In de Engelse stad Liverpool is een auto ingereden op een groep feestvierende supporters. Officiële cijfers ontbreken nog, maar verslaggevers van omroep BBC melden zeker drie gewonden.
Op beelden van het incident is te zien dat een zwarte auto met hoge snelheid door de menigte heenrijdt en daarbij meerdere mensen schept. Een 53-jarige man woonachtig in de stad is aangehouden, meldt de plaatselijke politie. Het is niet duidelijk of er sprake is van opzet.
Voetbalclub Liverpool FC werd vandaag middels een rondrijparade door de stad gehuldigd voor het winnen van de Premier League, de nationale voetbalcompetitie.
Het incident met de auto vond plaats rond 6 uur ’s avonds. De parade was toen voorbij en de wegen weer waren geopend, schrijft The Guardian. Uit de beelden wordt echter duidelijk dat de straat waar het incident plaatsvond, nog volstond met supporters.
Wie in Nijmegen op de bus wacht, ziet binnenkort geen reclame meer voor vliegvakanties, cruises of benzineauto’s. De gemeenteraad nam woensdagavond een motie aan om fossiele reclame te weren uit de publieke ruimte. Om dit mogelijk te maken, vraagt de gemeenteraad het college om de regels van de openbare ruimte, de APV, aan te passen. „We willen dat onze stad geen podium meer biedt aan reclame die het klimaat schaadt” zegt raadslid Eline Lauret (Partij voor de Dieren), samen met GroenLinks en CDA initiatiefnemer van de motie.
Want reclames voor fossiele producten of diensten, zegt Lauret, „stimuleren aankopen die de klimaatcrisis verergeren”. Dit verbod gaat nadrukkelijk niet over het verbieden van die producten, zegt ze, maar over het maken van reclame ervoor. „Vliegen is legaal, net als benzine tanken of gas verbruiken. Maar Nederland en ook Nijmegen hebben afgesproken de CO2-uitstoot drastisch te verminderen. Dan moet je dat ook gaan doen.”
Zolang fossiele producten massaal gepromoot worden, wordt er niet voldoende verduurzaamd. Het houdt innovatie van de sector tegen
In een tweede motie heeft de raad de gemeente gevraagd om een verbod voor te bereiden voor reclame van vlees, zuivel en eieren uit de niet-biologische veehouderij en voor vis, omdat die producten ook bijdragen aan klimaatverandering. „Dat was de grootste verrassing”, zegt Lauret, „dat ook deze motie een meerderheid kreeg.”
Het besluit van Nijmegen past in een bredere beweging. Eerder besloten onder meer Amsterdam (als eerste ter wereld) en Haarlem al om fossiele reclames te weren uit het straatbeeld, door in nieuwe contracten als eis te stellen dat er geen fossiele advertenties meer worden vertoond. Den Haag, Utrecht, Delft en nu Nijmegen gooien het over een andere boeg: door het aanpassen van de APV. In Den Haag leidde dat tot een rechtszaak, aangespannen door reisbrancheorganisatie ANVR en reisaanbieder TUI. Zij stelden dat het verbod in strijd was met de vrijheid van meningsuiting. Maar de rechter gaf de gemeente in april gelijk: overheden mogen reclame beperken, mits dat goed wordt onderbouwd en proportioneel gebeurt.
Tabaksfabrikanten mogen niet adverteren in Nederland. Dat heeft effect
Dat juridische groene licht is een opsteker voor Den Haag en voor burgerinitiatief Reclame Fossielvrij, dat sinds 2019 ijvert voor een landelijk verbod op fossiele reclame. „Als je ergens vanaf wilt omdat het gevaarlijk is, zoals van fossiele brandstoffen, moet je stoppen met het promoten ervan”, zegt oprichter Femke Sleegers, die onder andere lokale partijen ondersteunt die dit onderwerp willen agenderen. „Met tabak is dat ook gebeurd. Tabaksfabrikanten mogen niet adverteren in Nederland. Dat heeft effect.”
Wetenschappers
De roep om een verbod komt niet alleen uit de politiek of uit activistische hoek. Ook wetenschappers waarschuwen dat fossiele reclame directe invloed heeft op consumentengedrag én op hoe mensen denken over wat normaal is. Zo laat een recente studie in Naturezien dat lokale verboden van fossiele reclame meer doen dan alleen directe consumptie verminderen: ze veranderen hoe we denken over fossiele energie. Het beperken van reclame, een ogenschijnlijk kleine maatregel, kan een groot effect hebben. Als de publieke opinie kantelt, schrijven de onderzoekers, voelen bedrijven en politici zich sneller geroepen om duurzame keuzes te maken.
Mensen worden elke dag blootgesteld aan honderden, soms duizenden reclameboodschappen
Een groep Nederlandse wetenschappers betoogde in 2023 in een advies aan de Tweede Kamer al dat een verbod op fossiele reclame essentieel is om een duurzame transitie in gang te zetten en te versnellen. Daarbovenop zijn nog veel meer maatregelen nodig, stelden zij.
Mensen worden elke dag blootgesteld aan honderden, soms duizenden reclameboodschappen. Van bushokje tot supermarkt, van instastory tot snelwegmast. Volgens onderzoek van onder andere TNO, de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) beïnvloeden deze prikkels niet alleen individueel gedrag, maar ook onze gezamenlijke normen: wat we als normaal, wenselijk en succesvol beschouwen. Reclame die fossiele producten aanprijst – zoals verre vliegvakanties of grote auto’s – draagt zo bij aan het in stand houden van een consumptiepatroon dat volgens wetenschappers niet houdbaar is.
„De reisbranche speelt daar een grote rol in”, zegt Eke Eijgelaar, onderzoeker duurzaam toerisme aan Breda University of Applied Siences. Samen met twintig andere toerisme-onderzoekers deed hij een publiek statement ter ondersteuning van een reclameverbod in Den Haag. „Reclame voor vlieg- en cruisereizen stuurt gedrag in die richting, zo blijft dat de norm. Maar zolang fossiele producten massaal gepromoot worden, wordt er niet voldoende verduurzaamd. De uitstoot van de reisbranche stijgt zelfs. Het houdt innovatie van de sector tegen.”
Bushokjes
In Nederland is de publieke ruimte voor een belangrijk deel in handen van gemeenten. Zij bepalen zelf wat er op de schermen, bushokjes en reclamezuilen in hun beheer wordt vertoond. Daar zit ruimte voor lokaal beleid – en daar blijkt behoefte aan. „We hebben ineens de wind mee”, zegt Sleegers. Of ze dat opmerkelijk vindt, met een klimaatkritische regering? „Het laat juist zien hoeveel draagvlak er wél is voor klimaatbeleid in Nederland”, zegt ze. „Daarom zou het eigenlijk landelijk geregeld moeten worden.”
Wat valt er precies onder fossiele reclame? Dat is soms nog onderwerp van debat, maar de meeste definities zijn helder: reclame voor fossiele brandstoffen (zoals aardgas), luchtvaart, cruises, benzine- en dieselauto’s en energieleveranciers die sterk afhankelijk zijn van fossiel. Ook misleidende duurzaamheidscampagnes van bijvoorbeeld luchtvaartmaatschappijen of oliebedrijven vallen er vaak onder. Gemeenten gebruiken steeds vaker een lijst met voorbeeldcategorieën, gebaseerd op de richtlijnen van Reclame Fossielvrij.
Intussen bereiden wetenschappers een nieuwe stap voor. Onder hen is een petitie voor een landelijk verbod in omloop, gericht aan politiek Den Haag, waarin ze pleiten voor een wettelijk verbod op fossiele reclame. Het moment van indienen is nog niet bekend. „Je ziet dat wereldwijd steeds meer gemeenten de wetenschappelijke inzichten omarmen en zelf om strenger klimaatbeleid vragen,” zegt Sleegers. „Onderzoek laat zien dat er veel draagvlak is in Nederland. Dit is laaghangend fruit. Het hoeft alleen geplukt te worden.”
Lees ook
Verbied álle reclame in de openbare ruimte, niet alleen de fossiele
Voor de inwoners van Zwitserse dorpjes gelegen in de vallei van het Lötschental zijn de zorgen nog niet voorbij. Woensdag verdween een van de plaatsen, Blatten, onder een stroom van ijs, modder en puin nadat een stuk gletsjer afbrak. Dat veroorzaakte een grote lawine.
Het puin dat met de lawine mee naar beneden is gekomen, heeft de rivier de Lonza geblokkeerd. Een berg stenen en puin strekt zich uit over een lengte van twee kilometer langs de rivier. Het water hoopt zich op, het risico op overstromingen neemt in rap tempo toe. De autoriteiten hebben de noodtoestand uitgeroepen.
Het meer wordt „steeds groter”, zegt een lokale ambtenaar die verantwoordelijk is voor het beheer van natuurrampen aan persbureau AFP. Vanwege het rijzende water zijn er woensdag al zestien inwoners geëvacueerd uit de twee stroomafwaarts gelegen plaatsen Kippel en Wiler.
De situatie in het gebied is op dit moment nog te instabiel om het gebied te betreden, laten de autoriteiten van het kanton Wallis donderdag weten. Wel is preventief een kunstmatige dam opengebroken om het water te beheersen dat door de blokkade is teruggedreven. Indien het water over de dam stroomt, worden de inwoners van de gehele vallei geëvacueerd.
Het gevreesde rampscenario
Woensdag werd het Lötschental geconfronteerd met het rampscenario waar al vijfendertig jaar voor gevreesd werd. Een groot deel van de Birch-gletsjer brak af, waardoor meer dan 3,5 miljoen kubieke meter ijs, steen en sneeuw afstruinde op het dorpje Blatten. Dankzij een preventieve evacuatie waren de driehonderd inwoners van het dorp al in veiligheid gebracht. Een 64-jarige man is als vermist opgegeven. De lawine verwoestte 90 procent van de huizen.
Al sinds de jaren negentig wordt de gletsjer nauwlettend in de gaten gehouden wegens groeiend instortingsgevaar. Door klimaatverandering smelten gletsjers in de Alpen steeds sneller, wat kan leiden tot het afbreken van een deel van het ijs. De directe aanleiding van de ramp is vermoedelijk een aardverschuiving geweest van de nabijgelegen berg Kleiner Nesthorn. Een week voor de ramp stortte een deel van de oostelijke bergkam van de bijna vierduizend meter hoge berg naar beneden, en belandde er twee tot drie miljoen kubieke meter rotsmateriaal op de gletsjer. Volgens lokale media bezweek deze onder het gewicht van de stenen.
Gletsjers
Het is niet de eerste keer dat een dergelijke ramp zich voordoet in Zwitserland. In juni 2023 stortten miljoenen kubieke meters rotswand op het dorpje Brienz. De nachtelijke lawine miste het dorp op een haar en kwam tot stilstand in de buurt van de plaatselijke school. Er raakten geen bewoners gewond.
De gemene deler van de twee natuurrampen in de Alpen is volgens experts de opwarming van de aarde. Door de verandering in temperatuur smelten de gletsjers, ontdooit de permafrost in de bergen en worden de rotsen in de bergwanden instabiel.
Gletsjers zijn een uitstekende graadmeter van de opwarming van de aarde, schrijft de BBC. In een stabiel klimaat blijven ze ongeveer dezelfde grootte, waarbij ze ongeveer evenveel ijs winnen door sneeuwval als ze verliezen door smelten. De afgelopen twintig jaar krimpen de gletsjers wereldwijd massaal.
Berggletsjers – bevroren rivieren van ijs – hebben in de afgelopen vijfentwintig jaar maar liefst 5 procent van hun ijs verloren. In de Alpen, waar de meeste gletsjers van Europa zijn gelegen, verdween in 2023 4 procent van de gletsjers. Het jaar daarvoor namen de berggletsjers daar ook al met 6 procent af.
Lees ook
De driehonderd inwoners van het Zwitserse bergdorpje Blatten waren eerder al uit voorzorg geëvacueerd.
Mijn vrouw is een van die mensen met dementie die graag op muziek bewegen. Ze gaat er volledig in op, verzint spontaan een eigen choreografie en zwiert, al of niet met andere patiënten, over de dansvloer.
Ze is naar een ander verpleeghuis verhuisd waar meer activiteiten plaatsvinden, zoals kleine klassieke concerten en themamiddagen, gewijd aan oudere popmuziek. Onlangs waren achtereenvolgens The Rolling Stones en The Beatles aan de beurt. Ik mocht meegenieten, wat me al behoorlijk lukte bij de aanblik van de patiënten in rolling stoelen op de eerste rij bij The Rolling Stones. Een van hen, een zeer oude dame, begon bij binnenkomst meteen te zingen: „I can’t get no… satisfaction!”
De carrières van deze bands werden in vogelvlucht doorgenomen aan de hand van hun bekendste hits. Vrijwilligers deelden tekstboekjes uit, de muziek knalde glashelder door de zaal en bij elk nummer werd een passend filmpje van de band vertoond. De meeste patiënten zaten stilletjes, maar aandachtig te luisteren. Op de aan The Beatles gewijde middag raakte ik opnieuw onder de indruk van al die geweldige nummers die ik al zo lang niet meer gehoord had. „Vindt u het ook goed?”, vroeg ik een jonge vrijwilligster. „Jawel, maar ik zou het zelf niet opzetten”, glimlachte ze.
Wat me nu vooral opviel was de weemoed waarmee veel van die nummers doordrenkt zijn.
Eleanor Rigby: All the lonely people/ Where do they all come from?/ All the lonely people/ Where do they all belong?
Een zeer oude dame begon bij binnenkomst meteen te zingen: ’I can’t get no… satisfaction’
Let it be: When I find myself in times of trouble/ Mother Mary comes to me/ Speaking words of wisdom, let it be.”
The long and winding road: Many times I’ve been alone/And many times I’ve cried/ Anyway, you’ll never know/ The many ways I’ve tried.
En, natuurlijk, Yesterday, het meest gecoverde liedje ooit: Yesterday, All my troubles seemed so far away/ Now it looks as though they’re here to stay/ Oh I believe in yesterday. Hoe jong was Paul McCartney toen hij al die weemoed bedacht? Nog geen 23.
Ik bekeek de patiënten in de zaal. De meesten leken me de weemoed voorbij, want zonder herinnering geen weemoed. De weemoed was voor de familieleden.
Ik moest denken aan het eerste verpleeghuis van mijn vrouw waar ze een half jaar doorbracht. In de laatste periode kwam er een nieuwe bewoner, een man, John, die een jaar of tien jonger was dan zij. John zocht haar steeds op en zij liet zich zijn liefde geduldig aanleunen. Ze waren voortdurend met elkaar in gesprek, „in hun eigen taaltje”, zoals de verzorgers dat noemden.
Op de dag van de verhuizing namen ze geen afscheid van elkaar, want geen van beiden besefte wat er stond te gebeuren. De volgende dag gaf mijn vrouw zich volkomen over aan haar nieuwe omgeving, ze was John en haar vroegere tehuis al helemaal vergeten. Ik moest wel aan hem denken, het speet me dat we hem dit moesten aandoen.
Toen ik enkele dagen later wat vergeten spulletjes in het tehuis ging ophalen, vroeg ik naar hem. Ja, zei een verzorgster, hij had een poosje vergeefs in afwachting voor haar deur gestaan. Ik zag het pijnlijke tafereel voor me, alsof het mij zelf was overkomen – maar zover is het gelukkig nog niet.
