Bij de SP wordt een partijleider niet zomaar gedumpt, ook niet na een tegenvallend verkiezingsresultaat. De positie van Lilian Marijnissen bleef dan ook stevig, ook al verloor ze in zes jaar tijd bij zes verkiezingen op een rij zetels. Maar het zevende verlies was er één te veel.
Ook nu was Marijnissen graag aangebleven, maar ze zag de onvrede in haar partij toenemen. Daar is „behoefte aan een nieuw gezicht”, zei Marijnissen zaterdag. Daarom stapt ze op als fractievoorzitter en Tweede Kamerlid van de SP.
Die onvrede klonk al direct de zaterdag na de verkiezingen, toen alle lokale afdelingsvoorzitters op het SP-kantoor in Amersfoort bijeenkwamen voor een ‘partijraad’. Achter gesloten deuren evalueerden zij de campagne. En meer dan voorheen werd daar kritiek geuit.
Lees ook
Hoe ‘rood’ verdween uit Oost-Groningen: SP kreeg de sympathie, PVV de stem
Als er één verkiezingscampagne was die de SP naar haar hand had kunnen zetten, dan was dat deze wel, werd er gezegd. Het ging veel over bestaanszekerheid, armoede en de zorg: thema’s die kiezers associëren met de SP. En waar de partij vergaande plannen voor heeft.
Maar op straat hoorden SP-vrijwilligers in het hele land hetzelfde: kiezers hadden sympathie voor de socialisten, maar gaven hun stem aan PVV, GroenLinks-PvdA of NSC.
De partij dreigt langzaam irrelevant te worden, zeiden lokale SP’ers donderdag in NRC. „Als er nu niks verandert, kunnen we over vier jaar het licht uitdoen”, zei een lokale SP-bestuurder. Sommigen richtten hun kritiek expliciet op Marijnissen: „Lilian heeft onze boodschap niet goed genoeg kunnen overbrengen, ze is niet inspirerend genoeg.”
Zulke stevige woorden kozen de meeste SP’ers niet, op de partijraad. Veel meer klonk er vertwijfeling. De meeste SP-leden hebben nog steeds grote waardering voor Marijnissen: ze is scherp in tv-debatten, ze maakt geen fouten en scoort altijd hoge waarderingscijfers in kiezersonderzoeken. Maar wat heb je daaraan als je altijd verkiezingen verliest? Vandaar dat ook deze SP’ers zeiden: moet we het niet óók over de leiderschapsvraag hebben?
De partijtop probeerde die vraag nog even voor zich uit te schuiven. Eerst zou het wetenschappelijk bureau een analyse maken van de campagne en de verkiezingsuitslag. Maar Marijnissen wacht dat onderzoek niet af, blijkt nu, en wil luisteren naar de geluiden uit haar partij.
Politieke relevantie
Toen Marijnissen eind 2017 de leiding kreeg, moest zij het vooral anders gaan doen dan haar voorganger Emile Roemer, die van de SP een bestuurderspartij wilde maken. Marijnissen moest de partij weer een activistisch en strijdbaar imago geven.
Ze zat nog maar tien maanden in de Tweede Kamer toen ze gekozen werd als fractievoorzitter. Daarvoor was de dochter van voormalig SP-leider Jan Marijnissen organizer in de zorg voor vakbond FNV: een uit de VS overgewaaide methode om werknemers te mobiliseren.
Na haar eerste jaar als partijleider, en haar eerste verkiezingsnederlaag, bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, zei ze in NRC dat ze zichzelf tijd gunt. „De SP moet groeien in politieke relevantie. Dat is niet iets van vandaag of morgen, daar moet je aan bouwen.” Ze stelde betere resultaten in het vooruitzicht, en dat bleef ze doen. „Ik ben heel optimistisch over onze kansen voor de toekomst”, zei ze na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021, waarin de partij terugzakte van veertien naar negen zetels.
Waaróm Lilian Marijnissen de kiezers niet aansprak, daar dachten SP’ers verschillend over. Sommigen vonden haar nog te braaf. Anderen wilden juist dat Marijnissen zich minder ging bezighouden met het aanvallen van andere partijen, en meer met het vertellen van haar eigen ideeën. Weer anderen hadden geen flauw idee waar het aan schortte.
Lees ook
Te bescheiden? Te negatief? Waarom kiezers overstappen naar Omtzigt? De SP krijgt veel lastige vragen deze campagne
In de SP gaat de naam van Jimmy Dijk rond als kansrijke opvolger van Marijnissen. Hij is zorgwoordvoerder en was campagneleider bij de afgelopen verkiezingen. Ook Sandra Beckerman, die bekendheid verwierf in het Groningse gasdossier, wordt genoemd.
Leeslijst
