AfD bekritiseert Bauhaus, Duitse cultuurminister ziet parallel met nazi’s

Posted on October 25, 2024 by admin

Met een motie getiteld ‘Irrweg der Moderne – für eine kritische Auseinandersetzung mit dem Bauhaus’ stelde AfD-parlementariër Oliver Kirchner deze week het Bauhaus-erfgoed ter discussie. Hij typeerde Bauhaus, de nog altijd invloedrijke Duitse ontwerpschool (1919-1933), als dwaling, als een verkeerde afslag van de moderniteit.

Het honderdjarig bestaan van de revolutionaire kunstacademie werd in 2019 uitbundig gevierd. Maar de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt bereidt zich voor op een nieuwe centenniumviering: in 1925 streek Bauhaus neer in Dessau. Het vooruitstrevende academiegebouw van glas, staal en beton dat directeur Walter Gropius toen ontwierp, groeide uit tot een icoon en staat sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Daar wordt in een lang themajaar op teruggekeken, de vieringen lopen door tot in 2026.

De Alternative für Deutschland (AfD), in Saksen-Anhalt aangemerkt als rechts-extremistische organisatie, wil die vieringen aangrijpen om aandacht de besteden aan de „problematische kanten” van Bauhaus. Eenzijdige bejubeling moet worden voorkomen, vindt de partij. In een motie vraagt Kirchner de regering van de deelstaat om die kritische blik te verwerken in de aanpak van het jubileum. De motie haalde donderdag geen meerderheid in het deelstaatparlement, waar de AfD de tweede partij is.

De kritiek is „absoluut onacceptabel”, vindt de Duitse minister van Cultuur en Media Claudia Roth (De Groenen). Ze trekt een parallel met de nazi’s, die moderne kunst als die van Bauhäusler aanmerkte als ‘ontaarde kunst’ en verbood: „Dat de AfD nu met schrikbarend vergelijkbare argumenten en formuleringen, zoals die ooit door de NSDAP werden gebruikt, probeert tegen de erfenis van Bauhaus in te gaan, is hoogst alarmerend”, zei ze tegen de Süddeutsche Zeitung. „Hiermee laat de AfD zien uit welk gedachtegoed ze voortkomen.”

Vervreemding en communisme

Oliver Kirchner, fractievoorzitter van de AfD in Saksen-Anhalt, vat zijn kritiek op Bauhaus samen in een paar punten. Hij benoemt „architectuurzonden”: het „nuchtere minimalisme van Bauhaus-architecten leidt tot koude, zelfs afwijzende architectuur”. Bauhausgebouwen, de AfD noemt geen concrete voorbeelden, worden volgens de partij zelfs als „mensvijandig” ervaren.

Ook is er kritiek op de Bauhäusler, die er „twijfelachtige waarden” op na zouden hebben gehouden. De radicale vereenvoudiging en functionalisering die Bauhaus nastreefde, was in tegenspraak met lokale, traditionele manieren van wonen en leven, vindt Kirchner. De Bauhaus-idealen kunnen tot „vervreemding” leiden.

Het derde kritiekpunt richt zich op de ideologische achtergrond van sommige Bauhausleden. Daarmee doelt Kirchner op aanhangers van het communisme, zoals Hannes Meyer, die een korte periode (1928 tot 1930) directeur van het opleidingsinsituut was. Zijn overtuiging leidde tot lokale politieke tegenstand, maar werd ook binnen de academie een punt van discussie. Toen Ludwig Mies van der Rohe het roer overnam in 1930, bestreed hij de communistische sympathieën binnen de organisatie.

De internationale navolging van Bauhaus-ideëen heeft volgens de AfD tenslotte gezorgd voor een „verwatering van regionale eigenheid”.

De kritiek uit extreemrechtse hoek op Bauhaus ligt gevoelig, juist omdat de argumenten zo doen denken aan die van de NSDAP. De Duitse federale minister van Cultuur, Claudia Roth, trekt een duidelijke parallel met het verleden: „De nationaalsocialisten bestempelden kunst [van Bauhaus] als ‘ontaard’, ‘joods’, en ‘cultuurbolsjewistisch’, veel kunstenaars werden vervolgd, in concentratiekampen geplaatst, of tot emigratie gedwongen. Al in 1932 zette de NSDAP in Dessau de sluiting van Bauhaus door.”

„Helaas”, zegt minister Roth, „is deze manier van omgaan met onze geschiedenis en ingaan tegen onze culturele instellingen geen incident, maar eerder beleid van de AfD”.

De kritiek van de extreemrechtse partij richt zich vooral op de modernistische architectuur van witte gevels, stalen constructies en grote glaspartijen. Die functionalistische, eenduidige, zakelijke manier van bouwen waar Bauhaus om bekend staat, had na de Tweede Wereldoorlog een grote aantrekkingskracht als tegenhanger van het door de nationaalsocialisten gepredikte terugkeer naar een traditie met sober classicisme. Maar Bauhaus ging over meer dan architectuur, het was een plek waar architectuur, design, schilderkunst en beeldhouwkunst moesten samensmelten, er bestond niet één Bauhausstijl- of opvatting. Net als dat de Bauhäusler niet één onverdeeld bolwerk tegen het nationaalsocialisme waren. „Dé Bauhausstijl” die de AfD in hun polemiek bekritiseert, bestaat in feite niet, zegt CDU-minister Franziska Weidinger donderdag in het parlement.

De nieuwe versie van de Nederlandse klassieker ‘Cloaca’ boven de snelweg is een knallende tragikomedie

admin
November 22, 2024
0

Wat een genot om een van de hoogtepunten uit de Nederlandse toneelliteratuur opnieuw opgevoerd te zien worden. Cloaca, een tekst van Maria Goos, was een theaterhit in 2002, mede dankzij het spel van Pierre Bokma, Gijs Scholten van Aschat, Peter Blok en Jaap Spijkers. Het werd verfilmd en daarna ook veel in het buitenland gespeeld. Nu is er weer een nieuwe versie, door het jonge acteurscollectief Dronken Mensen. Ze spelen met een stevige portie esprit en overborrelende geestdrift, die het beste uit het stuk bovenhaalt. Het resultaat is een knallende tragikomedie.

De locatie van de voorstelling is allesbehalve de luxe loft die Maria Goos voorschrijft, maar wel inspirerend. Deze versie speelt zich af in een kale, betonnen ruimte, in een bruggebouw over de Amsterdamse ringweg A10, zodat het publiek zicht heeft op een stroom gele en rode lampen in de diepte. De ruimte is ingedeeld met stoelen naast tafeltjes, als in een comedykelder. Op de tafels staan her en der borrelplankjes en koelemmers met witte wijn, zodat er alsnog een sfeer van overvloed hangt.

Cloaca ontleedt met chirurgische precisie de verkruimeling van een oude vriendschap. Vier veertigers, ooit studievrienden, worden door omstandigheden naar elkaar toegedreven, na jaren sporadisch contact. Het begint ermee dat ambtenaar Piet te horen krijgt dat ze 21 jaar aan verjaardagscadeaus op haar werk moet teruggeven. Elk jaar deed ze een keuze uit de afgeschreven kunst die in de kelder van het gemeentehuis lag opgeslagen. Nu wil de gemeente de werken terug, tot haar ontzetting.

Dan stormt Joep binnen in haar huis, dat efficiënt wordt weergegeven door niet meer dan een grote draaischijf. Joep, politicus, is ‘even’ bij zijn vrouw weg en komt logeren. Piet neemt vriend Tom als advocaat voor haar zaak, maar die blijkt net uit een kliniek te komen, waar hij was opgenomen nadat hij zonder het te beseffen in zijn onderbroek door Barcelona liep. Als laatste dient Maarten zich aan, sterregisseur, vlak voor een première.

Deerniswekkende mannelijkheid

In de kern zijn het typetjes: de pompeuze politicus, de doorgesnoven advocaat en de ijdele regisseur die ook een seksueel roofdier is. Maar ze worden door Goos met zoveel kleurrijke details tot leven gewekt dat ze daar bovenuit stijgen en gaan vliegen.

Wat ze gemeen hebben, is dat het volstrekt door zichzelf geobsedeerde mannen zijn. Geen van hen luistert naar de wanhopige Piet. Haar woorden zijn ruis die ze hoogstens als een adempauze in hun monoloog toestaan. Al die spaak lopende dialogen zijn om van te smullen. Bij alles wat ze zeggen onthullen ze meer van hun misstappen, wangedrag en hypocrisie, en laten ze zien hoe lelijk ze eigenlijk over hun vrienden denken. Zo pelt Goos laagjes vernis af en komt ze tot een geestig-venijnig portret van deerniswekkende én huiveringwekkende mannelijkheid.

‘Cloaca’ door Dronken Mensen. Met in het midden **Linde van den Heuvel** als Piet en rechts **Justus van Dillen** als Joep. Foto Casper Koster

Justus van Dillen excelleert als windbuil Joep, een door-en-door opportunistische politicus, die zijn relatiebreuk vooral een probleem vindt omdat zijn naam wordt genoemd als mogelijke minister bij de formatie. „Helaas wel voor een andere partij dan ik had gepland”, is zo’n gouden tussenzinnetje van Goos dat de man optimaal definieert. Hilarisch hoe Van Dillen strak en onverstoorbaar zijn gedachtengang voortzet nadat iemand anders iets zegt en hoe verbaasd hij is als hij op fouten wordt gewezen. Net zo knap is hoe Xander van Vledder de jachtige nervositeit van de manische Tom weergeeft. Zijn gekte blijft navolgbaar.

Hoewel Linde van den Heuvel delicaat gestalte geeft aan Piet is het toch een verarming dat Piet (‘Pieter’ in het origineel) nu een vrouw is. In Cloaca ligt de mannenvriendschap op de snijtafel, maar tegenover drie mannetjesapen staat nu geen bange, hulpeloze man, maar een bange, hulpeloze vrouw. Dat geeft minder diepte en contrast aan hoe mannen kunnen zijn. Toch maakt het de slagkracht van deze moderne klassieker er ook weer niet veel minder door. Gerede kans dat je als publiek helemaal vergeet je wijn op te drinken.

Kippenvel met de brul van Opeth, en Kim Deal klinkt bevrijd op haar debuutalbum

admin
November 22, 2024
0

Brullende torn van gene zijde op beste Opeth in jaren

Kippenvel, tranen, ik geef het allemaal toe. Toen begin augustus de eerste nieuwe single van Opeth online kwam, en ik ‘m om middernacht in een tentje in de Bourgogne met de telefoon tegen m’n oor luisterde om partner en kinderen niet te wekken, was het meteen de eerste brul die diep raakte. Zo heftig en extreem, en toch met zo’n gevoel van thuiskomen. Eerst een vlijmscherpe riff en wat spookhuis-keyboards, en dan die karakteristieke, intens diepe en toch wendbare én verstaanbare gruntzang van Mikael Åkerfeldt: „Draaaaped! in death!!”. Later die nacht zou een zomerstorm bijna de hele tent in laten storten, maar ik was zielsgelukkig.

Mikael Åkerfeldt, misschien wel de allerbeste grunter ooit, brulde voor het laatst in 2008 (op Watershed), verloor daarna zijn interesse in death metal en zong alleen nog maar zonder kaasrasp tussen zijn stembanden. Niet eens zo erg, want hun latere albums bewezen dat de band ook binnen hun lievere progrock-idioom meeslepende muziek kon maken. Ze serveerden geen koffie meer, maar hun thee was toch ook lekker.

En toch bleef het knagen. Er werden niet voor niets MAGA-petjes gemaakt (Make Åkerfeldt Growl Again). Die oudere Opeth-platen zijn zo dynamisch en spannend, juist door de grote hoogtes en lage dieptes met het afwisselen van heavy stukken en akoestische delen, waarbij Åkerfeldt vocaal in z’n eentje bergen kon optrekken en dalen in het landschap trok. Dat werd gemist, ook door de bandleden zelf.

Die dynamiek is helemaal terug. Het in paragrafen (vandaar de §’s) verdeelde album gaat over het voorlezen van het testament van een vooroorlogse patriarch, die een tweeling en een gehandicapt meisje achterlaat. De moeder is al overleden, en nu komen er allerlei duistere geheimen over het gezin naar buiten. Een conceptalbum dus, en dat daagde de band uit niet alleen een tandje heavier te spelen, maar ook veelzijdiger en theatraler dan ooit. Niet op dezelfde manier als in de jaren negentig, maar op een nieuwe, frisse manier die óók erg bij ze past. De brul is daarin functioneel: de torn van de vader, bulderend vanuit gene zijde in een sfeer zo kil als het humeur van een hongerige ijsbeer, wat past daar beter bij dan die diepe oergrunt?

Kim Deal frappeert met sluwe vrouwelijkheid

Een van de mooiste stemmen uit de popmuziek van de afgelopen 35 jaar behoort aan een bassiste met een breihobby en een veelzijdige geschiedenis. Een geschiedenis die haar roem opleverde als zingende sidekick van Black Francis in The Pixies, die succes bracht als zangeres van The Breeders met tweelingzus Kelley, en ook leidde tot drugsverslaving en verschillende afkickperiodes, en nu, op 63-jarige leeftijd, tot debuutalbum Nobody Loves You More.

Dit titelnummer biedt tederheid, gevat in een suikerzoet arrangement, met schetterende trompetten en de echo van jaren zestig-crooners, alsof Deal met al haar melancholie en levenservaring terug in de tijd reisde, op zoek naar onschuldige romantiek.

Maar de Amerikaanse Kim Deal is nooit uitsluitend romantisch. De dreiging kartelt langs haar liefdevolle – maar ook beklemmende – woorden: ‘I mean to tell you/ Nobody loves you more’, op de achtergrond krassen violen alsof er een mes wordt geslepen. Zo klinkt Deal als een duistere éénpersoons-versie van een girl group á la The Shangri-Las.

Haar stem is uitzonderlijk. Als ze sneert, smacht, stoer klinkt of onvast, klinkt het soms meer als mauwen dan zingen. Soms kattig vals, want Deal is niet lieftallig. En ze is ook niet uitsluitend stoer. Haar zelfverklaarde navolgers zijn de nu populaire zangeressen als Waxahatchee en Olivia Rodrigo (die haar mee vroeg op tournee), die van Deal de bitterzoete klank afkeken.

Nu Kim Deal eindelijk haar eigen gang kan gaan, klinkt ze bevrijd. In de nummers zigzagt ze van schonkige Breeders-achtige rock in ‘Disobedience’, naar verzorgde rock met strijkers en schorre metalgitaar in ‘Big Ben Beat’. Er is het volwassen verlangen van ‘Come Running’, waarin twijfel doorslaat naar moedeloosheid. Zelden is de liefde zo mistroostig bezongen als door de hier versleten klinkende zang van Kim Deal. Nog maar af en toe sprankelt het venijn, ofwel levenslust.

Voor ‘Are You Minę?’, liet ze zich inspireren door haar jeugdliefde voor crooners als George Jones en Waylon Jennings, hun bronstigheid vertaalt ze naar sluwe vrouwelijkheid.

De tekst van dit nummer is ontleend aan een dagelijkse beslommering, want Deal zorgde voor haar moeder, op dat moment dementerend. ‘Are you mine?’ was een van haar moeders opmerkingen.

Ze werkte hier samen met muzikanten als Breeders-drummer Jim McPherson, zus Kelley, Josh Klinghoffer (van de Red Hot Chili Peppers) en Dave Easley op pedal steel. Productie werd grotendeels gedaan door de dit jaar overleden Steve Albini. Samen klinken ze ruig of elegant, massief of transparant.

Op de hoesfoto staat Deal in haar eentje op een klein eiland omringd door blauw water. Ze verwijst hiermee naar de Nederlandse performance-kunstenaar Bas Jan Ader die in een kleine zeilboot de Atlantische Oceaan wilde oversteken, maar van wie na zijn vertrek vanaf de Amerikaanse Oostkust niets meer werd gehoord. Ze houdt van de ‘zwarte humor’ in zijn werk, vertelde Deal hierover. Op het eiland staat ze met een flamingo, een gitaar en een versterker. Een overlevingspakket.

Hester Carvalho

Ook uit

dance
Bibio – Phantom Brickworks (LP II)

Met Bibio kan het alle kanten op, nu komt hij met een vervolg op een eerder ambient project. Het concept erachter is iets met fotografie, verlaten locaties, verval. Maar er klinken vooral echo’s van composities die ooit misschien wel gedetailleerder waren, piano-tonen die uiteenvallen voordat ze een melodie vormen, ver geroezemoes. Nauwelijks grip op te krijgen en toch mooi. (Ralph-Hermen Huiskamp)

klassiek
Yo-Yo Ma & Kathryn Stott – Merci

Als tienjarige talent speelde de Britse pianiste Kathryn Stott voor de beroemdste muziekpedagoog van de vorige eeuw: de Française Nadia Boulanger. Nu, bijna zes decennia later, gaat Stott met pensioen. Haar laatste wapenfeit is het album Merci met cellist Yo-Yo Ma, een van haar vaste muzikale partners. Een mooie ode aan Boulanger en de componisten die haar vormden. (Joost Galema)

klassiek
Kristian Bezuidenhout & Freiburger Barock-orchester – Mozart: Pianoconcerten 19 & 23

Als de Freiburgers en fortepianist Kristian Bezuidenhout zich werpen op de pianoconcerten van Mozart dan kunnen de stoelriemen vast. Met hun vijfde album zijn ze nu bijna halverwege alle 27 pianoconcerten. En evenals bij hun Beethovens spatten het spelplezier en de helderheid er steeds weer vanaf. Het maakt elke nieuwe uitgave tot een feestje. (JG)

punk
Various artists – The Shape Of Punk To Come Obliterated

In 1998 verscheen The Shape Of Punk To Come van de Zweedse (post-)hardcoreband Refused. Typisch gevalletje van: too soon. Niemand begreep het, na een paar maanden was de band opgedoekt, jaren later noemde iedereen de plaat ‘de St. Pepper van de punkrock’. Ga er maar aanstaan om zo’n meesterwerk te coveren. Moedig dat bands als Idles, Brutus en Zulu het proberen, maar het origineel blijft oneindig beter. (Frank Provoost)

jazz
Kika Sprangers – (In)Finity

Je zou de zachte, meanderende sound van saxofonist Kika Sprangers kunnen onderschatten. Dat is ook prima; je kunt je laten meevoeren op haar ruimtelijke nachtjazz zonder dat er een wekker aan hoeft voor de volgende ochtend. Maar let op, en je hoort de rijke instrumentatie, de smaakvolle details, prachtige vocalen. En dan wringt het soms ook eigenwijs, in samenspel met haar Large Ensemble vol sterke solisten. (PvdP)

Wereldberoemde choreograaf Ratmansky associate artist bij Het Nationale Ballet

admin
November 21, 2024
0

De Russisch-Oekraïense choreograaf Alexei Ratmansky (56) is benoemd tot associate artist bij Het Nationale Ballet. De benoeming is per direct en loopt tot en met 2027. In deze periode zal Ratmansky intensief samenwerken met het gezelschap en ten minste een ballet per jaar creëren. Met de benoeming haalt Het Nationale Ballet een van de meest gevraagde en geroemde choreografen in het klassieke genre in huis, een magneet voor dansers uit de hele wereld.

In zijn balletten etaleert hij het balletidioom in volle rijkdom, inventief verwerkt en opgefrist met bijzondere combinaties. Zijn Don Quichot bij Het Nationale Ballet is daarvan een schitterend voorbeeld in traditionele stijl, Shostakovich Trilogy, geïnspireerd op leven en werken van de componist, en Serenade after Plato’s Symposium in een hedendaagser concept.

Ratmansky, geboren in Leningrad (het huidige Sint-Petersburg) en opgegroeid in Kyiv, volgde zijn opleiding aan de Moskouse Bolsjoi Ballet School. Van 2004 tot 2008 leidde hij het enorme Bolsjoi Ballet, dat in 2008 Ratmansky’s verrassende The Bright Stream presenteerde in Nederland. Het ballet veroorzaakte een sensatie onder balletliefhebbers. De omvang van het Bolsjoj Ballet met zijn 220 dansers (Het Nationale Ballet heeft ongeveer 75 dansers) bleek niets voor hem te zijn, waarna hij de voorkeur gaf aan een bestaan van freelance choreograaf. Zijn werk wordt uitgevoerd door de grote balletgezelschappen, waaronder American Ballet Theatre, New York City Ballet, Ballet de l’Opéra national de Paris, The Royal Ballet, Balletto del Teatro alla Scala en het Wiener Staatsballett.

Ratmansky heeft in februari 2022, meteen na de inval van Rusland in Oekraïne, de banden met zijn vaderland – hij was bezig met een nieuwe creatie voor het Bolsjoi Ballet – onmiddellijk doorgesneden. Als uitgesproken criticus van president Poetin ziet hij een terugkeer voorlopig niet voor zich. Zijn aanstelling bij Het Nationale Ballet wekt de hoop dat hij wellicht kandidaat is voor de opvolging van artistiek directeur Ted Brandsen, die in 2026 met pensioen gaat.