Bij de elfjarige Mike werd door artsen nooit een ziekte vastgesteld

Ze ziet er doodziek uit, de moeder die verdacht wordt van moord op haar zoon Mike, op 12 februari 2020. Mager, bleek, hologig, kale plekken op haar hoofd tussen haar gemillimeterde haar. Maandagochtend rijdt haar advocaat haar in een rolstoel de rechtszaal in, in de rechtbank van Breda. Haar ex-man en familieleden zitten op de publieke tribune en zullen gedurende de verhoren door de rechters veelvuldig snuiven en zuchten: ze steunen háár.

Lees ook dit artikel: OM eist 12 jaar cel en tbs tegen Jolanda M. voor vergiftigen eigen kind

Volgens het Openbaar Ministerie heeft de vrouw, Jolanda M. (36) uit Zevenbergen, haar zoon moedwillig om het leven gebracht door hem via een sonde en rectaal de pijnstillers morfine en oxycodon toe te dienen, plus het slaapmiddel zopiclon en het antidepressivum fluvoxamine. De moeder ontkent. Ja, ze heeft Mike, destijds elf jaar, een pijnstiller gegeven, het is te zien op beelden van de camera die ze zelf boven zijn bed had gehangen. Maar volgens haar ging het om paracetamol. Vraagt de voorzitter van de rechtbank, P. Kooijman, hoe die andere middelen dan later in het ziekenhuis in de sonde en de anus van haar zoon gevonden konden worden, dan zegt zij dat ze van niets weet. Misschien, zegt ze, had Mike die middelen zelf ergens in huis gevonden en ingenomen. Het was een boefje, hoor. Vandaar die camera boven zijn bed, dan kon ze hem in de gaten houden.

Op school kan Mike wél lopen en eet hij normaal

Zo gaat het urenlang. Kooijman laat haar de beelden zien van het moment waarop haar man (toen nog) Mike levenloos aantreft in zijn bed, om twaalf over vijf in de nacht. Daar ligt het kind, achter een hek, klein en mager, de mond half open. De vader schrikt, loopt terug naar zijn vrouw in de andere slaapkamer waarop zij roept: „Nee!” Vanwaar die reactie, vraagt de rechter. Waarom nee? De moeder, met haar hoge stem, monotoon: „Hij zei dat Mike was overleden.” De rechter: „Dat zei hij niet. Wíst u toen al dat Mike was overleden?” Wist ze niet. Hoe had ze dat kunnen weten? Jolanda M. ontkent álles.

Ook als haar na de middagpauze wordt voorgehouden hoe het leven van Mike was vanaf zijn geboorte, op 5 oktober 2005, en zich volgens het OM een extreme vorm van kindermishandeling door falsificatie (KMdF) ontvouwt, voorheen ook wel bekend als Münchhausen by proxy.

Sondes opzettelijk besmet

Die term werd in 1977 voor het eerst gebruikt door de Britse kinderarts en hoogleraar Roy Meadow (90) in een beroemd geworden artikel in het Britse medische tijdschrift The Lancet. Hij beschreef een syndroom waarbij moeders (het zijn bijna altijd moeders) hun kind, of kinderen, ziek maken om zelf aandacht van artsen te krijgen, soms tot de dood erop volgt. Andere kinderartsen en kinderpsychiaters beschreven daarna veel meer gevallen en in 2002 werden de criteria vastgesteld voor het stellen van de diagnose: moeder fabriceert de symptomen van een ziekte, gaat voortdurend met haar kind naar de dokter en de ziekte verdwijnt als het kind van haar gescheiden wordt.

Dat het OM de moeder van Mike moeder vervolgt, is uitzonderlijk

Volgens Jolanda M. kreeg Mike al kort na zijn geboorte problemen met zijn gezondheid: niet eten, niet groeien. Vertrouwensartsen van Veilig Thuis, het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld, kinder- en ouderenmishandeling, zeggen dat het daar vaak mee begint. Voeding wordt aangelengd met water en in het ziekenhuis worden sondes opzettelijk besmet met poep of ander vuil, met bloedvergiftiging tot gevolg. Er zijn moeders, zeggen vertrouwensartsen, die hun kind nacht na nacht bijna laten stikken door het een kussen op het gezicht te drukken en 112 bellen zodra het blauw ziet en slap wordt, zogenaamd het gevolg van een epileptisch insult.

Lees ook dit artikel: Minder uithuisplaatsingen kinderen is niet uitsluitend goed nieuws

Mike heeft volgens zijn moeder allerlei andere ziektes: epilepsie, hartfalen, algehele zwakte waardoor hij niet kan lopen. In 2016 regelt ze een rolstoel voor hem en daar moet hij zoveel mogelijk in zitten om te voorkomen dat hij moe wordt. Hij heeft ADHD en autisme. Hij functioneert, zegt ze, op het niveau van een driejarige. Normaal eten kan hij volgens haar nog steeds niet: zijn mondgebied is daarvoor te gevoelig. Ze voedt hem door een sonde. Ook moet hij een luier dragen, want hij is niet zindelijk.

‘Ik wil geen luier om mama, ik ben nooit nat’

Maar op school, houdt een van de andere rechters haar voor, kan Mike wél lopen. Hij kan zelfs rennen en voetballen. Hij is vrolijk en energiek. En hij eet normaal. Hij zit op de Mytylschool voor kinderen met een lichamelijk handicap, maar achteraf is de vraag of hij daar wel thuishoorde. Geen arts die bij hem ooit een ernstige ziekte heeft vastgesteld. Zindelijk was hij ook volgens de school. De rechter citeert uit een discussie die Jolanda M. op een ochtend met haar zoon heeft. Mike: „Ik wil geen luier om, mama, ik ben nooit nat”. Moeder: „Het is wel nodig, je bent nat.” Mike: „Nee, nee, ik ben nooit nat.” Waarom zei Mike dat, wil de rechter weten. De moeder: „Hij was de hele tijd aan het liegen.”

Volgens vertrouwensartsen van Veilig Thuis zijn er in Nederland jaarlijks twintig tot dertig medisch bewezen gevallen van kindermishandeling door falsificatie. In werkelijkheid zijn het er meer, zeggen ze, zeker honderd gevallen per jaar. Het probleem is, zeggen ze, dat het vaak lang duurt voordat aan deze vorm van kindermishandeling wordt gedacht en dat die juridisch zeer moeilijk te bewijzen is. De gepensioneerde kinderpsychiater Roselien Vecht schrijft in haar boek Munchausen by proxy uit 2000 dat moeders nooit zullen toegeven dat ze hun kind zelf ziek hebben gemaakt. Het is een kenmerk van de persoonlijkheidsstoornis waar ze aan lijden, vaak borderline met theatrale, narcistische en compulsieve kenmerken, zonder enig zelfinzicht.

Op school kan Mike wél lopen en eet hij normaal

De vaders van ziekgemaakte kinderen gaan meestal mee in het verhaal van de moeder of houden zich afzijdig. Tegen de artsen die een moeder van kindermishandeling door falsificatie verdenken en aangifte doen wordt de ene na de andere klacht ingediend bij het Medisch Tuchtcollege. Dat het OM bij de moeder van Mike genoeg bewijs denkt te hebben voor een strafzaak is uitzonderlijk.

Lees ook deze opiniebijdrage: Schuif misbruikte kinderen niet opzij, maar luister naar hen

In het requisitoir, maandag eind van de middag, vertelt de officier van justitie gedetailleerd hoe Mike op 12 februari 2020 vergiftigd werd en hoe zijn moeder hem aan zijn lot overliet toen hij steeds verwarder werd, een vieze smaak in zijn mond kreeg en in paniek raakte. Hij riep dat hij dit niet meer wilde. „Ik vind het niet meer leuk.” Hij sprak met dubbele tong en raakte weg. Jolanda M. hoort het in de rechtszaal volkomen onbewogen aan. Eerder in de middag heeft de voorzitter van de rechtbank haar eigen medische toestand met haar doorgenomen. Onlangs zijn haar darmen bij haar verwijderd, in België, Nederlandse artsen zagen er geen reden toe en weigerden haar te opereren. Jolanda M. heeft nog een kind, twee jaar jonger. Dat mag niet bij haar wonen.

Het OM eist twaalf jaar gevangenisstraf en “tbs met dwang. Mogelijk is Jolanda M. verminderd toerekeningsvatbaar. De rechtbank doet 13 juli uitspraak.