Drama Malene Choi weet via licht bevreemdende momenten treffend Deense plattelandsbewoners en hun leven te vatten én de afstand die de geadopteerde Carl tot hen ervaart.
The Quiet Migration zit vol licht bevreemdende momenten. Zo opent het adoptiedrama met idyllische beelden van grazende koeien. In een flits zien we een komeet inslaan tussen de velden, maar de camera focust dan op ruisend graan en een maaiende boer iets verderop.
De komeet lijkt een – weliswaar niet al te subtiele – metafoor voor hoe hoofdpersoon Carl zich vaak ‘buitenaards’ voelt in de Deense plattelandsgemeenschap waar hij woont. De uit Korea geadopteerde negentienjarige keert in de film na een landbouwopleiding terug naar de melkveehouderij van zijn ouders. Een liefdevol, introvert echtpaar dat ervan uitgaat dat Carl binnenkort hun levenswerk zal overnemen.
In haar tweede speelfilm vat Malene Choi knap en treffend, maar met de afstand die Carl zelf ook ervaart, de Deense plattelandsbewoners. Ze toont de rust, de dagelijkse rituelen, het gevoel van gemeenschap, maar ook de terloopse xenofobie op een met te veel alcohol overgoten familiefeestje. En hoe alles wat schuurt of pijn doet wordt doodgezwegen.
Sommige elementen in The Quiet Migration voelen iets te letterlijk; zo ontstaan er door de komeet barsten in de muren van de gezinswoning. Maar het is interessant hoe Choi, die zelf geadopteerd is, via originele beelden een soms moeilijk uit te leggen gevoel van ontheemding weet over te brengen.
Waar die haai allemaal niet symbool voor heeft gestaan. Oerangsten. Massahysterie. Het kapitalisme. Het monsterlijk vrouwelijke. Mannelijke fragiliteit. En dan vergeet ik er vast nog een paar. Deze maand viert Jaws z’n 50ste verjaardag en er zijn veel films die met recht de beste allertijden kunnen worden genoemd, Jaws is de allerbeste.
De zomerhorrorfilm over de witte haai die de kust voor het fictieve Amity Island onveilig maakt, is zo iconisch dat hij zelfs angst aanjaagt bij mensen die hem niet gezien hebben. ‘Ta-da ta-da’, E-F E-F. Een pestkop hoeft die twee tonen maar te neuriën, die componist John Williams als herkenningsdeuntje voor de haai schreef, en je durft het water niet meer in. Ook aan oevers waar nog nooit een haai is gesignaleerd, pakweg het Henschotermeer of de put bij Herwijnen.
Er is geen andere film die zo’n invloed op ons kijkgedrag heeft gehad. Jaws markeerde de geboorte van de zomerblockbuster en sindsdien verwachten we er elk jaar een. Dat is nog geen sinecure. Wat moet Hollywood doen om z’n publiek tevreden te houden? Vijftig jaar na Jaws is Hollywood nog steeds op zoek naar het geheim van die haai.
De lessen voor Hollywood zitten verstopt in de productiegeschiedenis. Niet dat het aanbevelenswaardig is om zoals de 26-jarige Steven Spielberg meteen al met je tweede film drie keer over je begroting te gaan. Het uiteindelijke budget was zo’n negen miljoen, voor huidige Hollywoodbegrippen een aardige middenmotor. Ter vergelijking, een beetje Avengers, Jurassic Park of Star Wars-film kostte deze eeuw al snel iets boven de 350 miljoen dollar. Met inflatiecorrectie: tien tot vijftien keer zoveel.
https://www.youtube.com/watch?v=WKuZJjPSLXQ
Bij Spielberg draaide het zeker toen nog niet om geld. Niet om bigger en niet-altijd –better. Toen hij nog een jonge filmnerd was, leerde de filmacademie-dropout het vak bij B-film-koning Roger Corman. Op de set. Waar altíjd te weinig geld was. En waar talent, inventiviteit en koppigheid het enige kapitaal was wat er werkelijk toe deed. Dus: Jaws moest echt in open water worden gedraaid, maar toen het mechaniek van het monster niet bestand bleek tegen het zoute water werden allerlei suggestieve oplossingen bedacht die de film uiteindelijk zo doodeng maken. Iets met nadeel en voordeel en van je zwakte je kracht maken.
Dat gaat natuurlijk nooit zonder slag of stoot. Mijn favoriete anekdote gaat over hoe het productieteam zich zorgen maakte over de grootte van de bijboot waarop het camerateam zou meevaren. Iemand moet toen de eerste zijn geweest die het zinnetje „You’re gonna need a bigger boat” heeft gemompeld. En inderdaad, een beetje Jaws-fan herkent meteen de beroemde zin van politiehoofd Brody als hij op volle zee met haaienexpert Hooper en zeeschuimer Quint voor het eerst oog in oog met het moordlustige wezen staat. Sigaret nog bungelend in de mondhoek. Het stond niet eens in het script, maar acteur Roy Scheider had het inmiddels duizend keer gehoord. Het was op set een gevleugelde uitdrukking geworden voor elke keer dat er iets mis ging. Het flapte eruit.
https://www.youtube.com/watch?v=jrBN9zcQAGw
Jaws gaf de filmtaal een enorme impuls, zegt regisseur Robert Zemeckis in de nieuwe docu JAWS @ 50: The Definitive Inside Story die vanaf 14 juli is te zien op National Geographic. Hij gebruikt het woord ‘supercharge’. Alsof het iets bovenmenselijks is. Maar als Jaws één ding leert is dat je helemaal geen grotere boot nodig hebt. Geen groter monster. Niet eens een groter budget. Je hebt alleen een heel goed idee nodig. En een beetje van het talent van Spielberg. Dat helpt ook natuurlijk.
Zo subtiel als Portrait de la jeune fille en feu is, het gelauwerde kostuumdrama over een gedoemde lesbische liefde, zo expliciet is Les Femmes au Balcon (The Balconettes). De feministisch bedoelde horrorkomedie is de tweede film van Noémie Merlant, die bij het grote publiek vooral bekend is als de hunkerende schilder uit Portrait de la jeune fille en feu. Alles is vet aangezet. Er worden mannen gespietst, eikels afgehakt én stiekem meegenomen, buitensporig veel hysterisch gegild – wie Les Femmes au Balcon wil uitkijken, moet een hoge tolerantie hebben voor dat laatste én voor theatraal acteerwerk.
Merlants opzet is lovenswaardig. Het op een geestige, zelfs kluchtige manier hebben over een bloedserieus onderwerp: dat vrouwen in geen enkele situatie en onder geen enkele omstandigheid iemand seks ‘verschuldigd’ zijn. Dat klinkt evident, maar gezien de zaak Gisèle Pélicot – die door tientallen mannen werd verkracht met medeweten van haar echtgenoot – is het misschien niet zo gek dat ze mensen in Frankrijk dat nog eens wil inpeperen. Het script is ook door Merlants eigen ervaringen geïnspireerd. Mannelijke personages in haar film wordt de boodschap zeer hardhandig duidelijk gemaakt.
‘Les Balconettes’ had een interessant experiment kunnen opleveren.
Marseille onder de zon
De toon van de film wordt meteen gezet in de openingssequentie waarin de camera langs de gevel van een flat glijdt in Marseille, met vrolijke blauwe luiken onder een stralende zon. Al snel blijkt dat er op een van de balkons een vrouw buiten westen ligt, een slachtoffer van huiselijk geweld. Nadat haar man haar agressief en neerbuigend bejegent, mept ze hem neer en verstikt hem – door pontificaal op zijn gezicht te gaan zitten.
Meteen daarna belanden we in de nabijgelegen flat van de drie vriendinnen die later centraal staan. De vrijgevochten camgirl Ruby (Souheila Yacoub), de nerdy maar geile wannabe-schrijfster Nicole (Sanda Codreanu) en actrice Elisa (Merlant zelf) die iets later aankomt in Marilyn Monroe-outfit, gevlucht voor haar echtgenoot.
Elisa blijkt geobsedeerd door een aantrekkelijke overbuurman. Nadat de drie na een bloedhete zomerdag door hem worden uitgenodigd voor een drankje, blijft echter alleen Ruby achter. Ze wandelt de volgende ochtend getraumatiseerd de flat binnen: zij zit onder het bloed, hij blijkt dood. Naarmate de film vordert, blijkt dat laatste niet per se een tragedie.
Les Femmes au Balcon had een interessant experiment kunnen opleveren en af en toe raakt Merlant een snaar. Een nogal bitter grapje over ongepast gedrag tijdens een gynaecologisch onderzoek, komt net iets harder binnen doordat de regisseur net als haar personages absoluut niet preuts is. Vrouwenlichamen komen vol, vaak en heerlijk schaamteloos in beeld. De voortdurende seksualisering ervan ligt duidelijk bij de anderen, niet bij hen.
Maar jammer genoeg overstijgt het merendeel van de humor in de film de minder geslaagde Amerikaanse ‘raunchy’ of vulgaire komedies niet. Eerder Rough Night, dan Bridesmaids dus. Zowel de grappen als het plot lijken trouwens grotendeels schaamteloos uit dit genre gestolen, denk aan de elegante Elisa die blijkbaar scheten laat van de stress. Daar kunnen de toegevoegde bovennatuurlijke elementen weinig aan veranderen. Net als het duidelijk door Pedro Almodóvar geïnspireerde kleurgebruik.
Het zorgt ervoor dat de realistische horror die Merlant aankaart, onder meer via het huwelijk van Elisa, amper binnenkomt omdat hij volledig verdrinkt in flauwiteiten.
Integreer je gruwelijke actuele nieuwsgebeurtenissen meteen in nieuwe scenario’s of vermijd je het onderwerp tot je enige afstand hebt tot de feiten? Ik moest aan dit duivelse dilemma voor film- en seriemakers denken nadat afgelopen weekend weer de ene na de andere bloedige nieuwsgebeurtenis plaatsvond. Komiek Dave Chappelle had er eerder deze maand een inzichtelijk gesprek over met zijn Palestijns-Amerikaanse collega Mo Amer voor filmvakblad Variety. Chappelle noemde wat er momenteel gebeurt in Gaza „de olifant in de kamer” voor Amer. Die was immers net met zijn schrijfteam begonnen aan het scenario van het tweede seizoen van zijn Netflixserie Mo, over een losjes op hemzelf gebaseerde Palestijnse asielzoeker in de VS, toen „7 oktober” plaatsvond. Chappelle: „En dit was iets wat je artistiek moest aankaarten, of niet.” De hoofdpersoon van Mo groeide net als Amer op in Koeweit, maar heeft familie op de Westelijke Jordaanoever en praat in de serie vaak over Palestina en „de bezetting door Israël”.
Amer is zeker niet de enige of eerste die na ingrijpende wereldgebeurtenissen moest beslissen of zijn geplande fictieplot veranderd zou worden of niet. Talloze makers pasten bijvoorbeeld hun films en series in alle haast aan na 9/11. Kort na de aanslagen betekende dit vooral verwijzingen verwijderen die het publiek zouden kunnen herinneren aan de traumatische gebeurtenissen, zoals in Lilo en Stitch (2002) – waarvan de live-action remake nu in de bioscoop draait. In het oorspronkelijke einde kapen ruimtewezen Stitch en zijn vrienden een Boeing 747, en botsen ze tegen de nodige gebouwen tijdens de achtervolging van een ruimteschip. Na de aanslagen werd in allerijl een nieuw einde getekend. Ook talloze andere producties verwijderden kort na de aanslagen de Twin Towers digitaal uit opnames, van Zoolander (2001) tot Spider-Man (2002). Een overdreven reactie? Donnie Darko (2001) flopte bij zijn release, omdat de duistere film deed denken aan 9/11 en de massamoord op Columbine High School. In de film crasht onder meer een vliegtuigonderdeel in de slaapkamer van de hoofdpersoon.
Amer had een ander probleem dan de bovenstaande producties. Hij voelde druk en wilde zich tot de gruwel in Gaza verhouden. „Ik ben de enige Palestijn die een show heeft die om een Palestijns gezin draait.” Mensen vroegen hem op 8 oktober al wat hij zou doen „om mensen bij elkaar te brengen, ze tot bezinning te brengen en tot een oplossing te komen?” Tegelijkertijd zat hij met verschillende dilemma’s. Sommige verhaaltechnisch. Inspelen op de snel veranderende actualiteit in een sitcom die pas een jaar later op een streamer komt is riskant.
Maar er waren ook andere redenen. Zo had hij had het gevoel dat iedere keer dat hij iets toevoegde „dit het hele verhaal overnam en ik had het gevoel dat het me enorm tekortdeed.” Zijn serie schuwt de harde realiteit niet – zo blijkt de vader van de hoofdpersoon in Koeweit gemarteld en zien we zijn moeder wanhopig nieuws over Palestina volgen – maar al bij al is de toon van Mo licht. De serie gaat vooral op tragikomische manier over de ervaringen van illegale immigranten in de VS en laat grapjes volgen op confronterende momenten, om de angel eruit te halen. Dat is de kracht van de serie, maakt hem uniek én is bitter genoeg mogelijk een van de redenen waarom Mo een breed publiek aanspreekt.
Amer liet het tweede seizoen uiteindelijk beginnen in 2022 en eindigen op 6 oktober op de luchthaven in Tel Aviv. Mo’s gezin heeft eindelijk paspoorten én is na decennia familie gaan bezoeken in Palestina. De kijker weet hoe het verder gaat.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102385287-e76aeb.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133937969-067e15.jpg|https://images.nrc.nl/7yhJNTsU48kTqxoNBR3NkOdgzkE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133937969-067e15.jpg|https://images.nrc.nl/xXo3HcO90IjS6jhH3YJJ6I33vAY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133937969-067e15.jpg)
