Bescheiden president werd met sobere levensstijl en zijn levensfilosofie icoon voor linkse bewegingen

Posted on by admin

Voormalig president José ‘Pepe’ Mujica van Uruguay is dinsdag op 89-jarige leeftijd overleden in zijn woonplaats Montevideo. Hij was sinds vorig jaar ziek en leed aan slokdarmkanker.

Mujica werd wel „de armste” of „meest bescheiden” president ter wereld genoemd vanwege zijn sobere levensstijl. Tijdens zijn regeerperiode (2010-2015) besloot Mujica negentig procent van zijn presidentiële salaris (12.000 Amerikaanse dollar) af te staan aan goede doelen, aan arme Uruguayanen en aan kleine ondernemers.

Hij weigerde te verhuizen naar het presidentieel paleis, maar bleef in zijn kleine boerderij wonen waar hij bloemen kweekte en groente verbouwde, samen met zijn echtgenote en politica Lucía Topolansky en hun drie honden.

Van dure auto’s moest hij niets hebben, hij bleef in zijn oude Volkswagen Kever rijden. Door zijn simpele levensstijl en levensfilosofie, zijn sociale inborst en de afwijzing van luxe werd hij een voorbeeld voor velen, inspireerde hij wereldwijd mensen en hing er een ware cultstatus om hem heen.

Over geld zei Mujica: „We zijn te gefocust op rijkdom en niet op geluk. We zijn alleen maar bezig met dingen doen en voor je het weet is het leven aan je voorbijgegaan”.

Legalisering marihuana

Mujica transformeerde tijdens zijn presidentschap het kleine, oer-katholieke Uruguay tot een van de meest sociaal-liberale en progressieve democratieën ter wereld. Onder zijn bewind werd in Uruguay marihuana gelegaliseerd waarbij de overheid zelf producent werd van cannabis.

„Ik verdedig drugsgebruik niet. Maar ik kan een verbod niet verdedigen, want nu hebben we twee problemen: drugsverslaving, wat een ziekte is, en drugshandel, wat nog erger is”, zei Mujica verwijzend naar de georganiseerde misdaad in Uruguay, die de marihuanahandel in handen had. 

Tijdens zijn regeerperiode tekende hij ook wetten die het homohuwelijk mogelijk maakte en versoepelde hij abortuswetgeving.

Guerillastrijder

José Mujica was een voormalige guerrillastrijder, boer en bloemenkweker. Hij groeide op in een gezin van migranten die in de 19e eeuw vanuit het Spaanse Baskenland naar Uruguay trokken. Zijn vader overleed toen hij net tien was, en hij hielp zijn moeder vervolgens op de boerderij, waar ze kippen kweekten en aan veeteelt deden.

Een deel van zijn familie was actief in de lokale politiek en Mujica raakte al op jonge leeftijd politiek geïnteresseerd en sloot zich aan bij de Nationale Partij. Maar hij raakte teleurgesteld omdat er geen ruimte was voor progressieve denkbeelden en politieke hervormingen binnen deze centrumrechtse partij.

In de jaren zestig werd hij medeoprichter van de marxistisch-leninistische stadsguerrillabeweging Tupamaras. Die beweging richtte zich tegen de conservatieve regering middels overvallen, politieke ontvoeringen en bomaanslagen. Mujica was in die tijd betrokken bij verschillende gewelddadige confrontaties met de politie en militairen en werd een aantal keren neergeschoten.


Lees ook deze column van Carolina Trujillo

Oude linkse rakkers

Oude linkse rakkers

In 1973 kwam het leger aan de macht en was er twaalf jaar lang een militaire dictatuur in het land gevestigd waarbij naar schatting tweehonderd mensen werden ontvoerd en vermoord en duizenden Uruguayanen gevangen werden genomen en gemarteld.

De guerrillabeweging Tupamaras werd ontmanteld en Mujica werd gearresteerd en zat dertien jaar achter de tralies waarbij hij werd gemarteld, en lange tijd in eenzame opsluiting zat. Samen met andere leden van de Tupamaras ontsnapte Mujica uit de gevangenis door het graven van een tunnel maar hij werd opnieuw gearresteerd.

Linkse regeringen

Nadat de democratie terug keerde in 1985 werd Mujica vrijgelaten en begon hij in 1989 met de linkse Beweging voor Volksparticipatie (MPP). Hij werd gekozen tot congreslid en aansluitend senator. In de eerste linkse regering van Uruguay werd hij minister van Landbouw. In 2010 werd Mujica gekozen tot president met een ruime meerderheid van de stemmen, hij was toen 74 jaar.

Hoewel er toen ook kritiek klonk vanwege zijn verleden als guerrillaleider droegen veel Uruguayanen hem op handen, onder meer omdat hij weigerde mee te gaan met de presidentiële protocollen. Tijdens zijn regeerperiode lukte het Mujica ook met rechtse partijen een dialoog op te zetten en tot samenwerking te komen.

„We kunnen niet doen alsof we het overal over eens zijn. We moeten het eens zijn met wat er is, niet met wat we graag zouden willen” is een van zijn bekendste uitspraken.

Sociale rechtvaardigheid

Na zijn regeertermijn bleef Mujica zich inzetten voor sociale veranderingen en werd hij een icoon voor linkse bewegingen en Latijns-Amerikaanse leiders.

Uit heel Latijns-Amerika stroomden reacties binnen na het overlijden van Mujica. President Lula da Silva van Brazilië, die goed bevriend was met Mujica, prees hem vanwege zijn „menselijke grootheid” en noemde hem „een strijder voor sociale rechtvaardigheid”. Hij roemde daarbij zijn inzet tegen ongelijkheid.




Related Posts

Hoe krijg je een liedje uit je hoofd?

Je kent het vast: een liedje dat in je hoofd op ‘repeat’ lijkt te staan en waar je maar niet van afkomt. Dit fenomeen staat bekend als een ‘oorwurm’, in wetenschappelijke literatuur ook stuck song syndrome genoemd. Want ja, er is onderzoek naar gedaan. Ook naar hoe je er weer vanaf komt.

Maar liefst 98 procent van de mensen heeft weleens een oorwurm, volgens een Gronings artikel in het British Journal of General Practice (2016). De meeste mensen ervaren hun oorwurm als neutraal of wel vermakelijk; zo’n 30 procent vindt ze vervelend. Een klein percentage geeft zelfs aan er ‘gek van te worden’ en er slecht van te slapen. Maar deze mensen hebben vaak ook andere psychische klachten, aldus de Groningers.

Amerikaanse onderzoekers hebben in 2023 in Music & Science alle 47 bekende onderzoeken naar oorwurmen op een rijtje gezet. Die gaan over allerlei vragen, zoals: welke muziekkenmerken vergroten de kans dat iets een oorwurm wordt? En zijn bepaalde mensen er gevoeliger voor dan andere?

Om met die laatste vraag te beginnen: de neiging tot het krijgen van oorwurmen hangt samen met onder meer emoties, stress, ervaring, omstandigheden, persoonlijkheid – maar de Amerikanen vonden daarin geen correlaties.

Talloze studies hebben onderzocht welk soort melodietjes de grootste kans heeft een oorwurm te worden. Maar zulk onderzoek is heel lastig, aangezien de oorwurm per definitie ‘onwillekeurig’ is: hij is niet aan de wil onderhevig. Zodra je het fenomeen probeert te onderzoeken, bijvoorbeeld met hersenscans, gaan mensen zich exprés melodieën voor de geest halen en dat werkt anders, in je hersenen. Expres ingebeelde melodieën zetelen in de zijkanten van de hersenschors, die ook de verwerking en opslag van ‘echte’ auditieve signalen regelen. Maar waar in de hersenen de oorwurm zich nestelt, is niet precies bekend. Waarschijnlijk is naast de auditieve schors ook het werkgeheugen betrokken.

Klassieke thema’s

Oorwurmonderzoekers zijn dus vooral afhankelijk van wat mensen zelf rapporteren. Bijvoorbeeld over de liedjes die bij hen weleens een oorwurm zijn geworden. Daarin konden de Amerikanen geen gemene deler ontdekken. Het zijn dus niet specifiek simpele of cyclische melodieën, zoals wel is geopperd, of lekker in het gehoor liggende – iets wat overigens ook niet gedefinieerd is, maar sterk cultureel en persoonlijk bepaald. Sommige mensen melden vooral oorwurmen met woorden of klanken die je kunt meezingen; andere juist instrumentale fragmenten, zoals bekende klassieke thema’s.

En hoe kom je er dan weer vanaf? Het Amerikaanse artikel waagt zich daar niet aan: dat blijft hangen in de oorwurm als „perplexing phenomenon” zonder duidelijke gemene delers – en dus ook zonder duidelijke oplossing. De Groningers hebben wel tips. Er ontspannen mee omgaan is kansrijker dan ertegen vechten, benadrukken ze. Mindfulness- of ademtechnieken kunnen dus helpen. Er bestaan ook cognitieve technieken, zoals negatieve gedachten over je oorwurm leren herkennen en die dan bewust vervangen door accepterende gedachten. En als je dan toch iets actiefs wilt doen: meezingen kan helpen, of juist naar andere muziek luisteren, „zelfs kauwgom kauwen”.

BBC Magazine zette tien tips van lezers op een rij die in dat straatje passen. „Een interne stilte cultiveren” door meditatie, bijvoorbeeld. Een bad nemen. Visualiseren dat je de naald van de grammofoonplaat af tilt. Een „belachelijk lange staartdeling” doen. Of ‘Mahna mahna’ van de Muppets zingen – met het risico dat dat je nieuwe oorwurm wordt.


Deze vleermuis gebruikt zijn staart als blindenstok

Veel vleermuizensoorten hebben in de loop van de evolutie een flink verkorte staart gekregen. Vaak vormt die de middensteun van een extra vlieghuid tussen de achterpoten van de dieren. Bij andere soorten is er niet veel meer van over dan een knobbeltje.

De Egyptische klapneus behoort tot de vleermuizen met een volwaardige staart, een lange worm van 4 tot 6 cm., zeker twee keer zo lang als zijn achterpoten. Niet voor niets heet de soort in het Engels mouse-tailed bat, oftewel de vleermuis met de muizenstaart.

Die staart is niet alleen maar franje, bewezen biologen van de Universiteit van Tel Aviv in een serie proeven. Al langer bestaat het vermoeden dat de klapneus zijn staart gebruikt als blindenstok wanneer hij zich achteruit kruipend door nauwe rotsspleten verplaatst.

De biologen lieten klapneuzen in het lab door een doolhof kruipen, een platte doos met obstakels. Vleermuizen waarbij de staart door een lokale verdoving was uitgeschakeld deden er significant langer over het einde te bereiken. In een andere proef konden de biologen aantonen dat de diertjes met hun staart de structuur van een nauwe doorgang kunnen herkennen.

Overigens is de Egyptische klapneus waarschijnlijk niet de enige vleermuis die zich van deze truc bedient: ook van de Europese bulvleermuis vermoeden biologen dat zijn staart ook tastinstrument is.


Tv-recensie | Ongemak over Israël overschaduwt Songfestivalplezier

‘Is het een kwestie die misschien nog wat beter besproken had moeten worden?’, vroeg Jeroen Pauw. „Want er wordt gezegd: als Israël zo stevig optreedt, waarom mag dat land dan wel op het Songfestival zingen en Rusland niet, bijvoorbeeld.” Begripvolle blikken aan de ronde tafel van Bar Laat (BNNVARA), waarover dinsdag trots een rood-wit-blauwe vlag was gedrapeerd. „C’est la vie”, stond er in koeienletters op gedrukt: de titel van het lied waarmee Claude zojuist Nederland had vertegenwoordigd bij de eerste halve finale in het Zwitserse Bazel. En gezien de gunstige uitslag mag hij dat zaterdag nog een keer doen.

Voor Songfestivalfans is dat doorgaans onverdeeld goed nieuws: de droom van de grote winst blijft in leven, je mag je niet-Songfestivallievende vrienden een paar dagen langer op de zenuwen werken. Vooral van dat laatste kan ik erg genieten. Toch voel ik dit jaar weinig aandrang om onwillenden tot de Eurovisiekerk te bekeren en wist ik tot deze week vrijwel niets over de huidige inzendingen. Er bleek veel tussen te zitten waar ik meestal gelukkig van word: Belgen in rode latex, een Zweedstalige lofzang op de sauna. Maar ik kon niet hetzelfde enthousiasme opbrengen dat laat op de avond aan Pauws tafel wel voelbaar was.

Ook Pauw begreep dat er wolken boven Bazel hingen. In het reclameblok voor de uitslag had Oxfam Novib een sober spotje laten afspelen, dat enkel bestond uit tekst. Pauw liet het nog eens zien. „Meer mensen hebben jouw stem nodig vanavond. 2,1 miljoen Palestijnen in Gaza worden afgesloten van voedsel en water. Dit is onmenselijk. Spreek je uit. Trek die rode lijn. Sta op voor Palestina.”

Donderdag staat Israël gewoon in de tweede halve finale. Voor sommige Songfestivalfans is dat reden om niet te kijken. En hoewel niet iedereen voor een boycot is, vertegenwoordigen de afhakers geen marginale mening: van de 18.000 leden van het EenVandaag-opiniepanel vindt meer dan de helft dat Israël had moeten worden uitgesloten, maakte het AVROTROS-programma maandag bekend. Eerder ondertekenden oud-deelenemers al een brief van ‘Artists for Palestine’, waarin ze stelden dat de Israëlische publieke omroep „medeplichtig is aan Israëls genocide op de Palestijnen in Gaza”.

Verboden regenboogvlag

„Daarom voelde het misschien toch ook een beetje vreemd, deze halve finale”, dacht Jamai nu. „De wereld staat in feite in brand, en hier wordt alleen maar geglimlacht: er is niets aan de hand, we stomen gewoon met z’n allen verder.” Er ontstond een korte discussie in Bar laat. Edsilia Rombley wilde de liedjeswedstrijd als mogelijkheid tot verbinding blijven zien. „Dat was vroeger het mooie van het Songfestival: dat je allemaal verschillende culturen en geloven bij elkaar krijgt.” „Maar dan vind ik het heel raar dat de regenboogvlag – die staat voor gelijkheid, acceptatie – verboden wordt”, zei Paul de Leeuw, doelend op het besluit van de EBU dat artiesten alleen nog de vlag van hun eigen land mogen laten zien, dus geen Palestina- of Pridevlaggen.

„Goed”, zei Pauw voor de sfeer verder kon omslaan; „we gaan toch even naar vroeger. Toen was het allemaal misschien ook wel beter.” Het was tijd voor clipjes uit een steeds verder verleden: ‘Arcade’ uit 2019, ‘Hemel en aarde’ uit 1998, ‘De oude muzikant’ uit 1973.

Ik had de afstandsbediening al vast toen het late NOS-journaal begon. Netanyahu was van plan „de militaire operatie in Gaza de komende dagen uit te breiden”, zei de presentatrice, en ik bleef luisteren hoe de eufemismen steeds vager werden; nog vager dan „stevig optreden”. Het kabinet maakte zich zorgen over „de situatie in Gaza”. In die woorden hoor je geen geweld van genocidale leiders terug. Geen platgebombardeerde ziekenhuizen en verhongerde kinderen. Ze klinken als iets dat vanzelf komt en gaat, zonder aanwijsbare oorzaken of concrete slachtoffers. Als een ongelukkige samenloop van omstandigheden waar je van een afstand naar wijst en zegt: erg hè? Dat dat nou moet gebeuren.

Mijn huis klonk heel stil toen ik de tv eindelijk had uitgezet. Ongemakkelijk stil. En ik weet niet of het vroeger nou echt beter was. Misschien dat ik vroeger gewoon minder wist.