalomane, volvette Vegas-style shows van Adele. Ook een andere gevestigde naam zorgde voor rumoer: Beyoncé trapte het glazen dak van het countryhok met haar alles omvattende black countrysoul-plaat Cowboy Carter. Maar de conservatieve countrywereld bleef haar uitsluiten.
Toch gaat popjaar 2024 vooral over brat en queer, over de opkomst van een waaier aan zelfbewuste jonge popvrouwen die de gevestigde orde vriendelijk doch beslist opzij duwt. Alternatieve trailblazers als de eigenzinnige Charli XCX en Chappell Roan werden, in het spoor van Billie Eilish, heldinnen die hun persoonlijke pop vleugels gaven in nieuwe edgy stijlen en een fris-brutale houding. En zoeter: ook om Sabrina Carpenter – met haar cheeky ‘Espresso’ het meest gestreamde liedje van het jaar – en Gracie Abrams kan niemand meer heen. Beiden overigens door de steun van La Swift.
Rumoerig was het in de hiphop. Het was een jaar van Amerikaanse rapoorlogen (Kendrick Lamar en Drake) – een ‘Hiphop’s civil war’, aldus het Amerikaanse Billboard. Die Lamar met zijn scherpe plaat de winst opleverde. Terwijl ondertussen met veel geraas de macht van rapmagnaten P. Diddy, Kanye West en nu ook Jay-Z ineen dondert onder een stortvloed aan aanklachten.
Ook in Nederland is hiphop een nog altijd leidende stroming, bewezen onder meer het door afro-pop beïnvloede Pink Summer van Frenna als meest gestreamde album, en de sterke platen van Sticks en Fresku. Maar ook hier zagen we popvrouwen als Eefje de Visser, Froukje, S10, Bente en zeker Roxy Dekker dit jaar hun posities verstevigen. Goede platen, goede optredens en veel, véél streamsucces.
En dan zijn er de comebacks. In Nederland was er de terugkeer van de bands Kane, JOHAN, Daryll-Ann en Zwart Licht. Internationaal lieten artiesten als The Cure, Oasis, Linkin Park, Janet Jackson, Manu Chao, Kylie Minogue, Usher, en ja, Jennifer Lopez weer van zich horen. Hoewel nostalgie bij muziekfans wereldwijd een alom heersende trend is, liepen niet álle weerziens uit op een succes.
10. Links Rechts (Snollebollekes)
In meerdere landen hoog in de afspeellijstjes op Spotify. Die zag Rob Kemps en zijn stuiterende, cartooneske alter ego Snollebollekes ook even niet aankomen. Zeven jaar nadat het nummer uitkwam, ging de track ineens weer viral. De nieuwe slinger kwam door het EK voetbal in Duitsland en de hossende menigte. De beelden van de Oranjegekte tijdens de fanwalks naar het stadion: onbetaalbaar. Zelfs de The New York Times constateerde: „Een iconisch onderdeel.”
9. Mas Que Nada (Sérgio Mendes)
„Ooooaaaariiiiiá raiô. Oba! Oba! Oba!” De bossa nova van de dit jaar overleden Sérgio Mendes vond een breed publiek met wereldhit ‘Mas Que Nada’. Oorspronkelijk geschreven door Jorge Ben Jor in 1963, werd de versie van Sérgio Mendes & Brasil ’66 in 1966 een zonnige Braziliaanse klassieker, met Engels-Portugese vocalen en een jazzy pianootje. Het nummer beleefde een comeback in 2006, toen het een tweede zomerhit-leven kreeg door de populaire hiphopgroep Black Eyed Peas. Ter nagedachtenis aan Mendes: vergeet ook zijn zwoele ‘Magalenha’ niet.
8. Not Like Us (Kendrick Lamar)
Kookpunt in de grote rappersoorlog tussen Kendrick Lamar en Drake. De vete tussen de twee rappers werd wereldnieuws als ‘Hiphop’s Civil War’, de grootste ruzie in hiphop sinds Tupac en Biggie. Inhoudelijk werden de diss-tracks die over en weer gingen steeds persoonlijker. In het gelaagde, alle streamrecords brekende ‘Not Like Us’ van Lamar werden zijn roots (Los Angeles en dan met name achterbuurt Comptom) gevierd en werd groot zwart onbehagen benoemd. Tegelijkertijd werd rivaal Drake verbaal met de grond gelijk gemaakt door het aanstippen van zijn vermeende seksueel wangedrag.
7. A Bar Song (Shaboozey)
Nog even en dan tikt ‘A Bar Song’ de miljard streams aan. De countrypop honkytonk-hit van de crossoverartiest Shaboozey (Collins Obinna Chibueze), waarvoor hij leentjebuur speelde bij de hiphoptrack ‘Tipsy’ van J-Kwon (2003), kreeg sterrenstatus. Meer dan achttien weken surft hij op nummer één in de Amerikaanse Billboard Hot 100. Niet alleen een record is in zicht, ook een Grammy.
6. Beautiful Things (Benson Boone)
Blikvangende performer met de juiste porties showy poses, intense blikken en atletische sprongen brak door met deze intense meezinger van formaat. De Amerikaanse zanger Benson Boone (21) werd bekend door TikTok en zijn deelname aan American Idol. ‘Beautiful Things’ werd zijn popraket met een ontsteking vol geslepen melodrama aan de piano, om vervolgens afgeschoten te worden met een rocky climax.
5. Europapa (Joost Klein)
Blijmoedig Eurodance-nummer dat gaandeweg omboog naar happy hardcore uit de nineties was dit jaar de opvallende inzending van Nederland voor het Eurovisie Songfestival. Artiest Joost Klein reeg als ludieke feestact retroliefde en persoonlijk leed aaneen. De Friese rebel was topfavoriet in Europa – tót hij door een aanklacht via de achterdeur kon vertrekken uit Zweden en alles één grote Eurodeceptie werd.
4. Freedom (Beyoncé & Kendrick Lamar)
Het in 2016 uitgekomen ‘Freedom’ van Beyoncé en rapper Kendrick Lamar werd het officiële campagnenummer van presidentskandidaat Kamala Harris. De krachtige soulhymne werd een stomend, bonafide volkslied tegen onderdrukking, discriminatie en racisme. Aan de hand van Beyoncé’s uitroep „Freedom! Freedom!” maakte Harris haar beloftes. Met de strijdbare uitsmijter: „Hey! I’ma keep running. ’Cause a winner don’t quit on themselves.”
3. Apple (Charli XCX)
Dankzij Charli XCX en haar gifgroene album Brat werd het een ‘Brat-summer’. Wat zoiets betekent als: lekker onhandelbaar, flink brutaal, in zowel messy looks als een ‘brat’ manier van leven – de term dook zelfs even op in de politiek. Dat in haar familie de appel niet ver van de boom valt, ontdekt Charli XCX in het upbeat on a personal note ‘Apple’. Het werd een giga-virale TikTokhit – inclusief sappig Apple-dansje voor het hele gezin.
2. Good Luck, Babe! (Chappell Roan)
Het was zonder meer ook het jaar van de edgy en extravagante Midwest-prinses Chappell Roan uit Missouri. Met haar poppy meezingers over queerliefde is ze ijlings gekatapulteerd richting mainstream sterrendom. Met ‘Good Luck, Babe!’ zwaaide ze fijntjes venijnig een ex uit. Maar ook haar ‘Hot To Go!’ was met geinig cheerleader-choreootje dit jaar niet te missen.
1. Espresso (Sabrina Carpenter)
Homerun na homerun sloeg Sabrina Carpenter, zangeres in Bardot-style, dit jaar in de confectiepophit-arena. Haar gepolijste ‘Espresso’ zette de toon (nu anderhalf miljard keer gedraaid op Spotify): de strak bedachte, even cheeky als catchy earworm werd de soundtrack van de zomer. Een wakkerligger in een bloedhete nacht („Say you can’t sleep, baby, I know. That’s that me espresso”). Onweerstaanbaar ook, dat zinnetje: „I can’t relate to desperation. My give-a-fucks are on vacation.”
1 Jonathan Coe: Het bewijs van mijn onschuld. Het persoonlijke is politiek (en vice versa) in deze slimme, actuele, veelvormige roman over het failliet van links, Engeland sinds de Brexit en nog veel meer. Vert. Dennis Keesmaat en Joris Vermeulen. De Bezige Bij, 448 blz. € 27,99
2 Ursula Parrott: Ex-vrouw. Fonkelend, fantastisch, schrijnend en grappig relaas over hoe het is om een gescheiden vrouw te zijn in de jaren twintig in de society van New York. Oorspronkelijk anoniem gepubliceerd in 1929. Vert Lisette Graswinckel. Atlas Contact, 272 blz. € 22,99
3 Marijke Schermer: In het oog. Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet, of wel soms? Secuur, spannend, geraffineerd: een pageturner met diepgang. Van Oorschot, 216 blz. € 23,50
4 Colm Tóibín:Long Island. In dit fijnzinnige vervolg op Brooklyn (2009) gaat Tóibín na hoe je trouw blijft aan jezelf en een ander. Eilis belandt na twintig jaar huwelijk met een Italiaan in New York in haar Ierse geboortedorp, waar schimmen uit haar verleden levend en wel blijken rond te wandelen. Vert. Nadia Ramer. De Geus, 352 blz. € 24,99
5 Jane Gardam: Een lange zomer vrij. Levendig, geestig en ontroerend portret-in-drievoud van hoe een meisje een vrouw wordt vlak na de oorlog in Engeland. Vert. Gerda Baartman en Kitty Pouwels. Cossee, 336 blz. € 27,99
Het is altijd schipperen bij de keuze voor aan te bevelen tentoonstellingen: leggen we de nadruk op de regio, of ook ruimte en aandacht besteden aan exposities in het buitenland? Waarom kom je nooit los van het idee elitair te zijn (waarom dat überhaupt erg zou zijn, is een gekmakende discussie die niets aan actualiteit verliest) en is elke publiekslieveling of bekende kunstenaar ook de moeite van het bespreken waard? Dat zijn niet alleen vragen waar een coördinator beeldende kunst mee worstelt (bijvoorbeeld bij het samenstellen van deze lijst op basis van de positief besproken exposities in NRC), maar – zo blijkt – ook musea.
Oer-Hollandse helden als Frans Hals en Van Heemskerk zijn even veilige als goede exposities. Werk van vrouwen wordt genoeg tentoongesteld, en gelukkig steeds minder onder de noemer „vergeten vrouwen”, maar gewoon, omwille van hun werk. Een terugkeer naar de vertrouwde en gestandaardiseerde „schoonheid” van het verleden lijkt daarnaast weer de weg terug te vinden. Een route die met dit radicaal-rechtse kabinet steeds meer een veilige (maar niet per se gewenste) keuze voor musea wordt. Alsof we met z’n allen genoeg hebben van woedende, actuele kunst. Gelukkig hebben we Miriam Cahn en Małgorzata Mirga-Tas nog, alsook de biënnales in Venetië en Dakar. Dat die laatste trouwens maar eens in het standaard repertoire van niet te missen biënnales opgenomen mag worden.
Toef Jaeger
20. Laure Prouvost, In The Mist Of It All, Above Front Tears. De Pont, Tilburg
De expositie van Laure Prouvost gaf aan de hand van video, sculptuur, performance, textiel en tekst uiting aan hoopvolle boodschappen over onderwerpen als ecologie, het vrouwenlichaam en migratie.
Hans den Hartog Jager: Laure Prouvosts grote solo in De Pont, Tilburg was zo ontregelend dat deze krant ’m even over het hoofd zag. Best begrijpelijk. Op het eerste gezicht is het allemaal heel vrolijk, haar vliegende oma en haar suïcidale glazen vogels, maar een stap verder besef je dat Prouvost je wereld radicaal door elkaar schudt, inclusief een nieuw taalsysteem waarbij ze woorden voortdurend van nieuwe betekenissen voorziet. Prouvosts expositie verliet je vrolijk, terwijl je wereld toch volkomen was verkruimeld – een genot.
19. The New Mother Sculptures. Museum Cobra, Amstelveen
Curator Ad de Jong maakte met deze expositie van 50 beelden van 38 kunstenaars een zintuiglijke verrijkende tentoonstelling waar geen enkel letterlijk beeld van een moeder in voorkomt.
Lees ook
Op kousenvoeten door weldadig landschap van ‘moederbeelden’ in Museum Cobra
18. Frans Hals. Rijksmuseum Amsterdam
De werken zijn bekend van Frans Hals, maar bij elkaar hingen ze er mooi bij in de zuidvleugel van het Rijksmuseum.
Gijsbert van der Wal: „Als je ooit aan iemand duidelijk wilt maken wat er leuk is aan de schilderkunst”, schreef ik in februari in mijn recensie van het grote Frans Hals-overzicht, „dan moet je nu met hem of haar naar de zuidvleugel van het Rijksmuseum.” Daar sta ik nog steeds helemaal achter. Het was een feest van raak gepenseelde monden, ogen, handen, snorren, mouwen, vingers en haarlokken. Ik heb medelijden met iedereen die de tentoonstelling heeft moeten missen.
Lees ook
Eerste grote Frans Hals-expositie in dertig jaar maakt duidelijk: met hem valt er altijd wat te lachen
17. Manifesta 15. Barcelona
De rondreizende Europese biënnale Manifesta 15 in Barcelona vond plaats aan de rafelranden van de stad, met ruimte voor poëtische verbeelding.
Thomas van Huut: Ongrijpbaar en ambitieus. Deze biënnale paste bewust niet in een citytrip van een weekend. Verspreid door de hele metropoolregio Barcelona deed Manifesta iets bijzonders: de publiekstrekkende biënnale-formule inzetten om te laten zien dat de Catalaanse kunststad meer is dan La Rambla, maar juist niet om nóg meer internationale toeristen te trekken. Wel om te bouwen aan een nieuw stedelijk netwerk. Of dat slaagt is niet binnen de twaalf weken dat de manifestatie duurde te beoordelen, waarschijnlijk wel in de komende jaren.
Lees ook
Weg van de hotspots: kunstbiënnale Manifesta onderzoekt de uitgestrekte regio rondom Barcelona
16. Kristina Benjocki: Weaving Resilience. Museum Rijswijk
De textielinstallaties van Benjocki bieden een extreem vertraagde blik op de geschiedenis, door de langzame, ambachtelijke manier van werken en door het inzoomen op ogenschijnlijk onbelangrijke details.
Janneke Wesseling: Met de tentoonstelling Weaving Resilience liet Kristina Benjocki zien hoe geschiedenissen voortdurend worden herschreven en hoe de beelden die daarbij horen steeds nieuwe betekenissen krijgen. Benjocki thematiseert de traumatische geschiedenis van haar land Servië in installaties van door haar vervaardigde weefsels in katoen, linnen, jute en wol. Zij grijpt terug op weefsels die werden vervaardigd door haar overgrootmoeder, grootmoeder en moeder. Zo verbindt Benjocki officiële geschiedschrijving met persoonlijke geschiedenissen zoals die liggen opgeslagen in tastbare objecten.
Lees ook
Kunstenaar Kristina Benjocki herweeft de oud-Joegoslavische geschiedenis
De overzichtstentoonstelling van Viviane Sassen bevestigt haar status als kunstenaar en modefotograaf van wereldformaat, maar is ook een pleidooi om het vermeende onderscheid tussen kunst en mode achter ons te laten.
Tonya Sudiono: Na het jarenlang strikt gescheiden houden van haar modefotografie en autonome kunst, komt de Amsterdamse fotografe Viviane Sassen (1972) er eindelijk voor uit: mode en kunst hoeven geen disciplines te zijn die strikt gescheiden dienen te worden. De expositie laat zien wat voor explosief fosforgehalte er ontstaat, nu ze boven de vermeende hokjes weet uit te stijgen. Een bevestiging van Sassens status als kunstenaar en modefotograaf van wereldformaat.
Lees ook
In haar overzichtstentoonstelling toont fotograaf Viviane Sassen hoe kunst en mode moeiteloos samengaan
De tentoonstelling van avant-gardistenduo Hans Arp en Sophie Taeuber-Arp zinderde van schoonheid en inspiratie. Hij roept ook een lastige vraag op: mag een kunstenaar zich het werk van de overleden partner toe-eigenen, al is het uit liefde?
Sandra Smets: Ik zag het jaren geleden al eens tijdens een bezoek aan hun atelierwoning in Parijs: tussen alle mooie beelden van Hans Arp hing een kleine kleurige verftekening die onwaarschijnlijk goed was, en wat bleek, die was van zijn vrouw: Sophie Taeuber-Arp. Haar talent straalt op de tentoonstelling van dit avant-garde-echtpaar. Zijn werk is goed, soms matig, dat van haar is fabuleus. Zou er geometrische kunst kunnen bestaan die mooier is? Misschien niet.
Lees ook
Zíj was beter, maar híj werd beroemd. Nu krijgt Sophie Taeuber-Arp gerechtigheid
13. Kandinsky. H’ART Museum, Amsterdam
Op de tentoonstelling Kandinsky was het hoogtepunt – en hart – de Bauhaus Salon, een grote achthoekige ruimte met metershoge wandschilderingen van Kandinsky uit 1922.
Lees ook
Kandinsky wilde met goed klinkende schilderijen ‘de menselijke ziel laten trillen’
12. Susanna, Van Middeleeuwen tot MeToo. Museum Gouda
De koppeling van Susanna met #MeToo lijkt banaal, maar in Museum Gouda bleek hoe accuraat die is. Het roofdierseksisme dat #MeToo aanklaagt zit al in Susanna’s verhaal verborgen.
Lees ook
Het naakte vrouwenlichaam wil niet bekeken worden, maar we doen het toch
11. Surréalisme. Centre Pompidou, Parijs
De iconische werken van een beweging die door oervader André Breton voor het schrijven was bedoeld, maar vooral in de beeldende kunst succesvol werd.
Joyce Roodnat: Het Centre Pompidou doorzoekt de sprankeling van het surrealisme, de kunstrichting die ons sinds de jaren 20 van de vorige eeuw dwingt een ándere werkelijkheid te ontdekken in wat we voor bekend verslijten. De gebruikelijke namen (Dalí, Magritte, De Chirico) ontbreken niet, maar de focus ligt op verrassender imaginaire werelden zoals de provocerende schilderijen van Leonora Carrington en Leonor Fini, of ontregelende sculpturen als de Angel of Anarchy van Eileen Agar. Hoogtepunt is de koortsdroom-hotelkamer van Dorothea Tanning uit 1970.
Lees ook
Paraplu promoveert tot wolk
10. Navid Nuur, When Doubt Turns into Destiny. Oude Kerk, Amsterdam
Navid Nuur doet altijd dingen die niet kunnen. Hij rekt de tijd op, zo ook in de Oude Kerk, waar het honderd jaar duurt voordat zijn kunstwerk af is.
Lees ook
Kunstenaar Navid Nuur: ‘Ik probeer het bewustzijn voor cultuur honderd jaar wakker te houden’
De figuren van de Zwitserse kunstenaar Miriam Cahn zijn geen individuen. In Cahns universum zijn mannen en vrouwen symbolen, de afdrukken van wat in de werkelijkheid gebeurt.
Lucette ter Borg: Veel werk hoefde directeur Rein Wolfs niet te verzetten voor het overzicht met werk van de Zwitserse schilder Miriam Cahn. Want Cahn (1949) is notoir eigengereid. Alles doet ze zelf: niet alleen het schilderen, ook het selecteren, hangen en – oh ja – zaalteksten zijn taboe. Het resultaat is keelsnoerend. Atmosferische kleuren, verfstreken die in het licht gloeien en in contrast daarmee: gruwelijke taferelen van dood en geweld.
Lees ook
Cahn slaagt erin om in haar werk aan het gruwelijke spektakel voorbij te gaan
8. Maarten van Heemskerck: Vernieuwer met lef (Frans Hals Museum, Haarlem), Naar Rome (Stedelijk Museum Alkmaar), Pionier op papier (Teylers Museum, Haarlem)
De eerste grote overzichtstentoonstelling ooit over de kunstenaar Maarten van Heemskerck toonde tekeningen, prenten en schilderijen. Sint Lucas schildert de Madonna werd voor de gelegenheid gerestaureerd waardoor de heldere kleuren en details weer prachtig zichtbaar zijn geworden.
Lees ook
Maarten van Heemskerck vond inspiratie in het Rome van Rafael en Michelangelo
7. Matthew Wong / Vincent van Gogh – Schilderen als laatste toevlucht. Van Gogh Museum, Amsterdam
In de amper acht jaar dat de Canadees-Chinese Matthew Wong kunst maakte, schilderde hij een gloeiend, fonkelend en eenzaam oeuvre bij elkaar.
Rianne van Dijck: De schilderijen van de Canadees-Chinese kunstenaar Matthew Wong zijn kleurrijk, oogstrelend, harmonieus. Ondanks de schurende thematiek van eenzaamheid en een intense droefheid die er óók in zit, is het vooral heel erg mooi. Daar kon ik niet gelijk mee uit de voeten. Kitscherig? Te illustratief? Maar er was geen houden aan: ik werd meegezogen in zijn sprookjesachtige fantasie-universum waarin de verf van het doek spat, dwaalde tussen bespikkelde berkenbomen en over barre vlaktes en zag de zon meerdere malen opkomen.
Lees ook
Wat een subliem geschilderde landschappen heeft Matthew Wong nagelaten
6. Alicja Kwade, Die Notwendigkeit der Dinge. Voorlinden, Wassenaar
Alicja Kwade, kind van een cultuurwetenschapper en een conservator, ontpopt zich in Voorlinden als een fysicus en een klinisch geneticus met poëtisch talent.
Cathelijne Blok: In de tentoonstelling van Alicja Kwade kregen alledaagse objecten zoals klokken, stoelen en spiegels een compleet nieuwe betekenis. Kwade speelt met concepten als tijd en ruimte en weet tegelijkertijd zowel het oog als de geest te prikkelen. Haar werk onthult de kwetsbaarheid van ons begrip van de werkelijkheid. Ze transformeert het herkenbare tot iets onverwacht diepzinnigs, dat nog lang blijft resoneren.
Lees ook
Misschien zit toch God aan het roer? In het werk van superster-kunstenaar Alicja Kwade is alles kenbaar en toch onverklaarbaar
5. Revoir Van Eyck, La Vierge du chancelier Rolin. Musée du Louvre, Parijs
De schoonmaak van het zeshonderd jaar oude paneel bevestigt de artistieke en inhoudelijke betekenis van Jan van Eycks De Maagd van kanselier Rolin, die te zien was in het Louvre.
Bram de Klerck: De tentoonstelling in het Louvre rond de restauratie van de Maagd van kanselier Rolin door Jan van Eyck (ca. 1430), maakte prachtig duidelijk hoe de schilder de traditie van zijn tijd volgde, maar laat ook zien waarin zijn vernieuwende genialiteit school. De voorstelling sluit aan bij oudere, middeleeuwse Mariasymboliek en devotionele portretten. En na de schoonmaak is ook de, tot dan toe ongekende, verbluffend minutieuze detaillering waar de schilder zo beroemd om is, weer kraakhelder te zien.
Lees ook
Jan van Eycks ‘De Maagd van kanselier Rolin’ uit 1430 is schoongemaakt: kunsthistorisch een evenement van de eerste orde
4. Malgorzata Mirga-Tas, This is not the end of the road. Bonnefanten, Maastricht
De Poolse kunstenaar Malgorzata Mirga-Tas zet kunst in voor het tonen van een eigen identiteit van Roma. De expositie gaat over meer dan Roma – ook om positief activisme: niet afkraken maar een alternatief wereldbeeld neerzetten, waarbij kunst kan helpen.
Lees ook
Romakunstenaar Mirga-Tas bouwt met tweedehands stoffen een verbeterde, magische wereld
3. Oog in oog. De mensen achter mummieportretten. Allard Pierson Museum, Amsterdam
Voor het eerst is in Nederland een tentoonstelling van mummieportretten uit Egypte, waarin twee tradities samenkomen, die van het mummificeren van lichamen uit Egypte en die van Griekse en Romeinse portretten op paneel.
Bianca Stigter: Voor het eerst was er in Nederland een tentoonstelling van mummieportretten uit Egypte, de oudste bewaard gebleven portretschilderkunst. Het realisme van de portretten is verbluffend, ongeveer zoals de dieren in de grotten van Lascaux en Sulawesi verbluffend zijn. Maar nu zijn het geen dieren maar mensen, die je aankijken alsof je voor de spiegel staat. De vraag of er vooruitgang in de kunst is, wordt door de beste portretten meteen belachelijk gemaakt.
Lees ook
Deze 2000 jaar oude portretten lijken gisteren geschilderd
2. Dak’Art Biënnale. Dakar – Senegal
Een van Afrika’s grootste en volgens velen belangrijkste moderne kunstevenement in Senegals hoofdstad Dakar. Anders dan in Venetië of Kassel, waar kunst van over heel de wereld is te zien, draait de Dak’Art Biënnale om kunst van het continent en haar diaspora, met ook een plekje voor de Caraïben.
Lees ook
Biënnale van Dakar van start: ‘Een grand mouvement voor Afrikaanse kunstenaars’
1. Biënnale van Venetië
In de 60ste editie van de Biënnale in Venetië viel de hoofdtentoonstelling dit jaar een beetje tegen, maar wat waren er een hoop schitterende landenpaviljoens te zien, en een niet te versmaden William Kentridge.
Toef Jaeger: Hoewel het idee achterhaald is en er ook een hoop is af te dingen op hoe de landenpaviljoens verdeeld zijn in de Giardini en de stad, zijn de tentoonstellingen per land – bij de paviljoens die boeien – een soort staalkaart van de gesprekken die gevoerd worden binnen een samenleving en door een kunstenaar worden vormgegeven. Het Nederlandse paviljoen toonde lef in het gesprek over (de)kolonisatie en werd geweldig uitgewerkt. Bij elkaar genomen vertelden veel paviljoens het verhaal van werelden die vechten om hun (voort)bestaan. Om daar deelgenoot van te worden gemaakt is een geschenk.
Het gaat goed met klassiek talent in Nederland, zou je denken als je ziet welke keuzestress de commissie van de Nederlandse Muziekprijs dit jaar had. Maar liefst drie musici rondden er hun traject succesvol af: organist Laurens de Man, sopraan Elisabeth Hetherington en accordeonist Vincent van Amsterdam. Maar aan de poten van het muziekonderwijs wordt al jaren gezaagd. Met het voor de komende subsidieperiode in één klap wegbezuinigen van alle zes organisaties voor klassiek talent leek er zelfs even met de botte bijl te worden gehakt. Maar gelukkig werd die beslissing teruggedraaid. Of dat ook gaat gebeuren voor de klassieke ensembles die buiten de boot vielen, is nog maar zeer de vraag. Er lopen bezwaarprocedures, maar vooralsnog hangt het voortbestaan van onder andere Holland Baroque, Pynarello en Camerata Trajectina aan een zijden draadje. Opera Zuid denkt al aan stoppen. Alle vier zouden een jammerlijk gat in de Nederlandse klassieke muziek achterlaten.
Hé, even wat leuke herinneringen aan dit jaar alsjeblieft? De cursus die ze drie jaar geleden al volgde bij de dit jaar begonnen Componist des Vaderlands Anne-Maartje Lemereis heeft zijn vruchten afgeworpen: de elfjarige Lize Bastiaens werd dit jaar onze eerste KinderComponist des Vaderlands. En ook ‘nieuwe’ oude noten van Mozart en Chopin waren lichtpuntjes. Net als de vele prachtige concerten natuurlijk.
Rahul Gandolahage
10. Jaap van Zweden met het Hong Kong Philharmonic
Twaalf jaar lang was Jaap van Zweden chef-dirigent van het orkest van Hongkong. Tijdens hun laatste tournee samen, waarin ze Rotterdam aandeden, hoorde je dat het een gelukkig huwelijk is geweest. De goed ontwikkelde orkestklank had een bijna elektrisch geladen spanning en barstte van de haarscherpe details.
Lees ook
Onder Jaap van Zweden speelt het Hong Kong Philharmonic Orchestra kraakhelder en puntgaaf
9. Maxim Shalygins (anti-)opera ‘Amandante’
Wat is Amandante? Een anti-opera, misschien. Geïnspireerd door Plato’s Symposium schreef Shalygin een wonderbaarlijk, stilistisch divers werk. De première moest even op gang komen, maar daarna sleepte een meesterlijke dramaturgie je mee door een achtbaan van emoties, in een triomf van muzikale verbeeldingskracht.
Lees ook
Shalygin maakt van Plato’s Symposium een meesterlijke soort-van-opera over de liefde
8. Danish String Quartet op de Strijkkwartet Biënnale
Het eerste concert van de Strijkkwartet Biënnale was direct een voltreffer: het Danish String Quartet speelde een ultiem verstillend ‘Der Tod und das Mädchen’ van Schubert, als vier autonome figuren die ergens onder het podium dezelfde wortels leken te hebben.
Rahul Gandolahage: Het concert begint goed, maar halverwege sluipen er wat foutjes in. Dat kan, musiceren is een uitputtende bezigheid. Des te oogverblindender is de hemel als die daarna toch nog openbreekt: een ervaring die begint wanneer je je ogen niet meer open krijgt, als je ze dicht hebt, en niet meer dicht als je ze open hebt. Ogen? Wat zijn ogen? Aan het einde van het tweede deel was de wereld, de tijd, en je lichaam even weg. Ze speelden subliem, alles verstillend. Er was alleen dat kwartet, die muziek, toen, daar.
Lees ook
Zó open je een festival. De Strijkkwartet Biënnale had niet beter kunnen beginnen
7. ‘M.C. Escher’s Imagination’ van Hawar Tawfiq door KCO o.l.v. Klaus Mäkelä
Het Concertgebouworkest en dirigent Klaus Mäkelä begonnen dit jaar beeldend, met onder meer het prachtige M.C. Escher’s Imagination van Hawar Tawfiq en Modest Moessorgski’s Schilderijententoonstelling. Je waande je in een droom – één waaruit je niet wilde ontwaken.
Lees ook
Klaus Mäkelä schept met het Concertgebouworkest een muzikale droom waaruit je niet meer wilt ontwaken
6. Beethovenrecital van Mitsuko Uchida
Beethoven componeerde zowat zijn hele werkzame leven pianosonates en maakte daarin een onvoorstelbare evolutie door. De wonderlijke laatste drie sonates worden wel vaker samen gespeeld in één concert, maar zelden met zo’n verbluffende schoonheid en zeggingskracht als bij Mitsuko Uchida.
Lees ook
De klankgevoelige Mitsuko Uchida laat geen accent onbelicht in Beethovens magische laatste pianosonates
5. Manfred Honecks invalbeurt bij het KCO
Het Concertgebouworkest viert het tweehonderdste geboortejaar van Anton Bruckner. Simpelweg al zijn (toch al niet weinig gespeelde) symfonieën nóg een keertje uitvoeren lijkt niet de origineelste manier om dat te doen, maar dirigent Manfred Honeck maakte het eigenhandig drie-dubbel-en-dwars de moeite waard met zijn invalbeurt in de Achtste symfonie.
Marnix Bilderbeek: Als recensent zit je vaak op zo’n analytische of beschouwende manier te luisteren dat het niet altijd gemakkelijk is om je te laten raken. Deze uitvoering van Bruckners Achtste symfonie door het Concertgebouworkest vormde daarop een gelukkige uitzondering: ik ben twee keer gaan luisteren en was beide keren zeer geëmotioneerd. Honeck is een magiër met een unieke en organische kijk op Bruckner. Voor mij het beste concert van het jaar.
Lees ook
Manfred Honeck slaagt in het onwaarschijnlijke: de stilte opzoeken in Bruckner 8
4. Martha Argerich en Lahav Shani met het Rotterdams Philharmonisch
Pianiste Martha Argerich (83) soleerde bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van chef-dirigent Lahav Shani in Bartóks Derde pianoconcert. Als voorproefje speelde ze met Shani aan een tweede vleugel werken voor twee piano’s van Bartók en Rachmaninoff: een samenspraak vol kleur, finesse en energie.
Mischa Spel: Dat Argerich de laatste jaren frequent in Rotterdam te beluisteren is, is een groot geluk. Bij muzikale legendes op leeftijd wil de live-ervaring nog wel eens teleurstellen, zo niet hier. Te zien en horen hoe zij opging in duo’s met Shani was al een feest van inspiratie en muzikaliteit, en toen moest Bartóks pianoconcert nog komen. Als motorische fijnzinnigheid ongehinderd ten dienste staat van menselijke rijpheid, kan soms magie ontstaan. Dat is wat hier gebeurde.
Lees ook
Pianolegende Argerich laat alle ogen glanzen: zo kan het óók
3. Familievoorstelling ‘Piratenkoningin’ van De Nederlandse Reisopera
Met de Piratenkoningin is Nederland een verrukkelijke familieopera rijker. Een lekker over-the-top oma, een gemene vorstin en een meisje op zoek naar haar eigen heldhaftigheid: sopranen Lilian Farahani, Francis van Broekhuizen en Aylin Sezer waren een ijzersterk trio in dit niet-doorsnee piratenavontuur. (in samenwerking met Theater Sonnevanck en ROSE stories)
Loni Verweij: „Water, overal water! Zee, niks dan zee!” Twee maanden na deze voorstelling kan ik het walsende lijflied van piratenkoningin Grace O’Malley (Francis van Broekhuizen) zó terughalen. Deze voorstelling met meeslepende muziek van Monique Krüs had vanaf de eerste minuut de wind vol in de zeilen. Humor, avontuur en ontroering volgden elkaar in rap tempo op en maakten dit tot een heerlijk aanstekelijke voorstelling voor iedereen met (sluimerende) piratendromen.
Lees ook
Spannend, grappig, ontroerend: ‘Piratenkoningin’ (8+) is een verrukkelijke familieopera
2. Brigitta Muntendorfs ‘Melencolia’
Melencolia van componist Brigitta Muntendorf was een muziektheatraal hoogtepunt van het Holland Festival. Een bomvol, hyper-eclectisch en hightech muzikaal totaaltheater waarop je amper grip kreeg, zonder dat dat stoorde: de zinderende aaneenschakeling van tableaus en scènes bleef van begin tot eind boeien.
Joep Stapel: Volgens componist Muntendorf behelst melancholie ‘het gevoel dat je volledig verloren bent’, en zo voelde het bijwonen van Melencolia ook. Het was een prettig soort dwalen. Een filosofische duiding van de kopstoot van Zidane ging hand in hand met een jengelend koortje van verveelde schikgodinnen. Er was een interactieve app, een greenscreen met live VR-beelden, maar de technologie was geen doel op zich. Via virtuoos en onbevreesd totaaltheater peurde de voorstelling diep in de melancholieke ziel van onze tijd.
Lees ook
‘Melencolia’ is een jubelend uitvergroot biopt van het leven zelf
1. ‘Goldbergvariaties’ door Janine Jansen op haar Bach-festival
In maart hield violist Janine Jansen een driedaags Bach-festival in het Concertgebouw. Met altviolist Timothy Ridout en cellist Daniel Blendulf maakte ze van de Goldbergvariaties een diep spirituele ervaring, een louterend en universeel levensverhaal van anderhalf uur.
Joost Galema: En dan komt de 25ste variatie. De Poolse klavecimbelpionier Wanda Landowska noemde die „de zwarte parel” van een meesterwerk, dat – bedoeld of onbedoeld – een levenscyclus lijkt te weerspiegelen. Die 25ste variatie dwingt je – moedigt je aan, is misschien beter gezegd – tot het accepteren van het mysterie dat het bestaan nu eenmaal is. Maar wat een schoonheid schuilt er soms in dit niet-weten. Daar kan muziek ons als geen ander mee verzoenen (mocht dat nodig zijn).
Lees ook
Janine Jansen en het wonder van Bachs Goldbergvariaties: in een hypnotische roes naar een hogere dimensie
Dit Japanse rollenspel vindt plaats in de Japanse onderwereld, waar het onder meer een verhaal vertelt over hoe lastig het is in de maatschappij te reïntegreren na een crimineel verleden. Weet een goede balans te vinden tussen serieuze thema’s en gekkigheid.
Lees ook
Nieuwe Like A Dragon-game balanceert drama en lolligheid precies goed
9. Helldivers II
Dit was een jaar van onverwachte successen, met Helldivers II voorop. De hevige satirische ondertoon van deze game, geïnspireerd door Paul Verhoevens film Starship Troopers, gecombineerd met lekker vloeiende gameplay, maakte dit online schietspel tot een genoegen om te spelen.
Lees ook
Deze kleine Zweedse studio krijgt met ‘Helldivers 2’ voor elkaar wat gamegiganten zoeken: een megahit met rokende servers
8. Astro Bot
Eerst VR, daarna de bijzondere PlayStation 5-controller: Astro Bot bestaat om de grenzen van PlayStation-hardware te verkennen. Dit jaar kreeg het schattige robotje voor het eerst een volle eigen game, een nostalgische, speelse trip door de PlayStation-geschiedenis.
Lees ook
Schattige springgame ‘Astro Bot’ is visueel sterk, maar wel een beetje simpel
7. Dragon’s Dogma 2
Dragon’s Dogma 2 is een rollenspel dat verwacht dat jij zelf het avontuur bepaalt. Dit maakt het een soort anekdote-simulator: je beleeft een uniek verhaal waarin alles kan gebeuren dat niet is geschreven door een ontwikkelaar, maar gegenereerd door achterliggende systemen.
Lees ook
Een open cultgame waarin je avonturen kunt beleven met zelfgemaakte vrienden
6. Pacific Drive
Wie wil er op roadtrip door een prachtig boslandschap, geteisterd door bovennatuurlijke fenomenen, in een auto die stilaan uit zichzelf eigenaardigheden ontwikkelt? Pacific Drive is een unieke game die blijft veranderen, blijft prikkelen, blijft fascineren.
Lees ook
In ‘Pacific Drive’ kun je relaxed rondrijden alsof het vakantie is – vergeet alleen niet dat sterretje in je voorruit te maken
5. Final Fantasy VII Rebirth
Een remake van één van de meest geroemde Japanse rollenspellen ter wereld. Rebirth herzag de game en maakte er iets moderners van, dat erg lijkt op grootse zandbakken zoals Assassin’s Creed en The Witcher 3.
Lees ook
In fenomenale game-remake Final Fantasy VII Rebirth dwaal je van de gebaande paden af
4. Animal Well
Een kleine, intieme indiegame die in een periode van zeven jaar is gemaakt door zelfstandig ontwikkelaar Billy Basso. Animal Well is een soort speeldoos die jou op ingenieuze wijze leert hoe die functioneert, zonder daar veel woorden aan vuil te maken.
Lees ook
Dit zijn de beste indiegames van het voorjaar
3. 1000xResist
Ja, 1000xResist is aan het begin van de coronapandemie bedacht. Maar deze verhalende game van de hand van Aziatisch-Canadese theater-, muziek- en filmmakers gaat over veel meer. In de verre toekomst blikken de ondergedoken klonen van het enige meisje dat een pandemie overleefde terug op haar leven.
Lees ook
Dit zijn de mediatips van dit weekend
Len Maessen: Wat is 1000xResist? Lastig. Het is een game gemaakt tijdens de lockdowns, die existentiële vragen opwerpt. Achteraf blijft de game door je hoofd spoken. Dit is een sciencefictionepos over tienermeiden, én over onze rollen in de wereld, én over wat er nodig is voor een betere wereld. Het staat bol van hallucinante tijdreizen, complexe gesprekken en filosofische bespiegelingen op hoe gemeenschappen ontwricht raken. 1000xResist is iets om te ervaren. Het soort spel dat toekomstige gamemakers zal inspireren om moeilijke thema’s te verkennen.
https://www.youtube.com/watch?v=ISmiWUpiDs4
2. Balatro
Poker, maar dan anders. De pitch voor Balatro is simpel: de computer zet een scoredoel, jij gebruikt speciale bonuskaarten en maakt kaartencombinaties om die te halen. Maar de chaosfactor verheft Balatro tot het meest aanstekelijke kaartspel in jaren.
Lees ook
Dit zijn de beste indiegames van het voorjaar
1. Metaphor: ReFantazio
De koning is dood. Vermoord door zijn eigen generaal die een poging doet de macht te grijpen in het fantasierijk Euchronia. In deze game voert de speler campagne tegen een populist. Maar Metaphor is ook gewoon een klassiek, visueel prachtig Japans rollenspel.
Lees ook
In de game ‘Metaphor’ strijd je tegen een capabele fascist
Bastiaan Vroegop: In dit fantasy-avontuur staat een politieke verkiezing centraal. De koning heeft geen opvolger, wat betekent dat jij, de kerk en een fascist strijden om de troon. Een ongewoon verhaal voor een rollenspel, dat een podium biedt om thema’s als racisme, populisme en de dreiging van oorlog buitengewoon genuanceerd te behandelen. Het is een visueel fenomenale game, waarin zelfs de simpelste menu’s stijlvol en uitgesproken zijn vormgegeven en raps in Esperanto een unieke soundtrack zijn.
10. ‘Op1’ praat een uur lang over ‘Op1’ (WNL/EO/MAX)
Talkshow Op1 zendt in juni na vier lange jaren haar laatste aflevering uit om daarna plaats te maken voor Bar laat (BNNVARA). De laatste aflevering van Op1 gaat over Op1 en bevestigt het idee dat het beter is dat het programma van de buis verdwijnt.
Lees ook
Navelstaarderij maakt laatste uitzending van Op1 bij vlagen onverwachts interessant
9. Kelly-Qian van Binsbergen gaat in de beugels voor ‘Sexotisch’ (OZ)
Kelly-Qian van Binsbergen boog zich bij Omroep Zwart over raciale fetisj: racistisch ingevulde seksuele voorkeuren voor mensen van niet-westerse afkomst. Omdat ze zelf uit China komt en in de kroeg geregeld ongepaste opmerkingen over haar vulva krijgt (overdwars, strak) laat ze die nakijken door de uroloog. Tijdens het onderzoek filmt ze zelf. Aantrekkelijke vormgeving, geestige benadering – op allerlei gebieden innovatief.
Lees ook
Op pornosites zien we de koloniale erfenis, stelt Kelly-Qian van Binsbergen in haar nieuwe docu
8. Papi Mikey Dinero krijgt een cursus e-pimpen in ‘Papi & Pimps’ (BNNVARA)
Artiest Papi Mikey Dinero wint het vertrouwen van digitale pooiers en legt zo de bedrieglijke wereld van e-pimps bloot. In Bangkok krijgt hij een rondleiding in de gehuurde mansion van e-pimp Thierry, die zijn dure cognacflessen blijkt te vullen met appelsap.
Lees ook
Papi Mikey Dinero legt bloot hoe oppervlakkig en oneerlijk e-pimp lifestyle is
7. Theo van Gogh treffend neergezet in ‘De Hunkering’ (BNNVARA)
Met een compilatie van tirades tegen moslims liet de documentaireserie Theo van Gogh – De Hunkering zien dat Van Gogh een heraut was van de huidige PVV-tijden. Regisseur David de Jongh portretteerde de in 2004 vermoorde cineast en columnist met een vloed aan krankzinnige archiefbeelden en elkaar tegensprekende interviews.
Lees ook
Had Theo van Gogh zich overeind kunnen houden in vertrut Nederland?
6. Quinty Misiedjan danst in ‘That’s My Jam’ (OZ)
The Fugees als opera-aria, hiphop op de tuba – vanaf de seconde dat deze muziekquiz van Podium Zwart binnen denderde, werden alle aanpalende tv-programma’s op slag ouderwets en sloom. Swingend leidt presentatrice Quinty Misiedjan de fine fleur van de Nederlandse muziek door vrolijk opgefokte opdrachten.
Lees ook
Stomende muziekquiz maakt alle andere tv-shows in één klap log, houterig en bejaard
5. De negenjarige Suze krijgt advies over rouwen van Nikkie de Jager in ‘De Mensenbieb’ (HUMAN)
Vrijwel alle gesprekken in De Mensenbieb zijn mooi en geslaagd. Het gesprek tussen Nikkie de Jager en Suze is illustratief: beiden hebben een broertje verloren, en Suze zoekt herkenning en tips. Dat vindt ze allemaal bij De Jager, die open en begripvol haar vragen beantwoordt.
Lees ook
Verruim je blik, leen eens een mens bij de bibliotheek
4. Rutger Hauer spreekt zijn beroemde laatste woorden in ‘Like Tears in Rain’ (NTR)
De documentaire die Sanna Fabery de Jonge over haar peetvader Rutger Hauer maakte, toont een avontuurlijke en zelfverzekerde man. De acteur speelde 176 filmrollen, in onder meer Floris, Turks Fruit en Soldaat van Oranje, maar internationaal zal hij vooral herinnerd worden door de sterfscène in de scifi-klassieker Blade Runner: „All those moments will be lost in time, like tears in rain. Time to die.”
Lees ook
Petekind brengt prachtig eerbetoon aan Rutger Hauer
3. Albert vertelt Joyce dat hij zowel haar ‘mammie’ als haar ‘pappie’ wil zijn in ‘B&B Vol Liefde’ (RTL)
Net als het vorige seizoen hing zomerknaller B&B Vol Liefde aan elkaar van de memorabele momenten, maar van alle deelnemers maakte kasteelheer Albert het wel het bontst. Toen zijn nieuwe vlam Joyce kort naar huis wilde om haar zieke moeder te bezoeken („Ik heb alleen nog maar mijn mammie”), antwoordde hij: „Ik wil ook wel je mammie zijn. Of je pappie.” Een hoogtepunt in de categorie ‘cringe tv’.
Lees ook
De enige die authentiek was in ‘B&B Vol Liefde’ bleek een echte hartenbreker
2. Cornald Maas is woest over de Nederlandse diskwalificatie voor het Eurovisie Songfestival (AVROTROS)
Als blijkt dat de European Broadcasting Union Joost Klein de deur wijst, wordt Songfestivalcommentator Cornald Maas om een reactie gevraagd. Dat leidt tot het meest iconische commentaar uit zijn lange Eurovisieloopbaan: „Fuck de EBU”.
Lees ook
Nederland feitenluw verontwaardigd over Songfestivaldebacle
1. ‘De Avondshow’ (VPRO) vertrekt bij de publieke omroep
Met zijn geweldige satirische shows gaf Arjen Lubach tien jaar lang een broodnodige aanvulling op het tv-nieuws: even aantrekkelijke als informatieve items met scherpe humor en opinie. Nu stapt hij over naar RTL. Dat het niet altijd over misstanden hoeft te gaan, bewees hij in de laatste week waar hij in de rubriek ‘Arjens Kutleven’ de meeuwenplaag onder handen nam. „Hitlers met vleugels”, oordeelde hij.
Lees ook
Lubachs show bood tegenwicht en duiding in een onheilspellende tijd
Brian Reed (van de weergaloze podcast S-Town uit 2017) onderzoekt de regels van de moderne journalistiek. Reed is (zelf)kritisch, onvermoeibaar, hyperintelligent en gedurfd. Zo interviewt hij een journalist die hem van een „opdringerige” en „immorele” werkwijze beschuldigt, zet hij vier topjournalisten om tafel voor een open gesprek, en spreekt een journalist die, na vele gesprekken met een complotdenker, besloot zijn vak te verlaten.
10. Johan Neefjes: De puinhopen van Sari (Hanabi Uitgevers)
De puinhopen van Sari is een zeldzaam goede strip voor kinderen vanaf elf jaar. Het verhaal over het Japanse schoolgaande meisje Sari, dat de strijd aangaat met reuzenmonsters, is een strip die vriendelijk, energiek en vooral ijzersterk is. Het leest als een trein, is spannend en grappig.
Lees ook
In de superstrip van Johan Neefjes redt de elfjarige Sari ons van de monsters
9. Ingrid Chabbert & Carole Maurel: Onderstroom (Daedalus)
Onderstroom is een aangrijpend, grotendeels autobiografisch verhaal over het verlies van een kind en hoe moeilijk het is om je leven erna weer op te pakken. Veel gebeurt zonder woorden, wat de lezer genoeg licht en lucht geeft om er een intuïtief verhaal van hoop en liefde van te maken. Indrukwekkende leeservaring.
Lees ook
Woordloos zien wordt voelen in ‘Onderstroom’, een aangrijpende strip over het verlies van een kind
8. Benjamin Flao & Fred Bernard: Het verborgen leven van bomen (Scratch Books)
In een even informatieve als kleurrijke strip, gebaseerd op het boek van Peter Wohlleben, vertelt boswachter Wohlleben met veel enthousiasme over de natuur, waardoor we zien waar het in onze groene ambities aan schort. Wohlleben is eerder liefdevol over bomen dan boos op de mens. Uitbundige pagina’s, met schilderachtige kijkplaten: krachtvoer voor leergierige lezers.
Lees ook
Strip over het verborgen leven van bomen wakkert groen enthousiasme aan
7. Aimée de Jongh: Lord of the Flies (Scratch Books)
Pageturner van jewelste. De Jongh vertelt het klassieke verhaal van William Golding in een daverend tempo. Met name de filmische, tekstloze sequenties zijn wonderschoon. Die voegen een fraaie extra dimensie toe aan het origineel: de kracht van het beeld is veelzeggend.
Lees ook
Klassieker ‘Lord of the Flies’ verstript: hoe een samenleving geregeerd door angst ten onder gaat
6. Kevin Huizenga: Curses (Drawn & Quarterly)
Verzameling korte verhalen van de excentrieke Amerikaanse stripmaker Kevin Huizenga. Via de onderkoelde piekeraar Glenn Ganges, stripfiguur tegen wil en dank, leren we over de systemen die ten grondslag liggen aan ons leven en onze emoties. Soms bizar of filosofisch, maar altijd boeiend.
Lees ook
Stripmaker Kevin Huizenga laat zijn doodgewone personages in hun hoofd de remmen los gooien
5. Julia Wertz: Onmogelijke mensen (Scratch Books)
Twee flessen wijn per dag en toch redelijk normaal functioneren als stripmaker. In haar bij vlagen hilarische autobiografische memoir vertelt de Amerikaanse Julia Wertz over haar leven, haar strijd tegen de drank en hoe ze daarna zichzelf ontdekte. Dat doet ze met zelfspot en mildheid: hardop lachen.
Lees ook
Julia Wertz gaat met zelfspot haar drankverslaving te lijf
4. Jan Vriends: De kosmonaut (Scratch Books)
Totaal vertederend ruimtesprookje over een kosmonaut die uit de baan vliegt. Deze Vladimir Vasiljevitsj wordt verliefd, belandt pardoes in een wereld die de zijne niet is en neemt het leven zoals het is. Poëtisch verhaal in heerlijk tempo van Stripmaker des Vaderlands Jan Vriends. Even leuk voor volwassenen als voor kinderen.
Stefan Nieuwenhuis: 2024 was het jaar van Jan Vriends. De stripmaker die vooral bekend is van strips uit meidenblad Tina werd de derde Stripmaker des Vaderlands, voor een periode van drie jaar, en zag zijn graphic novel De kosmonaut bekroond worden met de Willy Vandersteenprijs, de belangrijkste onderscheiding voor een stripalbum. Terecht: de strip is een empathisch verhaal dat bescheidenheid en vriendelijkheid viert. Wie goed leest, ziet dat geen enkel figuurtje (bij)bedoelingen heeft, anders dan volkomen positieve. En toch gaat Vriends de grote vragen van het leven bepaald niet uit de weg. Schitterend.
3. B. Carrot: Uitweg (Oogachtend)
In haar graphic novel Uitweg vertelt de sociaal betrokken stripmaker B. Carrot het aangrijpende verhaal van een jonge Poolse vrouw die voor abortus kiest. Alleen: in Polen beslissen politici daarover. Via via komt deze Magda in contact met het Collectief Abortus Netwerk Amsterdam (ANA). Het kleurgebruik is uitgekiend en slim: het ondersteunt het verhaal, dat beslist een plek verdient in de canon van relevante strips.
Lees ook
Ontroerende graphic novel over de twijfels en emoties rond abortus
2. Grégory Panaccione: Iemand om mee te praten (Lauwert Uitgeverij)
Iemand om mee te praten is een herkenbaar verhaal, naar de roman van Cyril Massarotto, over idealen, dromen en geluk, in een aanstekelijke en expressieve tekenstijl. De vastgelopen dertiger Samuel Verdi belt op een zwak moment het telefoonnummer van zijn ouderlijk huis, uit zijn jeugd. Hij krijgt een jongetje aan de lijn: de tienjarige Samuel Verdi. Samen trekken ze Samuels leven weer vlot.
1. Jean-Marc Rochette: De laatste koningin (Concerto Books)
Urgente en meeslepende graphic novel die leest als een pleidooi om beter voor de aarde te zorgen. Rochette maakte een indrukwekkende, gelaagde natuurvertelling over de laatste beer uit de zuidelijke Alpen. In alle rust wordt de lezer verteld hoe de mens de confrontatie met de natuur verliest, maar het tegenovergestelde denkt.
Lees ook
En toen was er nog maar één beer over, in de fraaie strip ‘De laatste koningin’ over de Franse Alpen
Inter Arma covert Neil Young 20/4, festival Roadburn, Tilburg
Frank Provoost: „HEY! HEY! MY! MY! ROCK! AND! ROLL! WILL! NEVER! DIE!” Je moest ervoor in de rij staan en de Tilburgse kou trotseren, maar dan had je ook wat. Het is traditie dat metalbands op festival Roadburn een secret show geven. Verstopt op een skatebaan vergreep het Amerikaanse Inter Arma zich aan het oeuvre van oervader Neil Young. Het bij ome Neil opbeurend klinkende ‘Don’t Let It Bring You Down’ transformeerde tot alles verwoestende en ijzingwekkend gekrijste blackmetaltrip. En nimmer klonk ‘Hey, Hey, My, My’ zo angstaanjagend traag. „OUT! OF! THE! BLUE! AND! INTO! THE! BLACK!”
Lees ook
Neil Young-covers, theremins en een trip door zwarte gaten – festival Roadburn blijft het experiment zoeken
Nick Cave & The Bad Seeds 27/9, Ziggo Dome, Amsterdam
Amanda Kuyper: Nick Cave, getormenteerd gentleman van het zware gemoed, literair liedjesschrijver vol bijtende spot en dromer van gitzwarte sprookjes, is na donkere jaren dichter bij zijn fans dan ooit. En bij mij.
Ik vond Cave jarenlang ongrijpbaar. Moeilijk te peilen. Muziek van een briljante tragiek. Maar die donderwolken. En gevoelens? Een bourgeois concept. Hoe hij boven de rouw in zijn gezin wist uit te stijgen deze jaren was ongelofelijk. Cave werd persoonlijker, eerlijk en ja, gevoelig. Op zijn laatste platen dringt zijn muziek nu veel dieper bij mij door. In de Ziggo Dome kwam vervoering door de volle sound van de zeskoppige Bad Seeds en vier zangers en een bezeten Cave in gloeiend-gruizige rocksoulclimaxen. Adembenemend.
Lees ook
Bitterzoet, bijtend en hoopvol: Nick Cave is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit
Karol G 14/6, Ziggo Dome, Amsterdam
Jonasz Dekkers: Honderden vlaggen van zo ongeveer alle Spaanstalige landen ter wereld, neonlampjes in iedere kleur en de meest extravagante glitteroutfits zetten die warme vrijdagavond een onherkenbaar Ziggo Dome in lichterlaaie. Op het podium klonk geen woord Engels, maar het stralende enthousiasme van het publiek was te aanstekelijk om zelf niet ook te ontvlammen. Gillen, gíllen. Niet te geloven. En terecht ook: de Colombiaanse Grammy-winnares Karol G is een op-en-top entertainer, die drie uur lang haar publiek om al haar vingers windt. Wat een ervaring. Mocht de reggaetonkoningin ons land nog eens aandoen: niet twijfelen, gaan. Je zal dansen, dánsen.
Lees ook
Colombiaanse reggaeton-superster Karol G laat de Ziggo Dome koken met drie uur lang feministisch totaal-entertainment
Raye 12/7, North Sea Jazz, Rotterdam
Peter van der Ploeg: Ik was geen Raye-fan. Leuke plaat, goed verhaal, maar toch niet mijn ding. Dacht ik.
En toen kwam ze op tijdens North Sea Jazz. Ze liet haar stem krullen, hij cirkelde om m’n hoofd, door mijn haar, langs mijn ruggengraat en terug naar boven om me ermee om m’n oren te slaan. De combinatie van charme, haar tragische, emotionele teksten over misbruik en zelfdestructie, en dan haar humor, energie en – mijn god – die stem. Dit jaar heb ik niets gezien dat op ook maar één van die punten beter was dan Raye, en dat zal ook niet snel nog eens gebeuren.
Lees ook
Van spirituele jazzodyssee naar emotionele knock-out: dit zijn dé momenten die North Sea Jazz kleurden
LCD Soundsystem 5/7, Down the Rabbit Hole, Beuningen
Ralph-Hermen Huiskamp: „I’m losing my edge”, brult frontman James Murphy getergd in de finale van de show terwijl hij het opneemt tegen een podium vol apparatuur en bandleden. „The kids are coming up from behind!” De band heeft al acht jaar geen nieuw materiaal uitgebracht en heeft dus iets te bewijzen. Maar van de explosieve danceclimaxen tot de talloze referenties naar de muziekgeschiedenis (vanavond extra met snippers Kraftwerk en Suicide) en het kraakheldere geluid waardoor zelfs een subtiele xylofoon een emotionele punch heeft: LCD Soundsystem is nog altijd vlijmscherp.
Lees ook
Escapisme én activisme op festival Down The Rabbit Hole
Hannah Elsisi 9/11, Le Guess Who?, Utrecht
Leendert van der Valk: Het beste concert van 2024 duurde dertien uur en werd samengesteld door historicus Hannah Elsisi. Tijdens festival Le Guess Who? kreeg de Egyptisch-Britse ruim baan om haar debuutalbum Chromesthesia te lanceren. Tientallen muzikanten, dj’s en dansers vervlochten duizend jaar migratie en muziek. Wie eenmaal binnen was geweest, werd ondanks het enorme aanbod elders op het festival steeds terug gezogen naar de grote zaal van TivoliVredenburg, om daar verrast te worden door afrofuturistische bands, Egyptische electro chaabi of loeiharde Venezolaanse clubhouse.
Lees ook
Op Le Guess Who? brengt een historicus het publiek in extase
Nick Cave & The Bad Seeds 27/9, Ziggo Dome, Amsterdam
Hester Carvalho: Na vele transformaties, zowel persoonlijk als muzikaal, was Nick Cave dit jaar terug met een nieuwe plaat en een nieuwe stemming. Minder kwetsbaar dan weleer, maar krachtig. In een choreografie van zwaaiende armen, benen en wapperende jaspanden en met onberispelijk strak kapsel, was hij meester van de vervoering. Met een melange van zorgvuldige gedoseerd klokkenspel, orgel, piano, percussie en zoemende bastonen creëerden zijn muzikanten ter plekke hun eigen genre: barock.
Lees ook
Nick Cave zoekt in zijn concerten naar transformatie
Pulp 24/5, Afas Live, Amsterdam
Cécile van Wijnsberge: Het was al even geleden, maar wat klonk Britpopband Pulp onverminderd fris in Afas Live. Hun eerste concert in Nederland sinds de nineties was een ode aan underdogs, met een tienkoppig strijkorkest en een energieke Jarvis Cocker aan het roer, fascinerend flamboyant en ongemakkelijk tegelijkertijd. Hij bracht een zaal vol misfits in extase met een energiek concert. Het voelde bijna als een afscheidstournee, door die setlist vol hits. Gelukkig speelt Pulp sinds dit najaar ook weer nieuwe liedjes. Hopelijk zien we ze snel terug.
Lees ook
Britpop-underdog Pulp viert de misfit met energieke show
Een echte lockdownband is het, de Rotterdamse postpunkgroep Tramhaus. Ze hadden tijd, wilden graag iets maken en besloten alles wat ze wisten om te gooien. „In het Nieuwe Normaal begon Tramhaus aan een offensief waarbij sjofele punkholen gestaag veranderden in steeds grotere zalen en festivalpodia, en dat in héél Europa”, schreven we in de vijfballenrecensie van hun debuutalbum The First Exit. Ja debuutalbum, want die hele zegetocht ervoor was op basis van één EP’tje en een paar singles. Tramhaus trapte zichzelf, een hele scene en een publiek ver daarbuiten wakker. Daar zijn wij gevoelig voor, zeker als je het in zulke puntige, sterke songs verpakt. Tramhaus maakte met recht de beste Nederlandse plaat van het jaar.
Maar er is veel meer. Wat nou als de ene boezemvriend, een wereldberoemde componist, een eerbetoon componeert voor de gestorven andere boezemvriend, een wereldberoemde blokfluitist – en dat die componist na dat componeren zelf ook overlijdt. Dat gebeurde na May, dat Louis Andriessen voor Frans Brüggen componeerde. Op Tales of song and sadness van Cappella Amsterdam en het Orkest van de Achttiende Eeuw komt nu het moderne werk van Andriessen samen met oude opnames van Brüggen. Door de talloze verrassende dwarsverbanden valt je mond steeds open; alles klopt aan dat album.
De Nederlandse muziekwereld is onverminderd op stoom. En ook al letten we het hele jaar lang op wat er van eigen bodem komt, toch is de internationale muziekwereld soms wat overschaduwend. Vandaar de derde editie van deze lijst, die vorig jaar werd aangevoerd door Robin Kester, en het jaar ervoor door Lucky Fonz III.
Overdonderd werden we opnieuw door de releases dit jaar – we hadden ook wel een top-100 kunnen maken met geweldige platen. Maar we moesten het bij 25 houden, waar toch alles in zit: edgy rock, sterke jazz, prachtige klassieke muziek, experimentele dance, metal, stevige hiphop, punk, indiepop en veel meer.
Peter van der Ploeg, Rahul Gandolahage
25. Greetje Bijma & Oceanic (Sykheljende Lûden)
Zij een gevierd jazz-zangeres (achterin de zestig), hij technoproducer (voorin de dertig), samen maakten ze een tweede album, met muziek die past op zowel ADE als Le Guess Who?. De coronasamenwerking tussen de stemkunstenares en de dj blijkt gelukkig geen gelegenheidsprojectje, maar een voortdurende muzikale vriendschap, die opnieuw een meeslepende, ongrijpbare plaat voortbracht.
24. Thiemo Wind, Erik Bosgraaf & Ensemble Cordevento (Adriana, haar portret, leven, muziek)
Musicoloog en journalist Thiemo Wind vond een wonderkind terug: de 17de-eeuwse Adriana van den Bergh, een tiener die muzikaal Nederland met haar blokfluit verbaasde. Hij schreef een boek over haar en over de wereld en tijd waarin ze leefde: een mengsel van woord, beeld en noten. Niet alleen haar levensverhaal is een mooie ontdekking, dat geldt ook voor de zelden gehoorde 31 stukken die bezield tot leven worden gebracht.
Lees ook
Wonderkind op fluit Adriana komt weer tot leven
23. Kika Sprangers ((In)finity)
Je zou de zachte, meanderende sound van saxofonist Kika Sprangers kunnen onderschatten. Dat is ook prima; je kunt je laten meevoeren op haar ruimtelijke nachtjazz zonder dat er een wekker aan hoeft voor de volgende ochtend. Maar let op, en je hoort de rijke instrumentatie, de smaakvolle details, prachtige vocalen. En dan wringt het soms ook eigenwijs, in samenspel met haar Large Ensemble vol sterke solisten.
Lees ook
Jazzpoëzie van jazzbelofte Kika Sprangers
22. Het Universumpje (Stilleven met Dierentemmer)
Het is een op papier bizarre combinatie. Keiharde stonerrock met poëtische, Nederlandstalige teksten. Alsof Queens of the Stone Age speelt met Spinvis achter de microfoon. Toch is dat de beste omschrijving van de sound van de Amsterdamse band Het Universumpje, en de muziek rockt net zo hard als dat het catchy is. Pas op, ‘Voodoo’ krijg je nooit meer uit je hoofd. Het lijkt wel, ehm, voodoo.
Lees ook
Het Universumpje: alsof Spinvis in Queens of the Stone Age zingt
21. Reanny & King Ocho (Liefde Maakt Blind)
Een stel dat hardop ruzie maakt, en iedereen mag het horen. Pijnlijk openhartig zijn Nichowell Nicholas, en Reanny Hortencia. Hij: „Word je de moeder van m’n kind, of word ik vanavond geblockt?” Zij: „Ik zag je staan, maar ik zag je niet zitten”. Au! De liefde wordt hier bezongen met bloedend hart. Soms gemeen, maar ook wordt duidelijk hoe ze niet zonder elkaar kunnen.
Lees ook
Liefdeskoppel Reanny en Ocho ruziet over ruzie maken: ‘Ik zag je staan, maar ik zag je niet zitten’
20. Sam Newbould Quintet (Homing)
Cirkelend rond de vraag wat voor iemand een thuis kan zijn, hoe en waar te aarden valt, is dit Newboulds meest persoonlijke album. De Brit, die ook een master filosofie heeft, heeft gemerkt hoe zijn gevoel van ‘thuis’ als muzikale immigrant in Amsterdam met de jaren veranderd is. Het leverde een gelaagd album op, met filmische, verhalend opgebouwde composities die volop licht doorlaten.
Lees ook
De jazzparel in de dagvangst komt van Sam Newbould – Peggy Gou schiet van springerige clubsound naar calypso
19. Maan (Eclips)
Ze had The Voice gewonnen, scoorde hit na hit, won prijzen, speelde grote shows. Wat wilde Maan de Steenwinkel nog meer? Iets nieuws. Iets anders. Minder commercieel, meer diepgang. Ze werd ervoor neergesabeld, maar uiteindelijk win je met zo’n zoektocht naar artistieke vrijheid altijd van snedige commentatoren. Zo’n breuk met haar eerdere werk is het niet eens, eerder een verdere exploratie van stijlen. Daartussenin fonkelt haar stem.
Lees ook
Zangeres Maan: ‘Ik voelde een verlangen naar iets anders, als een borreling ergens in mijn lijf’
18. Néomi – (Somebody’s Daughter)
Neomi Speelman was niet voor niets NRC’s poptalent in januari dit jaar. Ze werd opgepikt na een Facebookfilmpje, nadat ze op haar muziekopleiding te licht was bevonden. De spring-in-het-veld maakt folkpopliedjes waar steeds meer pop in is geslopen, zonder dat ze de warmte verloor. Live is Néomi met haar sterke band bovendien niet te missen.
Lees ook
Zangeres néomí: ‘Mijn muzikale carrière wordt een totale chaos’
17. Olga Pashchenko & Il Gardellino (Mozart Pianoconcerten 20 & 23)
Onder de handen van de Russische (in Nederland wonende) Olga Pashchenko krijgt de fortepiano iets onweerstaanbaars. Haar eerste noten na de stormachtige inleiding van Mozarts Twintigste Pianoconcert tonen al meteen een kwetsbaar karakter dat tastend een weg lijkt te zoeken door een duister doolhof. Pashchenko deelt met Mozart een diep begrip van de filosofische en emotionele diepte van het menselijke drama en bezit de uitdrukkingskracht en dynamiek om vorm te geven aan deze eeuwige strijd tussen binnen- en buitenwereld.
Lees ook
Olga Pashchenko kan op haar fortepiano dramatisch alle kanten uit
16. Charlotte Wessels (The Obsession)
Zangeres Charlotte Wessels verloor haar band en dus haar baan, toen de symfonische metalband Delain – een heel grote in het genre – uiteenviel. Maar bij de pakken neerzitten zag ze niet zitten, en dus musiceerde ze online een nieuwe, lucratieve baan bij elkaar. Dat ontwikkelde zich tot dit echte eerste album (na twee compilaties), vol heel openhartige, persoonlijke teksten op uiteenlopende lekker heavy en meeslepende songs.
Lees ook
Charlotte Wessels maakt elke maand een liedje (en viel zo niet in een zwart gat)
15. Martijn Padding (Greatest Hits (So Far!))
Onder de typische paddingiaanse titel Greatest Hits (So Far!) brengt label Attacca drie soloconcerten van Martijn Padding bijeen. Padding excelleert in die dialoogvorm van solist versus ensemble. Hier laat hij cello, basfluit en piano in gesprek treden met een ensemble van Haagse conservatoriumstudenten. Schitterende, fijnzinnig geïnstrumenteerde, geestig-diepgravende stukken zijn het, voortreffelijk gespeeld.
Lees ook
Martijn Padding – Greatest Hits (So Far!)
14. Sticks (Zonneschijn)
Nee, Stickert gaat het niet rustiger aan doen. De Zwolse rapper, die lang lang geleden doorbrak met de groep Opgezwolle, bracht vorig jaar al twee albums uit waarop hij zijn hersenspinsels uitgesponnen uit probeerde te leggen. Daar is nu nóg een album bijgekomen, waarop Junte ‘Sticks’ Uiterwijk het leven beschouwt, met de mooie dingen, maar zeker ook de andere kant: deze plaat gaat over het verlies van zijn moeder. „Wacht niet op zonneschijn, het kan over in een seconde zijn.”
Lees ook
In de nieuwe muziek van rapper Sticks is ‘de dood nooit ver weg, maar het leven altijd dichterbij’
13. Johan (The Great Vacation)
Ze bestaan ruim dertig jaar en hebben aan niets en niemand nog iets te bewijzen. Misschien klinkt Johan daarom zo relaxed op dit zesde album, hoewel achter die lome gitaarpop vaak duistere, diep persoonlijke verhalen schuil gaan. Alzheimer, angsten, eenzaamheid, twijfels. Jacob de Greeuw kreeg hulp van nieuwe gitarist Robin Berlijn (Moke, Kane, Ellen ten Damme) en die impuls maakt de sound van Johan ook na drie decennia fris als een hoentje.
Lees ook
Zanger Jacob de Greeuw (Johan): ‘Ik ben content, maar mijn leven en carrière zijn net niet helemaal gelukt’
12. Ploegendienst (DSM-5)
De band rond punkzanger Ray Fuego geeft woeste optredens. Hun tweede album DSM-5 (naar het handboek van psychische aandoeningen) is weer sneller en strakker, zonder franje, maar vol staccato woede (‘Ik pis in je soep’). Spinvis fulmineert ironisch mee in twee nummers, tegen mensen die zogenaamd interessant doen (in ‘Interessant’) en tegen ‘Mensen In Het Algemeen’.
Lees ook
De jazzparel in de dagvangst komt van Sam Newbould – Peggy Gou schiet van springerige clubsound naar calypso
11. Duo Saraswati (Srikandi)
Voor de klassieke traditie is volksmuziek een onmisbare schakel. Van de groeiende groep klassieke musici uit niet-westerse culturen zoeken sommigen een plek in de westerse canon voor hun muzikale erfgoed. In die ontwikkeling past ook het mooie debuutalbum Srikandi van het Duo Saraswati: twee broers, twintigers, cello en piano, geboren uit een Nederlandse vader en een Balinese moeder. Vooral hun bewerkingen van de Indonesische volksmelodieën vormen een mooie verrijking voor de klassieke canon.
Lees ook
De Balinese wortels van Duo Saraswati
10. Reinier Baas & Ben van Gelder (This Is Water)
Jazzmatties for life. Gitarist Reinier Baas en saxofonist Ben van Gelder weten elkaar al sinds hun jazzstudies blind te vinden in evenwichtig, intuïtief samenspel. Wat opvalt aan hun sterke, alweer derde duoalbum This Is Water is de diepte en focus. In sax en snaar draaien de Nederlandse jazzleeuwen van deze tijd om elkaar heen in moderne ruimtelijke stukken. De toevoeging van interessante gastmuzikanten daagt ze uit en voorkomt eenvormigheid.
9. Froukje (Noodzakelijk Verdriet)
Froukje Veenstra is jonger dan Wikipedia, maar het leek soms of de last van het hele muziekland op haar schouders rustte: dé grote popbelofte, werd ze overal constant genoemd. Na heel wat EP’s kwam er na een rusteloze periode eindelijk een debuutalbum en lijkt er iets van balans te zijn gekomen in die onstuimige carrière. Het hóéft niet zo hard meer te gaan, lijkt het. En dat is ook zo, want met een album vol ijzersterke songs zoals ‘Zonder Liedjes’, ‘Als ik God Was’ en ‘Naar het Licht’ hoeft ze voorlopig toch ook even niets anders?
Lees ook
De zwartomrande euforie van Froukje op haar debuutalbum is spontaan en speels
8. Personal Trainer (Still Willing)
We kennen Personal Trainer als frisse, jonge rockband uit Amsterdam. Maar wat voor publiek trekken ze bij hun (vele) shows in Engeland? Ouwe lullen. Boomers. Vaders! Heeft te maken met hun populariteit op een ouwe-lullen-muziekzender in de UK, en ach, wat zou het. Het succes is ze gegund, met dit tweede album vol energieke indiepop die je telkens heel prettig op het verkeerde been zet (ook als je niet zo lang op één been kan blijven staan).
Lees ook
Hoe het Nederlandse Personal Trainer in Londen wordt omarmd door fanatieke vaders
7. Eefje de Visser (Heimwee)
Met haar vorige album oogstte Eefje de Visser twee Edisons, een 3voor12 Award voor beste Nederlandse album van het jaar en de hoogste positie op de eindejaarslijst van muziekblad OOR. Of dat nu weer lukt moet blijken, Heimwee is op het eerste gehoor ingetogener, en laat zich net wat minder makkelijk kennen. Dat is ook de kracht: die extra moeite levert uiteindelijk net zoveel op. Misschien wel meer.
Lees ook
Nieuwe album Eefje de Visser is even ongrijpbaar als vertrouwd – Max Richters muziek is een overpeinzing
6. Musica Temprana (In Terra Aliena)
Met zijn Musica Temprana heeft de Nederlands-Argentijnse musicus Adrián Rodriguez van der Spoel altijd een goed oor gehad voor de weemoed van de meerstemmigheid. In Tierra Aliena bevat veelal anonieme gezangen. Musica Temprana schetst heimwee in allerlei verschillende gedaanten en weet de kern te vinden van de oerklank van dat verlangen dat de plek ophemelt waar je niet meer bent en de tijd verafgoodt die nooit meer vanuit het verleden zal terugkeren.
Lees ook
Musica Temprana schroeft gevoelens van gemis diep het gemoed in
5. Bente (Drift)
Op haar tweede album Drift vond de Amsterdamse Bente Fokkens diepte in zowel muzikale begeleiding als in haar zang, en in de vanzelfsprekende openhartigheid van haar woorden. Ze knoopte de losse eindjes van haar jeugd samen en ging van zoekend naar blootleggend. Op dit verrassend sterke album kreeg haar muziek focus, en heeft haar zang aan zeggingskracht gewonnen. Zelfs zonder naar de woorden te luisteren hoor je optimisme, maar ook gelatenheid en melancholie. Wat zou er gebeurd zijn met Bente tussen haar debuut en Drift? Ze is zowel volwassen geworden als kind gebleven.
Lees ook
Bente knoopt de eindjes samen – de Balinese wortels van Duo Saraswati
4. Jungle By Night (Synergy)
Hun festivalhit ‘Shirt Uit’ zagen ze deze zomer niet aankomen: Jungle by Night bestaat vijftien jaar, maar door samenwerkingen met rapper Sef of Spinvis bereiken ze nu een nieuw publiek. Zo openden ze Lowlands, en een recordaantal streams volgde – ook dát zagen ze niet aankomen. Ze ontwikkelden hun jazzy sound met pop en dance, nodigden bekende vocalisten uit en braken uit hun schulp. Waarom het zo werkt? Juist omdat ze geen hits wíllen. Vrij experimenterend zoiets bereiken, dat is heerlijk.
Lees ook
Vijftien jaar maakt Jungle by Night al analoge dansmuziek, maar bereikt nu ook de grootste podia. ‘Deze plaat is een XL versie van ons’
3. Dool (The Shape of Fluidity)
Hoe bekend Raven van Dorst ook is, als het om Dool gaat, dan gaat het ook om Dool, en dan moet het niet de Van-Dorst-show worden. En terecht, want Dool verdient het op zichzelf te staan – niet voor niets een van de beste livebands van het land. Toch krijgt ook het persoonlijke verhaal van Van Dorst (geboren met hermafroditisme) enorm veel kracht op dit derde album, tussen de ijzersterke hooks en refreinen. Bij elkaar maakt dat het hun beste plaat tot nu toe.
Lees ook
Raven van Dorst: ‘Je hoeft mij niet aan te passen, pas jezelf maar aan’
2. Cappella Amsterdam, Orkest van de Achttiende Eeuw e.a. (Tales of song and sadness)
Haast te veel om op te noemen, is dit geweldige album. Op de eerste plaats een eerbetoon aan twee boezemvrienden, twee grootse musici, die in 2014 (Frans Brüggen) en in 2021 (Louis Andriessen) overleden. Het bevat Andriessens zwanenzang, het koor- en orkestwerk May, maar ook ander koorwerk van Andriessen, een bedwelmend mooi gezongen elegie van Josquin en, niet in de laatste plaats: verbijsterende oude opnames van blokfluitist Brüggen. Een uniek, divers, briljant vertolkt document: alles klopt aan dit album, dat diepe muzikaliteit, liefde en toewijding ademt.
Lees ook
Cappella Amsterdam brengt eerbetoon aan boezemvrienden
1. Tramhaus (The First Exit)
Er is altijd hoop, en die komt uit Rotterdam, schreven we in september. In een maand waarin het traditioneel grote albumreleases regent, viel de nieuwe van een Rotterdams bandje op, uitgekomen op een klein Gronings label. „Precies wat een debuut moet zijn: spetterend, onstuimig en stuiterend van stemmingswisselingen”, inclusief „mission statement over authenticiteit en eigen koers varen”, schreven we. En daar bleef het niet bij: Tramhaus’ The First Exit bleef de rest van het najaar bij ons, en dwong deze eerste plaats af.
Lees ook
Er is altijd hoop, en die komt uit Rotterdam met rockband Tramhaus – fluwelig warm en in sepia gaan Vercammen en Ivanova op avontuur
