Bommen op Gaza klonken voor dit gezin in Ashkelon ‘als muziek in de oren’

Posted on February 12, 2025 by admin

De zon is ondergegaan en de sabbat is voorbij. Dotan Gabay (41), een joviale man met een grijzend ringbaardje, is bezig borden af te wassen, want dat doen gelovige joden bij voorkeur pas na de sabbat. Zijn vrouw Mayan, die zich het liefst op de achtergrond houdt, maakt hun ruime huis schoon. Het ligt in een rustige wijk met vrijstaande woningen aan de zuidkant van de stad Ashkelon, op slechts enkele honderden meters van de Middellandse Zee.

Hun huis ligt ook maar op vijftien kilometer van de Gazastrook. Weinig Israëlische plaatsen hebben zoveel raketten van Hamas te verduren gekregen als Ashkelon. Bij een eerder bezoek aan de Gabays, twee dagen na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023, moest de betonnen safe room naast de woonkamer herhaaldelijk worden opgezocht. Terwijl hun dochter Netha zich angstig tegen haar moeder aandrukte, was te horen hoe het raketafweersysteem Iron Dome de meeste raketten van Hamas uit de lucht schoot.

Nadien kropen ze zeker één keer door het oog van de naald. „Ik herinner me nog dat het luchtalarm afging en ik mijn dochtertje onder de douche vandaan moest halen om snel naar de safe room te gaan”, vertelt Gabay, die voor een hightechbedrijf werkt. „Toen ik met haar de trap afkwam, zag ik een fel licht. Naderhand kreeg ik een telefoontje: zijn jullie oké? Er is een raket op het huis van jullie buren gevallen, maar die is niet tot ontploffing gekomen.”

Een huis verderop in de straat werd later wel vol geraakt. Daar is nu een diepe kuil te zien, en het begin van een nieuwe woning. Doden vielen er niet: de bewoners hadden al elders een veilig onderkomen gezocht.

Net als de meeste wijkbewoners besloten ook de Gabays enkele dagen na het uitbreken van de oorlog te vluchten. Vooral Mayan deed toen al geen oog meer dicht. Ze inspecteerde steeds de beveiligingscamera’s bij hun huis, of er geen Hamas-strijders voor de deur stonden. Dat gebeurde wel in Ofakim, de woonplaats van haar ouders, vijftig kilometer verderop. Daar vielen Hamas-strijders op 7 oktober binnen en doodden er 47 mensen. Haar ouders verbleven op dat moment – een joodse feestdag – echter bij Mayan en haar man.

Gabays werkgever liet weten dat hij gerust een tijdje weg mocht. Zo bracht het gezin een maand door in Netanya, een stad ten noorden van Tel Aviv. Geen fijne tijd, vond hun veertienjarige zoon Noam, die ook is aangeschoven. „Het was er wel veilig, maar ik miste ons huis.”

Vijfkilometerloop

Ashkelon is een provinciestad met ruim 150.000 inwoners, met veel hoogbouw. De bevolking is overwegend Joods. Dat was tot 1948 anders: toen heette het nog Majdal en zaten er vooral Palestijnen. Onder hen waren de ouders van de vorig jaar door Israël gedode Hamas-leider Yahya Sinwar, die door de nieuwe staat Israël naar de Gazastrook verdreven werden. De ironie wil dat Sinwar zelf later enige tijd gevangen zat in Ashkelon. Tijdens een partijtje tafeltennis op het gevangenisterrein riep hij zijn Palestijnse medegevangenen dan toe: „Ik zit niet in de gevangenis. Ik sta op mijn land. Ik ben hier vrij in mijn eigen land.”

De Israëlische stad Ashkelon, met op de achtergrond de Gazastrook. Het huis van de familie Gabay ligt er vijftien kilometer vandaan.

Na de terugkeer van de familie Gabay in Ashkelon moest Noam weer naar school. Maar de raketten bleven een bron van zorg. „We hebben hier nogal grote ruiten in het huis. Bij een explosie zou al dat glas heel gevaarlijk kunnen zijn.” Hij bleef zich ook anderszins ongemakkelijk voelen. „Het voelde gek om gewoon naar school te gaan, terwijl onze militairen zo dichtbij aan het vechten waren.” Soms kwam de oorlog erg dichtbij. „De oom van mijn vriend Roy werd in Gaza gedood. Er is later een vijfkilometerloop gehouden om hem te gedenken.”

Noams eigen militaire dienstplicht – een verplicht station in het leven van ieder Israëlisch kind – is nog enige jaren weg. Als het even kan, hopen de Gabays, kan hij eerst computerwetenschappen studeren en dan worden toegelaten tot de roemruchte ‘Unit 8200’, die zich bezighoudt met geavanceerde cyberspionage. Een broer van Mayan is daar al werkzaam. „Ik ben er al hard voor aan het werken”, zegt Noam glimlachend.

Bij een vluchtig gesprekje aan de deur had Mayan een dag eerder verteld dat haar kinderen – anders dan voor 7 oktober – nog steeds gauw angstig zijn. Vooral de inmiddels achtjarige Netha. Zij weigert in haar eigen kamer te slapen en wil steeds in bed bij haar ouders. Als ze eenmaal in slaap is gevallen, draagt Gabay haar alsnog naar haar eigen bed.

De dreiging die er was is door de wapenstilstand tussen Israël en Hamas voorlopig verdwenen.

Dof gedreun

Ook het gedreun van de Israëlische bombardementen op de Gazastrook, waarbij bijna iedere dag veel Palestijnse doden vielen, merendeels burgers, is verstomd. Leverde dat doffe gedreun geen onbehaaglijk gevoel op al die maanden, in de wetenschap dat er ook tienduizenden Palestijnse burgers bij om het leven kwamen?

„Helemaal niet”, zegt de veertienjarige zoon Noam. „We vonden het juist fijn”. Zijn vader beaamt dat: „Het spijt me dat ik het moet zeggen, maar die bombardementen klonken als muziek in mijn oren, als een verdiende terugbetaling voor wat ze ons hadden aangedaan. Als je het aan ze vraagt, zullen de meeste Israëliërs hetzelfde zeggen.”

Niettemin geeft Gabay senior toe dat beelden van een huilend Palestijns meisje dat haar familie heeft verloren bij een Israëlisch bombardement hem niet onberoerd laten. „Natuurlijk is de toestand voor hen daar ook erg moeilijk. Toch kan ik niet veel medelijden met hen voelen. Op zichzelf geloof ik in de goedheid van mensen, maar na 7 oktober is mijn hart harder geworden.” Bij Noam is nog minder empathie voor de Palestijnen te bespeuren: „Driejarige kinderen zwaaien daar al met geweren.”

Gabays afkeer geldt niet alleen voor Hamas, maar ook voor Gazaanse burgers in het algemeen. „Ik geloof, en daar zijn ook bewijzen voor, dat de meest gewelddadige acties op 7 oktober niet zozeer door Hamas als wel door op het oog onschuldige burgers zijn gepleegd.”

De Palestijnse bevolking is volgens Gabay te zeer gefixeerd op haat jegens Joden, deels ook door hun onderwijssysteem. „Als hun onderwijs wordt veranderd, zou er misschien verbetering mogelijk zijn, als ze beseffen dat Joden geen duivels zijn.” Zolang dat stadium niet is bereikt, vindt Gabay dat Hamas de Gazastrook niet kan blijven besturen. „We kunnen niet accepteren dat er naast ons land een plaats van terreur blijft bestaan”, zegt hij.

Mayan zit op de bank in de belendende woonkamer, maar blijkt door de open deur het gesprek nauwlettend te volgen. Plotseling roept zij in het Hebreeuws dat de Gazanen het beste naar een andere plaats in de wereld kunnen verhuizen, waar dan ook. Haar man sluit zich daarbij aan. „Wat er is gebeurd, mag niet opnieuw gebeuren.” Maar waar de Gazanen dan precies naar toe zouden moeten, weten zij ook niet. Evenmin staan ze stil bij de omstandigheid dat er in de Gazastrook, na alle dood en verderf die Israël er heeft gezaaid, geen enkele basis voor verzoening met de Joden lijkt te zijn overgebleven.

‘Bibi’

Bij het vorige bezoek erkende Gabay dat zijn vrouw enige druk op hem uitoefende om te verhuizen, zoals kort daarna ook noodgedwongen gebeurde. Maar ditmaal aarzelt Gabay, zelf geboren in Ashkelon, geen moment. „We blijven hier. We houden van deze stad en van ons land.” Bovendien is het sinds de Iraanse aanvallen op doelen in Israël van vorig jaar eigenlijk nergens meer echt veilig in Israël, betoogt hij.

Juist omdat Hamas nog altijd niet is verdreven uit de Gazastrook, is Gabay kwaad over het huidige staakt-het-vuren, ondanks de rust die dat bracht. Hij heeft het gevoel dat premier Benjamin Netanyahu, door hem steevast bij zijn koosnaam ‘Bibi’ genoemd, dit alleen maar onder druk van de Amerikaanse president Trump heeft gedaan.

Dotan Gabay, de vader des huizes, dacht aanvankelijk dat Netanyahu de situatie niet aankon, maar is nu positiever over de premier.

Lange tijd dacht Gabay, evenals Netanyahu, dat er met Hamas zaken gedaan konden worden zonder dat Israëls veiligheid daardoor gevaar liep. „Ik dacht dat Hamas op den duur zou inzien dat geweld niet effectief was”, zegt hij. „Maar dat was een vergissing.” Noam vult aan: „We dachten dat Hamas alleen maar zwakker werd, maar het werd juist sterker.”

Een ander bezwaar in hun ogen is dat er door het akkoord veel Palestijnse gevangenen vrijkomen. Ze juichen toe dat hierdoor ook een deel van de gijzelaars vrijkomt, „maar die vrijgelaten Palestijnen kunnen makkelijk weer leermeesters voor nieuwe terreurdaden worden”, zegt Gabay. „Dat zou juist weer kunnen bijdragen aan een nieuwe gevechtsronde.”

Tot zijn spijt moet Gabay erkennen dat alle bombardementen op de Gazastrook en de klappen die Israël Hamas heeft toegediend niet erg doeltreffend zijn geweest. Hij verwijst ook naar een Amerikaans rapport waarin staat dat Hamas er weer bijna net zoveel nieuwe strijders bij had gekregen als het de laatste vijftien maanden verloren had.

Ook voor de grote demonstraties in Tel Aviv, waarbij vele tienduizenden mensen de regering ervan beschuldigden niet voldoende te doen voor de vrijlating van de gijzelaars, heeft Gabay weinig begrip. „Ik heb het gevoel dat die demonstranten over de rug van de gijzelaars de regering onder druk proberen te zetten. Ze beschuldigen mensen als wij ervan dat we de gijzelaars niet steunen, maar dat is niet eerlijk. Iedereen wil de gijzelaars natuurlijk vrij hebben.”

De Gabays hebben hoe dan ook geen hoge dunk van de bewoners van Tel Aviv. „Zij zijn anders dan wij, hier in Ashkelon, alsof ze uit een ander land komen: minder religieus en ook in de manier waarop ze denken”, zegt Gabay. „Ze zijn niet zo opgewekt als wij, glimlachen niet naar elkaar en omhelzen elkaar niet vaak.” Zijn zoon doet er nog een schepje bovenop: „Ze zijn killer dan wij, ze leven als computers.” Zijn vader lacht.

Zijn opinie over ‘Bibi’ heeft Gabay in de loop van de oorlog herzien. Aanvankelijk dacht hij dat Netanyahu niet meer was opgewassen voor zijn taak, maar na de aanvallen op Hezbollah in Zuid-Libanon, Iran en Syrië, draaide hij. „Ik ben ervan overtuigd dat hij weet wat hij doet. Wat er nu gebeurt is het begin van een grote verandering in het Midden-Oosten.”

Politicoloog Amitav Acharya: ‘Europa kan het voortouw nemen in het creëren van een gelijkwaardiger wereldorde’

admin
April 17, 2025
0

Duizenden Javanen kwamen kijken. In het hart van Bandung, aan de hoofdstraat Jalan Asia-Afrika, ontvingen de Indonesische president Soekarno en de Indiase premier Jawaharlal Nehru van 18 tot 24 april 1955 delegaties van 29 Afrikaanse en Aziatische landen in een statig koloniaal gebouw.

De toegestroomde Javanen waren getuige van een nog altijd onderbelichte mijlpaal in de geschiedenis. De ‘Bandung Conferentie’ was een antwoord op de wereldorde die het kolonialisme had voortgebracht. En de geest van ‘Gedung Merdeka’ (het Vrijheidsgebouw) zoals het pand sindsdien heet, is relevanter dan ooit, vindt de Indiase politicoloog Amitav Acharya (63).

Amitav Acharya is hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de American University in Washington DC. In zijn nieuwe boek The Once and Future World Order analyseert hij hoe de wereldorde zich de afgelopen vijfduizend jaar ontwikkelde. Ook bestudeerde hij de Bandung Conferentie, „omschreven door de Indonesische president Soekarno als ‘de eerste intercontinentale conferentie van gekleurde volkeren in de geschiedenis van de mensheid’.” Die conferentie ging deze vrijdag zeventig jaar geleden van start.

Acharya beschouwt de breuk van de recente trans-Atlantische alliantie als het einde van de westerse hegemonie op het wereldtoneel. Deze geopolitieke aardverschuiving creëert kansen voor een inclusievere wereldorde, betoogt hij in een gesprek met NRC. En de conferentie is een gebeurtenis waar het Westen lessen uit kan trekken.

Politicoloog Amitav Achary

Foto privé-archief

Wat was de Bandung Conferentie die zeventig jaar geleden begon? En waarom het is belangrijk om er juist nu naar terug te kijken?

„Het was de eerste keer dat gedekoloniseerde, niet-westerse landen, waaronder India, Ceylon (nu Sri Lanka), Pakistan, en Birma (nu Myanmar) een conferentie hielden. Om hun onafhankelijkheid te benadrukken spraken ze niet af in een westerse stad, maar in het Indonesische Bandung. De conferentie is een belangrijke historische gebeurtenis, omdat het een uitdrukking was van de vrije wil van deze kersverse onafhankelijke naties.”

„Een groot deel van de deelnemende landen wordt nu gezien als opkomende machten, zoals Indonesië en India. Maar ook de Chinese Volksrepubliek, het ANC van Zuid-Afrika waren er. En Ghana, Egypte, Saoedi-Arabië en Turkije. Ze voerden gesprekken over de invloed van racisme en kolonialisme. Ze bespraken economische samenwerking en committeerden zich aan de Universele Verklaring van de Mensenrechten.” De landen vonden elkaar in kritiek op het westerse machtsblok, dat is gebouwd op raciaal en imperialistisch superioriteitsdenken en nog altijd bestaat, stelt Acharya. „De deelnemers benadrukten het belang van soevereiniteit en gelijkwaardigheid tussen alle landen, groot en klein.” Sprekers waren kritisch over de Verenigde Naties. „Die waren niet representatief, bijvoorbeeld omdat een groot land als India ontbrak als medeoprichter.”

Hoe keken westerse landen naar de conferentie?

„Met argwaan. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk probeerden de conferentie te saboteren. Ze waren bang dat de bijeenkomst momentum zou creëren voor verdere dekolonisatie. Ze instrueerden de landen die ze als bondgenoten beschouwden, zoals de Filippijnen en Ceylon (huidig Sri Lanka), om de westerse belangen te verdedigen en verdeeldheid te zaaien. Het VK wilde voorkomen dat de nog bestaande kolonies, zoals Singapore en Ghana, ook hun onafhankelijkheid zouden uitroepen. En de VS wilden voorkomen dat de Chinese Volksrepubliek machtig zou worden en het communisme zou verspreiden.”

Slaagden de sabotagepogingen?

„De westerse inmenging zorgde voor fel debat, maar de conferentie stortte niet in. Integendeel, de landen sloten af met een overeenstemming over tien principes ter bevordering van vrede en gelijkwaardigheid. Dat was een hele prestatie. De landen hadden geen diplomatieke ervaring. Ze vonden hun eigen stem. De landen vormden een tegenbeweging die we nu het mondiale Zuiden noemen. Het was een reactie op westerse hoogmoed. Maar het vergrootte tevens de kloof tussen westerse en niet-westerse landen.”

Wat zijn de lessen van de Bandung Conferentie?

„Nu de trans-Atlantische alliantie is verbroken, ligt er een kans voor Europa om van het denken in tegenstellingen, tussen ‘The West Versus The Rest’, af te komen.” Het is de hoogste tijd om het westerse superioriteitsdenken te doorbreken, stelt Acharya. „Europa moet niet leunen op het aloude westerse machtsblok, maar zelf weerbaar worden. En dat kan door hernieuwde relaties aan te gaan met partners in het mondiale Zuiden, bijvoorbeeld met Zuidoost-Aziatische landen. Die kijken best positief naar de Europese Unie.” Europa kan het voortouw nemen in een nieuwe gemengde wereldorde, gevormd op basis van internationale verdragen en wetten, stelt Acharya. „Europa zou dit nu moeten aanpakken en niet wachten totdat Trump of een opvolger de oude wereldorde herstelt. Dat zou een gemiste kans zijn.”

Veel landen in Zuidoost-Azië hebben autoritaire regimes. Hoe helpt het als je relaties aangaat met dit soort staten?

„Je moet een democratische wereldorde en een op wetten gebaseerde wereldorde uit elkaar halen. Want dat is niet hetzelfde. Veel autoritaire staten houden zich aan internationale wetten. Terwijl er democratische landen zijn die internationale wetten breken, bijvoorbeeld de VS toen die Irak binnenvielen. Ook de importheffingen die Trump andere landen nu oplegt zijn niet volgens wetten en verdragen.”

„En laten we vooral afstappen van de valse tweedeling dat Europa democratisch is en niet-westerse landen per definitie autocratisch zijn. Want het is wereldwijd gemengd. Kijk maar naar Trump die de Amerikaanse democratie van binnenuit ontmantelt. De VS zijn nu min of meer een dictatuur geworden. De scheiding der machten waar de Amerikanen altijd zo trots op waren, is doorbroken.”

„En ja, veel landen uit de Bandung Conferentie, zoals India en Indonesië, glijden af naar een autocratie, maar ze zijn nog steeds min of meer een democratie die grotendeels internationale regels volgt. En tot op bepaalde hoogte houdt ook China zich aan internationale afspraken.”

Laten we vooral afstappen van de valse tweedeling dat Europa democratisch is en niet-westerse landen per definitie autocratisch zijn

Als je onderdeel bent van een machtsblok, geeft dat ook veiligheid. Waar vind je als klein land militaire bescherming als dat blok uiteenvalt?

„Dat is nou precies de tweede les die we kunnen leren van de Bandung Conferentie.” Een van de tien principes die de landen toen overeenkwamen was terughoudendheid in het vormen van collectieve militaire allianties, zeker als deze zijn verbonden aan een grootmacht, vertelt Acharya. „De Indiase leider Jawaharlal Nehru waarschuwde voor de vorming van multilaterale allianties, zoals de NAVO. Hij stelde dat elke alliantie van zwakkere landen met een grootmacht ongelijk is en ongunstig zal uitpakken voor de zwakkere natie, omdat het leidt tot afhankelijkheid. En dan krijg je een nieuwe vorm van kolonialisme.”

„Kijk nou eens hoezeer hij gelijk had, nu Europa zich zo afhankelijk heeft gemaakt van de VS. Kijk waar Oekraïne is beland, de vreselijke vernedering die Zelensky moet ondergaan. En het gekruip van Frankrijk en het VK om in de gunst van Trump te komen. Het is belangrijk om in te zien dat machtsblokken ook een donkere kant hebben. Ze kunnen niet alleen verenigen, veiligheid geven, maar ze kunnen zich ook tegen je keren en juist verdeeldheid en wantrouwen creëren.”

Maar hoe verdedig je dan een veilige, democratische wereld?

„Europa moet zeker doorgaan met het uitdragen van mensenrechten en democratische waarden. Maar de grootste dreigingen zijn niet Rusland en China die hun autoritaire ideologie exporteren. Dat is een misvatting. De grootste dreiging voor Europa komt van binnenuit. Namelijk de opkomst van extreem-rechts. De tweespalt tussen democratische leden en autoritaire lidstaten, zoals Hongarije, is veel gevaarlijker.”

„In plaats van zich te richten op kwesties als westerse en niet-westerse identiteit, moet Europa zich richten op behoud van haar democratische stelsel. Als dat lukt, zal Europa veel sterker staan tegen dreiging van buitenaf.”

„Er is nu oorlog in Europa. De inval van Rusland in Oekraïne heeft de kwetsbaarheid van Europa aangetoond. Laat het de Europeanen wakker schudden. Tijdens de Koude Oorlog was Europa een vreedzaam werelddeel. De conflicten speelden zich af in de rest van de wereld. Maar nu blijkt dat Europa helemaal niet het paradijs was waarin mensen zich waanden. Oorlog kan voorkomen in alle delen van de wereld. Het is een zorg die de hele wereld deelt. We moeten daarom samenwerken aan een oplossing in plaats van denken in tegenstellingen zoals ‘het Westen’ en het ‘mondiale Zuiden’.”

„Europa moet zich dus richten op een wereldorde die is gebaseerd op wetten en tegelijkertijd haar eigen democratische waarden verdedigen. Een democratisch weerbaar Europa is een hele goede bijdrage aan de wereldorde.”

U bestudeerde vijfduizend jaar wereldorde. Wat heeft u geleerd?

„Dat niemand het monopolie heeft op de wereldorde. Die is van ons allemaal. Een op regels gebaseerde wereldorde is geen westerse uitvinding. Al in de 14de eeuw voor Christus had Egypte vredesverdragen met de Hettieten. Rijken rond de Indische Oceaan hebben al duizenden jaren vrijheid van doorgang. Er waren altijd al realisten en pacifisten, imperialisten en vrijheidsstrijders. Sommige rijken hadden leiders die vochten, moordden en er alles aan deden om hun grondgebied uit te breiden. Maar er waren ook rijken die vreedzame relaties met hun buren hadden. De geschiedenis is niet eenduidig.”

„De botsing tussen westerse en niet-westerse samenlevingen is een historische mythe. Uit vijfduizend jaar geschiedenis kun je niet destilleren dat het Westen de betere samenleving heeft. Er zijn talloze voorbeelden van samenlevingen die op vreedzame idealen waren gebaseerd. Boeddhistische rijken in Zuidoost-Azië. Islamitische werelden worden altijd gezien als gewelddadig en als veroveraars, maar er zijn veel voorbeelden waar de islam juist gelijkheid in de samenleving brengt.”

Hoe nu verder?

„Ik ben niet per se heel optimistisch. Het zou goed kunnen dat we nu een periode ingaan, waarin China, Rusland en de VS ieder hun eigen invloedsfeer controleren door angst en macht. En nu Trump een tarievenoorlog is gestart, is nog duidelijker geworden dat de door de VS geleide wereldorde rap aan het verkruimelen is. Daar kunnen we om treuren, maar deze wereldorde was niet voor iedereen vredig en voorspoedig.”

„Nu is de kans voor Europa om de kloof tussen ‘het Westen en de Rest’ te dichten. Europeanen, Zuidoost-Aziaten, Afrikanen moeten samenwerken, ook al zijn niet alle landen even machtig en hebben ze ongelijke capaciteiten. Ik roep dus niet op tot de-globalisering, maar ik pleit voor een inclusievere wereldorde. Niet multipolair, met machtsblokken, maar multiplex, want het gaat om verbindingen tussen mensen. Zo’n nieuwe wereldorde zal geen paradijs zijn, maar dat is het nooit geweest. Wel kunnen we proberen om het eerlijker te maken. Er zijn veel meer overeenkomsten tussen bevolkingen wereldwijd dan we ons realiseren. Ik denk dat landen als Nederland en bijvoorbeeld een regio als Scandinavië meer gelijkheid en waardigheid terug kunnen brengen in internationale relaties. Daarvoor is wel nodig dat ze het denken in verschillen tussen het Westen en het niet-westen als uitgangspunt loslaten.”

Hoe Musk met z’n groeiende ‘legioen’ kinderen de beschaving wil redden

admin
April 17, 2025
0

Je kan erover twisten of het privéleven van de rijkste man ter wereld iemand iets aangaat. Ook als die man, Elon Musk, bovendien een sleutelfiguur is bij de ingrijpende omwentelingen die in de Amerikaanse politiek en samenleving plaatsvinden.

Maar The Wall Street Journal heeft zich daardoor niet laten weerhouden om een groot onderzoeksverhaal (achter betaalmuur) te schrijven over hoe Musk zijn vele kinderen (ten minste veertien) en hun vier moeders in zijn greep houdt. Hij heeft daar een man voor, een ‘consigliere’ aldus de krant, die niet alleen de financiële zaken van de diverse huishoudens regelt, maar ook met zo nodig harde hand oplossingen zoekt voor de vele conflicten met de moeders.

Musk is bezeten van het idee dat door afnemende geboortecijfers onze complete menselijke beschaving bedreigd wordt. Veel kinderen maken is dus de beste remedie. Althans, liever niet in derdewereldlanden, want Musk is dan wel weer erg bezorgd dat de geboortecijfers daar hoger zijn dan in de VS en Europa.

Tijdens de zwangerschap van de rechtse influencer Ashley St. Clair appt verwekker Musk haar dat hij bij nog meer vrouwen kinderen wil maken „om voor de apocalyps op legioensniveau” te zijn. En hij zet haar onder druk om te bevallen via een keizersnede, want vaginale bevallingen gaan ten koste van de hersenomvang, weet Musk.

Als St. Clair wil afdwingen dat haar kind door Musk als vader officieel erkend wordt, krijgt ze van de consigliere te horen dat ze daarvoor maar beter niet naar de rechter kan stappen. Want Musk is weliswaar „een genereuze man met een groot hart, maar als een moeder van zijn kind kiest voor de juridische route”, zegt hij onheilspellend, „dan leidt dat altijd tot een slechte uitkomst”. En hij had haar al gewaarschuwd, door tijdens de barensweeën een herinnerings-appje te sturen dat ze Musks naam vooral niet op de geboorteakte moest vermelden.

Kortom, een troost voor alle Amerikanen die zich zorgen maken dat Musk en zijn medewerkers van het zogenaamde Department of Government Efficiency (DOGE) zitten te neuzen in allerlei gevoelige informatie over hen van overheidsdiensten: nu weten ze ook wat meer over hém.

Liveblog
Economieblog

Kinderen in armoede: steeds meer aanvragen voor basisproducten; Giorgia Meloni in Washington

Waar blijven de Europese boetes voor big tech?

admin
April 16, 2025
0

De Europese Commissie worstelt met de timing van besluiten over boetes voor Meta en Apple. Het beboeten van machtige Amerikaanse techbedrijven die zich niet aan de Europese wetten houden is een krachtig politiek signaal. Maar president Trump zal het vrijwel zeker opvatten als een oorlogsverklaring.

De Europese Commissie is in maart 2024 vijf onderzoeken gestart naar Apple, Meta en Alphabet, het moederbedrijf van Google. Bij Meta was dat vanwege de verdenking dat het commercieel gebruik maakt van persoonsgegevens van gebruikers van WhatsApp, Instagram en Facebook, zonder een serieus alternatief te bieden aan gebruikers die bijvoorbeeld geen profilering en gepersonaliseerde advertenties willen krijgen. Apple wordt er onder meer van verdacht iPhone-gebruikers weg te houden van concurrenten. De verdenkingen zijn openbaar gemaakt om bedrijven een kans te geven hun werkwijze aan te passen. Dat hebben ze het afgelopen jaar in beperkte mate gedaan, maar volgens het onderzoeksteam van de EC nog onvoldoende.

De boetes zullen naar verwachting niet al te hoog uitvallen, wat escalatie van de handelsoorlog met de VS kan dempen

Inmiddels is het in een zaak tegen Meta en een tegen Apple tijd voor de volgende stap: boetes. Die kunnen oplopen tot tien procent van de wereldwijde omzet van de bedrijven. De omzet van Meta was in 2024 ruim 164 miljard dollar en van Apple 390 miljard dollar. Potentieel gaat het om forse boetes, waarvan vrijwel vaststaat dat ze zullen worden aangevochten via de rechter. Dat gebeurde in het verleden ook en dat waren moeilijke trajecten.

De advocaten van de EC staan daarbij tegenover de bestbetaalde advocaten ter wereld. Het doembeeld voor de EC is de Qualcomm-zaak, waarbij mededingingscommissaris Vestager na jaren procederen flink moest inbinden door vormfouten. Qualcomm is een producent van modems voor mobiele netwerken die ervan werd beschuldigd zijn dominante marktpositie te misbruiken.

Op de boetebesluiten voor Meta en Apple wordt al maanden gewacht. Ze liggen op de plank en zijn tot in de details nagelopen. Toch zijn ze nog steeds niet gepubliceerd, hoewel de EC zichzelf 25 maart als deadline had gegeven. De door de regering-Trump ontketende handelsoorlog maakt de timing uiterst precair. „Het technische werk aan bepaalde dossiers is voltooid”, bevestigde een woordvoerder van de EC woensdag desgevraagd tijdens een persconferentie in Brussel.

Big tech is wel érg groot

De dominante positie van de grote Amerikaanse techbedrijven is problematisch. Ze zijn zó groot dat andere bedrijven geen eerlijke kans krijgen iets op te bouwen. Ook in andere delen van de wereld en in de Verenigde Staten zelf lopen daarom mededingingszaken tegen hen. Die kunnen er toe leiden dat grote techbedrijven moeten worden opgesplitst. Google moet bijvoorbeeld mogelijk de tak afsplitsen die gebruikersdata verhandelt en advertentieruimte veilt. Meta moet misschien WhatsApp of Instagram verkopen. De onderzoeken daarnaar begonnen al onder de vorige regering-Trump. Onder Biden kreeg die aanpak vaart en politieke steun.

Dat ligt nu anders. Sinds de verkiezing van Trump voelen de bazen van grote techbedrijven juist politieke rugdekking in hun verzet tegen buitenlandse regels die hun expansie hinderen. Op 21 februari publiceerde de regering-Trump een memorandum waarin staat dat boetes en belastingen kunnen worden beschouwd als afpersing en het hinderen van Amerikaanse innovatie, waarop zal worden gereageerd met tegenmaatregelen. De Europese wetten voor de digitale wereld, de Digital Markets Act (DMA) en de Digital Services Act (DSA), worden met naam genoemd. Het is een onverhuld dreigement jegens de Europese Unie om niet te handhaven.

Economische orde

Daar wil de Europese Commissie niet voor zwichten. Ze ziet het handhaven van techregels ook als kans om de boodschap af te geven dat in de EU regels worden gehandhaafd. Daarbij geeft het consumenten en bedrijven zekerheid en straalt het uit dat er in de EU een op regels gebaseerde economische orde heerst.

Tijdens een recent bezoek aan Amsterdam benadrukte Henna Virkkunen, de Eurocommissaris voor digitale autonomie, dat de regels in de EU voor iedereen gelden, of een bedrijf nu uit China, Amerika of de EU zelf komt. „Dat moét je ook wel zeggen, anders zijn je regels geen knip voor de neus waard”, zegt Mathias Vermeulen, directeur van AWO in Brussel, een adviesbureau in Brussel voor techzaken.

Zowel de DMA als de DSA én de recentere AI Act zullen gewoon worden geïmplementeerd, zegt een goedgeïnformeerde bron die betrokken is bij de procedures, maar daar alleen op achtergrondbasis vrij over kan praten. „Als je zaken wilt doen in Europa moet je je aan onze waarden houden.”

Bedrijven die dat niet doen en hopen aan handhaving te ontkomen door rugdekking bij Trump te zoeken „misrekenen” zich, zegt hij. Meta heeft meer gebruikers in Europa dan in de VS, vervolgt hij. Die getallen zijn moeilijk te controleren, maar zeker aannemelijk. Europa is een belangrijke markt voor de techbedrijven.

Een van de redenen waarom de bedrijven zich verzetten, is dat de Europese eisen het hart van hun verdienmodel raken. Zo maken ze het moeilijker om data van gebruikers te verzamelen en uit te baten. Ook versterken ze de positie van concurrenten, die bijvoorbeeld een concurrerende app-winkel willen bouwen.

Hoogte van boetes

In Brussel zingt al een tijdje rond dat de hoogte van de boetes zal meevallen. De EC gaat niet meteen voor de maximale tien procent van de wereldwijde omzet. Dat kan worden geïnterpreteerd als een gebaar richting de bedrijven – én als zwichten voor de druk van Trump en zijn techvrienden.

De hoogte van de boetes wordt niet bepaald op basis van het sentiment van een Eurocommissaris, benadrukt dezelfde bron. „We leven niet in een bananenrepubliek. Daar is een hele methodologie voor. Het hangt onder meer af van de duur van de overtreding in de periode dat de wet van kracht was.” De EC is er bovendien op uit dat de techbedrijven hun bedrijfsvoering aanpassen. Daar hebben burgers meer baat bij dan bij het afdwingen van de betaling van miljardenboetes. Hij bevestigt dat de bedragen in it geval niet al te hoog zullen uitvallen en noemt dat „een leuke politieke bijkomstigheid” omdat het verdere escalatie van de handelsoorlog met de VS kan dempen. „Het komt de Europese Commissie wel redelijk goed uit dat de boetes als gevolg van de juridische beperkingen laag uitvallen.”

Inmiddels is de vertraging zover opgelopen dat dit begint op te vallen en in Brussel een veelbesproken onderwerp is geworden. De EC loopt daardoor het risico het tegenovergestelde te bereiken van wat ze wil. Ze komt aarzelend en beïnvloedbaar over, alsof er onderhandelingsruimte is waar die er niet zou mogen zijn. Het ondermijnt de geloofwaardigheid van de Europese Commissie, vindt analist Vermeulen. „Natuurlijk speelt de politieke realiteit mee. Maar juist daarom kan het tijdig afronden van de DMA-zaken een principieel signaal zijn. Door te talmen schiet de Commissie vooral zichzelf in de voet.”