Belgische asieladvocaat zoekt deurwaarder om beslag te leggen op spullen in het kantoor van de premier

De vrouw die de Belgische staat eigenhandig veroordeeld kreeg tot het betalen van tienduizenden euro’s aan dwangsommen slaakt op het terras van een lunchroom in Anderlecht een diepe zucht. Advocaat Marie Doutrepont (38), gespecialiseerd in het vreemdelingenrecht, kan haar frustratie over het probleem waar ze al jaren tegen vecht, niet verbergen. „Mensen denken dat het in België geen crisis meer is, omdat het er in de media in de zomer niet meer over gaat”, foetert ze. „Maar er slapen in Brussel nog steeds vluchtelingen en asielzoekers op straat. En dat is nog steeds tegen de regels.”

In februari van dit jaar kwam de asielcrisis in België tot een triest en zichtbaar dieptepunt toen er in het centrum van Brussel een kraakpand aan de Paleizenstraat met bijna duizend asielzoekers, vluchtelingen en sans papiers zonder doordacht plan werd ontruimd. Honderden mannen uit voornamelijk Afrikaanse landen en het Midden-Oosten was onder druk van schrijnende verhalen in de media beloofd dat ze na maanden onder mensonterende omstandigheden in het kraakpand te hebben geleefd, onderdak zouden krijgen in tijdelijke opvangcentra elders in de stad. Maar de Belgische asieldienst Fedasil had hun aantal verkeerd ingeschat.

Tijdens de ontruiming stonden velen van hen urenlang in de kou te wachten, om na een dag toch weer terug het zwaar vervuilde pand in te moeten. Uiteindelijk werd een deel ondergebracht in een hotel en kregen anderen tijdelijk onderdak. Even ging de storm liggen. De Belgische staatssecretaris voor Asiel Nicole De Moor leek het dossier onder controle te hebben. Maar nu, vijf maanden later en een migratiedeal met Tunesië verder is het probleem in België nog altijd niet opgelost, integendeel. Volgens Doutrepont slapen er deze zomer elke nacht nog altijd meer dan tweeduizend mensen op straat in Brussel. „Er is niets verbeterd.” Ze verbaast zich erover dat er in Nederland een kabinet is gevallen over een strengere gezinshereniging, terwijl dat in België niet eens dreigde. „Dat had hier ook moeten gebeuren, gezien de ernst en de aantasting van de beginselen van de rechtsstaat”, zegt ze. „Maar in heel Europa zie je een verontrustende tendens richting xenofobie.”

Het was Doutrepont die er samen met twee collega’s van het Brusselse collectief Progress Lawyers Network eind vorig jaar in slaagde de Belgische staat veroordeeld te krijgen voor het niet nakomen van de opvangplicht voor 22 vluchtelingen en asielzoekers in het genoemde kraakpand. Op 28 november stelde de Brusselse arbeidsrechtbank haar in het gelijk en werd de Belgische staat veroordeeld tot het betalen van een dwangsom van in totaal 82.000 euro. Een deurwaarder ging langs bij het kantoor van De Moor en maakte een lijst op met goederen waarop hij beslag zou gaan leggen. „Pas toen kwam de staatssecretaris in actie”, zegt Doutrepont. Ze vond het tijd worden dat De Moor „in haar lijf ging voelen” dat ze door haar werd opgejaagd.

„Tot die tijd was ze niet op komen dagen tijdens zittingen. Ze is ook niet tegen de uitspraak van de rechter in ons voordeel in beroep gegaan. Maar toen ze haar koffie-apparaat, haar planten en haar whiteboard kwijt dreigde te raken, kregen we ineens een brief van haar advocaat waarin stond dat wij rechtsmisbruik pleegden door haar te dwarsbomen. Dat is de omgekeerde wereld.”

Lees ook deze reportage: Ook in deze koude nachten slapen duizenden migranten op straat. Op pad met een van hen, door de straten van Brussel

Aanspreekpunt

Marie Doutrepont is sinds de ontruiming van het kraakpand in de Paleizenstraat uitgegroeid tot het aanspreekpunt voor vluchtelingen en asielzoekers. Van alle advocaten die aan het dossier werken, treedt zij in de media het meest op de voorgrond. Doutrepont raakte er als twintiger tijdens haar reizen door Zuid-Amerika van doordrongen dat afkomst en grenzen grote gevolgen kunnen hebben. „Ik begreep niet dat mijn vriend met zijn Boliviaanse paspoort Europa niet zomaar binnen kon komen, terwijl ik met mijn Belgische overal welkom was”, zegt ze terwijl ze een hap neemt van een tosti.

Ze wilde aanvankelijk geen rechten studeren. Haar moeder is familierechtadvocaat en kwam nogal eens in geschillen terecht waarbij ze mensen moest verdedigen met wie ze het hartgrondig oneens was. Dat zou Doutrepont niet overkomen. Maar op de Université Saint Louis Bruxelles, waar ze politieke wetenschappen en filosofie studeerde, raakte ze politiek geëngageerd en werd haar verantwoordelijkheidsgevoel aangewakkerd. Ze besloot toch rechten te gaan studeren en nam zich voor om te gaan pleiten tegen „grote instanties”.

Via een stage bij een stichting die kansarmen juridische hulpverlening gaf, ging ze uiteindelijk als expert in het vreemdelingenrecht aan de slag bij het Progress Lawyers Network, een kantoor voor met name vrouwelijke juristen die werken op pro deo-basis. De afgelopen jaren kwam ze veel in aanraking met vrouwelijke migranten, die ze zo goed en zo kwaad als dat ging probeerde in een hulpverleningstraject te krijgen.

Met de veroordeling van de Belgische staat inzake de asielcrisis boekte ze eind vorig jaar een grote overwinning. Maar omdat de staatssecretaris weigerde de dwangsommen die haar werden opgelegd te betalen, besloot Doutrepont het een laag hogerop te proberen. Eind juni stuurde ze ook premier Alexander De Croo een brief waarin ze officieel aankondigde beslag te zullen leggen op spullen in zijn kantoor. Niet veel later volgde een officieel antwoord van Fabienne Blavier, adviseur van de eerste minister. Strekking van dat schrijven: we gaan niet betalen.

Het kan niet zonder gevolgen blijven dat gezagsdragers in België vinden dat ze boven het gerecht en boven de wet staan

„Het kan niet zonder gevolgen blijven dat gezagsdragers in België vinden dat ze boven het gerecht en boven de wet staan”, zegt Doutrepont. „We moeten de staat dwingen zich aan de wettelijke procedures te houden. Als dat niet gebeurt, dan hebben we in België geen democratie meer.”

Ze kiest niet voor niets grote woorden. Marie Doutrepont voelt dat ze aan het eind van haar juridische mogelijkheden begint te komen en dat de mensen die het in België voor het zeggen hebben zich niets aantrekken van de wetten die er gelden. „Deze regering is de meest veroordeelde in de geschiedenis”, zegt ze met het vuur in haar groene ogen. „Achtduizend keer is ze in eigen land veroordeeld, en al twaalfhonderd keer door het Europese Hof. Wat stelt de wet nog voor als daar geen gehoor aan wordt gegeven?”

Grootste probleem is dat er in België momenteel geen deurwaarder meer te vinden is die het aandurft op het kantoor van de premier beslag te gaan leggen op spullen, zegt Doutrepont. Die ene die ze wél bereid vond, reageert al weken niet meer op haar mails en telefoontjes. Ze overweegt om in het buitenland te gaan zoeken naar een deurwaarder die haar wel wil helpen die 82.000 euro op te halen. „Het gaat natuurlijk niet om dat bedrag, zegt Doutrepont. „Dat is symbolisch. We moeten vooral zorgen dat de wet wordt nageleefd.”

Burgerlijke ongehoorzaamheid

Als dat juridisch niet lukt, dan maar via burgerlijke ongehoorzaamheid. Doutrepont steunt samen met een team van zeven andere advocaten een groep mensen die in Brussel panden kraakt om zo alsnog onderdak voor vluchtelingen en asielzoekers af te dwingen. In april kregen tachtig van hen het voor elkaar om een pand te kraken aan de Wetstraat, meer precies het pand pal naast het partijkantoor van CD&V, de partij van staatssecretaris Nicole De Moor.

Eigenaar Atenor, een vastgoedontwikkelaar, was voornemens de krakers te laten begaan op voorwaarde dat iemand instond voor het beheer van het gebouw. Opnieuw probeerde het team van Doutrepont met een rechtszaak af te dwingen dat de staat daar zorg voor zou dragen, en opnieuw werden zij door de Brusselse arbeidsrechtbank in het gelijk gesteld. Fedasil moest van de rechtbank dagelijks voor drie maaltijden zorgen en er moesten douches, dekens en matrassen komen om een uitbraak van schurft onder controle te krijgen, hetgeen niet is gebeurd omdat staatssecretaris De Moor besloot tegen die uitspraak in beroep te gaan. Eerder had ze al gezegd dat aan krakers „geen prioriteit” wordt gegeven in het overvolle Belgische opvangnetwerk.

Omdat Fedasil beheer van het pand weigert, heeft de vrederechter besloten dat het voor 31 augustus moet worden ontruimd. Doutrepont probeert in een andere rechtszaak te zorgen dat voor de tachtig asielzoekers en vluchtelingen van de Wetstraat tegen die tijd elders opvang is geregeld.

Volgens haar heeft Fedasil zich in afwachting van de beroepszaak alsnog aan het oorspronkelijke vonnis te houden. „Anders zou de staat ook kunnen beslissen om morgen geen pensioenen meer uit te keren, zelfs als een rechtbank dat verbiedt. Dit is al lang geen crisis meer”, zegt ze. „Dit zijn bewuste, politieke keuzes. We komen steeds meer bij een autocratie, waar alle macht bij de regering ligt. Daar maak ik me erg veel zorgen om.”