Australian Open is ook een survival of the fittest

De klok stond op 4.05 uur. Na een slopende vijf uur en drie kwartier in de tweede ronde van de Australian Open kon Andy Murray vorige week vrijdag de zwaarst bevochten overwinning uit zijn loopbaan vieren. Hij versloeg Australiër Thanasi Kokkinakis voor eigen publiek. Om 9.30 uur stond Murray alweer op de baan om zich voor te bereiden op een nieuw gevecht. Alleen: de 35-jarige man had zoveel van zijn lichaam geëist dat hij niet meer in staat was om de nummer 25 op de wereldranglijst, Roberto Bautista Agut, uit te schakelen. De Schot verloor zo deels van zichzelf en zal zondag de finale, tussen Novak Djokovic en Stefanos Tsitsipas, via de televisie volgen. Bij de vrouwen strijden Aryna Sabalenka en Jelena Rybakina een dag eerder om de titel.

„Er wordt steeds meer van tennissers verlangd, maar er zijn grenzen aan wat het menselijk lichaam aankan”, vertelt bondsarts Babette Pluim van de landelijke tennisbond KNLTB. „Wie niet goed kan herstellen, begint de volgende partij met een soms onoverbrugbare achterstand.”

Tennissers zitten wel vaker met overvolle schema’s. Met reizen van continent naar continent. Met spelen op verschillende soorten ondergrond. Met slopende vijfsetters en met late tijdstippen. De wereldranglijst heeft daarom veel weg van een survival of the fittest. En Murray was dat niet op de Australian Open, of uiteindelijk niet meer. Hij toonde zijn ongenoegen in Melbourne na de langste partij uit zijn loopbaan. „Ik weet niet wie hier baat bij heeft”, verzuchtte hij tegen de pers. „In plaats van dat het over een epische wedstrijd gaat, eindigt het in een soort farce.”

Ik weet niet wie hier baat bij heeft

Andy Murray na de langste partij uit zijn loopbaan

De tweede week van de Australian Open, waar de winnaars in het enkelspel 1,9 miljoen euro verdienen, ging door zonder Murray. En soms opnieuw tot na middernacht. Toernooidirecteur Craig Tiley zag geen reden het tijdschema te veranderen. De Zuid-Afrikaanse tennismanager acht het eerder zijn taak het speelschema te bewaken dan om de tennissers te beschermen. „We moeten alle wedstrijden in veertien dagen spelen”, zei Tiley tegen het Australische Channel 9.

Hoe piek je dan op het juiste moment, fysiek en mentaal? Die vraag stelt iedere proftennisser zich als hij aan een grandslamtoernooi als de Australian Open begint. Dit geldt voor een wereldtopper met negen titels in Melbourne als Novak Djokovic (35), maar ook voor een jeugdig Nederlands talent als Abel Forger (17) die zijn debuut maakte bij het juniorentoernooi. „Het verschil tussen deze twee spelers is natuurlijk groot”, stelt fysiek- en tennistrainer Axel van der Heyde. „Maar voor iedere tennisser gelden bepaalde basisprincipes. Je moet in de voorbereiding zo veel mogelijk doen om later in een toernooi nog steeds wat over te hebben. Topspelers kunnen dat. ”

Sinds de invoering van het proftennis in 1968 heeft de sport een enorme ontwikkeling ondergaan. Daarbij zijn niet alleen de rackets en de ballen veranderd, maar is ook de fysieke en mentale gesteldheid steeds belangrijker geworden. Er komen ook nog steeds toernooien bij.

In september 2011 dreigden topspelers onder aanvoering van Murray met een staking. De speelkalender werd daarop met twee weken ingekort, met minder verplichte toernooien, zodat de tennissers aan het einde van het seizoen zeven weken rust hebben. Bondsarts Pluim: „Bonden hebben steeds meer aandacht voor het welzijn van de spelers. De Women’s Tennis Association (WTA) heeft ontwikkelingsprogramma’s voor speelsters in het leven geroepen. Daarbij krijgen ze een soort opleiding als tennisprof. De mannelijke evenknie, de Association of Tennis Professionals (ATP), heeft sinds kort een eigen psycholoog in dienst. Maar ook vanuit de tennissers zelf heeft de begeleiding op het gebied van techniek, tactiek, mentale gesteldheid en voeding een enorme vlucht genomen. Tennissers zijn daardoor in alle opzichten veel fitter dan in het verleden.”

Spiritueel adviseur

Toptennissers reizen met een heel team de wereld over. Ze laten weinig tot niets aan het toeval over. Djokovic is daarvan een goed voorbeeld. Naast zijn coach, Goran Ivanisevićc, heeft de Servische tennisser ‘strateeg’ Craig O’Shannessy in dienst, reist spiritueel adviseur Pepe Imaz mee, net als echtgenote Jelena Djokovic van zijn foundation, zijn fysiotherapeut, Ulises Badio, zijn broer en fitnesspartner Marko Djokovic en zijn fitnesstrainer Marco Panichi.

Volgens Pluim heeft Djokovic zowel binnen als buiten de baan de lat in het proftennis nog hoger gelegd. „Het is heel bijzonder wat Djokovic nog altijd presteert. Daarin gaat hij zijn eigen weg en zoekt hij naar nieuwe dingen. Niet alles wat Djokovic doet, is wetenschappelijk bewezen. Hij houdt er bijvoorbeeld op het gebied van voeding soms wat extreme ideeën op na. Maar daar voelt hij zich kennelijk goed bij”, zegt Pluim.

Lees ook dit verslag over de krachtmeting tussen Djokovic en de Australische overheid in 2022

Een jaar geleden kon de eigenzinnige Djokovic niet meedoen aan de Australian Open omdat hij weigerde vaccinatiebewijzen tegen Covid-19 te overleggen. De winnaar van 21 grandslamtoernooien werd uitgesloten van deelname. „Terwijl zijn mentale kracht normaal gesproken juist een wapen is, werd zijn vasthoudendheid een valkuil”, analyseert Pluim. Djokovic meldde zich dit jaar zonder problemen in Melbourne aan als de nummer vijf van de wereld.

Vanuit de tennisacademie van oud-Davis-Cupcoach Tjerk Bogtstra, waar hij vorige maand de jonge tennisser Forger in fysiek opzicht klaarstoomde, volgde Van der Heyde de afgelopen weken de verrichtingen van Djokovic met interesse. Nole verloor in vijf partijen slechts één set waardoor hij, in tegenstelling tot Murray, nooit grote problemen kreeg bij het herstel. „Djokovic gaf aan dat hij lichte klachten had. Dat hij zich niet helemaal vrij kon bewegen. Dat zou hij zich in de doorgaans minder uitdagende eerste week nog kunnen permitteren”, legt Van der Heyde uit. „Maar ook Djokovic moet fit zijn om zeven partijen op rij winnen. Alleen: hij heeft in de loop der jaren zoveel kracht en ervaring opgebouwd dat het verschil met jongeren op de baan groot is. Wat dat betreft is Djokovic een voorbeeld voor iemand als Forger.”

Volgens Van der Heyde was het juniorentoernooi een uitstekende leerschool voor het Nederlands talent. „Bij tennis hangt alles samen. In een periode van een week of vijf bouw je alles zo op dat je klaar bent om een reeks partijen te kunnen spelen. Techniek, tactiek in combinatie met fysieke arbeid. De ene keer train je uren achter elkaar. Een andere dag pak je rust. Alles om zo fit en zo fris mogelijk te zijn”, vertelt Van der Heyde.

Wie volledig wil herstellen van een marathonpartij moet eten, drinken, afkoelen, afvalstoffen afvoeren en zo veel mogelijk slapen, stelt bondsarts Pluim. En dan is een handjevol uren zelfs voor een voormalig nummer één van de wereld als Murray niet genoeg.