Even leek het erop dat Mexico opgelucht adem kon halen. Het land wist uitstel te krijgen voor de aangekondigde importheffingen van 25 procent, mede dankzij de belofte om tienduizend Mexicaanse militairen naar de grens te sturen. Ze zullen zich daar bezighouden met de aanpak van drugssmokkel en illegale migratie. Met de ternauwernood gesloten deal wordt bevestigd wat Mexico al langer weet: Trump wil concessies op voor hem belangrijke beleidspunten. Wie hem niet tegemoetkomt, kan hard aangepakt worden.
Maar daarmee is voor Mexico de wind allerminst gaan liggen: politieke analisten vrezen dat de Amerikaanse buitenlandminister Marco Rubio deze week de beslissing neemt het Mexicaanse Sinaloa- en het Jaliscokartel aan te merken als foreign terrorist organization (FTO). De kersverse Amerikaanse president zinspeelde daar al tijdens zijn eerste termijn op, en na zijn aantreden tekende hij alvast een decreet waarin de Venezolaanse criminele organisatie Tren de Aragua en straatbende MS-13 uit El Salvador zo’n label opgeplakt kregen. Mexicaanse kartels werden ook genoemd. „Kartels zijn bezig met een campagne van geweld en terreur op het hele westelijk halfrond die […] de Verenigde Staten heeft overspoeld met dodelijke drugs, gewelddadige criminelen en gemene bendes”, zo valt te lezen.
Tom Homan, de ‘grenstsaar’ van Trump, wees er eind vorig jaar op dat Mexicaanse criminele organisaties „meer Amerikanen hebben gedood dan enige terroristische organisatie ter wereld” en dat Trump „de macht van de elite-eenheden van de Verenigde Staten zou gebruiken om ze uit te schakelen”.
‘Soevereinteit’ als mantra
De Amerikaanse regering gebruikt het FTO-label sinds de jaren negentig, onder meer tegen bewegingen als Al-Qaida, Hamas en Hezbollah. Tegen FTO’s kunnen makkelijker economische sancties opgelegd worden, hun leiders kunnen sneller vervolgd worden en Amerikaanse militairen – meestal speciale elite-eenheden – kunnen in het buitenland ingezet worden tegen die organisaties.
Dat laatste punt doet de alarmbellen rinkelen in Mexico, en niet in de laatste plaats bij president Claudia Sheinbaum, die van het woord ‘soevereiniteit’ een mantra heeft gemaakt als ze reageert op uitspraken van Trump. Nog voor zijn verkiezingswinst waarschuwde ze dat een Amerikaanse militaire interventie in Mexico uitgesloten zou zijn en dat de effectieve aanpak van de oppermachtige drugskartels alleen zou kunnen gebeuren in samenwerking met de VS. „Wij in ons territorium, zij in dat van hun”, zei Sheinbaum.
Timothy Sloan werkte 22 jaar voor het Amerikaanse Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives (ATF), en was hoofd van de ATF-afdeling in Mexico tijdens de eerste termijn van Trump. „Het kan lonen, als je met het FTO-label achter het grote geld van de kartels aan kunt. Maar boots on the ground, zelfs in het geheim, zet de relatie op scherp. Wat gebeurt er als je in plaats van een kartellid een corrupte agent neerschiet?”
Volgens de Amerikaanse wet kan vrijwel iedereen die met terroristische organisaties te maken krijgt, gelinkt worden aan terrorisme. Dat gaat verder dan drugsdealers, huurmoordenaars en kartelbazen: het verlenen van financiële of materiële steun aan terroristische organisaties is ook strafbaar. Juist dat kan als een boemerang terugkomen: Amerikanen die betrokken zijn bij de smokkel van fentantyl, maar ook wapenhandelaren in de VS die (indirect) aan Mexicaanse kartels verkopen, kunnen worden vervolgd.
Lees ook
De Syrische interim-president staat op terreurlijsten. Hoe werken die eigenlijk?
Ook Amerikaanse bedrijven en ondernemers in Mexico, die worden afgeperst en onder dwang Mexicaanse kartels betalen, zouden zo terrorisme financieren. Uit een onderzoek van de Amerikaanse Kamer van Koophandel in Mexico bleek dat afgelopen jaar zo’n 12 procent van de ondervraagde bedrijven geld of materiaal had moeten afstaan aan de Mexicaanse georganiseerde misdaad.
Invasie
Volgens Javier Oliva, veiligheidsanalist en als onderzoeker verbonden aan de Mexicaanse UNAM, zou de impact van een terrorismestempel voor Mexicaanse kartels in eerste instantie vooral economisch zijn. „We zeggen Mexicaanse kartels, maar het zijn internationale organisaties die met hun wortels diep met de Amerikaanse economie vervlochten zijn”, zegt Oliva. „Vastgoed, landbouw, er wordt geld witgewassen of het zijn dekmantels. Aan beide kanten van de grens. Hoe ga je dat aanpakken?”
De regering vreest de effecten die een FTO-stempel op Mexicaanse criminele organisaties kunnen hebben op onder meer het investeringsklimaat en toerisme. Banken en financiële diensten in de VS zouden Mexicaanse bedrijven of zelfs hele sectoren kunnen vermijden. Een nieuwe economische ramp voor Mexico, na de weliswaar uitgestelde heffingen, gezien de afhankelijkheid van de Amerikaanse handel. President Sheinbaum verzet zich daarom hevig tegen het beeld dat kartels „een alliantie met de Mexicaanse regering” vormen, zoals het Witte Huis zaterdag schreef bij de aankondiging van de importheffingen.
We zeggen Mexicaanse kartels, maar het zijn internationale organisaties die met hun wortels diep met de Amerikaanse economie vervlochten zijn
Het inzetten van troepen, zoals de VS deden tegen terroristische organisaties in Afghanistan en Syrië, ziet ook Oliva niet gebeuren. „Dat is uitgesloten, dat laat Mexico nooit toe. Daarnaast is het Mexicaanse leger prima in staat de kartels zelf aan te pakken. Sterker nog, als ze echt willen, heb je hier binnen zes maanden geen kartels meer. Dat kartels nog bestaan, heeft te maken met corruptie en de financiële macht van deze organisaties.”
Volgens voormalig minister van Defensie Mark T. Esper had Trump het al over een invasie in 2020. Destijds werd hij omgepraat. Nu is de situatie anders, weten ze inmiddels in Mexico. Met Trump II is er een regering aangetreden die niet te peilen is. Tot nu toe weet Sheinbaum de balans tussen het beschermen van nationale belangen en het tevredenstellen van Trump goed te bewaken. Terreurorganisaties in eigen land is het laatste hoofdpijndossier dat de Mexicaanse president nu kan gebruiken.
Lees ook
Mexico een gewelddadig land? ‘We worden overspoeld met wapens uit de VS’
