Alleen een nationale campagne kan de talenstudies redden

Posted on April 26, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Universiteiten Goed dat het kabinet nu investeert in de universiteiten. Op Frans, Duits en Nederlands is zoveel bezuinigd, dat extra aandacht noodzakelijk is, denkt Ewout van der Knaap

26 april 2023 om 14:34

Leestijd 3 minuten

Aan de universiteiten klonk gejuich toen kort na Pasen bekend werd dat minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, D66) de domeinen Bèta, Techniek, Sociale- en Geesteswetenschappen en Medische en Gezondheidswetenschappen van de universiteiten structureel verstevigt. Het kabinet investeert „om de basis voor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek te versterken”. Er komt op deze manier een einde aan de jarenlange onderfinanciering van universiteiten.

Maar voor wat hoort wat, zo ook in dit sectorplan. Doelmatigheid is het sleutelwoord. Drie zogenaamde talenstudies worden er in het sectorplan uitgelicht. Voor Nederlands geldt dat de nationale samenwerking geïntensiveerd moet worden. Voor de ‘tekortvakken’ Frans en Duits moet worden „toegewerkt naar een gezamenlijk landelijk (bachelor)programma per taal”.

Samenwerking

Al snel zongen er verkeerde interpretaties van deze formuleringen rond, maar alle universiteiten behouden hun eigen opleidingen, zo bevestigden universitaire bestuurders. Hoe de samenwerking en de gezamenlijke programmering eruit komen te zien, kan pas worden bepaald als de universiteiten nadere richtlijnen van het ministerie van Onderwijs hebben ontvangen. Dus aan al die universiteiten bestaan de studierichtingen nog steeds en kunnen studenten er terecht.

De taal- en cultuuropleidingen (‘talenstudies’) moeten van het ministerie nog meer verbinding met verwante brede bacheloropleidingen zoeken, landelijke samenwerking moet worden versterkt en er moet grotere toegankelijkheid tot de lerarenopleidingen komen. Dit zullen zeer complexe operaties zijn. Niemand weet echter of dit soelaas gaat bieden. Het vertrekpunt is effectieve financiering. Het doel is de verhoging van het aantal afgestudeerden. Bestuurlijk gaat het over ‘tekortvakken’ en ‘kleine talen’; bedoeld wordt dat er tekorten zijn en de instroom van studenten gering is. Duits en Frans zijn grote talen waar op bezuinigd is.

Niemand weet of meer landelijke samenwerking bij de talenstudies soelaas zal bieden

Het lerarentekort voor Duits en Frans is groter dan voor wiskunde. Ook in allerlei andere functies in het bedrijfsleven en bij de overheid zit men te springen om mensen die voor hun taalgebied tijdens de studie aan de houding, kennis, vaardigheden en het kritische bewustzijn hebben gewerkt om in een meertalig Europa een bijdrage te kunnen leveren.

De instroom van de talenstudies is sinds de val van de Muur gedaald, alsof globalisme geen pluriculturaliteit zou impliceren en alsof isolationisme de automatische reactie is op een complexere wereld.

Al decennia fluctueert de studenteninstroom en bepalen bekostigingsmodellen de waan van de dag: „Es irrt der Mensch, solang’ er strebt.” (Goethe: Faust). Zijn kleine studierichtingen verliesgevend of verrijkend? Jarenlang hanteerden universiteiten bekostigingsmodellen waarbij ze kleinere studies door de studentrijkere studierichtingen (zoals geschiedenis) boven water konden houden. Potentieel kan de erosie van de academische infrastructuur ook andere studierichtingen uithollen. Het komt erop aan dat de bedreigde studierichtingen goed worden ingebed in andere structuren.

Lees ook: We verliezen onze kennis van de vreemde talen

Ook al is het aantal eindexamenkandidaten Duits in het Nederlandse voortgezet onderwijs de afgelopen twintig jaar binnen vmbo en havo gedaald, binnen het vwo is het liefst ruim 42 procent gestegen. Dat potentieel is voor universiteiten aantrekkelijk. Als een honderdste van het aantal vwo’ers dat een eindexamen Duits aflegde het germanistiek studiepad koos, dan zou de Nederlandse arbeidsmarkt meer in balans zijn.

Ligt het aan de verengelsing van het hoger onderwijs, het toegenomen aanbod aan studierichtingen die veelal breed van aard zijn, de overheidsprikkels voor beta-studierichtingen (‘Kies exact’)? Beleid heeft impact op studiekeuze en de arbeidsmarkt, getuige het tandartsentekort en het lerarentekort in allerlei disciplines. Niet altijd is exclusiviteit aantrekkelijk voor de massa die modes volgt. Het is een maatschappelijk probleem vanwege de funeste effecten.

De studierichtingen Duitse taal en cultuur bieden volop kansen, ook tot verdere interdisciplinaire profilering. Zijn ouders en scholen wel doordrongen van de kansen die er voor leerlingen liggen? Juist een germanistiek profiel is een onderscheidend kenmerk en biedt intellectuele en professionele kansen.

Stelschroeven

In een universitaire bachelor kunnen keuzes voor verdieping of verbreding worden gemaakt en dat is een belangrijke factor in het studiekeuzeproces. Dat betekent dat een student voor een minimaal of maximaal germanistiek profiel kan kiezen. De stelschroeven bedient de student die zelf zijn minor kiest. De aantrekkelijkheid van de studierichting Duitse taal en cultuur zit hem naast het maatschappelijk relevante profiel in de keuzeopties, die binnen de germanistiek kunnen liggen maar ook daarbuiten (economie, geschiedenis, kunstmatige intelligentie et cetera).

Lees ook: Nederland verwaarloost onderwijs in Frans en Duits

Studenten met een germanistieke kern kunnen dat profiel verder ontwikkelen. Het schoolvak Duits is niet hetzelfde als de academische studierichting die studenten prikkelt om allerlei historische en actuele domeinen te doorgronden en dwarsverbanden te ontdekken. In het voortgezet onderwijs zullen de curricula en de eindexamens in de talen worden geactualiseerd.

Cultuurbewustzijn en taalbewustzijn zullen een grotere rol gaan spelen. Deze vakvernieuwing, die mede door universitair onderzoek is mogelijk gemaakt, gaat mogelijk ook de studiekeuze voor Duits, Frans en Nederlands stimuleren.

Een langdurige overheidscampagne ‘kies taal en cultuur’ zal uiteindelijk de taal- en cultuuropleidingen steunen, en schooldecanen en ouders kunnen de studiekiezers nu al gerichter helpen.

Manifestatie tegen Jodenhaat en antisemitisme in Amsterdam verliep rustig

admin
November 28, 2024
0

Bij het stadhuis in het centrum van Amsterdam hadden zich donderdagavond honderden betogers verzameld voor een demonstratie tegen antisemitisme. Het protest verliep rustig, al is er vanwege de eerdere onrust in Amsterdam veel politie op de been in de binnenstad. Enkele pro-Palestijnse tegendemonstranten werden vrijwel direct uit de menigte weggeleid.

Al eerder had de Amsterdamse driehoek (de burgemeester, het OM en de politie) een aangekondigde pro-Palestijnse tegendemonstratie op dezelfde plek verboden. Dat protest mocht wel plaatsvinden op het Museumplein, zei de gemeente.

Enkele actievoerders hebben desondanks toch pro-Palestijnse leuzen geroepen bij de manifestatie tegen Jodenhaat. De politie zei dat deze mensen naar het Museumplein moesten vertrekken of anders gearresteerd zouden worden. Voor zover bekend zijn er geen arrestaties verricht.

Bussen onder politiebegeleiding

De demonstratie tegen antisemitisme stond eigenlijk gepland op de Dam. Maar omdat daar veel winkelend publiek is vanwege de aanloop naar de feestdagen en 5 december, verplaatste de gemeente het protest naar het plein voor de Stopera.

Toen de manifestatie begon rond 19.00 uur kwam een deel van de betogers in bussen onder politiebegeleiding aan. De bussen vervoerden onder andere mensen uit de streng christelijke gemeenten Nijkerk, Urk en Staphorst, die de demonstratie wilden bijwonen. Veel mensen droegen de Israëlische vlag mee.

De demonstratie werd georganiseerd door onder meer Christenen voor Israël, het CIDI en Centraal Joods Overleg.

Met medewerking van Denise Retera.

Nationaal Archief twijfelt over digitaal beschikbaar maken van strafdossiers Tweede Wereldoorlog

admin
November 28, 2024
0

Miljoenen pagina’s zijn inmiddels gescand. Alles staat bij het Nationaal Archief klaar om vanaf begin volgend jaar de strafdossiers van zo’n 425.000 mensen, die na de Tweede Wereldoorlog verdacht werden van collaboratie met de Duitsers, online te zetten. Uiteindelijk moet dat het grootste digitaal doorzoekbare oorlogsarchief in Nederland worden. Maar ruim een maand voor de deadline twijfelt het Nationaal Archief of de privacyrechten van ‘foute Nederlanders’ die nog in leven zijn, voldoende beschermd worden. Daarbij is het vooral wachten op bevindingen van de Autoriteit Persoonsgegevens, die volgende week antwoord geeft op de vraag of digitale ontsluiting van al die strafdossiers juridisch door de beugel kan.

In een interne, tot afgelopen donderdag vertrouwelijke notitie van het Nationale Archief, werd al in 2023 gewaarschuwd voor de risico’s van schadeclaims en torenhoge boetes van de Autoriteit Persoonsgegevens, die kunnen oplopen tot 750.000 euro per overtreding. Aan de notitie werd verder geen ruchtbaarheid gegeven en werd ook niet besproken met de direct betrokken maatschappelijke organisaties. Wel werd er afgelopen augustus besloten om pas op de plaats te maken met volledige digitale ontsluiting.

Vanaf januari worden eerst de zwaarste gevallen digitaal gepubliceerd omdat die al publiek bekend zijn, zoals bijvoorbeeld de Drie van Breda. Vanaf juli 2025 zouden de andere strafdossiers moeten volgen, onder meer van mensen die na opsporingsonderzoek niet voor de rechter kwamen, of helemaal niet werden veroordeeld. Dat gaat om, naar schatting, 329.000 dossiers.

Strafbare feiten

Maar volgens die eigen notitie moet er veel meer gebeuren om de rechten van nog levende betrokkenen in die dossiers te beschermen, zeker als hun persoonsgegevens direct herleidbaar zijn tot strafbare feiten. Zo moet herleidbaar zijn wie digitaal naar informatie zoekt en mogen digitale persoonsgegevens niet via zoekmachines als Google te vinden zijn. En er moet een speciale tool komen die kwetsbare persoonsgegevens herkent en die kan anonimiseren. Er zijn passende waarborgen nodig „voor informatie die betrekking heeft op bijzondere of strafrechtelijke persoonsgegevens van mogelijk nog levende betrokkenen” luidt het letterlijke advies uit de notitie. Maar niet alle adviezen zijn opgevolgd.

Het is de vraag of de Autoriteit Persoonsgegevens, dat inmiddels wel over dat vertrouwelijke advies beschikt, volgende week genoegen neemt met de manier waarop nu wordt omgegaan met de privacyrechten van nog levende betrokkenen.

Het is een risicovolle onderneming

Charles Jeurgens
hoogleraar archiefwetenschap UvA

„Het is een risicovolle onderneming”, constateerde professor Charles Jeurgens, hoogleraar archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, afgelopen juni in een wel openbare externe risicoanalyse. Die was gemaakt op verzoek van het Nationaal Archief en de Werkgroep Herkenning, een platform van nabestaanden van ‘foute Nederlanders’.

Documenten uit het Nationaal Archief worden ingescand in de scanstraat.

Miljoenen documenten met informatie uit strafdossiers zijn ingescand bij het Nationaal Archief.

Foto’s: Dieuwertje Bravenboer

Ook Jeurgens concludeert dat er „het risico is dat de rechten en vrijheden van betrokkenen worden aangetast, met mogelijk reputatieschade”. En dat ook het Nationaal Archief als verwerkingsverantwoordelijke „het risico loopt dat hij op de vingers kan worden getikt door de Autoriteit Persoonsgegevens of geconfronteerd kan worden met rechtszaken”.

Tegelijkertijd zegt Jeurgens in een toelichting dat er geen jurisprudentie voorhanden is „waarmee te voorspellen is hoe rechters straks oordelen”. Europese regelgeving maakt het volgens Jeurgens mogelijk om privacywetgeving op te rekken als het om historische archieven met betrekking tot Holocaust en genocide gaat. Maar dan moet Nederland die Europese regelgeving wel implementeren in de Nederlandse wetgeving en dat is tot nu toe nog niet gebeurd.

Digitale ontsluiting van belang

Het Centraal Joods Overleg (CJO) heeft inmiddels opgeroepen om dat alsnog te doen bij de behandeling van de nieuwe Archiefwet, begin volgend jaar in de Tweede Kamer. Dat kan volgens het CJO op korte termijn „en dus met minimale vertraging”.

Dat zou niet alleen meer armslag bieden bij digitale beschikbaarheid van die strafdossiers na de oorlog, maar ook voor andere oorlogsarchieven die binnenkort openbaar worden, zoals die van het Rode Kruis.

Met name voor Joodse nabestaanden is digitale ontsluiting van die strafdossiers van belang omdat er nu alleen nog maar op naam van verdachten gezocht kan worden, niet op die van slachtoffers. „Dat is een grote belemmering om de geschiedenis van hun vermoorde familieleden te weten te komen”, aldus het CJO. „Complete openheid is het recht van overlevenden, nabestaanden en alle burgers om volledig te begrijpen wat er gebeurd is in de donkerste dagen van de Nederlandse geschiedenis.”

Na het debat met minister Bruins begint het gesprek over zijn begroting pas echt – zonder hem

admin
November 28, 2024
0

De oppositie in de Tweede Kamer vond het donderdagochtend een merkwaardige situatie. De minister van Onderwijs die in de grote debatzaal zijn bezuinigingen op onderwijs en wetenschap zou gaan verdedigen, terwijl achter de schermen nog volop over die bezuinigingen werd onderhandeld – door anderen. De fractievoorzitters van de coalitiepartijen hadden woensdag de hele dag gesprekken gevoerd met vier oppositiepartijen over alternatieven voor de bezuinigingen, de verwachting was dat ze daar donderdag mee verder zouden gaan. Kon het debat niet beter uitgesteld worden tot die onderhandelingen afgerond waren? Of anders naderhand nogmaals heropend worden?

Maar de coalitie wilde niet meegaan in die verzoeken. Er waren dinsdagavond in het eerste deel van het debat allerlei vragen gesteld aan de minister en die moest hij nu beantwoorden. De minister zelf zag ook geen probleem. Hij liet niet merken of hij het vervelend vond dat er achter zijn rug om onderhandeld werd. Ook was niet aan hem te zien of hij zich het verwijt aantrok van PVV, VVD en BBB dat in de wandelgangen rondging. De minister had volgens de coalitiepartners moeten zorgen dat zijn begroting voldoende draagvlak kreeg, zo viel daar te horen. Nu waren er binnen de oppositie twee blokken gevormd die beiden dreigden de begroting weg te stemmen als die half december in de Eerste Kamer zou worden behandeld.

Monsterverbond

En zo begon Eppo Bruins (NSC) bij het debat ogenschijnlijk onverstoorbaar aan zijn uiteenzetting waarom de bezuinigingen op onderwijs noodzakelijk zijn, en hoe hij die wil uitvoeren. Het kabinet kiest ervoor om te investeren in veiligheid, de bestaanszekerheid van mensen en het gezond houden van de overheidsfinanciën, zei hij, en daarom moet er bezuinigd worden op onderwijs. „Maar we moeten het ook in perspectief blijven zien. Er gaat nog steeds heel veel geld naar onderwijs en wetenschap.”

Dogukan Ergin (Denk) vroeg of de minister zich niet „onder curatele gesteld” voelde door de fractievoorzitters die aan het onderhandelen waren over „zijn” begroting. Bruins liet zich niet van de wijs brengen: „Ik vind het belangrijk om het parlementaire proces op een ordentelijke manier te doorlopen. En ik sta vandaag hier in de Tweede Kamer om onze OCW-begroting te verdedigen en om zoveel mogelijk fracties te overtuigen van de inzet van het kabinet. Hoe het in de Eerste Kamer gaat lopen, dat kan ik niet voorspellen.”

Langstudeerboete

Bruins ging niet dieper in op die voorstellen. De ergernis van de oppositie daarover werd nog versterkt doordat hij ook niet veel duidelijkheid kon geven over de manier waarop hij een van de meest omstreden bezuinigingsplannen wil uitvoeren: de verhoging van het collegegeld voor studenten die langer over hun studie doen dan daarvoor staat.

Volgens Bruins blijkt de invoering van deze ‘langstudeermaatregel’ (door tegenstanders omgedoopt tot ‘langstudeerboete’), die de schatkist jaarlijks bijna 300 miljoen euro moet besparen, ingewikkelder dan gedacht en kan die op zijn vroegst in het studiejaar 2028/29 ingaan. Maar in het hoofdlijnenakkoord is vanaf 2026 al een deel van deze bezuiniging ingeboekt.

Bruins zei dat hij daar niet onderuit kan. „Dus we zullen alternatieve bezuiniging moeten vinden op de OCW-begroting. Dat schoot D66 en GroenLinks-PvdA in het verkeerde keelgat, zij vonden dat „onbehoorlijk bestuur”, omdat het bij studenten en onderwijsinstellingen onzekerheid geeft over de toekomst.

Het debat leidde niet tot toenadering tussen coalitie en oppositie. Pogingen om tot een oplossing te komen vonden opnieuw plaats elders in het Kamergebouw. Eerst kwamen achter de schermen de fractievoorzitters van de coalitie bij elkaar, vervolgens de financieel woordvoerders. Aan het eind van de middag was ook het ‘monsterverbond’ aan tafel uitgenodigd.

De verwachting is dat de onderhandelingen de komende dagen zullen doorgaan. Mocht er voor de stemming over de begroting, die staat gepland op donderdag 5 december, een deal liggen, dan wil GroenLinks-PvdA het debat heropenen. De vraag is of de coalitie daar dan wel mee instemt.

Luister naar