Ajax-coach Maurice Steijn staat alleen op het veld in stadion Galgenwaard, even na half drie zondagmiddag. Hij probeert daar de 4-3 nederlaag te verwerken, zal hij later zeggen. Ongeloof is te lezen in zijn blik, bij wat hij deze middag heeft gezien. Zoveel is fout gegaan – defensief, in de opbouw, in de aanval, in de communicatie, in tempo.
Ajax vervalt in chaos, in een tweede helft met zes doelpunten en twee tijdelijke onderbrekingen omdat er plastic bekers op het veld zijn gegooid. In die hectische fase verliest Ajax de controle, over zichzelf, en over de tegenstander: het eveneens in crisis verkerende FC Utrecht, bij de aftrap nog de nummer achttien van de Eredivisie.
Terwijl Steijn voor zich uitkijkt, probeert aanvoerder Steven Bergwijn het gesprek aan te gaan met supporters in het uitvak. Maar wat zeg je op zo’n moment, na zo’n optreden, bij dit Ajax? Acht wedstrijden op rij niet gewonnen. Een plekje gezakt naar de zeventiende plaats, een directe degradatiepositie, met vijf punten uit zeven duels. Ajax, tot medio 2022 heersend in de Eredivisie, staat 22 punten achter koploper PSV, komende zondag de tegenstander in Eindhoven.
De al wankele positie van Steijn komt verder ter discussie te staan. Voor een besluit over een mogelijk ontslag zal nadrukkelijk worden gekeken naar Louis van Gaal, sinds begin oktober adviseur voetbaltechnische zaken van de raad van commissarissen.
Steijn zegt zondagmiddag herhaaldelijk „steun” te voelen vanuit de club, al doelt hij op de situatie vóór het duel tegen FC Utrecht. Hij heeft de afgelopen twee weken, toen Ajax vrij was vanwege de interlandperiode, een aantal keer met Van Gaal gesproken. „Dat waren prettige gesprekken”, zegt hij. „Ik blijf strijdbaar.”
Steijn zegt nog „veerkracht” te zien in de ploeg, die een 2-0 achterstand weet om te buigen – om later alsnog te verliezen. Op de vraag of hij verbaasd zou zijn als hij wordt ontslagen bij Ajax, zegt hij bij sportzender ESPN: „Als Ajax vindt dat dat de oplossing is om weer resultaten te boeken, wie ben ik dan om dat tegen te houden.” Even later, op de persconferentie, zegt hij niet „het recept” te hebben om het „om te draaien”. „Het enige wat ik kan is: blijven hameren, blijven trainen.”
Mismatch
Onlangs lekte al uit dat Van Gaal bij Ajax zou hebben voorgesteld Mitchell van der Gaag te halen wanneer de club afscheid neemt van Steijn. Van der Gaag is nu assistent van trainer Erik ten Hag bij Manchester United. Eerder werkte hij als coach van Jong Ajax en als assistent van Ten Hag in Amsterdam, voordat zij de stap naar Manchester maakten. De verwachting is dat het niet eenvoudig is om Van der Gaag, die een belangrijke positie heeft in de technische staf van United, los te weken bij de Engelse topclub.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data107021796-7800ed.jpg|https://images.nrc.nl/mLdc2PUHU17r8uCQLVyxIvdxCeQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data107021796-7800ed.jpg|https://images.nrc.nl/LpDY_Cme4oeg2eiMrTtWWKJEl18=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data107021796-7800ed.jpg)
De vraag is of Steijn nog grip heeft op de selectie. Of zijn technische staf en spelers wel dezelfde taal spreken. Steeds maakt Ajax onder druk dezelfde fouten, waarbij Steijn na afloop vaak zegt dat er in de trainingen en besprekingen wel nadrukkelijk aandacht is geweest voor die tactische zaken.
Die mismatch wordt het duidelijkst bij de apotheose van een – door het scoreverloop, van 2-0 naar 2-3 naar 4-3 – memorabel en tegelijkertijd, door de vele fouten, armoedig voetbalgevecht. De negentigste minuut loopt, de stand is 3-3, Ajax bouw achterin op. Steijn heeft in de onderbreking kort ervoor in de kleedkamer gezegd dat ze minimaal voor een gelijkspel gaan – „koester dat punt”, verklaart hij later.
Voorin staat vrijwel iedereen stil bij Ajax. Achterin passt centrale verdediger Jorrel Hato naar zijn Kroatische collega, Josip Sutalo. Die geeft een wat wilde crossbal, onduidelijk op wie, en die belandt zomaar op FC Utrecht-spits Isac Lidberg. Utrecht neemt direct over, via Jens Toornstra, op Marouan Azarkan, die de diepgaande Oscar Fraulo bedient. Die krijgt alle ruimte van Ajax-middenvelder Benjamin Tahirovc, Fraulo ‘chipt’ sierlijk over de ingevallen doelman Diant Ramaj heen: 4-3. De Galgenwaard in extase.
Die goal noemt Steijn „heel zuur” omdat ze het „heel veel” over dit soort spelsituaties hebben gehad. Het draait om: hoe sta je defensief georganiseerd – restverdediging in vaktaal – als je in de opbouw de bal verliest? Volgens Steijn is de afspraak dat altijd één van de twee vleugelverdedigers achterin blijft als Ajax opbouwt, zodat de defensie te allen tijde voldoende gestut is. „Ondanks de slechte pass zijn ze beiden weer weg. Dat is iets waar we helaas vandaag in vervallen.”
Twijfelachtig
De onrust bij centrumverdediger Sutalo in die pass, is kenmerkend voor de broosheid van Ajax. De opbouw is in fases twijfelachtig, waarbij het niet helpt dat er voorin weinig beweging is waardoor er nauwelijks spelers vrijkomen. Sutalo, met 20,5 miljoen euro de topaankoop van deze zomer, lijkt vaak niet te weten wat hij in balbezit moet doen, en passt dan maar weer ‘veilig’ op Hato.
Tegelijkertijd lukt het Ajax onvoldoende om druk uit te oefenen op FC Utrecht. Zoals in de 38ste minuut, als spits Brian Brobbey de bal verliest en vervolgens geen enkele moeite doet om die te heroveren. Hij blijft stilstaan, kijkt naar de bal.
En voorafgaand aan de openingsgoal van FC Utrecht – een puik afstandsschot van Ryan Flamingo kort voor rust – kan verdediger Modibo Sagnan ongehinderd tien seconden de bal opdrijven, schrijft een VI-journalist op X, voorheen Twitter. Geen enkele Ajax-speler zet hem onder druk.
Steijn staat op uit zijn dug-out, na dat doelpunt, probeert met armgebaren energie en positiviteit te brengen. Maar kort na rust is het al 2-0. Tahirovic maakt een kindersprongetje bij een corner van FC Utrecht, veel te weinig om erkend kopspecialist Mike van der Hoorn van een goal te houden.
Binnen een tijdsbestek van dertien minuten staat het opeens 2-3. Eerst scoort Kristian Hlynsson, een negentienjarige IJslandse middenvelder, twee keer op aangeven van linksback Borna Sosa. Zeker de tweede is fraai, gecontroleerd afgewerkt met binnenkant voet. En uit een strafschop, na neertikken van Brobbey door Hugo Novoa, schiet Bergwijn Ajax op voorsprong. De ontlading is enorm, vlak voor het uitvak.
Schrijnend passief verdedigen
Maar net als Ajax het onder controle heeft, drukt het niet door. Kijk de 3-3 een paar keer terug, en je ziet waar het in de kern fout zit bij dit Ajax. Geen afstemming en schrijnend passief verdedigen. Flamingo duikt de diepte in, Sosa en Kenneth Taylor laten hem lopen, waarop Toornstra volledig vrij binnenschiet. Niemand die uitstapt op Toornstra – in dit geval had Sutalo dat moeten doen. Alle verdedigers kijken alleen maar naar de bal, niet waar mogelijke tegenstander zich bevinden. Het zijn dit soort basisdingen waar Ajax geen progressie in boekt.
Die problemen leken nog ver weg, toen Ajax-spelers Steven Berghuis en Carlos Forbs zondagochtend in hun trainingskloffie gapend over het veld liepen, ruim een uur voor de aftrap. Vrijwel alle spelers hebben oortjes in. Aanvoerder Bergwijn kijkt uren later weg van de camera, als hem wordt gevraagd naar houvast binnen dit team. En zegt dan uiteindelijk: „Het is moeilijk.”
