Alain Ughetto’s familie immigreerde van Frankrijk naar Italië. Hij maakte koddige, permanent verbaasde poppen van ze, in ‘No Dogs or Italians Allowed’.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Alain Ughetto Negen jaar lang duurden de opnames van Ughetto’s stop-motion familie-epos ‘No Dogs or Italians Allowed’. Het resultaat is een reconstructie van een tijdperk en een identiteit. En een cadeautje aan zijn familie. „Het is alsof ik ze een Ferrari heb gegeven.”
Nu zijn ze dan eindelijk de Atlantische Oceaan overgestoken, de oude Cesira en Luigi. De Franse animator Alain Ughetto (72) heeft de latexpoppen van zijn grootouders meegenomen naar Rotterdam: ze zitten braaf op de hoek van zijn tafeltje. Onlangs mochten ze met hem op tournee door Amerika, hij nam een kiekje van de oudjes voor het Vrijheidsbeeld. „Het was hun droom om naar Amerika te gaan. Dit is mijn wraak op de geschiedenis.”
Was een vrachtschip met al hun bezittingen eind jaren twintig namelijk niet gezonken op weg naar New York dan was de familie Ughetto Amerikaans geweest. Nu vestigden ze zich berooid in Frankrijk, waar opa Luigi opklom tot voorman bij grote bouwprojecten: tunnels, stuwdammen. Luigi en Cesira maakten deel uit van de immigratiegolf van 800.000 Italianen tussen 1920 en 1970. In 1939 kregen ze hun Franse paspoorten. Luigi werd Louis.
Alain Ughetto: „Mijn familie wist weinig van de Italiaanse roots. Dat komt door oma Cesira, die Franser dan de Fransen wilde zijn. Ze weigerde thuis Italiaans te spreken en verbood dat haar kinderen zodat ze zo snel mogelijk assimileerden. Oma is helemaal geslaagd in haar missie: ik denk Frans, ik eet Frans, ik gedraag me Frans.”
Macaroni-zoon
Ughetto is te gast op het filmfestival van Rotterdam met zijn charmante stop-motion familie-epos No Dogs or Italians Allowed, een publieksfavoriet. Met zo’n titel verwacht je een focus op immigratie en discriminatie: borden met zulke teksten hingen in de jaren dertig soms voor het raam van Franse cafés. Maar naast een terloopse hint – kinderen die worden uitgescholden voor ‘macaroni-zoon’ – speelt het geen grote rol. De boodschap van de film zou dan wellicht wat dubieus zijn: de Ughetto’s zijn een succesverhaal van culturele assimilatie die in anderhalve generatie zijn Italiaanse wortels vergat.
No Dogs or Italians Allowed is meer een tragikomische reconstructie van een identiteit „die oma onder het tapijt probeerde te vegen”, aldus Alain Ughetto. De Ughetto’s stammen uit het nu vervallen bergdorpje Ugheterra in de Piëmont boven Genua, waar iedereen Ughetto heette. Via de vertelstem van oma Cesira – soms in dialoog met haar kleinzoon – maken we kennis met het sobere leven in de bergen, waar meneer pastoor de scepter zwaait. Opa Luigi zwoegt als dagloner, huwt Cesira, overleeft Italiës koloniale avontuur in Libië en de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Kinderen worden geboren, soms overlijdt er een. Verlies en tegenslag draagt men met licht verbaasde flegmatiek.
Die verbazing zit ’m in Ughetto’s latexpoppen, die zo’n 10.000 euro per stuk kosten. Ughetto liet drie setjes Luigi en Cesira maken: in stop-motion suggereer je beweging door de poppetjes elk frame een beetje te verplaatsen. Dagelijks levert dat twee seconde film op: de opnames duurden negen jaar. „Ze moesten niet te realistisch zijn en niet op mijn echte grootouders lijken, want dan zou de film te zwaarmoedig worden. De poppen stralen verwondering uit over de wendingen die hun levens nemen.”
Herinnert u zich verhalen van uw oma Cesira?
„Niet echt, ze overleed toen ik twaalf jaar was. Wel dat ik aardappelen voor haar schilde en ze dan zei: niet te dik, dat is zonde. Typisch voor een generatie die honger kende.”
Uw familie is de bron van deze film?
„Mijn vader, ooms, tantes, broers, zusters. Ik heb een soort road trip gemaakt langs de plekken waar ze vroeger woonden. In Italië waren al hun sporen uitgewist, daar had ik vooral veel aan het boek van Nuto Revelli, Mondo dei vinti (Het leven der overwonnenen). Hij was een socioloog die onder de bergbewoners in de Piëmont van mijn opa’s generatie leefde en hun verhalen optekende. Barse verhalen over honger, verlies en onderdrukking, verteld met gezonde dosis humor.”
In de film komen uw eigen handen vaak in beeld. Omdat u uit een geslacht van handwerkers stamt?
„Ja, zelf ben ik ook een ambachtsman eigenlijk. Die handen markeren ook de band tussen heden en verleden, dat ik deel uitmaak van dit verhaal. Mijn vader, die in de bouw werkte, was altijd verbaasd dat ik van mijn geknutsel kon leven. Niet op een afkeurende manier: hij was apetrots en schepte over me op tegen zijn vrienden. Dat ik werkte voor televisie, dat was niet niks.”
U gebruikt broccoli als bomen, pompoenen als huizen, tamme kastanjes. Waarom?
„Dat verzamelde ik rond Ughettera, het zijn dingen die een grote rol speelden in de jeugd van mijn grootouders. Daarna ging ik nadenken: hoe verwerk ik ze in mijn film?”
Wat vindt uw familie ervan?
„Ze werkten graag mee, maar geloofden er eerst niet zo in. Wie steekt er nou geld in ons verhaal? Dit is mijn cadeau aan hen: het is best belangrijk te weten waar je vandaan komt. Ze zijn hartstikke trots, mijn zus zag de film al vier keer. Al is het wel een beetje alsof ik ze een nieuwe Ferrari cadeau heb gedaan. Ze weten zich er niet helemaal raad mee.”
