Aardbevingscijfers omgevormd tot muziek nabij een Gronings gasveld

Reportage

Kunstmanifestatie Vlak naast een gaswinningsveld in Groningen proberen drie kunstenaars met beeld, muziek, tekst en performance nieuwe betekenis te geven aan een beladen landschap.

Noa-Marthe Prins tijdens haar performance op de manifestatie Green Fields/Subsurface.

Noa-Marthe Prins tijdens haar performance op de manifestatie Green Fields/Subsurface.

Foto Jedidja Smalbil

„The future is green.” Terwijl performancekunstenaar Noa-Marthe Prins haar tekst uitspreekt, langzaam en nadrukkelijk, smeert ze haar gezicht in met groene verf. „I dream of clean and I scream for green”, zegt ze. De wereld heeft het nu even lastig met die opwarming, maar als alles en iedereen straks groen is, wordt het weer gezellig. Toeschouwers op de eerste rij krijgen ook een veeg verf op de wangen – de energietransitie raakt iedereen.

De grote energiebedrijven verkopen het achter die transitie liggende beloofde land als een schoon en groen paradijs, waar het straks altijd lente is, wil Prins maar zeggen. Maar in haar performance GAS/LIGHT laat ze zien hoe het gas- en oliekapitaal de wereld met schone praatjes naar zijn hand zet. Destijds, na de vondst van de Groninger gasbel in 1959, en nu, bijna 65 jaar later, nog steeds.

Dierenvel en strorokje

Op een paardenweide nabij Steendam klimt en rolt Prins in de brandende zon op een viertal olievaten, gekleed in een dierenvel en een strorokje. Ze gromt, kreunt en kronkelt – veel lijf en zweet. Het indrukwekkende decor bestaat uit de pijpen- en leidingen-spaghetti van de gaswinningslocatie Siddeburen, die drie jaar geleden werd gesloten. Op 1 oktober sluit ook de laatste van deze installaties in het wingewest rond Slochteren – installaties die het land warmte en welvaart gaven, en de Groningers scheuren en leed.

De voorstelling GAS/LIGHT is onderdeel van de manifestatie Green Fields/Subsurface, deze maand te zien en te beleven op het ‘Kultuureiland’ aan de Damsterplas, een artistieke pleisterplaats naast een zandafgraving.

De reizende kunstkaravaan Het Resort uit Groningen nodigde naast Noa-Marthe Prins ook de Amsterdamse schrijver en kunstenaar Artun Alaska Arasli uit, om een maand lang te bivakkeren naast zo’n te ontmantelen gaskraan, waarbij in plaats van gas kunst moest opkomen.

Klankschaalklanken

Op een bloedhete zondag rijden we vanaf het station in Groningen met een gekoelde dubbeldekker de provincie in – een ruimteschip met kunstzinnige aliens door het Groninger land.

De meeste passagiers zijn vrienden en bekenden van Het Resort, de voertaal aan boord is Engels. Uit de speakers komt de soundscape die de Amsterdamse componist Phantom Wizard (Isha Forster) voor de gelegenheid heeft gemaakt: repeterende klankschaalklanken die uit het landschap zelf lijken op te borrelen.

Op de opening speelt Forster live op draaitafel en klarinet. Het optreden is net een paar minuten bezig als de stroom uitvalt, als om te illustreren dat energie niet vanzelfsprekend is.

De rode draad in Green Fields/Subsurface is, inderdaad, de groene wei en wat eronder ligt, of eronder geveegd wordt. Groen is ook het grastapijtje in de caravan waarin Alec Mateo zijn audiovisuele werk vertoont. Op een scherm zijn beelden te zien van een lieflijk Teletubbylandschap, dat wordt verscheurd door beelden en muziek van Ede Staal, die de blues van Groningen een stem gaf. Tussendoor klinken schijnbaar willekeurig aangeslagen pianotoetsen. Mateo liet een computerprogramma onverschillige bevingscijfers transformeren in muziek, onverschillige muziek dus, die schuurt met de diep-menselijke stem van Staal.

Lees ook: Geld was altijd dominant bij de besluitvorming over de gaswinning

Na een wandeling door een van insecten zoemend bloemenland kom je bij de container waaraan Artun Alaska Arasli zijn essay Notes on Entropy heeft opgehangen. De impressionis-tische en associatieve tekst gaat in vogelvlucht langs een wereld aan onderwerpen: de gaswinning, de land-art van Robert Smithson, de moord op Sharon Tate door de sekte van Charles Manson. Een tekst om in rust nog eens te lezen, op een plek waar het geen dertig graden is en er geen gratis cava is, zoals hier.

Aan het slot van de performance van Noa-Marthe Prins heeft ze de oliedrums omwikkeld met graszoden. Zoiets gaat hier ook gebeuren. Er is de bewoners een schoon groen grasveld beloofd, als alles is opgeruimd. Dan zie je niets meer van wat hier is gebeurd. Onder de grond blijft het gaswinningsstelsel liggen, tot drie kilometer diep.

Green Fields/Subsurface is in de weekenden geopend bij Kultuureiland in Steendam. Op de slotdag, 7 oktober, voert Noa-Marthe Prins haar performance nog eens op en is er een artist talk.