Als Ouwehand zich toch nog terugtrekt, gaat er bij de Partij voor de Dieren een schokgolf door de zaal

Dicht opeengepakt in de omgebouwde veemarkthallen van Den Bosch doen de leden van de Partij voor de Dieren hun best om het verleden achter zich te laten. Zij zijn eruit, ze willen door na de strijd binnen de partij en ze willen met Esther Ouwehand als leider en lijsttrekker de verkiezingen in.

Maar dat kan niet zomaar, vindt Esther Ouwehand zelf. Ze wil de partij dolgraag leiden, maar dat kan ze naar eigen zeggen alleen doen als ze volledig wordt vrijgepleit van de integriteitsschendingen waarvan ze de afgelopen tijd is beschuldigd. Die beschuldigingen moeten door de partij onderzocht worden, vindt Ouwehand ook. In de tussentijd trekt ze zich terug, als lijsttrekker en fractievoorzitter.

Er gaat een schokgolf door de Brabanthallen als ze die woorden zondagmiddag uitspreekt. De hele dag hebben de leden hun steun aan Ouwehand uitgesproken in moties en met staande ovaties. Er is één keer ‘boe’ geroepen, en dat was toen een lid voorstelde om Ouwehands naam van de kandidatenlijst te schrappen. Het voorstel werd door 96 procent van de 1.500 aanwezigen verworpen.

Toch is dat niet genoeg, vertelt Ouwehand. „Er zit hier nog steeds een kink in de kabel”, zegt ze tegen de zaal. „Jullie zitten met een lijsttrekker tegen wie integriteitsmeldingen zijn gedaan.” Haar terugtrekking terwijl die meldingen worden onderzocht, noemt ze „de meest zuivere route”. Ze praat ernstig, al probeert ze het luchtig te houden: „Ik reken erop dat ik binnen de kortste keren weer helemaal terug ben en dat jullie dan zeggen: wanneer zijn we nou een keer van haar af?”

Apotheose

De terugtrekking is de nieuwe apotheose in een conflict dat de top van de Partij voor de Dieren in zijn greep houdt. De afgelopen weken kwam dat conflict in alle hevigheid in de schijnwerpers te staan, na de plotse mededeling van het partijbestuur dat Ouwehand niet opnieuw zou worden voorgedragen als lijsttrekker. De avond ervoor had juist Ouwehand zich in een interne brief beklaagd dat het partijbestuur de professionalisering en democratisering van de PvdD in de weg zat.

Lees ook: De andere kant van Esther Ouwehand, een reconstructie van NRC over de machtsstrijd bij de Partij voor de Dieren

Ouwehand leek die slag met het partijbestuur gewonnen te hebben. Het bestuur besloot een week na de eerste mededeling en na bakken kritiek vanuit de achterban om Ouwehand alsnog te kandideren en trok zich terug. Sindsdien is een nieuw, tijdelijk bestuur gevormd. Dat zoekt toenadering tot de leden en roemt Ouwehand zondag als „een geweldig boegbeeld van de partij’’.

De orde lijkt daardoor hersteld en even oogt de partij aan de oppervlakte weer zo vreedzaam en onbekommerd als de smooth jazz die in de pauzes door de congreshal klinkt. Tot Ouwehands toespraak ademt het congres zelfs de begeestering van een partij die het vuur in zichzelf heeft hervonden en voelt dat er ruimte is om langgekoesterde wensen uit te voeren.

Massaal spreken de PvdD’ers zich uit voor zaken die Ouwehand in haar uitgelekte brief aankaartte. Ze dringen via moties aan op een „professionaliseringsslag” en voor de vrijheid van fracties in gemeenteraden om deel te nemen aan coalities zonder bemoeienis van de partijtop. Ouwehand had het bestuur ervan beschuldigd dat coalitiedeelname van hogerhand werd geblokkeerd.

Inhoudelijk lijken de leden al net zo te snakken naar een volwassen koers. Sommige PvdD’ers van het eerste uur hebben nog altijd moeite met de bredere agenda die de partij nastreeft. Zij willen dat de partij zo dicht mogelijk bij de dieren blijft. Maar een motie om de focus scherp op dier, natuur en milieu te houden, wordt door een meerderheid afgewezen. Ook voor ‘mensendingen’ moet ruimte zijn, vindt een meerderheid. Een vrouw die een half jaar geleden is overgestapt van GroenLinks juicht het toe dat de partij zich verbreedt. Een ander valt haar bij: „Wij zíjn onderdeel van de natuur!”

Man en paard

Die vernieuwingsdrift is de hele dag dominant op het podium. Maar in de schaduw van de schijnwerpers is het oude bestuur nog niet helemaal uitgespeeld. De integriteitsmeldingen over Ouwehand zijn immers in handen van dat oude bestuur. Ouwehand en het nieuwe bestuur, dat de meldingen moet gaan onderzoeken, hebben die meldingen nooit ingezien, zeggen ze.

En dat niet alleen: voor zover het nieuwe bestuur weet, zijn alle meldingen tegen Ouwehand die onderzocht moeten worden ook nog eens afkomstig uit het oude bestuur. Nadat Ouwehand in de clinch kwam te liggen met de bestuursleden en oprichters, wisselde de partijleider en haar politiek assistent van gedachten over een plan om „conflict in het bestuur te brengen”, bleek uit een memo.

Volgens de bestuurders ondermijnde Ouwehand met haar houding bewust het bestuur, en werd dat nog eens verergerd door de brief die ze in september rondstuurde. Daar zouden hun meldingen betrekking op hebben.

Veel aandacht ging de afgelopen dagen uit naar Niko Koffeman, medeoprichter en al jaren Eerste Kamerlid voor de partij. Koffeman, die zelf niet in het bestuur zit, laat op het congres in het midden of hij voor of tegen Ouwehands kandidatuur heeft gestemd: hij beroept zich op zijn stemgeheim. Maar hij wil wel zeggen dat hij het „betreurend” vindt dat Ouwehand in haar brief heeft gesproken over gedoe met de oprichters. „Noem dan man en paard, en zeg wat het gedoe is.”

En die roep om professionalisering en democratisering? „Holle begrippen”, aldus Koffeman. „Ik heb vandaag niets ondemocratisch aangetroffen.” Hij zucht: „Al die partijen die verkiezingen verliezen, daar kan ik me bij voorstellen dat je discussies krijgt: moet het niet een beetje professioneler? Maar bij een partij die nog nooit een verkiezing verloren heeft denk ik: waar komt dat vandaan?”