Boekenweekdichter Sholeh Rezazadeh: ‘Poëzie zorgt ervoor dat je je niet vreemd, gek of eenzaam voelt’

Het was wat verdekt uitgedrukt, maar VVD’er Silvio Erkens zei het afgelopen dinsdag toch echt in een debat in de Tweede Kamer. Zowel het „in de uitvoering vastgelopen beleid als de geopolitieke context nopen ons tot een aantal koerswijzigingen”. Hij bedoelde: de VVD zet klimaatbeleid wat minder hoog op de agenda.

Met deze draai beweegt de VVD zich in de richting van PVV en BBB, twee andere coalitiepartijen die zich steeds openlijker keren tégen meer maatregelen om de wettelijk vastgestelde klimaatdoelen in 2030 te halen. Terwijl het Planbureau voor de Leefomgeving in het najaar juist nog waarschuwde dat Nederland fors achterloopt op de afspraak om in 2030 zeker 55 procent minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990. Zo zei BBB’er Henk Vermeer onlangs in het AD: „Alleen rekenkundige exercities werken niet, die helpen ons land naar de klote.” Geert Wilders postte op X klaar te zijn „met het klimaatgedram van de VVD”.

Het verschil: de VVD was tot nu toe de partij die zich binnen dit kabinet het meest hardmaakte voor klimaatbeleid, gekoppeld aan het verhaal van economische groei. Zij levert de minister van Klimaat en Groene Groei, Sophie Hermans. In de weinige speelruimte die zij al heeft in deze politieke constellatie, benadrukt zij alsnog dat de klimaatdoelen voor haar „heilig zijn”.

Die woorden zullen weinig waard blijken – al zégt Erkens ook de klimaatdoelen nog altijd te willen halen. De VVD, zei de parlementariër, moet „op een meer realistische wijze kijken naar energieonafhankelijkheid”, om daar in een adem aan te verbinden dat de komende jaren meer fossiele gaswinning moet worden toegestaan in Nederland en Europa. Hij verwees nadrukkelijk naar „het versnellen van de gaswinning op de Noordzee” – iets wat hij „schone fossiele winning” noemde, om dat vervolgens weer terug te nemen – waarvoor zijn eigen minister Sophie Hermans (VVD) wat hem betreft sneller vergunningen moet gaan verstrekken. Ook zei Erkens dat het „wrang voelt om over megatonnen te praten zonder rekenschap te geven van de geopolitieke context.”

Hard bevochten klimaatbeleid wordt wereldwijd teruggedraaid, de Verenigde Staten voorop. President Trump zei al uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen, financiering van klimaatonderzoek wordt gestaakt en belangrijke wetenschappelijke databases zijn offline gehaald. Bovendien zorgelijk: terwijl in Europa een ongekende eensgezindheid aan het ontstaan is over het belang van investeren in veiligheid en defensie, is op het gebied van klimaat een tegenovergestelde trend zichtbaar.

Ook in Duitsland was klimaat geen thema bij de verkiezingen en op meer plekken in Europa is merkbaar dat er politiek een andere wind is gaan waaien. De Europese Commissie zwakte een aantal belangrijke duurzaamheidswetten die vallen onder de Green Deal al af, waardoor bijvoorbeeld bedrijven niet langer verplicht zijn om hun klimaatplannen uit te voeren. Boetes voor het overtreden van duurzaamheidswetten zullen significant worden verlaagd. De formele reden: de klimaatmaatregelen zouden te belastend zijn voor het bedrijfsleven.

In Nederland is die tempering al sinds de zomer zichtbaar. Het kabinet-Schoof schrapte bij het aantreden veel duurzaamheidseisen, zoals voor het bouwen van nieuwe huizen, en verlaagde subsidies, zoals voor het installeren van een warmtepomp. Ook hoeven industriebedrijven niet meer extra te vergroenen voor 2030 in ruil voor financiële steun.

Voor minister Hermans worden de uitdagingen er niet kleiner op. In de Voorjaarsnota wil zij geld vrijmaken voor maatregelen die ook haar eigen partij niet meer ondersteunt. In plaats daarvan komt de nadruk steeds meer te liggen op het betaalbaar houden van de energierekening voor Nederlandse burgers – een punt waar alle vier de coalitiepartijen elkaar kunnen vinden. Wie kan daar ook op tegen zijn?

De VVD verkoopt haar koerswijziging vooral door een tegenstelling te schetsen tussen de geopolitieke dreigingen, die vragen om energieonafhankelijkheid en investeringen in de verdediging van Europa, en het halen van de klimaatdoelen. Zo wordt de fossiele industrie beloond ten koste van bedrijven die zich juist hard maken voor een transitie naar een op hernieuwbare energie gedreven economie. Bedrijven die voor toekomstige economische groei moeten zorgen.

Het is een valse tegenstelling, want investeren in klimaat is óók investeren in veiligheid. In Nederland en Europa onafhankelijk maken van Russisch gas, ja. Maar ook in de toekomstige veiligheid van inwoners van Nederland. Het opwarmen van de aarde stopt niet en het risico op extreem weer zal alleen maar toenemen als de wereld hier niet gezamenlijk tegen optreedt. Ook daar moet Nederland oog voor houden.

Delen

Mail de redactie

Mag je je als columnist van een kwaliteitskrant als een pukkelige puber vrolijk maken over de buikklachten van de Groningse ex-burgemeester? Of is dat kinderachtig? Ik weet dat er op dit moment meer aan de hand is in onze wankele wereld en dat er een grote kans bestaat dat ons landje binnenkort wordt weggevaagd in een of andere wereldoorlog, maar misschien heb ik juist daarom zin in een stukje over de vrolijke verdenking van ‘schending van de eerbaarheid’ door een voormalige hoogwaardigheidsbekleder.

Tijdje geleden ging de rechtszaak niet door omdat er weer een of andere traditionele vormfout was gemaakt door een analfabete stagiair, maar nu zat ik er klaar voor. Via via had ik al gehoord dat het dossier in de Zwolse rechtbank ‘De Rijdende Rukker’ wordt genoemd. Flauw, maar ook geestig. Sommige grapjes kunnen me niet kinderachtig genoeg zijn. De lach kruipt nou eenmaal waar hij niet gaan kan en als ik Koentje Schuiling was zou ik maar vast wennen aan deze geuzennaam, die hij tot in zijn urn bij zich zal dragen.

Over de rechtszaak: allereerst vond ik het moedig van de patiënt dat hij zich niet heeft neergelegd bij de eerder uitgedeelde boete, maar dat hij per se zijn verhaal kwijt wilde. Dat hij wilde uitleggen dat het niet is wat wij denken. Of ik iets anders dacht? Ja! Nu nog steeds? Nog erger zelfs.

Hij is uiteindelijk veroordeeld tot het betalen van 250 euro boete en dat vind ik schappelijk omdat je voor bellen tijdens het rijden 100 euro meer kwijt bent. Dan kost telefoonseks op de snelweg dus 600 euro of ik vraag me af of je korting krijgt als blijkt dat je handsfree belde.

Maar belangrijker: hoe is het met de vrachtwagenchauffeur die het balletje aan het rollen heeft gebracht? Ik begrijp dat hij op die avond lang naast de burgemeester heeft gereden. Dus ook die trucker is een viespeuk. Ik had in dit geval geclaxonneerd en een extra dotje gas gegeven. Maar deze meneer heeft de burgemeester lang geobserveerd en hem er later ook nog op aangesproken. Waar? In de plee bij de pomp? Over zo’n schotje bij zo’n 2theloo waar je eerst allebei 50 cent hebt moeten aftikken?

Ik werd lacherig toen ik las dat de burgemeestersbuik volgens de verdachte niet bloot was geweest, maar dat hij met zijn hand over een vleeskleurig T-shirt had gewreven. Hij had het bewuste kledingstuk zelfs meegenomen naar de rechtbank. Ik hoop wel dat het gewassen was. Of mocht de rechter even snuffelen?

Al met al was het geen gemakkelijk uurtje voor de voormalige burgervader, die ook nog uit moest leggen waarom het lampje in zijn auto gezellig brandde? En hij was al eerder druk geweest met een ander medisch noodzakelijk akkefietje dat zich niet rond zijn knie afspeelde. Toen hadden agenten hem betrapt.

Eigenlijk heb ik enorm met die Koen te doen. Maar ook met de vrachtwagenchauffeur. En helemaal met de keurige rechter die de zaak zonder lachen moest afhandelen.

Volgende week heb ik het weer over de echt grote zaken in het leven. Zoals bedreigd ziekenhuispersoneel dat tegenwoordig thuis wordt opgewacht door boze patiënten. Wat een gedoe. Ik sla mijn dokter na een ontevreden consult altijd meteen in elkaar. Als dat tenminste gaat met mijn nog steeds niet genezen tennisarm.

En volgende week heb ik het hier weer als een echte serieuze stukjesschrijver over de dreigende oorlog en de snode plannen van onze voortvarende regering. Schoof gaat komende week in Brussel vertellen dat Nederland meevecht door aan alle voordeuren in Moskou een Cobra hangen. En bij de miljardairs komt er 200 liter benzine bij. Dickie gaat aan Ursula von der Leyen uitleggen dat dit in ons land een zeer succesvolle methode is.

Nog een laatste ding over onze Groningse Koentje. Hij heeft een advocaat met humor. Deze Peter Koops sloot de zaak namelijk af met de mooie woorden dat de jarenlang vlekkeloze carrière van zijn cliënt nu is besmeurd. Dit had ik graag verzonnen.

Delen

Mail de redactie

‘Poëzie heeft in Nederland minder een vaste plek in de samenleving dan in Iran”, vertelt Sholeh Rezazadeh. Ze is de auteur van het titelloze Boekenweekgedicht dat begint met de regel ‘in welke taal zal ik je woorden geven’. In 2015 verhuisde Rezazadeh (1989) naar Nederland. Ze schreef twee romans en vorig jaar verscheen haar poëziedebuut Neem ruim zei de zee.

Rezazadeh is de zevende Boekenweekdichter, in een Boekenweek die draait om het thema ‘Je moerstaal’. „Voor mij gaat het gedicht over dat iedereen zich een beetje anders voelt en dat het daarom soms lastig communiceren is. We snappen elkaar minder, waardoor we minder ruimte en aandacht voor elkaar hebben. In het gedicht vraag ik andere stemmen te horen, andere talen te verstaan en anders te kijken naar communicatie.”

Om dat idee kracht bij te zetten, is er ook een luisterversie van het gedicht. Rezazadeh leest het gedicht niet alleen in het Nederlands voor, maar ook in het Perzisch en Azerbeidjaans. „Ik merk dat mensen in Nederland een beetje bang zijn voor poëzie. Je hoort vaak ‘ik snap er helemaal niks van’, en alles draait om de vraag wat je uit een gedicht moet halen. Die gedachten kun je achter je laten als je alleen maar luistert. En je bereikt zo misschien mensen die een probleem hebben met lezen.”

Zijn Perzisch en Azerbeidzjaans beide je moedertaal?

„De laatste tijd heb ik hier veel over nagedacht en ik kan echt niet zeggen welke van de twee nu meer mijn moedertaal is. Net als veel mensen in Iran ben ik opgegroeid met meerdere talen. Het Perzisch is overal, op tv, radio, op school, in boeken en kranten. Ik kom uit de provincie Azerbeidzjan, en sprak thuis met familie en vrienden Azerbeidzjaans. Ik kan dus niet echt kiezen. Misschien Perzisch, omdat voor mijn gedichten die taal mijn moedertaal is. Dus laten we zeggen: Perzisch is mijn literaire moedertaal.”

Poëzie kreeg je als verbindende kracht mee van thuis, vertelde je in interviews. Heeft poëzie in Nederland ook een verbindende kracht?

„Ik heb gemerkt dat poëzie in Nederland meer voor een kleine, elitaire groep is, waardoor er automatisch minder mee gebeurt. Eigenlijk zou je poëzie, net als muziek, overal moeten tegenkomen – dat zorgt voor verbinding. Omdat poëzie in Nederland minder aanwezig is, krijg je minder de kans om mensen met elkaar te verbinden, terwijl je via poëzie emoties met elkaar kunt delen. Of het nu een dichter is van een paar eeuwen geleden of van jouw generatie in een andere taal, gedichten laten zien hoe wij alles met elkaar delen. Los van tijd, van nationaliteit, van gender of wat dan ook.”

Is verbeelding dan de verbindende kracht, of schoonheid?

„Schoonheid. Of… het feit dat er al duizenden jaren poëzie en verhalen bestaan, zegt genoeg. Met schoonheid vind je onder meer troost in een gedicht, dankzij verbeelding denk je na het lezen: ‘oké, zo kan het ook’ of ‘zo heb ik het ook al jaren gevoeld, maar ik kon het nooit verwoorden’. Poëzie, en kunst in het algemeen, zorgt ervoor dat je je niet vreemd, gek of eenzaam voelt. Dat is denk ik een van de geschenken van poëzie.”

„Als je in Iran de telefoon opneemt en je weet niet wie het is, bestaat de kans dat mensen zeggen: ‘hé mijn bloem, zeg het maar’ of ‘dag mijn adem, wat wil je?’

Je schrijft in het Boekenweekgedicht: ‘mijn taal klopt sterker dan mijn hart’. In je bundel staat ‘laat me een verhaal horen met woorden erin die armen hebben’. In de ene regel lijkt het verstand het te winnen, waar in de ander juist de emotie en het lichamelijke worden gezocht.

„Voor mij gaat het in beide om de vraag in welke taal je ‘omarmen’ het beste kunt omschrijven. Het Nederlands is als het om emoties gaat beperkend. Er zijn heel weinig woorden voor emoties. In het Perzisch heb je bijvoorbeeld veel verschillende woorden voor de lagen van vriendschap. Iemand waar je zo’n sterke band mee hebt dat je als het ware tegelijk in- en uitademt, omdat je zoveel dingen samen doet of zo sterk op elkaar bent afgestemd, zo iemand is… ja hoe zeg je dat, je ‘mede-adem’ of zoiets. In het Nederlands klinkt dat overdreven en sentimenteel, in Iran wordt het op straat gebruikt.

„Als je in Iran de telefoon opneemt en je weet niet wie het is, bestaat de kans dat mensen zeggen: ‘hé mijn bloem, zeg het maar’ of ‘dag mijn adem, wat wil je?’ Het zit in de aard van de taal. Toen ik nog in Iran woonde, was ik me er minder van bewust. Als je afstand neemt van de taal en een nieuwe taal leert, dan valt dat op.

„Ik mis soms wel woorden. De Nederlandse taal heeft minder bruggetjes, minder metaforen, je zegt wat je wilt zeggen. Dat is aan de andere kant ook waarom ik van de Nederlandse taal houd: die is minder beladen met emotie. Ik hoef minder bang te zijn dat ik niet op bepaalde woorden kom, of dat het te emotioneel wordt.”

In je bundel schrijf je ook: ‘In welk accent kan ik van je houden, nu de woorden in mijn keel bakstenen zijn geworden?’ Van welke taal zijn die bakstenen gemaakt?

„Misschien Perzisch. Dat is wat ik bedoel met minder woorden beschikbaar hebben. In het Perzisch heb je een woord voor als je iets wil zeggen, maar zo emotioneel bent dat je echt niets kan zeggen. Een soort brok, maar dan sterker. Dat probeerde ik in het Nederlands op te schrijven en ik vond ‘baksteen’ wel goed passen.

‘Accent’ gaat er ook over dat mensen vaak aan mij vragen: ‘Je hebt een accent, waar komt dat vandaan?’ Dan denk ik: ‘Laat het even los, kan ik gewoon zeggen wat ik wil zeggen’?”

Delen

Mail de redactie