Art Rotterdam: pastelkleuren, zacht textiel en Karel Appel

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Kunstmarkt Op kunstbeurs Art Rotterdam, waar negentig galeries aanwezig zijn, is het dit jaar opvallend tam. De meeste galeries tonen vrolijke en decoratieve niks-aan-de-handkunst. Naar geëngageerde kunst is het zoeken.






Casper Braat, De Vending Machine met marmeren sculpturen en blikjes pinda’s.
Casper Braat, De Vending Machine met marmeren sculpturen en blikjes pinda’s.

Foto Casper Braat

Voor een kunstbeurs in tijden van rumoer en maatschappelijk engagement is Art Rotterdam opvallend tam. Het kleine aanbod van geëngageerde kunst sneeuwt dit jaar onder bij de vrolijke en decoratieve niks-aan-de-handkunst. Pasteltinten hebben de overhand.

De 24ste editie, opnieuw in de sfeervolle Van Nellefabriek, is de eerste normale editie van Art Rotterdam sinds 2020. Een beurs zonder tijdsloten georganiseerd op de vaste datum, begin februari. „We gaan weer terug naar normaal”, zegt directeur Fons Hof op woensdagmorgen, vlak voor de opening.

De door corona uitgestelde editie van vorig jaar trok in mei 18.000 bezoekers, tienduizend minder dan normaal. De beurs moest opeens concurreren met allerlei andere evenementen op de internationale kunstkalender. Bovendien hadden veel kunstliefhebber zo kort na de lockdowns kennelijk nog geen zin in een druk evenement. Dat was vervelend voor de deelnemende galeries, zegt Hof, want honderden grote verzamelaars lieten toen verstek gaan.

De beursorganisatie selecteerde dit jaar strenger, zegt Hof. Ze liet minder galeries toe en gebruikt de ruimte die daardoor ontstond voor iets nieuws: een beeldentuin midden op de beurs met dertien grote sculpturen. Een prettige, inhoudelijk interessante attractie die tegelijk zorgt voor een duidelijker plattegrond. Eigenlijk net als vier jaar geleden bij de jubileumeditie , toen AkzoNobel een deel van de bedrijfscollectie toonde.

De beursorganisatie investeerde ook in het vip-programma, vertelt Hof. Een groepje internationale collectioneurs wordt met gratis hotelovernachtingen, een diner en een uitgebreid kunstprogramma naar Rotterdam gelokt.

Veel Belgische verzamelaars kwamen graag naar Rotterdam vanwege het grote aanbod van jonge, actuele kunst, zegt Martin van Vreden, van de Amsterdamse galerie tegenboschvanvreden. Hij liep woensdagmiddag voor het eerst als bezoeker over de beurs. „Het aanbod van jonge, frisse en nieuwe kunst liep voor mijn gevoel al jaren terug. Ik wilde mijn vanzelfsprekende deelname eens doorbreken om te kijken of mijn indruk juist is.”

‘Dark uncles’

Van de negentig galeries bieden vele toegankelijke, oogstrelende kunst aan. Nog iets dat onmiddellijk opvalt: zeker twintig deelnemers presenteren wandkleden, zachte sculpturen en andere kunstwerken van textiel. Zo brengt Madé van Krimpen een solopresentatie van Klaas Rommelaere, een Belgische kunstenaar die na een mode-opleiding geborduurde wandtapijten en sculpturen ging maken vol geruststellend ogende mansfiguren. Hij noemt ze niettemin ‘dark uncles’.

Zwaarder op de hand zijn de indigo gekleurde textielwerken bij Stigter Van Doesburg van Antonio Jose Guzman en IvaJankovic. De werken zitten vol verwijzingen naar koloniale geschiedenissen en oude geesten. Bij Annet Gelink staat een metershoge, met pennen doorkliefde stoffen pop van een vrouw, gemaakt door de Amerikaanse beeldhouwer Lara Schnitger: 16 Nipples are Enough. Aan de pennen hangen vaantjes met teksten als ‘No dickpics please’.

Zulke geëngageerde kunst is zeldzaam op de beurs. Veel groter is het aanbod van kunst met een knipoog. Zoals de Vending machine van de jonge Amsterdamse kunstenaar Casper Braat. De machine, bij galerie Torch, staat vol in een oplage van drie gemaakte beeldjes van carraramarmer, die de bezoeker met een druk op een knop en een bankpas kan aanschaffen. Voor 250 euro een marmeren tampon op een sokkeltje, voor 450 euro een stenen flesje Chanel-parfum. Braat dacht ook aan de allerkleinste beurs: in de machine staan ook blikjes Casper Braat-pinda’s, te koop voor 2,50 euro.

Appels naakt

Een eindje verderop, bij Eenwerk, staat het opzienbarendste kunstwerk van de beurs: Standing Nude No. 1 (1987), een hangende marionet-achtige sculptuur van Karel Appel. Het is een vrouwelijk naakt gemaakt van beschilderde polaroids geplakt op stukken hout. Hoofd, torso, onderlichaam en benen van de vrouw zijn losse elementen die met dikke touwen aan elkaar zijn bevestigd. Het hoofd van de vrouw is met verf tot een kleurrijk masker gemaakt, haar achterzijde is helemaal beschilderd. Dit energieke en geheimzinnige beeld lijkt elk moment in beweging te kunnen komen. Best mooi dat het oude ‘schilderbeest’ Karel Appel zeventien jaar na zijn dood de show kan stelen op een beurs voor hedendaagse kunst. Het staande naakt kost honderdduizend keer zoveel als het pindablikje van Casper Braat: een kwart miljoen euro.

Wat is er te koop tot 1.000,- euro

Benedikt Fischer, Chicken, 2020 (geglazuurd terracotta, 22 x 25 x 13 cm): €490,- bij galerie No Limits! Art Castle

De stand van galerie No Limits! Art Castle staat vol sculpturen van keramiek in allerlei grillige vormen en maten. Midden op de achterwand glanst een klein gebronsd kippenlichaam je tegemoet. En het mooie is, je kunt de gebakken kip vullen met een kaars, dan is het een kandelaar. Het beeld is van Benedikt Fischer (1984), opgeleid aan de Gerrit Rietveld Academie als sieradenmaker, maar nu ook actief als keramist. Dat is maar één van de grenzen die No Limits! Art Castle slecht: de galerie werkt ook veel met ‘neurodiverse’ kunstenaars.

Sophie Steengracht, Underworld, Network, 2023 (olieverf op linnen, 18 x 24 cm): €1.000,- bij galerie GoMulan

Sophie Steengracht (1991) maakt prachtige, magische schilderijen van allerlei typen planten. Vaak werkt ze met zelf gekweekte organische pigmenten uit de tuin naast haar yurt in Driebergen. Die kleuren hebben opvallende kracht en diepte, en vloeien als een aquarel zo mooi uit over het doek. Op verzoek van galeriehouder Mulan Go schilderde Steengracht ook dit kleine werk met traditionele olieverf op doek: „Zodat die fijne manier waarop ze schildert mooi uitkomt.” Inderdaad: scherp kronkelen de schimmeldraden door de warme aarde.

Wat is er te koop tot 10.000,- euro

Margriet van Breevoort, Tamagotchi #5, 2022 (siliconen, 30 x 20 x 5 cm): €3.000 bij NL=US Art

Kunstenaar Margriet van Breevoort (1990) is gefascineerd door de grens tussen natuur en cultuur en maakt hyperrealistische sculpturen van vreemde fantasiewezens. In 2017 werd haar sculptuur Homunculus loxodontus van een in de lobby wachtende zee-olifant onverwachts een grote internethit in Rusland. Op Art Rotterdam toont Van Breevoort akelig echte figuren van toch onwaarschijnlijke beesten: zoals deze platte Tamagotchi #5, naar het elektronische Japanse zakhuisdier uit de jaren negentig. Het vlezige figuur van Van Breevoort is even aandoenlijk als afstotend.

Andrea Freckmann, Requisiten und andere Ideeen, (Props And Other Ideas), 2023 (olieverf op linnen, 180 x 160 cm): € 5.800,- bij galerie Maurits van de Laar

Andrea Freckmann (1970) is gefascineerd door „hoe de dingen om ons heen decorstukken zijn in een wereld die we voor onszelf creëeren.” Dit doek is een collage van kleinere schilderijtjes die ze eerder maakte, en van indrukken die ze fotografisch vastlegde. Het levert een intiem beeld op van een ruimte vol persoonlijk geladen objecten. Onderaan schildert ze schetsmatig: „Zoals een theaterdecor vaak met minimale middelen overtuigend een plek kan neerzetten, zo wil ik verkennen hoe je met minimale middelen een illusie in stand houdt.”

Wat is er te koop voor meer dan 15.000,- euro

Jennifer Tee, Tampan World Mountain, Ancestral Creatures, 2022 (Piëzografie, 185 x 172 cm): €17.500 euro galerie Fons Welters

Het project Tampan Tulip begon voor Jennifer Tee met een groot kunstwerk in de metrohalte van van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam Centraal (2018). Geïnspireerd op traditionele textielen uit Zuid-Sumatra, die vaak worden gebruikt bij overgangsrituelen, maakt ze prachtige, hoekige patronen en figuren van tulpenblaadjes. Vaak staan, net als op Sumatra, schepen centraal: als symbool voor een overgangsperiode. De patronen die ze maakt scant ze in, ze worden daarna op hoogwaardig fotopapier afgedrukt, zodat ze hun kleuren behouden.

Piet Parra, Waking up, 2022. (brons, 160 x 95 x 80 cm): €55.000 bij galerie Vriend van Bavink

Piet Parra (Pieter Janssen, 1976) is vooral bekend als grafisch ontwerper en tekenaar, van zijn golvende figuren op platenhoezen van onder meer hiphopgroepen Opgezwolle en Le Le en van zijn ontwerpen voor kleding van Nike en Patta. Inmiddels heeft hij als kunstenaar wereldwijd exposities. In Rotterdam toont hij maar liefst 130 kilo zware bronzen beeld van een voorovergebogen vrouw. Haar gezicht is achter het haar verborgen, in combinatie met de donkerblauwe, matte glans, geeft het een diep mysterieuze uitstraling.

Thomas van Huut

Related Posts

Cappella Pratensis ontstoft muziek die klonk bij het eten van zwanen

  • admin
  • November 26, 2024
  • 0

Als je de binnenstad van ’s-Hertogenbosch vanuit het oosten binnengaat, kom je in de Hinthamerstraat langs een opvallend geelgrijs pand: het Zwanenbroedershuis. Daar komen al eeuwen de leden van het Illustere Lieve Vrouwen Broederschap samen. Onder andere om te musiceren: het broederschap liet in de eerste eeuwen vanaf zijn oprichting in 1318 muziek componeren door destijds grote componisten, om te zingen in hun eigen kapel in de Sint Janskathedraal. Lijvige koorboeken (online te bekijken) uit de periode 1450-1600 met muziek van componisten als Matthaeus Pipelare, Pierre de la Rue en Jean Mouton herinneren daar nog aan.

Het nog steeds bestaande broederschap zingt niet zelf (althans niet openbaar); die rol van het klinkend houden van deze Renaissancemuziek heeft het Bossche vocaal ensemble Cappella Pratensis op zich genomen. Destijds was het normaal om één groot koorboek op een grote houten lessenaar te zetten en daar samen achter te zingen. Cappella Pratensis doet dat nu dus ook: in hun tournee Het feest van de zwaan staan vijf zangers (kleine bezetting), een dirigent en vier musici samen op een kluitje. Het geeft het concert alleen al op zicht een enorm vriendelijke uitstraling.

Binnenpret

Ook Het feest van de zwaan is een verwijzing naar het broederschap. Elke 28 december kwamen de leden bij elkaar voor de ‘Zwanenmaaltijd’; een dure aangelegenheid, waarbij de schenker van de te verorberen zwaan van oudsher de eretitel ‘zwanenbroeder’ kreeg. Cappella Pratensis zingt deze tournee muziek die geklonken zou kunnen hebben op zo’n banket. Zoals een ‘Ave Maria’ van Jacobus Clemens non Papa, dat prachtig ingetogen en gecontroleerd klinkt.

Wel valt al snel op dat de stemmen wat individualistisch blijven, moeilijk mengen. Enerzijds klinkt dat realistisch: op een banket vroeger klonk de zang vast ook niet puntgaaf. Anderzijds vraag je je af of deze muziek niet beter tot zijn recht komt in een kerk. Op hun prachtige Obrechtalbum uit 2023 (dat in oktober nog knap een Gramophone Award won) worden de zangers geholpen door een rijke galm.

Feestelijk is niet het woord dat bij dit concert komt bovendrijven. Wel: ingetogen, intiem, voorzichtig twinkelend en met binnenpret. Het begeleidende Sollazzo Ensemble (eveneens in kleine bezetting: fluit, luit en twee vedels) voegt zich er knap naar, al zouden ze waarschijnlijk uitbundiger kunnen (en willen).

Liefdesverklaring

Verschillende stukken volgen elkaar slim op: devote misdelen blijken soms gebaseerd op maar al te wereldlijke werkjes, zoals de Missa Benedicti van Benedictus Appenzeller, dat gebaseerd blijkt op ‘Ick had een boelken uutvercoren’, dat verderop in het programma zit. Dat geldt ook voor ‘Myns liefkens bruyn ooghen’ van Tielman Susato, dat Jheronimus Vinders verwerkte in zijn mis. Ook dat klinkt samen. Daarin vallen ook opvallende uitspraakkeuzes op: de u in ‘Sanctus’ is bij Pratensis geen ‘oe’ maar ‘ù’ (zoals in: ‘Gut, dat klinkt grappig’). Benedictus wordt ‘Benedictès’. Agnus Dei klinkt als de vrouwennaam: Agnes. (Die in het Grieks dan weer ‘zuiver’ of ‘heilig’ betekent, dus zo gek lijkt de gedachte niet).

Dat er geen Nederlanders tussen de zangers zitten, maakt de paar Nederlandse teksten uit de Middeleeuwen nog moeilijker te verstaanbaar. En dichter Eric Alink heeft nog wel zo zijn best gedaan op de uitbundig sensuele liefdesverklaring aan de zwaan („’k Wil spelevaren in uw schoot, uw binnenzee beproeven / Bij eb en vloed en elke stoot, in uwe diepte toeven.”), op de anonieme melodie van ‘Ick had een boelken’. Maar echt lastig is het om te luisteren wanneer artistiek leider Stratton Bull als spreekstalmeester het woord neemt. Praatjes over de muziek zijn vaak nuttig of leuk. Zeker nu ‘het feest’ op geen enkele manier zichtbaar is gemaakt, is het aan Bull om je fantasie aan te zwengelen. Hij nodigt ons met luide stem en groot gebaar uit bij het rijke banket. Althans, dat probeert hij, maar zenuwen zitten hem in de weg. Hij staat zo deerniswekkend te beven dat het zweet je plaatsvervangend uitbreekt.


Nilüfer Yanya betovert met haar veelkleurige liedjes

  • admin
  • November 26, 2024
  • 0

Als Nilüfer Yanya het publiek in de Melkweg toespreekt, oogt ze verlegen. Maar als de 29-jarige Britse zingt, is er van schroom geen sprake. Dat doet ze adembenemend mooi, en met de natuurlijke vanzelfsprekendheid van een ruisende waterval. In combinatie met haar vier voortreffelijke muzikanten leidde het tot een betoverend concert.

Yanya heeft een experimentele, ongrijpbare sound, die vele genres doorkruist, van soul en jazz tot rock en grunge. Ze maakt in essentie gitaarliedjes, maar gitaarliedjes die weelderig uitwaaieren, en voortdurend van richting, ritme en kleur veranderen – zoals in jazz en grunge.

Haar gitarist en medecomponist Will Archer wringt behalve mooi slepende melodieën ook de vreemdste akkoordenschema’s uit zijn instrument. De ritmesectie varieert doorlopend in tempi, ook omdat Yanya graag songs schrijft die plots uitbarsten in gitaargeweld. En dan heeft ze nog multi-instrumentalist Jazzi Bobbi aan haar zijde (dochter van Spargo-zanger Ellert Driessen), die op keyboards de gitaarsongs van een extra knisperende laag voorziet en op haar saxofoon voortdurend een portie zachte tonen door de liedjes vlecht.

Bijzondere techniek

Over dat schuimige mengsel vlijt Yanya haar hees-hoge soulvolle stem. Vaak zet ze zingzeggend in, maar als ze voluit zingt, hanteert ze vaak een bijzondere techniek, die eerder draait om klank dan om het volledig uitspreken van woorden. Dan kan de naam van Elizabeth Fraser, de etherische zangeres van de Cocteau Twins zich opdringen. Zelf noemt Yanya in interviews vaak Big Thief en Nina Simone als inspiratiebronnen voor haar zingen en schrijven.

Haar schetsmatige manier van zingen sluit aan bij haar impressionistische, poëtische manier van schrijven, die al even weinig houvast biedt. „You’re my best machine, you’re my midnight sun, always I did it for you”, luidt bijvoorbeeld karakteristiek het refrein van ‘Midnight Sun’, het prijsnummer waarmee ze het concert afsloot.

Dat lied komt van haar goed ontvangen tweede album Painless, uit 2022, die alle beloftes inloste van haar debuut Miss Universe uit 2019. Dit najaar verscheen het derde album, My Method Actor. Ook dat nieuwe album leverde weer een aantal prachtige, pakkende singles op, zoals ‘Like I say (I runaway)’ en ‘Just A Western’. Die songs kregen live een gloedvolle uitvoering, die de intensiteit van de songs nog eens extra aanzette.

Anders dan dit nieuwe album kende het concert geen enkel minder moment. In elk lied zat energie en voortdurend kon je je verbazen over het raffinement van deze band. Een groot podiumpersoonlijkheid is Nilüfer Yanya niet, maar de muziek maakt alles goed.


Rijksmonumenten bedreigd door verkrotting. ‘De eigenaar is officieel nooit op zijn vingers getikt’

  • admin
  • November 26, 2024
  • 0

‘INSTORTINGSGEVAAR!! NIET BETREDEN”, zegt een waarschuwingsbord aan de rand van Sluis. Het hangt aan wat eens een monumentaal toegangshek was. De toegang en het terrein erachter zijn overwoekerd met bomen en struiken. „Hierachter ligt Het Hoompje”, zegt Arjen Drijgers, voorzitter van de afdeling Zeeland van de erfgoedvereniging Heemschut.

Het in 1909 gebouwde villacomplex met torentje en kapel was een klooster voor de zusters Franciscanen. Tot 1986 is het ook in gebruik geweest als internaat voor kinderen met een beperking. Daarna kwam het leeg te staan. Zesentwintig jaar geleden is het complex onder nummer 509259 ingeschreven als rijksmonument.

Intussen geldt Het Hoompje in erfgoedkringen als schoolvoorbeeld van een rijksmonument dat ondanks, of misschien juist wel dóór zijn speciale status al jarenlang door zijn eigenaar zo wordt verwaarloosd dat het verkrot raakt. De eigenaar is in dit geval een BV, onderdeel van het beursgenoteerde bedrijf Bever Holding, die het complex in 1992 heeft gekocht. Daarachter gaat de vastgoedinvesteerder Ronnie van de Putte schuil die in Nederland en België zo veel monumentale gebouwen heeft laten verwaarlozen dat hij de bijnaam ‘de Krottenkoning’ heeft gekregen.

Via een olifantenpaadje verderop is het mogelijk het terrein van Het Hoompje te betreden. „Ik blijf hier even wachten”, zegt Drijgers. Een bord ‘Verboden toegang’ staat er niet, maar zijn Heemschutafdeling heeft in juli 2021 aangifte gedaan van opzettelijke en stelselmatige verwaarlozing. „Daarom lijkt het me beter dat ik niet het terrein op ga.”

De muren van het complex staan nog overeind, maar alle deuren en ramen zijn weg. Overal, buiten en binnen, zit graffiti. Het trappenhuis is deels verdwenen, evenals een stuk vloer van de bovenverdieping. In het dak gaapt een groot gat. Klimop overwoekert met dikke, kale wortels de achterkant van de kapel.

Verwaarlozing

Het Hoompje is geen uniek geval, blijkt uit gegevens van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. In de recent gepresenteerde tweejaarlijkse ‘monitor monumenten en archeologie’ staat dat volgens opgave van gemeenten 93 rijksmonumenten ‘ernstig verwaarloosd’ zijn. Dat zijn er vijf meer dan twee jaar geleden.

Leonard de Wit, die zich bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) al jaren met de materie bezighoudt, is aanvankelijk geneigd het probleem te relativeren – „we hebben in totaal ruim 61.000 rijksmonumenten in Nederland” – maar vertelt toch veel tijd te stoppen in verwaarloosde rijksmonumenten. „Verwaarlozing gebeurt onder andere omdat een boer die met zijn bedrijf stopt, geen zin heeft zijn monumentale schuur te onderhouden. Of omdat een parochie geen geld heeft voor onderhoud van een kerk. Met die mensen probeer je er door praten uit te komen.” Maar er zijn volgens De Wit ook eigenaren die bewust een monument verwaarlozen, bijvoorbeeld omdat ze het gebouw willen laten slopen om er een ander, winstgevend project neer te zetten.

De eigenaar van Het Hoompje hoort tot die categorie, stellen Drijgers en De Wit afzonderlijk van elkaar. Dergelijke eigenaren hebben vaak diepe zakken en kunnen er daarom ook nog eens juridisch alles aan doen om niet aan hun verplichtingen te voldoen, luidt hun gezamenlijke conclusie. Bever Holding zelf zegt desgevraagd dat er geen woordvoerder voor commentaar beschikbaar is.

Volgens de Erfgoedwet hebben eigenaren van een rijksmonument een instandhoudingsplicht. De Wit: „Dat is geen plicht tot een alomvattende restauratie, maar het begint wel met wind- en waterdicht maken.” Aan gemeenten is al sinds de Monumentenwet van 1988 de taak om erop toe te zien dat eigenaren hun rijksmonumenten goed onderhouden. Daar zit ook een probleem: veel gemeenten hebben niet genoeg mensen, kennis en geld in huis, zeker niet voor langdurige juridische procedures.

Het in 1909 gebouwde villacomplex Het Hoompje in Sluis.
Foto Theo Toebosch

Handhavingsactie

„Ambtenaren van Sluis wilden enkele jaren geleden wel via een dwangsom de eigenaar van Het Hoompje dwingen het gebouw niet langer te verwaarlozen”, vertelt Drijgers. „Maar uiteindelijk heeft de gemeente die laten verlopen en nooit officieel gehandhaafd.” Het dossier rondom Het Hoompje loopt al heel lang, geeft een woordvoerder van de gemeente Sluis in een reactie toe. „Dit rijksmonument wordt al tientallen jaren verwaarloosd door de eigenaar. We voerden eerder een handhavingsactie uit tegen de eigenaar. Maar dit heeft niet tot het gewenste resultaat geleid.”

In een perfecte wereld letten de provincies erop dat gemeenten hun taak als toezichthouder en handhaver goed uitvoeren. Maar ook dat gebeurt te weinig, heeft de Inspectie voor Overheidsinformatie en Erfgoed vastgesteld.

In principe kan ook justitie optreden tegen verwaarlozing van een rijksmonument, omdat dat als economisch delict geldt. „Daarom hebben we drie jaar geleden ook aangifte over Het Hoompje gedaan”, vertelt Drijgers. „Het Hof in Den Bosch heeft echter begin dit jaar bepaald dat strafrechtelijke vervolging niet opportuun is, omdat de eigenaar officieel nooit door Sluis op zijn vingers is getikt.”

Vijf jaar na Kamervragen over de uitvoering van erfgoedtaken is OCW dit jaar een programma gestart dat het toezicht en de handhaving bij gemeenten en provincies moet verbeteren, daarbij bijgestaan door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Desondanks stelt de gemeente Sluis nu dat de toestand van Het Hoompje zo slecht is, dat behoud geen zin meer heeft. De gemeente heeft daarom verzocht het complex als rijksmonument te schrappen. De Wit: „Ik heb de gemeente gezegd dat het verzoek na jarenlang zelf niet opgetreden te hebben niet zo netjes is.”

Drijgers heeft nog goede hoop. „Uit onderzoek van twee jaar geleden zou blijken dat behoud nog wel mogelijk is. Als Het Hoompje niet als monument in stand wordt gehouden, rest een ruïne die alleen nog interessant is voor urban explorers.”