Alles beter dan Viktor Orbán, zelfs een voormalige partijgenoot die bijna hetzelfde vindt als hij – Péter Magyar

Zijn naam laat zich vertalen als ‘Hongaarse Peter’. Geen slechte naam voor een politicus die het nationale belang van Hongarije vooropstelt. Ook handig voor iemand die pas sinds vier maanden tekeergaat tegen de gevestigde politieke orde in Hongarije: hij wordt vaak ‘Messias’ genoemd. Zijn tegenstander Viktor Orbán gebruikt het weliswaar als een spottend scheldwoord, maar zijn aanhangers nemen het liefdevol over.

Péter Magyar (43) is dé uitdager van premier Orbán bij deze Europese verkiezingen. Veel Hongaren hopen dat hij een einde kan maken aan de langdurige heerschappij van Viktor Orbán, die hun democratie en rechtsstaat stukje bij beetje afbreekt. Maar ook elders in Europa kijkt men reikhalzend uit naar iemand die de EU van Orbán verlost – en Hongarije verlost van Russische en Chinese beïnvloeding.

Over veel dingen zijn de twee het eens – kritisch over de EU, geen wapens voor Oekraïne – maar Magyars achtergrond is riskant voor Orbán. Hij is de insider die zijn oude nest bevuilt: hij kent de geheimen van regeringspartij Fidesz en schroomt niet om ze te onthullen. Met zijn kruistocht tegen corruptie en zelfverrijking binnen de politieke elite wist Magyar in korte tijd honderdduizenden kiezers achter zich te krijgen. Zijn nieuwe partij Tisza is volgens recente peilingen goed voor 25 à 30 procent van de Hongaarse stemmen, wat een ongekend succes zou zijn. Dat Orbán de concurrentie vreest, blijkt uit de verkiezingscampagne van Fidesz: de talrijke socialemedia-advertenties van Orbáns partij zijn primair bedoeld om de nieuwkomer in diskrediet te brengen.

Over veel dingen zijn de twee het eens – kritisch over de EU, geen wapens voor Oekraïne – maar Magyars achtergrond is riskant voor Orbán

Magyars entree in de politieke arena was ronduit spectaculair. Op zaterdag 10 februari zagen twee Fidesz-prominenten zich gedwongen om op te stappen. President Katalin Novák en parlementariër Judit Varga, voormalig minister van Justitie, moesten vertrekken vanwege het ‘pedofilie-schandaal’, een kwestie die grote maatschappelijke woede veroorzaakte en nog steeds nadreunt.

Novák verleende in april 2023 gratie aan de adjunct-directeur van een weeshuis, die was veroordeeld wegens intimidatie van slachtoffers van de directeur van het weeshuis. Die directeur was veroordeeld wegens seksueel misbruik van minderjarige jongens. Pijnlijker kon het niet zijn voor Fidesz, dat gezinnen en kinderen wil beschermen en politieke tegenstanders beticht van ‘pedofilie’.

Het schandaal maakte ook een abrupt einde aan de politieke carrière van Judit Varga, omdat zij als minister van Justitie betrokken was bij het pardon. Premier Orbán verloor met Varga een belangrijke speler in Brussel: de summa cum laude afgestudeerde jurist steunde hem de afgelopen jaren in zijn juridische strijd tegen de Europese Commissie en was tot haar vertrek lijsttrekker van Fidesz voor de Europese verkiezingen.

Meteen na het vertrek van Novák en Varga volgde nóg een verklaring die insloeg als een bom. Op Facebook maakte Péter Magyar, de ex-echtgenoot van Judit Varga, bekend dat hij met onmiddellijke ingang stopte als directeur van twee staatsbedrijven. Hij sprak zich uit tegen de kliek rond Orbán, die volgens hem hun eigen belangen boven die van het land stellen. Uit zijn verklaring: „Ik wil geen deel uitmaken van een systeem waarin de echte schuldigen zich verschuilen achter vrouwelijke rokken.” Novák en Varga waren twee van de weinige vrouwen binnen Fidesz.

De ommezwaai van Magyar kwam na een leven in de schaduw van de macht. Dat begon al bij zijn familie; zijn oudoom Ferenc Mádl was tussen 2000 en 2005 president van Hongarije. Na een studie rechten aan de gerenommeerde Pázmány Péter-universiteit in zijn geboorteplaats -Boedapest, onderdeel van de Rooms-Katholieke Kerk, werd Magyar in 2010 medewerker op het ministerie van Buitenlandse Zaken. In dat jaar kwam Orbán aan de macht. Hij werkte als jurist bij de Hongaarse vertegenwoordiging in Brussel en vanaf 2015 op het kantoor van Orbán. Tussen 2019 en 2022 was Magyar directeur van de organisatie voor studiebeurzen, daarna werkte hij bij twee staatsbedrijven die autowegen en buslijnen beheren. Ook zat hij in het bestuur van de MBH Bank, een grote bank in handen van de staat. Al met al is zijn pre-politieke werk een typische loopbaan binnen de NER, het door Orbán gecreëerde systeem van instellingen en personen die loyaal zijn aan Fidesz.

De ommezwaai van Magyar kwam na een leven in de schaduw van de macht

Magyar en Varga waren getrouwd van 2006 tot 2023, ze hebben drie zonen. Toen de kinderen jong waren, nam Magyar veel zorgtaken op zich zodat Varga carrière kon maken, vertelde het echtpaar begin 2020 in een interview in het blad Képmás. De omkering van de traditionele rolverdeling kent grenzen, bleek uit Varga’s antwoord op een vraag naar haar ‘vrouwelijke rol’. „Ik houd er erg van om de tafel af te ruimen na een diner met vrienden, zodat de mannen kunnen praten.” Het koppel presenteerde zich als een sterk en gelukkig team dat elkaars ambities respecteerde.

Van een team is na de scheiding geen sprake meer. Magyar onthulde eind maart een gespreksopname met Varga, waaruit blijkt dat Orbáns kabinetschef Antal Rogán betrokken is bij een corruptiezaak. Varga beticht Magyar nu van verbale en fysieke mishandeling tijdens hun huwelijk, een verwijt dat in de Fidesz-campagne breed wordt uitgemeten. Hij is niet alleen ‘links’ (een scheldwoord in de Hongaarse politiek), hij is ook ‘gewelddadig’.

Péter Magyar drie maanden geleden in Boedapest. Zijn nieuwe partij Tisza is volgens recente peilingen goed voor 25 à 30 procent van de Hongaarse stemmen,

Waar staat Magyar voor? Op papier is weinig te vinden van de standpunten van Tisza (Tisztelet és Szabadság, Respect en Vrijheid, een slapende partij die door Magyar nieuwe leven is ingeblazen), uit interviews in Hongaarse media valt wel iets te destilleren.

‘Conservatief-populistisch’ is een adequaat etiket, zegt Krisztina Lajosi, universitair docent Europese Studies aan de Universiteit van Amsterdam, gespecialiseerd in Europees nationalisme en Hongarije. Lajosi: „Magyar presenteert zichzelf als een Derde Weg, naast Orbán en de oppositie. Ik zie echter veel overeenkomsten met Orbán, zowel in zijn standpunten als in zijn strategie. Hij wil geen pluralisme, geen democratie. Hij wil de enige leider zijn, omdat hij zegt te weten wat ‘het volk’ wil. Daarmee positioneert hij zich als een nieuwe Orbán.”

Journalist Viktória Serdült zocht voor nieuwssite hvg.hu naar de EU-standpunten van Tisza. Magyar wijst meer macht voor Brussel af en vindt het opschorten van EU-subsidies voor Hongarije onterecht. Serdült: „Hij gelooft dat de Belgen, Fransen en Nederlanders zoveel over de Hongaarse rechtsstaat praten omdat ze dan niet over hun eigen rechtsstaat hoeven te praten.”

‘Conservatief-populistisch’ is een adequaat etiket voor de nieuwe oppositiepartij

Net als Orbán maakt Magyar gebruik van nationalistische retoriek. Wapens sturen naar Oekraïne zet de vrede in Hongarije op het spel, is hun redenering. Het grote verschil tussen de twee is Magyars nadruk op corruptiebestrijding. Tisza wil dat Hongarije zich zo snel mogelijk aansluit bij EPPO, de fraude-onderzoeker en aanklager van de EU. Dat -Magyar zijn pijlen vooral richt op Orbáns rechterhand Rógan is niet vreemd, zegt Lajosi. „Hij is de architect van de NER, het systeem dat Magyar wil ontmantelen. Voor Magyar is hij de bron van het kwaad.”

Dat Magyar in korte tijd veel steun wist te verwerven komt door afnemend vertrouwen in Orbán en door het falen van de oppositie. De ‘oude’ oppositie is kwetsbaar voor Orbáns propaganda. Magyar is dat veel minder, omdat hij dezelfde populistische taal en tactiek gebruikt als Fidesz. Sinds 2010 zijn de oppositiepartijen er niet in geslaagd Orbáns macht te breken, hun samenwerking onder leiding van Péter Márki-Zay voor de verkiezingen van 2022 mislukte jammerlijk. Aanhangers van de oppositie raakten daardoor gedemoraliseerd, zegt Zoltan Miklosi, politicoloog aan de Central European University in Wenen, de universiteit van filantroop George Soros die door Orbán uit Boedapest werd weggejaagd. „Deze kiezers kwamen tot de conclusie dat ze niks kunnen veranderen aan het Hongaarse politieke systeem. Zij werden geen aanhangers van Orbán, maar raakten politiek inactief.”

De laatste twee jaar kreeg de Hongaarse economie het zwaar te verduren. Het land kampte met een forse recessie, de inflatie lag op het hoogtepunt op zo’n 25 procent en het consumentenvertrouwen is nog altijd laag. Orbán had op dit vlak juist veel krediet: het gemiddelde loon verdubbelde in zijn regeerperiode. Nu verloor hij geloofwaardigheid bij een deel van zijn achterban. „Ook deze mensen raakten politiek inactief, waardoor het afgelopen jaar veel Hongaren politiek verweesd waren.”

„Magyar heeft hier, na het schandaal rond zijn ex-vrouw begin dit jaar, slim gebruik van gemaakt”, zegt Miklosi. Hoewel zijn gedachtegoed tegen dat van Fidesz aanschuurt, spreekt hij zich fel uit over thema’s die ook aanhangers van Orbán als probleem zien, zoals corruptie en nepotisme. „Hij gebruikt taal die resoneert bij Fidesz-aanhangers, want hij was er ooit zelf een.”

Tegelijkertijd weet Magyar hoop te geven aan de inactieve kiezers die gedesillusioneerd zijn geraakt door de oppositie, zegt Miklosi. „Hij zegt niet zoveel dingen die andere oppositiepolitici niet ook al jaren zeggen. Maar die woorden zijn betekenisvoller wanneer ze van een voormalige loyalist komen. Wie tegen Orbán is, wil geloven dat er iemand is die hem echt schade toe kan brengen.”

Daar komt bij, aldus Miklosi, dat Magyar zich tot nu toe een bekwaam politicus toont. Hij is een goede spreker, die weet hoe hij gebruik moet maken van zijn momentum. Begin mei organiseerde hij in de oostelijke stad Debrecen – waar Orbán gewoonlijk op een ruime meerderheid kan rekenen – een demonstratie met zeker tienduizend mensen. Ook andere waarnemers noemen Magyars campagne buiten Boedapest een verklaring voor zijn snelle groei. De afgelopen maanden reisde hij onvermoeibaar langs verkiezingsbijeenkomsten in de provincie. Steeds met dezelfde boodschap: er is een alternatief voor de man die al veertien jaar Hongarije bestuurt alsof het zijn eigen bedrijf is.

Als de peilingen zondag correct blijken te zijn, kan Tisza 7 van de 21 Hongaarse zetels in het Europees Parlement innemen. Dan is hij na Fidesz in één klap de tweede partij van het land. Op een persconferentie vorig weekend gaf Magyar aan dat hij het liefst deel gaat uitmaken van de Europese Volkspartij (EVP), de politieke groep die de twaalf Europarlementariërs van Fidesz in 2021 verlieten vlak voordat ze er uitgezet zouden worden. Deel uitmaken van de christendemocratische en centrumrechtse EVP, de grootste groep in het parlement, biedt de beste kansen op invloedrijke posities.

De Tisza-kandidaten zijn vrijwel onbekend, ze spreken niet met de pers. De enige bekende, lijsttrekker Magyar, heeft al gezegd dat hij niet naar Brussel gaat. Hij is er goed bekend, maar wil zijn partij uitbouwen in Hongarije en zich voorbereiden op de parlementsverkiezingen in 2026.

De Tisza-kandidaten zijn vrijwel onbekend, ze spreken niet met de pers

Tisza kan groot worden in het parlement, erkent Europarlementariër Katalin Cseh, lid van de Hongaarse oppositiepartij Momentum en de liberale groep Renew Europe. „Maar laten we voorzichtig zijn met voorspellen, peilingen in Hongarije kloppen vaak niet.” Ondanks de overeenkomsten met Fidesz is Cseh positief over de opkomst van Magyar. „Elke verandering is welkom, alles is beter dan Orbán. Zijn komst zorgt voor opschudding in de Hongaarse samenleving.” Cseh bevestigt dat na de verkiezingen van 2022 bij veel kiezers sprake was van apathie. „Veel mensen verloren de hoop dat de situatie ooit kan verbeteren. Als Magyar ervoor zorgt dat die hoop terugkeert, juich ik dat toe.” Samenwerking sluit ze niet uit. „In de strijd tegen Orbán zijn nieuwe partners welkom. Het enige dat telt is dat Hongarije een vrijer en Europeser land wordt.”

Zal het Magyar lukken om na deze verkiezingen door te gaan en over twee jaar de macht van Orbán te breken? Lajosi: „Als hij nu een flinke overwinning boekt is dat een nederlaag voor Orbán. Maar als hij daarna niet doorzet, als hij zijn beweging niet weet om te zetten in een goed functionerende partij en zijn oppositie vervaagt, dan zijn ook de ‘oude’ oppositiepartijen vernietigd omdat veel van hun kiezers nu Magyar steunen. Dat is een groot risico.”

Delen





Mail de redactie