N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Bedreigingen Familieleden van bedreigde politici, wetenschappers en advocaten maken zich zorgen over hun geliefde, maar ze worden op nog veel meer manieren geraakt. Niet alleen de dochters van minister Kaag: „Dat mensen naar je huis komen gaat veel en veel te ver.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101083022-a226e5.jpg)
Heel terecht dat er nu aandacht is voor wat bedreiging met naasten doet, zegt Mischa Huijsmans (29). „Het doet gewoon wat met je. Alleen al dat mensen naar je huis komen gaat veel en veel te ver.”
Huijsmans is de zoon van de in coronatijd zwaar bedreigde viroloog Marion Koopmans, en reageert op het fragment uit het tv-programma College Tour waarin de dochters van minister Sigrid Kaag (Financiën, D66) hun zorg uitspreken over haar veiligheid. „Ik snap totaal wat zij zeggen. Als bij ons iemand met een fakkel voor de deur had gestaan, had ik misschien ook gewild dat mijn moeder gestopt was. In ieder geval was het gesprek daarover anders verlopen.”
Het aantal meldingen van bedreiging van politici is vorig jaar verdubbeld, maakte het Openbaar Ministerie afgelopen week bekend. In 2021 kreeg het Team Bedreigde Politici 588 meldingen binnen, vorig jaar 1.125. In 889 gevallen betrof het volgens het OM mogelijk strafbare bedreiging. Ook burgemeesters, rechters, advocaten, officieren van justitie en journalisten worden bedreigd. Wat betekenen die bedreigingen voor hun familieleden?
Boze boeren op de oprit
Hun familieleden treden zelden naar buiten. De vader van minister Christianne van der Wal (Natuur en stikstof, VVD) vertelde in een eerdere aflevering van College Tour dat zijn kleinkinderen „toch wel bang” waren nadat boze boeren bij zijn dochter op de oprit hadden gestaan. „Dáár had ik moeite mee.” Van der Wal reageerde in de uitzending licht verrast. „Ik wist niet dat het mijn vader ook zo heeft geraakt.”
Mischa Huijsmans schreef samen met zijn moeder een boek over de coronatijd, waarin de bedreigingen ter sprake komen. Maar hij wil niet te diep ingaan op wat het voor hem betekent. „Het doel van die bedreigers lijkt juist te zijn om familie dwars te zitten, onzekerheid te creëren. Dan wil je niet laten zien hoe ze dat wel en niet bereiken.”
De zorg om iemand van wie je houdt is maar één van de effecten die bedreiging op naasten heeft, zegt emeritus hoogleraar psychiatrie Berthold Gersons. Hij adviseerde jarenlang nationaal terrorismecoördinator NCTV over persoonsbeveiliging. „Je raakt in een verhoogde staat van alertheid die er anders niet is. ‘O, de telefoon gaat, er zal toch niets gebeurd zijn.’ Buren zijn bezorgd dat een aanslag ook hen treft, familie is bang om langs te komen. Het is een olievlek die het dagelijks leven ontzettend ontregelt.”
Minister Kaag liet vrijdag in een reactie weten dat een van haar zoons niet wil dat ze bij hem thuis komt zolang ze minister is.
Mensen reageren verschillend op bedreiging, zegt Gersons, en dat bepaalt mede het effect op hun naasten. „Sommige mensen duwen de angst weg. Voor de omgeving is het vervreemdend als de persoon zelf geen angst vertoont terwijl zij zelf ontzettend bezorgd zijn. Een andere reactie kan zijn: ‘ik ga niet wijken’, wat je nu veel bewindslieden hoort zeggen. Daar kan de omgeving het ook moeilijk mee krijgen. Die kan denken: is het niet toch tijd om te stoppen.”
Steeds voordeur checken
Klinisch psycholoog Liesbeth Renckens van het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum begeleidt mensen die bedreigd worden. Het instituut werkt aan een folder voor kinderen van bedreigde personen. Het effect op kinderen hangt sterk af van hun leeftijd, zegt Renckens, en van hoe hun ouders onder de bedreiging zijn. „Een ouder die zegt: je kunt gaan en staan waar je wilt, is voor een kind anders dan een ouder die steeds de voordeur checkt en het horloge volhangt met trackingsystemen. Die kan heel beschermend worden.”
Dochter Sarah van minister Hugo de Jonge (nu Volkshuisvesting, toen ‘coronaminister’, CDA) vertelde eind 2020 als dertienjarige in het Jeugdjournaal dat ze soms berichten kreeg als „kijk uit voor je vader, hij is gevaarlijk”. „Of plaatjes dat mijn vader is omgetoverd tot Hitler.” Ze zei dat ze zich er weinig van aantrok. „Degenen die dat zeggen kennen mijn vader niet echt.” Iets anders waren de dreigbrieven die soms in de bus vielen. „Dan denk je: oké, ze weten dus ook waar we wonen.”
Voor volwassen naasten kan het lastig zijn dat ze weinig informatie krijgen over de bedreigingen – omdat de bedreigde persoon die evenmin zelf heeft, of die niet mag delen. „Als je geen idee hebt waar een bedreiging vandaan komt en hoe serieus die is, geeft dat een heel onveilig gevoel”, zegt Gersons. Renckens: „Mensen kunnen beelden krijgen van er wat zou kunnen gebeuren, zoals de dochters van Kaag zeggen dat hun moeder zou kunnen worden vermoord. Als die beelden zich opdringen kun je nachtmerries krijgen, hyperalert of angstig worden.” Naasten kunnen eisen dat ze altijd weten waar de bedreigde persoon is. Ze kunnen wantrouwig worden, omdat ze niet meer weten wie ze wel en niet kunnen vertrouwen.
Geen treinreizen of Oerol
Echtgenoot Ad Huijsmans van Marion Koopmans is niet actief op social media. Hij kreeg de online haat vooral via zijn vrouw te horen. „Het is onbegrijpelijk dat de persoon van wie je houdt en die zich zo inzet zo ongelooflijk grof bejegend wordt”, zegt hij. Er waren ook praktische gevolgen. Beveiligers raadden treinreizen voor het echtpaar af. Vorig jaar kon een gepland bezoek aan Oerol niet doorgaan omdat er geen beveiliging was. „Als Marion ergens naar toe was en het werd later, door een naborrel, dan zat ik wel op de klok te kijken”, zegt Huijsmans. „Niet dat ik meteen de politie ging bellen, maar het gaf toch een unheimisch gevoel.”
Op straat werden ze doorgaans vriendelijk behandeld, zegt hij. Behalve die keer dat ze een wandeling maakten op de Mookerheide, midden in de coronatijd, en mensen plots naar Koopmans begonnen te wijzen. „Ze riepen dat door haar iedereen opgesloten zat.” Wat deed dat met hem? „Ik werd erg boos. Inwendig.” Bij een tankstation gebeurde een keer iets dergelijks.
Heeft het zijn mensbeeld veranderd? „Nee, ik sta vrolijk in het leven. Er zijn altijd mensen die worden getriggerd door de belangstelling die iemand krijgt. Daar moet dan ‘zakkenvuller’ of ‘bedrieger’ overheen. Dan drinken we een wijntje en hebben het erover. Wij zijn nuchtere mensen.”
Zoon Mischa Huijsmans zag veel op social media voorbijkomen. „Mijn moeder was een ‘landverrader’, een ‘mondiale crimineel’. Ik ben ervoor het zekere voor het onzekere te nemen. Je weet niet wat mensen geloven. In België is iemand met een raketwerper achter [de Belgische viroloog] Marc van Ranst aangegaan.”
Maar nee, zegt hij, ook hij is niet anders tegen mensen aan gaan kijken. „Ik was al vrij cynisch.” Hij verloor alleen „de illusie dat Nederland toleranter is dan Amerika of het Verenigd Koninkrijk”. „In Nederland zou alles gezegd kunnen worden. Ja, maar dan staat er een man met een fakkel voor je deur. Dan valt het toch wel mee met die tolerantie.”
Hoewel de impact van bedreiging groot is, is het volgens psycholoog Renckens ook weer niet zo dat families die het overkomt per se een onleefbaar bestaan krijgen. „Bedreiging en beveiliging duurt vaak voort. Dan zie je een soort gewenning optreden. Lastig kan zijn dat dat niet bij iedereen gelijk opgaat. Soms denkt de bedreigde persoon: ik kan hiermee leven, terwijl de partner angstig en controlerend blijft.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/11/data93309067-d53e2d.jpg)
