In Europa wordt systematisch ondermijnend opgetreden bij vreedzame protesten, wat het recht op demonstreren aantast. Dat blijkt dinsdag uit een onderzoek van mensenrechtenorganisatie Amnesty International. Zij bestudeerde 21 landen, waaronder Nederland.
In plaats van het „faciliteren van het recht” van mensen om vreedzaam te demonstreren, stelt Amnesty vast dat autoriteiten in heel Europa bewust bezig zijn met het „stigmatiseren, belemmeren, ontmoedigen en straffen van mensen die protesteren”.
Over Nederland schrijft Amnesty bijvoorbeeld dat het voor ongedocumenteerden lastig is te demonstreren in sommige gemeenten en dat Nederland veelal gebruik maakt van cameratoezicht bij bijeenkomsten. Daarmee doelen ze op het inzetten van drones, videobewakingsauto’s, waterkanonnen met camera’s of politieagenten die foto’s van demonstranten maken met hun telefoon. Dit ziet Amnesty in sommige gevallen als een inbreuk op privacy.
In een verklaring zegt Agnès Callamard, de secretaris-generaal van Amnesty International, dat het onderzoek een „diep verontrustend beeld” schetst van een aanval op het recht om te protesteren in heel Europa.
Lees ook
Kabinet laat mogelijke beperkingen van demonstratierecht onderzoeken
Wereldwijd nemen vogelpopulaties in omvang af, vooral in gebieden met intensieve landbouw waar neonicotinoïden worden gebruikt. Die groep van aan nicotine verwante insecticiden is al langer in opspraak – zo constateerden de Nijmeegse onderzoekers al in 2014 in Naturedat het aantal insectenetende vogels dramatisch slinkt in gebieden waar wordt gespoten met imidacloprid. In de EU is die neonicotinoïde inmiddels verboden, net als de vergelijkbare middelen chlothianidine en thiamethoxam, maar elders is dat nog niet het geval.
Vervuild water
Bovendien blijken niet alleen insectenetende soorten de dupe. Uit recenter onderzoek kwam naar voren dat ook zadenetende, fruitetende en vleesetende vogels afnemen in gebieden waar de insecticiden veelvuldig gespoten worden. Dat suggereert dat de gezondheid van de vogels mogelijk wordt aangetast via vervuild voedsel, vervuild water of vervuilde bodem.
Om te onderzoeken wat er nu écht bekend is over de directe gevolgen van neonicotinoïden voor vogels besloten onderzoekers van de Wageningen Universiteit, Vogelbescherming Nederland en Maastricht universiteit tot een grootschalige literatuuranalyse van 49 wetenschappelijke publicaties.
Daarin stonden twaalf vogelsoorten centraal, waaronder de wilde eend, de huismus en de patrijs. In totaal werd gekeken naar ruim duizend mogelijke effecten van vijf verschillende neonicotinoïden (naast de drie eerdergenoemde ook acetamiprid en thiacloprid).
Uit de analyse kwam naar voren dat alle vijf de varianten een schadelijke invloed hebben op gezondheid, voortplanting en gedrag. Die invloed is bovendien vergaand: op maar liefst 932 manieren kunnen neonicotinoïden de gezondheid van vogels aantasten. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan gewichtsverlies of een verzwakt immuunsysteem. Ook wat betreft voortplanting en gedrag zijn de gevolgen overwegend negatief: zo worden er meer jongen met complicaties geboren bij vogels die aan neonicotinoïden worden blootgesteld, en neemt het oriëntatievermogen af.
Vogelsterfte
Opvallend is dat bij een ander berucht landbouwgif uit het verleden, DDT, de negatieve invloed vooral bleek uit de verminderde voortplanting, schrijven de onderzoekers. In de huidige situatie zijn de negatieve effecten dus veel uiteenlopender.
Hans de Kroon, hoogleraar plant-ecologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen – niet bij het huidige artikel betrokken maar wel bij de Nature-publicatie uit 2014 – is onder de indruk van het onderzoek. „Oorzakelijk onderzoek is bij vogels heel ingewikkeld. Tien jaar geleden, toen wij ons onderzoek naar buiten brachten, waren we daarom nog heel voorzichtig om over een causaal verband te spreken tussen de vogelsterfte en de neonicotinoïden. Maar Nature zelf bracht destijds wel een redactioneel commentaar naar buiten met de veelzeggende kop: How much evidence do we need? Hoeveel bewijs hebben we nodig om te zien dat neonicotinoïden de natuur verwoesten? Inmiddels is er zo’n duidelijk patroon zichtbaar – dat blijkt ook uit die tientallen studies in deze analyse – dat ik stelliger durf te zijn. We zien een heel groot aantal negatieve gevolgen van neonicotinoïden en samen hebben ze een desastreus effect.”
Buiten het nieuwe redactiegebouw van uitgever DPG Media in Duivendrecht demonstreert de lobbygroep Republiek. Zes republikeinen, met een oproep: ‘Controleer de macht’. En: ‘Rode loper of scherpe vragen?’ Het is een blauwe loper waarop de koning donderdagochtend binnenkomt. Binnen gaat het juist níét over hem, maar over de journalistiek. En Willem-Alexander stelt de meeste vragen, níét de journalisten.
De verhouding tussen pers en koningshuis is regelmatig ongemakkelijk. De een probeert zoveel mogelijk transparant te maken, de ander wil zijn privéleven zoveel mogelijk afschermen. Die verhouding begon in 1978 met de woorden van de destijds elfjarige prins: „alle Nederlandse pers opgerot”. Vier decennia later wil de koning vooral weten of er nog sprake is van onafhankelijke media binnen, zoals hij het omschrijft, één groot conglomeraat.
We hebben goede discussies aan de keukentafel, maar ik weet niet wat hun bronnen zijn
Want de meeste redacties in Nederland zijn eigendom van een van twee grote Belgische uitgeverijen: Mediahuis (waar NRC toebehoort) of DPG, waar de koning in sneltreinvaart veel redacties afgaat. Van Qmusic tot Margriet en Flair, van nu.nl, de Volkskrant, Trouw en Het Parool, tot de tekenaars van Donald Duck. Naar die laatste ontmoeting zegt de koning al 57 jaar te hebben uitgekeken.
Willem-Alexander kent buitenlandse voorbeelden van grote uitgeefconcerns waar het niet goed gaat, zegt hij. Hij verwijst naar de Australische mediamagnaat Rupert Murdoch, die in alle Angelsaksische landen media bezit en daar zijn stempel hevig op drukt. Tegen de hoofdredacteuren bij DPG zegt hij dat hij namens heel Nederland vraagt hoe het hier zit. Hij vindt dat ze wel heel erg benadrukken dat ze hun eigen identiteit behouden, ook al zitten ze in één gebouw en delen concurrenten met elkaar dezelfde verdieping.
Lees ook
Lakei van het koningshuis of kritisch interviewer
Keukentafel
De hoofdredacteuren vertellen andere zorgen te hebben. Het gesprek gaat over digitalisering, de veiligheid van verslaggevers en hoe jongeren nieuws consumeren. Bij het weggaan zal de koning later zeggen dat hij geen idee heeft hoe zijn dochters aan informatie komen: „We hebben goede discussies aan de keukentafel, maar ik weet niet wat hun bronnen zijn.”
In de drukkerij gaat het weer even over digitalisering. Als de koning een net gedrukte speciale editie van Het Parool krijgt, heeft hij het over digitaal lezen, niet over papier. Hij bekijkt de voorpagina vluchtig – het is lang niet de eerste keer dat hij erop staat. Boven heeft de hoofdredacteur hem al een replica van zijn geboortekrant gegeven. „Een heerlijk rond koppie”, had de prinselijke baby volgens een verpleegster.
Wat een paar keer terugkomt tijdens het koninklijke bezoek, is de btw-verhoging van 9 naar 21 procent op kranten en tijdschriften die het kabinet wil. „Uw regering maakt de strijd om waarheid wel moeilijk”, zegt directeur journalistiek van DPG Media, Philippe Remarque. „Daarom is het zo goed dat u hier bent, aan de zijde van de journalistiek.”
Dankbaar
Remarque verwijst naar de Russische collega’s van The Moscow Times en TV Rain, die onderdak hebben gevonden in het gebouw van DPG: „In Rusland zie je wat er gebeurt als er geen tegenmacht is.”
Wanneer de koning op die redacties aankomt, wordt hij begroet met gejuich en applaus. Alexander Gubsky, uitgever van The Moscow Times, zegt tegen Willem-Alexander dat die met drie criminelen praat: hijzelf, collega Tikhon Dzyadko en uitgever Derk Sauer worden zo door de Russische president Poetin gezien. Onafhankelijke journalistiek is een criminele activiteit, waarop minimaal vier jaar celstraf staat. Gubsky is Nederland dankbaar: „We verhuisden niet alleen onze teams hierheen, maar ook alle kennis en journalistieke cultuur. Jullie redden niet alleen ons, maar ook de journalistiek.”
Florida maakte donderdag de schade op van orkaan Milton, die sinds woensdagnacht (Nederlandse tijd) over de Amerikaanse staat is getrokken. Uit eerste berichten van lokale autoriteiten en die op deelstaatniveau blijken de meeste doden vooralsnog te zijn gevallen door tornado’s die her en der in de staat ontstonden rond het stormsysteem. Deze zouden zeker vier levens hebben geëist.
Onduidelijk blijft nog of er ook dodelijke slachtoffers zijn gevallen door hoog water. De orkaan deed op sommige plekken langs de kustlijn een vloedgolf van twee meter hoog over de kust slaan, elders ontstonden plotse overstromingen door hevige regenval. Op sommige plekken zal het water eerst moeten zakken, voordat vastgesteld kan worden of er mensen verdronken zijn.
Om eventuele slachtoffers te lokaliseren heeft de federale rampenbestrijdingsdienst FEMA op last van president Biden een zoek-en-reddingsactie in gang gezet. Hiervoor worden in totaal 2.200 mensen ingezet, van wie er zich duizend al in de staat bevonden en nog eens 1.200 worden ingevlogen. Er zijn daarnaast vijfhonderd ambulances, zestig hoog-water-voertuigen en miljoenen noodrantsoenen beschikbaar gemaakt.
Drie miljoen mensen zonder stroom
Het ergste scenario waar begin deze week voor gevreesd werd – een huizenhoge vloedgolf die de dichtbevolkte Baai van Tampa zou verzwelgen – is niet uitgekomen. In de laatste uren voordat Milton als categorie-3-storm aan land kwam, boog hij iets af richting het zuidelijker gelegen Sarasota. Tampa ontsprong daardoor – niet voor het eerst in zijn geschiedenis – nipt de dans.
De materiële schade is ondertussen groot. Van veel gebouwen zijn de daken afgerukt, waaronder dat van het Tropicana Field, het overdekte stadion van de lokale honkbalclub Tampa Bay Rays in St. Petersburg. Ook waaide een bouwkraan om tegen het redactiegebouw van de plaatselijke Tampa Bay Times.
Zeker drie miljoen inwoners en bedrijven zaten donderdag zonder stroom. Florida’s elektriciteitsbedrijf zegt een legertje van 17.000 monteurs uit veertig verschillende staten te hebben opgetrommeld om de – bovengronds aangelegde – stroomkabels te zo snel mogelijk te herstellen. Zij krijgen versterking van nog tienduizenden andere kabelwerkers, zei gouverneur Ron DeSantis.
