Bestand Israël en Hamas Archives

Maandenlang zaten de onderhandelingen over een wapenstilstand in de Gaza-oorlog muurvast doordat de Israëlische regering en Hamas elkaar in een houdgreep hielden. Het Palestijnse dodental en de verwoestingen in Gaza breidden zich intussen steeds verder uit. Maar premier Benjamin Netanyahu bleef herhalen dat de oorlog alleen kon eindigen met de volledige vernietiging van Hamas in de Gazastrook, terwijl Hamas bezwoer dat het de overgebleven gijzelaars uitsluitend allemaal vrij zou laten als Israël definitief de wapens liet rusten.

Woensdag werd die impasse eindelijk doorbroken en kon de gastheer van de onderhandelaars, de Qatarese premier Sheikh Mohammed bin Abdulrahman al Thani, een akkoord aankondigen. „We hopen”, zei hij op X, dat dit „een einde maakt aan de agressie, verwoesting het doden” Vooral aan Palestijnse zijde leidde dit onmiddellijk tot spontane straatfeesten, ook al blijft een hervatting van de vijandelijkheden over zes weken nog altijd mogelijk.

Als het Israëlische kabinet vandaag instemt met de wapenstilstand, zullen de strijdende partijen met hulp van de buitenwereld in drie fasen de oorlog moeten beëindigen. Israël trekt zich op den duur terug uit de Gazastrook en alle gijzelaars, ook de overschotten van hen die zijn gedood of overleden, worden vrijgegeven door Hamas. Honderden Palestijnse gevangenen worden eveneens vrijgelaten uit Israëlische gevangenissen en er wordt een begin gemaakt met de wederopbouw van de Gazastrook.

Wrang voor veel betrokkenen is dat het zo lang heeft moeten duren voor dit akkoord er kwam. Afgelopen zomer legde de Amerikaanse president Joe Biden al een plan op tafel, dat sterk lijkt op wat er nu is overeengekomen. Hamas zou daar destijds al mee hebben ingestemd, volgens sommige berichten. Dat de Israëlische regering en Hamas nu beiden alsnog bereid bleken om water bij de wijn te doen, hangt samen met een aantal ontwikkelingen.

Strafvervolging Netanyahu

Aan Israëlische kant stond Netanyahu tot voor kort onder druk van zijn extreemrechtse coalitiegenoten, die dreigden de regering te laten vallen als Netanyahu een bestand zou overeenkomen met Hamas. Daardoor dreigde Netanyahu zijn immuniteit voor strafvervolging in een aantal corruptiezaken te verliezen. Het was ook lang onzeker of Netanyahu zelf ook wel bereid was tot zelfs maar een tijdelijk bestand. Maar Netanyahu verschafte zich wat meer lucht door een kleine nieuwe partner binnen de coalitie te halen, Nieuwe Hoop van Gideon Saar. Daarnaast lijkt hij een van de extreemrechtse leiders, Bezalel Smotrich, in ruil voor meer privileges voor kolonisten op de Westelijke Jordaanoever, te hebben overreed om de regering te blijven steunen ondanks het bestand. Zo blijft Netanyahu van voldoende steun binnen zijn kabinet verzekerd. Het verzet van de andere extreemrechtse leider, Itamar Ben-Gvir, die fel tegen de deal is, kon zo worden geneutraliseerd.

Een andere belangrijke factor is de rentree van Donald Trump. Trump maakte glashelder aan Netanyahu dat hij een einde aan de Gaza-oorlog wilde voor zijn inhuldiging in Washington komende maandag. Trump en Biden trokken plotseling gelijk op en Netanyahu besefte dat hij maar beter kon toegeven, wilde hij niet meteen in een pijnlijke botsing met Trump terecht te komen. Veel rechtse Israëliërs voelen zich echter door Trump in de steek gelaten.

Voor Trump weegt mee dat hij er zeer op is gebrand de verzoening tussen Israël en de Arabische wereld een nieuwe impuls te geven door een normalisatie tot stand te brengen in Israëls relatie met Saoedi-Arabië. Trumps aanstaande nationale veiligheidsadviseur, Mike Waltz, bevestigde woensdag dat dit „een enorme prioriteit’’ voor de nieuwe president is. Voortzetting van de Gaza-oorlog zou zo’n toenadering onmogelijk maken. Als Trump de Saoediërs zover wil krijgen, moet hij overigens wel de vorming van een Palestijnse staat in het vooruitzicht kunnen stellen. Iets waar Netanyahu en zijn coalitiegenoten faliekant tegen zijn.

Verzwakt Hamas

Het akkoord bepaalt dat zestien dagen na het ingaan van het bestand op 19 januari onderhandelingen zullen beginnen over de tweede fase. Het is zeer wel mogelijk dat die onderhandelingen mislukken en dat er een volgende gevechtsronde volgt. Netanyahu zou zelfs hebben beloofd aan Smotrich om dan verder te vechten om Hamas alsnog te vernietigen. Analisten vragen zich ook af of Israël wel echt afstand wil doen van de strategische Philadelphi Corridor in het zuiden van de Gazastrook aan de grens met Egypte en de Netzarim Corridor die de Gazastrook in het midden van oost naar west doorklieft.

Dat Hamas nu met een bestand akkoord is gegaan, ondanks het feit dat de Gaza-oorlog nog niet gegarandeerd ten einde is, heeft te maken met zijn eigen positie. En die is de afgelopen maanden zienderogen verzwakt. De groep is in de Gazastrook gereduceerd van een organisatie die anderhalf jaar geleden nog het bestuur in het gebied volledig domineerde en aanzienlijke militaire middelen tot zijn beschikking had tot een guerrillabeweging die het Israëlische leger nog slechts hier en daar speldenprikken kan toedienen. De meeste leiders van Hamas zijn door Israël gedood en de Gazastrook ligt bovendien grotendeels in puin. Volgens sommige schattingen is 60 procent van de gebouwen door de Israëlische bombardementen beschadigd.

Adempauze

Internationaal gezien is Hamas daarnaast steeds meer in een isolement geraakt. Doordat Israël er vorige herfst in slaagde Hezbollah zware klappen toe te brengen en het regime van de Syrische president Bashar al-Assad onverwachts snel instortte, hoeft Hamas uit die hoek niet langer op veel politieke en militaire steun te rekenen. Ook Iran, dat Israël via zijn zogenoemde As van Verzet, waarvan naast Hezbollah en Assads Syrië ook Hamas en pro-Iraanse milities in Irak en de Jemenitische deel uitmaakten, zingt sinds de gebeurtenissen van afgelopen herfst een toontje lager in de regio. In dit klimaat kon Hamas, dat in het openbaar weinig heeft losgelaten over zijn motieven nu in te stemmen met het bestand, een adempauze hoe dan ook goed gebruiken.

Hamas-functionaris Izzat al-Risheq bevestigde dat zijn groep ,,gebonden is” aan het akkoord. Zoals verwacht, legt Hamas het bestand uit als een overwinning. Anders dan Israël beoogde, zit de groep immers nog altijd in de Gazastrook en kan ze haar greep op het gebied de komende weken mogelijk ook weer wat verstevigen. Ook Iran sprak donderdag van „een grote overwinning”.

Maar voor veel Gazanen rest er slechts een bittere smaak. Op dezelfde avond waarop het bestand werd aangekondigd, voerde Israël nog weer luchtaanvallen uit op Gaza-Stad, waarbij volgens medische bronnen 32 Palestijnen om het leven kwamen. Ook in Israël was lang niet iedereen blij. Familieleden van gijzelaars maken zich zorgen dat de deal voor sommige van hun geliefden te laat komt. Van veel gijzelaars is ook niet duidelijk of ze nog in leven zijn.

Hoe gemengd de gevoelens van velen ook over het bestand zijn en hoeveel kinken er ook nog in de kabel kunnen komen, desondanks biedt het akkoord van Qatar voor het eerst in ruim een jaar hoop op een einde aan de verwoestende oorlog van de afgelopen vijftien maanden.