N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Overheidsfalen Al jaren moeten gezinnen in armoede toeslagen terugbetalen waar zij wel degelijk recht op hebben. Een blijvende oplossing laat nog vijf jaar op zich wachten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105493889-c0231e.jpg)
Een structurele oplossing voor de duizenden gezinnen die in armoede leven door een overheidsfout laat nog zeker tot 2028 op zich wachten. Tot die tijd moeten gemeenten proberen om getroffen gezinnen te vinden en hen te compenseren. Dat staat in de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die in handen is van NRC.
Eerder dit jaar beschreef NRC hoe circa tienduizend gezinnen toeslagen moeten terugbetalen waar zij wel degelijk recht op hebben. Daardoor daalt hun inkomen tot onder het bestaansminimum, met armoede en een groot risico op schulden tot gevolg. Dit probleem treft een deel van de ‘eenverdieners’ in Nederland: samenwonende stellen van wie één partner een eigen inkomen heeft.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data97074749-a0cffa.jpg)
Het probleem is al zeven jaar bekend op het ministerie van Sociale Zaken, maar pas na een NRC-artikel hierover en schriftelijke vragen van Kamerleden, eerder dit jaar, liet het kabinet weten een oplossing te zoeken.
Maar het probleem is ingewikkeld en voor de bedachte oplossing is een aanpassing nodig van computersystemen bij de Belastingdienst, meldt het kabinet nu. Dat lukt niet voor 2028.
Toeslagen terugbetalen
Het probleem speelt specifiek bij stellen van wie de ene partner geen inkomen heeft en de andere een kleine UWV-uitkering of een heel laag salaris. Samen worden zij aangevuld tot bijstandsniveau, door de gemeente. Zij hebben dus twee inkomstenbronnen. Maar het probleem speelt ook bij paren die één inkomstenbron hebben: een UWV-uitkering die netto rond het bijstandsniveau ligt, en soms ook daarboven.
Beide groepen lopen tegen hetzelfde probleem aan. Zij krijgen netto ongeveer evenveel geld op hun rekening als stellen met alléén een bijstandsuitkering. Maar door een onbedoeld effect van zeer specifieke belastingregels wordt hun bruto-inkomen veel te hoog. Daardoor moeten zij toeslagen terugbetalen waar zij eigenlijk recht op hebben: meestal bedraagt de schade honderden euro’s, soms meer dan duizend euro per jaar.
‘Moeilijk verteerbaar’
Het probleem is een onbedoeld gevolg van belastingregels uit 2009. Het belastingregime werd ongunstiger gemaakt voor alleenverdieners, om te stimuleren dat beide partners zouden gaan werken. Het kabinet wil deze belastingregels nu terugdraaien, maar alléén voor de twee specifieke groepen die hierdoor ten onrechte toeslagen mislopen. De Belastingdienst moet nog uitzoeken of dit daadwerkelijk mogelijk is vanaf 2028.
Tot die tijd kijkt het kabinet naar gemeenten. Zij kunnen gedupeerden een extra belastingvrije uitkering geven om hun verlies aan toeslagen te compenseren.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data94849648-c7885c.jpg)
Peter Heijkoop, armoedewethouder in Dordrecht en bestuurder van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, noemt het „moeilijk verteerbaar” dat gedupeerden tot 2028 moeten wachten op een structurele oplossing. „Maar we schieten er ook niets mee op als er dingen worden beloofd die de Belastingdienst niet kan waarmaken.” Gemeenten zullen ervoor zorgen, zegt hij, „dat deze mensen zo snel mogelijk geholpen worden”.
Eerder zei minister Carola Schouten (Armoedebeleid, ChristenUnie) tegen NRC dat deze problematiek aantoont hoe de „complexiteit de laatste jaren is toegenomen”. En hoe verschillende regels rond belastingen, toeslagen en uitkeringen effect op elkaar hebben. „Mensen komen dan klem te zitten.”
