Na het beschadigen van kabels en pijpleidingen, kiest Rusland nu voor een nieuwe strategie op de Oostzee: met openlijk militair vertoon beschermt het zijn schaduwvloot, die olie vervoert en de sancties omzeilt. Verslaggever Hans Steketee ziet hoe op de Oostzee een ‘extreem gevaarlijke’ periode aanbreekt.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
„Lieve zorgtoppers, wat fijn dat jullie er allemaal zijn!” Minister Fleur Agema (Zorg, PVV) constateerde maandagmiddag in de Prodentfabriek in Amersfoort tevreden dat honderden zorgverleners op de eerste zorgtop ooit waren afgekomen, om te praten over het personeelstekort. „De druk op de zorg is groot”, waarschuwde Agema, „het tekort dreigt uit de hand te lopen.”
De personeelskrapte aanpakken is „mijn allergrootste prioriteit”, zegt Agema al sinds het begin van haar ministerschap. Onlangs schreef ze dat ook weer aan de Kamer. „Het is ondenkbaar dat we dit op zijn beloop laten.” In 2033 gaat het naar verwachting om een tekort van 240.000 werknemers, stelde Agema. Dat is hoger dan ingeschat. De tekorten nemen in alle branches toe, maar worden vooral gevoeld in verzorgingstehuizen en de thuiszorg.
Tijdens de zorgtop – de naam deed denken aan de eerste woontop eind vorig jaar – mochten zorgpartijen hun oplossingen voor het dempen van het tekort presenteren. Tientallen voorbeelden in snelle pitches van twee minuten kwamen langs: van robothond Tessa die een oudere op vastgestelde tijden aanstuurt, tot online huisartsen, online ggz-behandelingen en robotgestuurde roostermakers.
Innovatie schuurt, is niet altijd makkelijk, maar opschalen is belangrijk. Waarom doen jullie dat niet gewoon?
De kern van bijna alle initiatieven: verminder administratieve lasten en gebruik veel meer AI, zodat zorgverleners meer tijd krijgen om meer patiënten te behandelen. Zo vertelde een huisarts dat mensen bij haar zeven dagen per week digitaal hun zorgvraag kunnen indienen en toelichten. Veel eenvoudige aanvragen kunnen snel worden afgehandeld, wat tijd vrijmaakt voor andere patiënten. Zo kwam plek vrij voor vierhonderd nieuwe patiënten en kreeg de assistente minder telefoontjes en dus meer tijd voor andere zaken. Een andere zorginstelling die moeilijk aan personeel kon komen, besloot de vacatures met talloze eisen van de site te gooien en te vervangen door enkel een telefoonnummer en de boodschap: ‘Wil je in de zorg werken? Bel.’ Er kwamen honderden reacties, veelal van zij-instromers.
Alle initiatieven worden op een nieuwe site geplaatst, zodat partijen van elkaar kunnen leren. Het idee voor dat platform bedacht Agema tijdens werkbezoeken: „Ik zag zoveel ideeën. Ik dacht: ‘Als ze dat nu allemaal gaan doen, dan lossen we het wel op. Dan redden we het wel.’”
Lees ook
Voorlopig lijkt Fleur Agema vooral veel op haar voorgangers
Roerig
Het succes van de zorgtop kan Agema goed gebruiken na een roerige week. Na dagenlang gesteggel tussen haar en minister Eelco Heinen (Financiën, VVD) werd overeenstemming bereikt over het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord, dat zich voor een belangrijk deel richt op datzelfde arbeidsmarkttekort. Agema mag voor dat aanvullend akkoord jaarlijks 230 miljoen euro uit een reservepotje gebruiken, om bijvoorbeeld te investeren in zorgopleidingen. Daarnaast mag ze twee jaar lang, in 2027 en 2028, 400 miljoen extra uit ditzelfde potje gebruiken voor medische technologie, AI en hulpmiddelen, bedoeld om de vraag naar personeel terug te dringen. Als tijdens die twee jaar een positieve evaluatie volgt en er is voldoende geld, dan worden de 400 miljoen gecontinueerd. Dat geld is voor initiatieven die op de zorgtop langskwamen.
Die 400 miljoen was minder dan Agema wilde, maar ze zei: „Ik kan hier goed mee leven.” Alle betrokken partijen moeten nog wel het akkoord ondertekenen. Dat moet deze dinsdag gebeuren. Daarna moeten de achterbannen van diverse partijen nog instemmen. Het uiteindelijk akkoord wordt pas eind juni of begin juli gepresenteerd.
Minister Agema tijdens de eerste zorgtop.
Foto Olivier Middendorp
‘Duwen’
De zorgtop is overigens vooral bedoeld om zorgaanbieders „een zetje in de rug te geven”, zei Agema na afloop. Want „dit kan allemaal al binnen de huidige wet- en regelgeving”.
Een van de problemen bij dergelijke zorginitiatieven is dat ze vaak klein en lokaal blijven. Opschalen is meestal lastig. Zorginvesteerder Bert-Arjan Millenaar, die jaarlijks tweeduizend zorginitiatieven ziet langskomen, verbaast zich daar ook over, zei hij tijdens de top. „Innovatie schuurt, is niet altijd makkelijk, maar opschalen is belangrijk. Waarom doen jullie dat niet gewoon?”, riep hij tegen de zaal.
Volgens minister Agema is er ook „weerstand onder zorgverleners. Ze vinden het soms eng”. Daarom ziet ze voor zichzelf vooral een „aanjaagfunctie” weggelegd. „Dat is de enige manier. Als ik van bovenaf ga duwen, dan werkt dat zeker niet.”
Lees ook
Agema haalt bakzeil in conflict met Heinen over zorgakkoord
Dinsdag begint in de rechtbank van Rotterdam de zaak tegen de Spaanse vrachtwagenchauffeur Juan S. (48). Die reed op 27 augustus 2022 in het buurtschap Zuidzijde van het dorp Nieuw-Beijerland van een dijk en kwam terecht op een buurtbarbecue. Zes volwassenen en een ongeboren baby kwamen om het leven; zeven anderen raakten ernstig gewond.
1 Hoe kon het ongeluk gebeuren?
Dat wordt de belangrijkste vraag tijdens de zitting. Het Openbaar Ministerie stelt dat de vrachtwagenchauffeur een epilepsieaanval had, die mede werd teweeggebracht door cocaïnegebruik. Het OM wil hem vervolgen voor het veroorzaken van een verkeersongeval met dodelijk letsel of zwaar letsel door schuld. De chauffeur had die vrachtwagen niet mogen besturen, omdat hij sinds zijn tiende aan epilepsie lijdt en dan is rijden op een truck niet toegestaan. Daarnaast gebruikte hij in de 48 uur voor het ongeluk cocaïne en had hij zijn medicijnen tegen epilepsie niet of niet volgens voorschrift ingenomen.
2 Wat zeggen de chauffeur en diens advocaat?
De chauffeur denkt zelf ook dat hij een epileptische aanval had, hoewel hij zich niets van het ongeluk kan herinneren, zei hij eerder in de Spaanse pers. Over eventueel middelengebruik zei hij nog niets.
De advocaat van de chauffeur, Sabine ten Doesschate, zei tijdens een eerdere niet-inhoudelijke zitting dat ze begrijpt dat het OM meent dat een epileptische aanval het ongeluk veroorzaakte. Het zou verklaren waarom hij zonder aanleiding het talud afreed, nadat hij eerst boven aan de dijk het voertuig tot stilstand had gebracht.
Het OM stelt dat de chauffeur een epilepsieaanval had die mede werd veroorzaakt door cocaïne
Toch is Ten Doesschate niet overtuigd dat de epileptische aanval de chauffeur het ongeluk deed veroorzaken. Ze verzocht de rechtbank andere oorzaken te onderzoeken. Zou het bijvoorbeeld ook kunnen dat S. moest uitwijken voor een bestelbusje? Getuigen hadden immers over een bestelbusje verklaard. En was de route die hij vanwege een omleiding moest rijden mogelijk onveilig vanwege smalle wegen en slecht aangegeven?
De rechtbank ging drie maanden geleden akkoord met Ten Doesschates verzoek om de neuroloog die optrad als getuige-deskundige nader te horen, over of cocaïne een epileptische aanval kan opwekken.
3 Waar is de verdachte nu?
Juan S. was niet aanwezig bij eerdere pro-formazittingen. Hij heeft toestemming gekregen om de inhoudelijke behandeling in Spanje af te wachten. Hij mag niet rijden. Drie maanden geleden verzocht hij de rechtbank die voorwaarde op te heffen, zodat hij weer aan het werk kon: niet om weer als chauffeur aan de slag te gaan, maar voor woon-werkverkeer. De rechtbank honoreerde dat verzoek niet.
De verdachte zal zeer waarschijnlijk de inhoudelijke zitting wel bijwonen, want dat was een van de voorwaarden om te mogen vertrekken naar Spanje.
4 Komen nabestaanden en andere slachtoffers aan het woord in de rechtszaal?
Nabestaanden en zwaargewonde slachtoffers krijgen op de derde zittingsdag de mogelijkheid te vertellen over de gevolgen van het ongeluk. Zo zal Gitta Ammerlaan vertellen over het verlies van haar dochter en schoonzoon. Omwonenden en andere aanwezigen op het buurtfeest hebben geen spreekrecht.
5 Kan de verkeerssituatie in Zuidzijde een rol hebben gespeeld bij het ongeluk?
Dat is onduidelijk. Feit is wel dat veel bewoners van de Hoeksche Waard zich zorgen maken over het zware vrachtverkeer. Cees Pijl pleit bijvoorbeeld al jaren bij de gemeente voor verbetering van de verkeerssituatie. Zolang vrachtwagens over de A29 rijden, die het eiland doorkruist van Rotterdam aan de noord- tot de zuidkant richting Bergen op Zoom of Zeeland, is er weinig aan de hand. En ook de provinciale weg N217 – die van oost bij ’s-Gravendeel naar Nieuw-Beijerland in het westen loopt – zorgt niet voor problemen.
Maar buiten die grotere wegen, is het voor vrachtwagenchauffeurs lastig manoeuvreren. Soms moeten ze omrijden over smalle weggetjes om hun bestemming te bereiken. Ook komt het voor dat ze verdwalen. De chauffeur die met zijn truck op de buurtbarbecue terechtkwam, was ook verdwaald. Cees Pijl wees hem kort voor het ongeluk met wegenkaart in de hand de weg.
Lees ook
Een jaar na de ramp in de Hoeksche Waard: het gevaar van de verdwaalde vrachtwagens
Is het deze keer dan echt menens? Maandagavond om 18.00 zijn de fractievoorzitters bijeengekomen voor een overleg dat pas sinds kort op de agenda staat. Tijdens het gesprek gaan de leiders van de NSC, BBB en de VVD in op de eisen van de PVV voor een verscherping van het asielbeleid.
„Als er niets of onvoldoende verandert, is de PVV weg”, waarschuwde Geert Wilders een week geleden. Op de zelf aangekondigde persconferentie trok de PVV-leider een grens; hij publiceerde ook meteen een document met tien eisen voor een strenger asiel- en migratiebeleid.
De eisen — die veelal ook in het verkiezingsprogramma van de partij waren te vinden — omvatten onder meer het sluiten van de grenzen met Duitsland en België en het tijdelijk stopzetten van gezinshereniging. Ook wil de PVV dat het kabinet direct het bijbouwen van azc’s stopzet, en juist een aantal opvanglocaties sluit.
Niet gehoeven
Voor VVD-leider Dilan Yesilgöz had een spoedoverleg niet gehoeven, vertelt ze maandag bij aankomst bij de werkkamer van Wilders, waar het gesprek plaatsvindt. „Een aantal [van de punten] doen we al, een aantal hadden we kunnen doen als Faber meer vaart had gemaakt. Politiek blokkeert niemand je. Stel je doel is de boel te laten klappen, zeg dat dan gewoon”.
Ook Caroline van der Plas noemt het overleg „onnodig” en uit haar ongenoegen over het dreigement van de PVV-leider de coalitie uit te stappen: „Nederland houdt niet van weglopers”, aldus de BBB-leider.
De kersverse NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven laat weten niet te weten wat ze moet verwachten van het gesprek, maar zegt „dit soort taferelen eerder te hebben gezien. Het is geen verrassing, we weten inmiddels hoe we moeten reageren”.
Handschoenen uit
Volgens Wilders is het document „geen dictaat, maar ook niet vrijblijvend”. Wat hem betreft had de PVV „zich het afgelopen jaar zeer redelijk en geduldig opgesteld”, maar gingen nu „de handschoenen uit”.
Het is nog niet duidelijk hoe de VVD, NSC en BBB zich tot de standpunten verhouden. Ondanks dat ook deze partijen staan voor een strenger asielbeleid, moeten er voor sommige punten verdragen worden opengebroken.
In eerste instantie reageerden de leiders ietwat laconiek op het dreigement van de PVV-leider. Ze wezen er onder meer op dat zijn partij met Marjolein Faber zelf de verantwoordelijk minister heeft geleverd.
Niet de eerste keer
Bovendien is het niet de eerste keer dat de PVV dreigt met een kabinetsval om diens asielbeleid door te voeren. In februari zei Wilders ook al uit de coalitie te zullen stappen als de concept-asielwetten van minister Faber zouden worden aangepast. Wilders trok het dreigement uiteindelijk in.
Toch sloeg de stemming bij de leiders van de andere coalitiepartijen om toen Wilders vrijdag op een een rechtsradicaal congres in Boedapest uitriep: „Mijn partij wil meer en we willen het nu!” Zondag herhaalde hij in een aantal berichten op X dat indien het merendeel van de eisen niet wordt aangenomen, de PVV uit de coalitie stapt.
Lees ook
Hoe Wilders zijn kiezers bedient met onhaalbare asielplannen
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133146551-8962c1.jpg|https://images.nrc.nl/81DF7f79Fe2uWeFB0qey12EOTeE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133146551-8962c1.jpg|https://images.nrc.nl/MObAjCSdZHFIyRV7SJbdhDcXneA=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133146551-8962c1.jpg)
