„Leuk dat je er nog bent”, verwelkomen Sieger Sloot en Carice van Houten elkaar gekscherend in hun zesdelige podcastserie Eerste Hulp Bij Uitsterven. In de vorm van een ‘spoedcursus EHBU’ leggen klimaatwetenschappers in behapbare brokjes uit welke risico’s klimaatverandering met zich meebrengt, en schuiven bezorgde BN’ers aan die zich afvragen wat daar nog aan te doen valt.
De toon is luchtig: een mix van wetenschap, interview, nieuwsfragmenten en chit chat, waarin de acteurs elkaar voortdurend de maat nemen. Als Van Houten een aantal hoopvolle berichten deelt over het klimaat, kan Sloot het niet laten daar kanttekeningen bij te plaatsen. „Daar ga je dus weer, Sieger, dit is opwarmen, niet afbranden”, spreekt Van Houten hem toe. Als gast Sanne Wallis de Vries haar boodschappenbriefje laat liggen: „Deze vrouw is in de war.” Ook bevriende acteurs komen voorbij in rake sketches, zoals Eva Crutzen die in tranen de namen van met uitsterven bedreigde dier- en plantensoorten door een kerk fluistert, tot ze niet meer kan. „Ik sta hier ook al twaalf dagen.” Op deze manier stellen ze zich ten doel de luisteraar een beetje troost te bieden. Van Houten: „Veel mensen maken zich zorgen. Hopelijk voelen zij zich door deze podcast minder alleen.”
Van Houten en Sloot kennen elkaar van de voorstelling Foxtrot uit 2001, maar kwamen weer met elkaar in contact door Extinction Rebellion. Sloot: „Die geven presentaties, die zijn een soort klap in je maag. Een opsomming van klimaatwetenschappelijke feiten waardoor je denkt: dit kan niet!” Hij besloot samen met actrice Katja Herbers die XR-presentatie ook te gaan geven. Ze nodigden Van Houten uit, die binnen 24 uur aan de telefoon hing. Sloot: „Je hebt echt je leven omgegooid.” Van Houten: „Ja, best wel ja. Het activisme heeft mijn leven overgenomen. Ik had bijvoorbeeld een leuke podcast met Halina (Reijn, red.) maar ik dacht: ik wil hierop inzoomen.” Sloot: „Alleen is het natuurlijk een verschrikkelijk onderwerp…”
Dat zeggen jullie ook in de trailer: „Niemand zit hierop te wachten.”
Sloot: „Ja precies. Het grote probleem van de klimaatcrisis, zei schrijver Yuval Noah Harari een keer, is dat de mensen die er het meest over weten in tabellen en cijfers praten. Dat is slaapverwekkend. En tegelijkertijd…”
Van Houten: „… zit iedereen erop te wachten.”
Sloot: „Want driekwart van de Nederlanders vindt dat onze overheid te weinig doet om de klimaatcrisis tegen te gaan. Terecht, want we hebben nog maar vijf jaar om te zorgen dat we onder de twee graden opwarming blijven. Als we dat niet doen, then the shit hits the fan.”
En dus moest die onverkoopbare podcast er komen. Hoe hebben jullie dat aangepakt?
Van Houten: „Ja, daar hebben we veel over gesproken. Hoe houd je dit hoopvol, zonder dat je het makkelijk naast je neer kunt leggen? Want we moeten erdoorheen met zijn allen.”
Sloot: „Jij noemt het altijd ‘het beest in de bek kijken’, wat ik een hele goede uitdrukking vind. Maar we willen niet ontmoedigen.”
Van Houten: „We proberen urgentie en luchtigheid samen te voegen. Best een lastige balans. Maar we hebben een geweldig team.”
Sloot: „Met onder andere redacteuren met veel radio-ervaring, Josephine Hoogland en Evelien Veldboom.”
Van Houten: „Mooie achternamen ook. Echt natuur.”
Sloot: „Zij stelden uiteindelijk voor de podcast in de vorm van een spoedcursus te gieten, een cursus die je misschien liever niet wil volgen, maar toch doet, omdat we anders uitsterven. Steengoed, vonden we. Er spreekt urgentie uit, en je kunt het in stukken hakken.”
Van Houten: „Ja, en wij zijn dan geen experts maar cursusleiders. Dat gaf ons ook een duidelijke rol, waardoor we iets theatraler konden zijn.”
Sloot: „Ook hielp het bij de opbouw die we al in gedachten hadden. Een gedeelte over wat je als individu kunt doen of laten, en daarna: bij wie ligt nu echt de verantwoordelijkheid? Ik ben een paar jaar geleden cold turkey vegan geworden. Dat vond ik best wel heftig, want je eetpatroon is gekoppeld aan nostalgie en ingesleten patronen. Niet makkelijk om te veranderen. Reint Jan Renes, die in aflevering drie te gast is en onderzoekt hoe je menselijk gedrag kunt beïnvloeden, zei tegen ons: ‘daar bestaat een fantastisch instrument voor. De overheid!’ Door nudging, door positief gedrag te belonen, met subsidies. Daar gaat deel twee van de cursus over.”
Willen jullie met deze podcast zo’n nudgende rol spelen?
Van Houten: „Ja, ik zie dit echt als een soort activisme. Renes noemt het: ‘doing good, louder’. Dus steeds weer laten zien hoe je je best doet. Niet om te pochen, maar om te tonen: dit is wat ik normaal vind.”
Sloot: „Doordat je je uitspreekt, zegt hij ook, creëer je ruimte voor een ander om dat ook te doen.”
Van Houten: „Ik krijg berichtjes op mijn telefoon van mensen die aan niemand vertellen dat ze naar de A12 zijn gegaan. Dat snap ik zo goed. Zodra je je uitspreekt krijg je allerlei opmerkingen naar je hoofd.”
Sloot: „Dat je hypocriet bent.”
Van Houten: „Ja, of: en China dan? Wij leerden van XR dat je het moet zien als een bingokaart van argumenten, voortkomend uit een soort coping mechanisme om maar niet te hoeven veranderen. Op een gegeven moment heb je ze allemaal gehad.”
Jullie leggen elkaar in aflevering twee een dilemma voor: ‘elke kerst aan tafel met een klimaatontkenner of een jaar niet douchen?’
Van Houten: „Daarmee willen we maar zeggen: het is heel spannend! In mijn eigen privéleven durf ik ook niet altijd helemaal. We proberen daarom een safe space te maken van de studio, door onszelf op de hak te nemen en over onze hypocrisie te praten.
Sloot: „Je hoeft niet perfect te zijn om je uit te spreken.”
Lees ook
‘Ik wil niet dat mijn zoon later zegt: waarom deed je niks toen het nog kon?’
Naast wetenschappers nodigen jullie Bekende Nederlanders uit.
Sloot: „Wij noemen dat Bezorgde Nederlanders.”
Van Houten: „Ja want dan is tachtig procent van de Nederlanders een BN’er.”
Sloot: „En het werkt zo goed, dat iemand die je niet associeert met klimaatactivisme, zegt: ik ben eigenlijk ook best wel bezorgd.”
Uit dit soort woordgrapjes spreekt de luchtigheid die jullie zo belangrijk vinden. Kan die niet ook averechts werken? Dat jullie zo hoopvol klinken dat luisteraars juist niet in actie komen?
Sloot: „Nee. Want we geven geen valse hoop en bagatelliseren niet. We zeggen niet ‘dames en heren, het valt allemaal mee’.”
Van Houten: „Maar we zijn ook geen XR-podcast. We willen niet ontwrichten, maar uitnodigend zijn. De keiharde cijfers zijn met humor nu eenmaal makkelijker te verteren.”
Sloot: „En met zelfspot laten we mensen zien dat ze met dit onderwerp bij ons in goede handen zijn, zodat we ze mee kunnen nemen naar de minder gezellige conclusies die we aan het einde trekken.”
Van Houten: „In die zin zijn we een soort paard van Troje. Maar er zit wel degelijk nog rek in onze ongezellige conclusies. En uiteindelijk willen we zaadjes planten, dat vinden we het belangrijkste.”
