Amerikaanse activist Bryan Stevenson: ‘Dat de weerstand tegen de doodstraf afneemt is een recept voor nieuwe misstanden’

Posted on October 31, 2024 by admin

Het strafrechtsysteem moet worden hervormd „van boven tot onder”, klonk het op de Democratische conventie in 2020. Ook de doodstraf zou verboden moeten worden. Het was de zomer dat wereldwijd Black Lives Matter-protesten uitbraken na de moord op George Floyd.

Vier jaar later lijkt die ambitie wat in de vergetelheid geraakt. Op de Democratische Conventie eerder dit jaar waren het Amerikaanse gevangeniswezen en de doodstraf geen agendapunten. De discussie hierover lijkt zelfs weer te verharden. Onder president Joe Biden werden executies van terdoodveroordeelden op federaal niveau weliswaar opgeschort, maar twaalf staten hanteren de doodstraf nog steeds actief. Alabama experimenteert dit jaar met stikstofgas wegens een tekort aan dodelijke injecties. En onlangs verklaarde presidentskandidaat Donald Trump dat elke migrant die een Amerikaans burger doodt, wat hem betreft de doodstraf moet krijgen.

Advocaat en activist Bryan Stevenson ziet de situatie weer langzaamaan verslechteren, en dat baart hem grote zorgen, zegt hij in een gesprek in Amsterdam, waar hij recentelijk was voor een werkbezoek aan het nieuwe Nationaal Slavernijmuseum. De uit Alabama afkomstige Stevenson, oprichter van het Equal Justice Initiative (EJI), zet zich onder meer in voor gevangenen die mogelijk ten onrechte op de executielijst terecht zijn gekomen. Vaak gaat het om gevangenen van kleur die te zwaar bestraft zijn, of zelfs onschuldig veroordeeld blijken te zijn. Ook zet het EJI zich in tegen racisme en voor hervormingen in het Amerikaanse gevangenissysteem.

Is de situatie in het Amerikaanse gevangenissysteem nog steeds even slecht als toen je begon?

„De VS gingen lang de verkeerde kant op. We werden het land met het hoogste percentage gevangen ter wereld. Van 200.000 in 1972 naar 2,2 miljoen nu. Een decennium geleden kwam er een tegenbeweging op gang, vanuit actiegroepen maar ook vanuit Democraten en Republikeinen. Het besef drong door dat het schadelijk en duur is om miljoenen mensen op te sluiten. Er gingen miljarden dollars naar gevangenissen en inrichtingen. Door die bewustwording is het aantal opsluitingen in de afgelopen vijf jaar gestabiliseerd, al had ik liever een grote daling gezien. Maar nu zien we de trend al een paar jaar weer verslechteren, en dat baart me zorgen.”

Het lijkt in de politiek geen issue meer te zijn, dat grote aantal gevangenen, vooral bij de Republikeinen niet.

„Het is een beladen tijd, waarin beide politieke partijen weer makkelijker inspelen op maatschappelijke zorgen en woede. Een echt recept voor mensenrechtenschendingen van allerlei aard. Onlangs hadden we binnen een paar dagen zes executies in de VS, waaronder één in mijn thuisstaat Alabama. Hoewel de doodstraf en extreme straffen in het algemeen minder vaak worden gegeven dan de afgelopen tien jaar, is de weerstand hiertegen zwakker aan het worden. Ik denk dat onze rechtbanken vandaag de dag executies goedkeuren die tien jaar geleden nog zouden zijn gestopt. Zoals die van Marcellus Williams.”

Marcellus Williams, een zwarte gevangene uit Mississippi, werd in 2001 voor een lang onopgeloste moord ter dood veroordeeld. Actiegroepen stelden dat de twee getuigenissen tegen hem onbetrouwbaar waren, DNA-onderzoek wees niet op zijn betrokkenheid. Na ruim twintig jaar en veelvuldig uitstel werd Williams eind september alsnog geëxecuteerd. Het Hooggerechtshof, dat door Republikeinse benoemingen conservatiever is geworden, weigerde uitstel van executie.

De justitie van St. Louis, die hem eerder vervolgde, sloot zich juist aan bij de verdediging van Williams en pleitte tegen zijn executie. Is dat uitzonderlijk?

„Volledig uitzonderlijk. En het Hooggerechtshof zou de executie eerder onder die omstandigheden nooit door hebben laten gaan. Het huidige hof is veel, veel comfortabeler met zo’n beslissing.”

Actiegroepen schreven dat de jury in het proces van Williams volledig uit witte juryleden bestond. Zwarte juryleden werden verwijderd. Gebeurt dit vaker?

„Bij Amerikaanse rechtszaken kunnen advocaten een vast aantal juryleden verwijderen door peremptory strikes. Dat mag niet op basis van ras, maar in veel staten worden mensen van kleur onevenredig vaak verwijderd. Vooral in doodstrafzaken. Bij zulke zaken zijn die gemeenschappen vaak niet goed vertegenwoordigd. En zolang die ongelijkheid bestaat, bestaan er twijfels over de eerlijkheid van de vonnissen. Ik denk niet dat Marcellus Williams veroordeeld zou zijn als er een eerlijk samengestelde jury was geweest.”

Uw organisatie, het Equal Justice Initiative, is ook betrokken bij de oprichting van monumenten en musea, vooral in Amerikaanse staten waar mensen zijn gelyncht. Wat hopen jullie hiermee te bereiken?

„Er is in Amerika te weinig gedaan met voorlichting en culturele instellingen over slavernij, over lynchen, over segregatie. Als je de geschiedenis van massageweld niet kent, dan tolereer je het massageweld dat nu weer opduikt makkelijker, zoals de bestorming van het Capitool. De kracht van een culturele instelling is dat je zo kan binnenstappen en binnen twee of drie uur bent bijgepraat over iets wat je anders nooit geweten had.”

Het gaat om zwarte bladzijdes in de Amerikaanse geschiedenis. Ondervinden jullie weerstand?

„Er is altijd weerstand wanneer je een gesprek probeert te beginnen over deze geschiedenis, maar we hebben meer succes geboekt dan ik verwachtte. Wel hebben we het strategisch aangepakt, zo informeerden we het publiek pas tijdens de opening van monumenten over wat we deden.

„Ik herinner me een lokale predikant, een witte man, die in 2018 bleef hangen bij een door ons opgericht monument in Alabama. Hij vertelde me dat hij al zijn hele leven woonde in de county waar hij vandaan kwam, elke zondag een preek geeft in zijn lokale kerk, maar nooit iets wist over de twaalf mensen die er waren gelyncht. Hij was er kapot van, maar was ook aan het kijken wat hij ermee kon doen. Dat geeft voldoening, om zoiets te horen.”

Tv-recensie | Vier talkshows met vier vrouwen en 21 mannen – heel even ging het over electoraal seksisme

admin
November 7, 2024
0

Het zou een memorabele uitzending worden, beloofde presentator Wilfred Genee in Vandaag Inside (SBS6) want Donald Trump was wederom verkozen tot Amerikaanse president en ook Johan Derksen was weer terug. De populaire commentator was maandag boos weggelopen uit zijn praatprogramma wegens onmin met Genee. Na bemiddeling van omroepbaas John de Mol schoof hij goedgemutst weer aan.

Een mediawetenschapper kan misschien ooit promoveren op de wisselende elpeehoezen die bij Vandaag Inside linksachter de gasten te zien zijn, en wat die zeggen over de uitzendingen. Dinsdag stond er de verzamelaar Frenzy (razernij, waanzin) van Screamin’ Jay Hawkins. Woensdag was het Westworld van Theatre of Hate: „De circusbeer brulde, het wapen ging af/ Toen richtte de cowboy het pistool op zichzelf/ Gelooft u in het Westen?”

Alle Amerika-vorsers van Nederland waren uitgereden om in de talkshows de zege van Trumps theater van de haat te duiden. Eva, Vandaag Inside, Humberto, Bar Laat – ze vertelden ongeveer hetzelfde verhaal. De prijsschok was doorslaggevend geweest, de Democraten hadden het verprutst. Kamala Harris was te laat begonnen, had een anti-campagne gevoerd, en kon de arbeiders niet aanspreken zoals Trump dat kan.

In Eva werd Trump onomwonden een dictator genoemd. Casper Thomas van De Groene sprak in Nieuwsuur over Trumps „ongebreidelde macht”: „Hij kan kort gezegd los”. Volgens hem was het niet zo zeer opmerkelijk dat Trump „autocratische neigingen” had, het was opmerkelijk dat zoveel Amerikaanse kiezers die neigingen delen.

Wat nauwelijks werd behandeld was het opvallende verschil tussen de vrouwelijke en de mannelijke kiezers. Vrouwen stemden overwegend op Harris, mannen op Trump. Amerika koos nog liever een vrouwenhater, door 26 vrouwen beschuldigd van verkrachting en aanranding, dan een vrouw als president. Het was „de jongens tegen de meisjes” zei Jan Paternotte.

Dat dit amper een onderwerp was in de talkshows is niet verwonderlijk: de tafels zaten weer vol mannen. Vier talkshows, eenentwintig mannelijke gasten, vier vrouwen. Twee vrouwen brachten het electoraal seksisme wel ter tafel, maar werden onmiddellijk onderbroken en tegengesproken door een man. Bij Humberto kwam Amerika-vorser Carol Rock er sowieso nauwelijks tussen. ING-econoom Marieke Blom, die in Bar Laat netjes op haar beurt wachtte tot ze wat zei, vertelde dat ze die ochtend haar dochter erop moest wijzen dat ook Nederland nog nooit een vrouwelijke premier had gekend.

Adoptie

Spoorloos is vernieuwd. Boegbeeld Derk Bolt moest wijken voor drie nieuwe gezichten. Toen in 2022 bleek dat het emo-programma diverse geadopteerden aan de verkeerde moeders had gekoppeld, werd wel heel pregnant duidelijk dat Spoorloos geen oplossing biedt voor adoptieproblemen, maar daar onderdeel van is. Het programma belooft zich nu minder te richten op adoptie en op familie overzee.

In de eerste aflevering nieuwe stijl was daar nog niet zoveel van te merken. Spoorloos zocht naar twee Amerikaanse soldaten die de onbekende vaders waren van twee Nederlandse kinderen. Gebleven zijn ook de cliffhangers, die erop wijzen dat we hier niet naar een hulpprogramma maar naar amusement zitten te kijken.

De vernieuwing en verrijking zit hem vooral in presentator Joris Linssen. Hij is sterk in het boven halen van emotionele levensverhalen, zo weten we uit Hello Goodbye, en die gave gebruikte hij nu in een aangrijpend interview met zangeres en danslerares Carla Wisse die de afgronden liet zien van een kind dat is afgestaan.

Nederland telt veel Fenerbahçe-fans, maar tijdens de wedstrijd tegen AZ zal daar weinig van te merken zijn

admin
November 6, 2024
0

„Fenerbahçe is een levenswijze. De club is onderdeel van je dna”, antwoordt supporter Emrah Turpçu op de vraag wat de Turkse club voor hem betekent. Turpçu kijkt in het clubhuis van de supportersvereniging van Fenerbahçe in Amsterdam Osdorp op een groot scherm naar de beladen derby tegen Trabzonspor.

De ruimte is net een voetbalstadion in het klein. Rechts zit de fanatieke aanhang, continu zingend en trommelend. Her en der rennen kinderen door de zaal, ook zij zijn net als vrijwel iedereen gekleed in de clubkleuren geel en blauw. Vlak voor de aftrap zingt iedereen het volkslied. Ook de koks, die achter in de zaal döner kebab en kofte bereiden, nemen een korte pauze voor het ritueel.

Het is zondagmiddag en zo’n honderd Fenerbahçe-fans kijken naar de wedstrijd tegen Trabzonspor. Ze hopen deze donderdag, als hun club in Alkmaar tegen AZ speelt, de wedstrijd in het stadion te kunnen zien. Voor het merendeel zal dat niet lukken: voor het bezoekersvak zijn bij lange na niet genoeg kaarten beschikbaar om aan de grote vraag te voldoen.

De Nederlandse de supportersvereniging heeft slechts 25 kaarten toebedeeld gekregen van Fenerbahçe. Die gaat voorzitter Oktay Kaya onder de driehonderd leden verloten. De overige 925 tickets gaan naar supporters die overkomen uit Turkije en andere landen waar Fenerbahçe veel supporters heeft.

„Nederland heeft een enorme aantrekkingskracht op in Turkije en Duitsland wonende Fenerbahçe-fans”, zegt Kaya. „Dus maken veel fans er een vakantie van. De club biedt voor deze wedstrijd ook nog eens pakketreizen aan: vlucht, hotel en wedstrijdticket ineen. Voor veel fans is dat aantrekkelijk, maar die pakketreizen gaan wel ten koste van de tickets voor onze vereniging.”

Ook een kaartje kopen voor een thuisvak is ingewikkeld. Nederlandse clubs merken dat vraag naar tickets aanzwelt zodra een Turkse club op bezoek komt. Maar voor Europa League-duels tegen Turkse tegenstanders geldt een strenger verkoop- en toegangsbeleid dan bij andere Europese wedstrijden.

De Nederlandse clubs willen voorkomen dat Turkse voetbalfans zich op de thuisvakken begeven, uit angst voor rellen. Het dragen van een shirt of sjaal van de tegenstander is uit den boze. Daarnaast ageren de clubs tegen het doorverkopen van tickets, bijvoorbeeld door met stadionverboden te dreigen. Ook controleren stewards of de identiteit van de koper wel overeenkomt met de bezoeker.

Een supporter van Fenerbahçe ziet dat zijn club het moeilijk heeft tegen Trabzonspor.

Dat het flink mis kan gaan met rivaliserende supporters in Europese wedstrijden zag AZ vorig seizoen. Bij de wedstrijd tegen West Ham United ontstond een veldslag op de hoofdtribune, nadat AZ-hooligans door een hek waren gebroken en de tribune bestormden. De AZ’ers voelden zich ‘geprovoceerd’ omdat de Engelse supporters op de thuistribune een West Ham-vlag toonden.

Iets soortgelijks voltrok zich een jaar later bij FC Twente. Na de wedstrijd tegen het Zweedse Hammarby werd ook de hoofdtribune, met daarop supporters tussen het thuispubliek, bestormd door de harde kern van FC Twente. Ook daar ontstond een vechtpartij.

De incidenten maken dat de Nederlandse clubs tegenwoordig extra scherp inventariseren wie in welke vakken terecht komen. Toch is het ondoenlijk om voor de wedstrijd álle aanwezige fans te controleren op identiteit en kleding. De kans is dan ook groot dat bij de wedstrijd tussen AZ en Fenerbahçe toch uitsupporters op de thuisvakken plaatsnemen.

Het bestuur van de Fenerbahçe-supportersvereniging is al weken in gesprek met de Alkmaarse autoriteiten, bijvoorbeeld over het vervoer naar het stadion en een plek in de stad waar Turkse supporters verzamelen voor de wedstrijd.

Foutcode

Vorige maand nam FC Twente het op tegen Fenerbahçe in Enschede (1-1). Vooraf probeerde de Nederlandse club doorverkochte kaarten te blokkeren met een foutcode. Desondanks belandden er volgens een woordvoerder van FC Twente „hier en daar” Fenerbahçe-fans in de thuisvakken. Die konden in de meeste gevallen de wedstrijd afkijken, maar „enkele supporters” werden toch het stadion uitgezet, omdat ze te opzichtig hun clubvoorkeur etaleerden.

Fans van Fenerbahçe in het clubhuis tijdens de wedstrijd tegen Trabzonspor.

Ook bij de wedstrijd tussen Ajax en Besiktas (4-0) eind september in Amsterdam probeerden veel Turkse Nederlanders de Arena in te komen om vanuit de thuisvakken de bezoekersploeg toe te juichen. Bij de toegangspoortjes werd een handjevol supporters geweigerd, maar de Amsterdamse club erkent dat zo’n selectie maken niet makkelijk is. Er zijn immers ook fans voor Ajax én Besiktas.

Ferhan Basaran (37 jaar) is supporter van zowel Fenerbahçe als Ajax, maar als beide teams tegen elkaar spelen, juicht hij voor de Turkse club. Basaran woont in Arnhem en heeft net uren in de file gestaan om de derby tussen Fenerbahçe en Trabzonspor in het Amsterdamse clubhuis te bekijken.

Hij raadt het andere Fenerbahçe-supporters af om tussen de AZ-fans te zitten tijdens de wedstrijd. „Fenerbahçe-fans zijn temparementvol. In het heetst van de strijd wil je emoties de vrije loop laten. Ik snap dat thuissupporters dat als provocatie zien.”

Basaran heeft zijn zin nog niet afgemaakt of de zaal ontploft: Fenerbahçe scoort vlak voor rust de 0-1 tegen Trabzonspor. Supporters vallen elkaar in de armen en het clublied galmt door de zaal. In de tweede helft slaat de sfeer om als Trabzonspor twee penalty’s benut en met 2-1 leidt. Her en der klinkt kritiek op de scheidsrechter; sommige supporters gaan buiten even afkoelen.

Een Fenerbahçe-supporter vertelt ondertussen dat hij zeshonderd euro heeft betaald voor twee kaarten voor de wedstrijd van zijn club tegen FC Twente vorige maand. Hij wil niet met zijn naam in de krant, omdat hij niet geassocieerd wil worden met de zwarte handel in tickets.

De wedstrijd in Enschede was een uitgelezen kans om Fenerbahçe te bekijken zonder te hoeven vliegen, maar via de reguliere kanalen was het hem niet gelukt aan kaarten te komen. En dus ging hij op de bonnefooi richting het stadion, waar hij een paar uur voor de wedstrijd een verkoper trof die een fors rendement wilde maken op de kaartjes.

Na kort onderhandelen waren ze eruit. Niet eerder betaalde hij zoveel geld voor één voetbalwedstrijd, erkent hij enigszins besmuikt. Inmiddels worden op sociale media, fanwebsites en handelsplatformen voor vergelijkbare bedragen tickets aangeboden voor de wedstrijd tegen AZ.

De Alkmaarse club vraagt seizoenskaarthouders die meer dan één kaart hebben gekocht de identiteit van de andere bezoekers door te geven. Die kunnen hun tickets dan vooraf ophalen in het stadion als de gegevens overeenkomen én de bezoekers geen voorkeur voor de tegenstander hebben. Maar hoe AZ dat precies gaat controleren, blijft onduidelijk. Vorig jaar annuleerde de club vlak voor de wedstrijd tegen Legia Warschau – een club die net als Fenerbahçe veel fans in Nederland heeft – een bestelling van een seizoenskaarthouder die vijf kaarten probeerde te kopen op een voor hem ongewone plek in het stadion. AZ belde hem op voor opheldering, waarna hij erkende dat de tickets voor zijn Poolse collega’s waren bestemd.

Maandsalaris

„Sommige Fenerbahçe-fans hebben er een maandsalaris voor over om hun club te kunnen nareizen”, vertelt Emrah Turpçu (36). „De bedragen die nu de in de zwarte handel circuleren, zijn voor Turkse begrippen extreem hoog. Maar Fenerbahçe zit nu eenmaal bij veel mensen in het bloed, dus hebben ze het er wel voor over om een maand iets soberder te leven.”

De Turks-Nederlandse fans beschrijven Fenerbahçe als een familie. Als voorbeeld noemt voorzitter Kaya supporter Kees – „de enige Fenerbahçe-supporter zonder Turkse wortels” – die onlangs met pensioen ging. Op het clubhuis werd een ceremonie voor hem georganiseerd en hij kreeg van het bestuur een gepersonaliseerd Fenerbahçe-tenue.

In de zaal zitten ook veel ouders met hun kinderen. Tugce Erbas (43) staat donderdag met haar dertienjarige dochter in het AZ-stadion tussen de Fenerbahçe-fans. Dankzij een familielid die bij de club werkt, is het Erbas gelukt twee kaartjes te bemachtigen. De wedstrijd tegen AZ is een primeur voor haar dochter. Of zij het niet intimiderend vindt om negentig minuten tussen fanatieke supporters te staan? Zeker niet, antwoordt Erbas. „Ze zingt en schreeuwt net zo hard mee.”

Column | Brrr. Nog meer oorlog

admin
November 6, 2024
0

Wie heeft gewonnen, Kamala Harris of Donald Trump, of wordt er nog een gerechtelijke of meer fysieke strijd over uitgevochten? Op het moment dat u deze column leest, is dat wel bekend, of in elk geval duidelijker dan toen ik hem dinsdag indiende. Tot 20 januari is Biden president, dus voorlopig maakt het niet zoveel uit en daarna misschien ook niet, althans wat het Midden-Oosten betreft. Israël blijft Amerika’s beste bondgenoot, of de president straks Harris heet of Trump. Beiden zullen Israëls beste wapenleverancier blijven, hoeveel oorlogsmisdrijven er ook mee worden gepleegd, en Harris is dan wel méér voorstander van een Palestijnse staat naast Israël dan Trump in zijn ‘Akkoord van de Eeuw’ (januari 2020). Maar de Israëlische regering, het Israëlische parlement en een meerderheid van de bevolking moeten niets hebben van een Palestijnse staat in wat sinds de Zesdaagse oorlog van 1967 bezet gebied is, dus dat verschil maakt ook niets uit.

Beiden kunnen zich prima vinden in het „nieuwe Midden-Oosten” dat premier Netanyahu voor zich ziet. Dat wil zeggen een Midden-Oosten waar de „kop van de octopus”, het Iraanse regime, een toontje lager zingt, of is afgehakt, en Israël met een groeiend aantal Arabische bondgenoten de toon zet. Trump heeft in 2020 als president voor Israël officiële relaties met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Soedan en Marokko gekocht; Harris heeft als vicepresident meegewerkt aan Bidens vergeefse campagne om Saoedi-Arabië daartoe te verleiden. En wat betreft Iran, niemand is de bezetting van de Amerikaanse ambassade in Teheran in 1979-1980 vergeten. Een soort Amerikaans 7 oktober.

Maar haalt het Iraanse regime de inauguratie van de nieuwe president? Ik ben daar niet 100 procent zeker van. Ondanks zijn grote mond is Iran lang niet de „existentiële bedreiging” voor (kernmacht) Israël die Netanyahu er sinds jaar en dag van maakt. Tel maar: zeer problematische economie door de opstapeling van internationale sancties, geen steun van het volk, geen luchtmacht, wel een ambitieus raket- en satellietprogramma maar (nog) geen atoomwapen. En Hamas en Hezbollah, de pijlers van Irans voorwaartse verdediging die de grote en kleine satans, Amerika en Israël, op afstand moet houden – de armen van de octopus – zijn de afgelopen maanden zwaar gewond.

In de laatste ronde van hun nieuwe directe oorlog heeft de Israëlische luchtmacht op 26 oktober bovendien niet per ongeluk vooral schade toegebracht aan de Iraanse luchtverdediging. Feitelijk heeft ze de weg vrij gemaakt voor vervolgaanvallen op energie-infrastructuur, op nucleaire installaties en op Iraanse kopstukken.

Misschien zou het daarom geen gek idee zijn om níét terug te slaan, in de wetenschap dat Netanyahu al jaren popelt om het Iraanse nucleaire programma onschadelijk te maken en liefst daarmee ook een nieuwe revolutie te ontketenen. Maar ja, een Iraanse ayatollah of revolutionaire gardist laat zich niet piepelen. Dus beloofde opperste leider Khamenei Irans vijanden zaterdag „een verpletterend antwoord op wat ze Iran, het Iraanse volk en het front van verzet [die voorwaartse verdediging] aandoen”.

In wat Netanyahu mogelijk als aanmoediging ziet, zou Washington Teheran hebben gewaarschuwd dat het bij een Iraanse aanval niet in staat zou zijn Israël opnieuw te overreden zich net zo in te houden als op 26 oktober. Om die waarschuwing kracht bij te zetten zijn zes Amerikaanse B-52 bommenwerpers, plus gevechts- en tankvliegtuigen in de regio gearriveerd.

Brrr. Nog meer oorlog. En zou het de situatie waar dan ook iets verbeteren? Nee, natuurlijk. Vergelding op vergelding op vergelding. Burgerdoden. Buurlanden onder vuur. Olieprijs door het dak. Vluchtelingenstromen.

Dat nieuwe Midden-Oosten.

Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert.

Related Posts