Aantal 67-plussers dat doorwerkt is in tien jaar verdubbeld: ‘Ik hoef niet tot in lengte van dagen cruises te maken’

Posted on April 15, 2024 by admin

Joan Joosten (75) heeft altijd gezegd dat hij tot zijn 85ste doorgaat met werken. En dat zegt hij nog steeds. Na een dienstverband van veertig jaar bij een opleidingsinstituut is hij tien jaar geleden voor zichzelf begonnen. Hij geeft trainingen aan mensen die grote veranderingen doorstaan, zoals pensionering, ontslag of het verlies van een naaste. „Ik kan iets voor ze betekenen op een kruispunt in hun leven, dat geeft me meer energie dan het me kost.”

Na zo’n – soms meerdaagse – sessie heeft Joosten meestal wel een dag nodig om alle verhalen te verwerken. Dan maakt hij lange wandelingen. Dat hij zelf zijn werkuren kan bepalen, vindt hij een groot voordeel van het zelfstandig ondernemerschap. „Ik ben indertijd ook nog afdelingsmanager geweest, dat was niet mijn grootste lol. Nu haal ik de krenten uit de pap, ik ben puur met mijn vak bezig. En als ik met mijn vrouw op pad wil, zet ik een streep door de agenda.”

remedial teacherLiesbeth Hardeman (71) Op mijn 75ste vind ik het denk ik wel genoeg. Ook voor de leerlingen. Anders word je zo’n oma, dan ga je toch de aansluiting missen

Meer senioren lijken de voordelen van het doorwerken te hebben ontdekt, zo komt naar voren uit een recent onderzoek van ABN Amro. In tien jaar tijd is het aantal 67-plussers dat nog werkt verdubbeld. Vorig jaar waren dat er 236.000. Nu is het aantal ouderen in de tussentijd natuurlijk ook toegenomen door de vergrijzing, maar volgens de grootbank is driekwart van die stijging toe te schrijven aan gestegen arbeidsdeelname.

Onder zelfstandig ondernemers is die toename nog spectaculairder: het aantal 67-plussers dat bij de Kamer van Koophandel staat ingeschreven is de afgelopen tien jaar meer dan verdrievoudigd, tot 100.705. Dat zijn zowel zzp’ers die na hun AOW-leeftijd op dezelfde voet doorgaan, als mensen die voorheen in loondienst zaten en daarna voor zichzelf begonnen, licht onderzoeker Mario Bersem toe.

De stijging van de arbeidsparticipatie onder ouderen zet door, is de verwachting. Uit een onderzoek door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) onder de huidige 55- tot 65-jarigen kwam naar voren dat 73 procent van de werknemers overweegt door te werken na de AOW-gerechtigde leeftijd, mits dat parttime kan. Daarnaast neemt het aantal zzp’ers dat de AOW-leeftijdsgrens passeert de komende jaren snel toe en deze groep werkt volgens het CBS nu al gemiddeld twee jaar langer door. ABN Amro-onderzoeker Bersem: „Vraag en aanbod werken mee. Terwijl ouderen langer vitaal blijven, hebben werkgevers meer interesse voor hen door de schaarste op de arbeidsmarkt.”

onderzoeker ABN AmroMario Bersem Vraag en aanbod werken mee. Terwijl ouderen langer vitaal blijven, hebben werkgevers meer interesse voor hen door de schaarste op de arbeidsmarkt

Dat tekort aan arbeidskrachten houdt voorlopig aan, voorzien experts. Bersem: „Tot 2040 neemt de schaarste door de verdere vergrijzing alleen maar verder toe. Daarna neemt het arbeidsaanbod weer langzaam toe, verwachten wij.” Aangezien het verhogen van de arbeidsproductiviteit in Nederland hapert en arbeidsmigratie in het huidige politieke klimaat op weerstand stuit, is inzetten van ouderen volgens de onderzoeker de ideale knop om aan te draaien.

Opgelucht

De Amsterdamse middelbare school waar Liesbeth Hardeman (71) meer dan twintig jaar heeft gewerkt, is in elk geval opgelucht dat zij de komende vier maanden inspringt. Als remedial teacher begeleidt Hardeman groepjes leerlingen die bijvoorbeeld dyslectisch zijn of een taalachterstand hebben. Dat werk heeft zij tot haar zeventigste gedaan, op het laatst één dag per week. Omdat de nood bij haar voormalige werkgever hoog is, gaat ze nu weer zes uur in de week aan de slag. „Ze zijn zo blij dat ik het kan overnemen. Daarbij is het natuurlijk handig dat ik ervaren ben en niet ingewerkt hoef te worden.”

Ze heeft er zin in, want ze heeft het contact met collega’s en de leerlingen het afgelopen jaar wel gemist. „Het is ontzettend leuk om die jongeren te helpen en bijzonder om te zien waar ze mee bezig zijn. Al spreken TikTok en influencers mij persoonlijk niet zo aan.”

Doorwerken is niet alleen een methode om arbeidskrapte te verhelpen, maar ook om karige pensioenen aan te vullen. Dat is vooral relevant voor de groep mensen die ook voor de AOW-leeftijd al zelfstandig ondernemer was. Zij hebben weinig of helemaal geen aanvullend pensioen bij een werkgever opgebouwd en zetten lang niet altijd zelf geld opzij voor de oude dag. Deels doorwerken kan soelaas bieden.

Dat geldt bijvoorbeeld voor freelance grafisch vormgever Koos Keijzer (70). Sinds hij in 2003 voor zichzelf begon, heeft hij minimaal pensioen opgebouwd. Maar omdat hij nog werkt, ziet hij dat niet als een probleem. „Ik hoef niet tot in lengte van dagen met mijn partner cruises te maken, maar wil wel wat kunnen ondernemen in mijn vrije tijd. Dat kost geld. Ik baalde ook dat de AOW-leeftijd omhoogging, net toen ik in 2018 voor het eerst AOW zou krijgen.”

Naast af en toe een vormgevingsklus vervoert hij anderhalve dag per week met een bus een groepje gehandicapten naar de dagbesteding. Via een uitzendbureau verplaatst hij af en toe auto’s voor leasemaatschappijen. „Dat is minimumloonwerk, maar je blijft in elk geval bezig. Als je je goed voelt en het werk je niet te zwaar belast, kun je nog wel een poosje door.”

Belastingvoordelen

Bijkomend voordeel is dat AOW’ers minder belasting hoeven te betalen. Over de eerste belastingschrijf, een brutojaarinkomen tot ongeveer 40.000 euro, dragen zij nog maar 19,07 procent belasting af in plaats van 36,97 procent. Voor de mensen die in loondienst blijven, vervallen ook nog de premies voor de werknemersverzekeringen. Gemiddeld is dat volgens ABN Amro nog eens ongeveer 11 procent van het brutosalaris. Nu zal deze groep het fiscale voordeel volgens onderzoeker Mario Bersem in de meeste gevallen moeten delen met de werkgever, maar (gewilde) zzp’ers kunnen zelf hun tarief bepalen en daar houden zij dus aanzienlijk meer van over.

Betaalde klussen blijven doen kan een uitkomst zijn, maar senioren kunnen niet overal makkelijk aan de slag, zegt hoogleraar arbeidseconomie Joop Schippers van de Universiteit Utrecht. Dat geldt juist voor veel sectoren die zitten te springen om mensen – denk aan het onderwijs en de zorg – maar ook bijvoorbeeld de politie, defensie of in de bouw. Dit werk wordt fysiek al gauw te intensief.

Dat ligt ook aan de werkgevers, vindt Schippers (68) die zelf „hemel en aarde heeft moeten bewegen” om zijn aanstelling aan de universiteit voorlopig te behouden. Zijn idee: als werkgevers het werk zouden opknippen in stukjes, zouden ouderen de werkzaamheden kunnen uitvoeren waarover de jongere vakmensen zich nu vaak beklagen. „Veel van die taken zijn heel geschikt voor senioren, denk aan administratieve lasten of bijvoorbeeld het rondbrengen van eten in verzorgingshuizen. Dat gebeurt nog maar mondjesmaat, maar daar zie ik echt kansen. Organisaties moeten meer gaan nadenken over het inzetten van ouder talent. Steeds meer AOW’ers kunnen en willen door.”

Vormgever Koos Keijzer merkt dat het wat lastiger wordt om aan klussen te komen. Opdrachtgevers aarzelen soms om hem in te zetten omdat zij denken dat hij digitaal misschien niet meer helemaal up-to-date is. Hij is maandelijks honderden euro’s kwijt aan online opslag en softwarepakketten. Doordat hij minder werk heeft, wordt het lastiger die investering eruit te halen.

Lees ook
‘We zijn allebei idealisten, dat helpt’

Als zzp’er er voetstoots van uitgaan dat je na AOW nog jaren door kunt, en alvast rekenen op die inkomsten, vindt hoogleraar Schippers een beetje riskant. „Je moet wel fysiek en geestelijk in orde blijven. Maar stel dat de AOW plus een klein aanvullend pensioen genoeg zijn om je vaste lasten mee te betalen en je die extra inkomen kunt besteden aan leuke dingen. Dan zou je kunnen zeggen: ik gok erop dat ik het langer kan volhouden. En lukt dat niet, dan maar wat minder uitgebreid met vakantie.” Als de gezondheid het toelaat, wil remedial teacher Liesbeth Hardeman nog wel een paar jaar door. „Maar op mijn 75ste vind ik het denk ik wel genoeg. Ook voor de leerlingen. Anders word je zo’n oma, dan ga je toch de aansluiting missen.”

Alcohol afgezworen

Joan Joosten (75) hoopt het nog tien jaar vol te houden door gezond te leven (hij wandelt minimaal een uur per dag en heeft alcohol afgezworen) én door een goede balans tussen werk en privé. „Goed voor jezelf zorgen is les één”, aldus Joosten. De zomer en de winter zijn slappe seizoenen voor de trainingen die hij geeft, die maanden gaat hij er met zijn vrouw op uit. Binnenkort reizen zij met hun camper voor zes weken af naar Sardinië, waar zich een zogeheten blauwe zone bevindt. De plaatselijke bevolking wordt gemiddeld ouder dan elders in de wereld. Daar hoopt hij nieuwe inspiratie op te doen.

Wat wel een gevaar kan zijn als 67-plussers massaal aan het werk gaan, is dat hun betaalde werkuren kannibaliseren op het broodnodige vrijwilligerswerk. Op dit moment zijn Nederlanders tussen 65 en 75 jaar de actiefste vrijwilligers, blijkt uit de meest recente cijfers van het CBS. Bijna de helft van hen verrichtte in 2022 onbetaalde klussen, bijvoorbeeld bij sportverenigingen, op scholen en in de zorg. Wie gaat dat werk straks opknappen?

Joan Joosten ziet nog wel kans voor wat vrijwilligerswerk: hij ondersteunt statushouders bij praktische zaken zoals het huis inrichten en verzekeringen afsluiten. „Het is prettig dat ik ook hiervoor zelf mijn agenda kan bepalen, ik zit er niet aan vast.”

Lees ook
Hoe flexibilisering van dé oplossing tot hét probleem werd

Toen haar oude school haar terugvroeg, had Liesbeth Hardeman zich net aangemeld als gastvrouw bij een kinderziekenhuis in de buurt. Ze heeft dat afgezegd, want zeer binnenkort heeft ze er ook nog twee nieuwe kleinkinderen bij die zij op maandagen en dinsdagen gaat opvangen. Dan heeft ze genoeg te doen. Wat als de school haar vraagt meer uren bij te springen? „Dit is het maximum”, zegt Hardeman. „Hoewel? Als ze me nou heel hard nodig hebben voor nog een groepje, zeg ik denk ik toch ja.”

Opinie | NSC, Nieuw Sociaal Geknakt

admin
November 23, 2024
0

In de praktijk heeft de kiezer vaak ongelijk. Volgens het cliché is het omgekeerd, maar bekijk alle nieuwe politieke partijen sinds de eeuwwisseling en zie het resultaat. Ik maakte een lijst en kwam tot zestien nieuwe partijen die sinds 2000 door professionele media en opiniepeilers relevantie werden toegekend.

Leefbaar Nederland, de LPF, de Partij voor de Dieren, Trots op Nederland, 50Plus, Forum voor Democratie, Volt, Nieuw Sociaal Contract, etc.

Vaak gevormd uit betrokkenheid bij de democratie: burgerzin. Ze debatteerden onderling, schreven beginsel- en verkiezingsprogramma’s, ze presenteerden hun leider – Pim Fortuyn, Peter R. de Vries, Rita Verdonk, Pieter Omtzigt, etc.

Daarna volgde doorgaans een periode van populariteit – meestal alleen in peilingen, soms ook op verkiezingsdag. Vervolgens zakten ze weg in een complex van onderlinge kift, zelfoverschatting of, meestal het belangrijkste, een gebrekkig inzicht in de democratische praktijk.

Democratie is aan de tekentafel eenvoudiger dan in de werkelijkheid. Zorgvuldig geformuleerde idealen botsen er op die van anderen. En democratische gezindheid kan ook ongemakkelijke conclusies oproepen: zie de NSC-Kamerleden die na de uitslag vorig jaar, hoewel hun partij een gedoogrol wilde, moesten aanzien dat de PVV aanstuurde op regeren met NSC.

Stapjes

Je las het in het oprechte interview dat de opgestapte Rosanne Hertzberger (NSC) aan NRC-collega Guus Valk gaf. Zij had weinig tot niets met de wereld van Wilders. Maar zij is ook democraat. „Hadden wij tegen Nederland moeten zeggen: wij gaan onder geen beding met de PVV samenwerken, ondanks haar grote democratische mandaat?”

Zo vrat de democratie aan haar wereldbeeld. „Kunnen we het niet tóch proberen, met rechtsstatelijke waarborgen, met goede afspraken vooraf? Het is een proces van acceptatie geweest, het is in stapjes gegaan. Ook bij mij.”

Het veranderde de culturele afstand tussen beide partijen niet. NSC-oprichter Omtzigt noemde eerder zijn katholieke achtergrond „een bron van inspiratie”. Het populisme van Geert Wilders is altijd volmaakt atheïstisch geweest. Voor politiek gewin is wat hem betreft vrijwel elke normoverschrijding een optie.

Omtzigt wist het uit eigen waarneming. Maar ook hij zette de stapjes die Hertzberger zette. Zo gebeurt het nu dat de man die als CDA-Kamerlid in 2010-2012 ervoer dat het CDA door de samenwerking met de PVV in crisis raakte, nu ervaart dat NSC door de samenwerking met de PVV in crisis raakt.

Geknakt

Hoewel ik me afvraag of hij dit voldoende doorziet. In korte tijd twee bewindslieden verloren, twee Kamerleden, al bijna een jaar beroerde peilingen. Een partij die een gezonde bestuurscultuur nastreeft, maar deelneemt aan een coalitie met een zeer ongezonde bestuurscultuur. Een partij die het belang van visie onderstreept maar in een coalitie werkt met een stapeltje standpunten – het ‘Hoofdlijnenakkoord’ – dat allesbehalve een visie bevat.

Wat dit betreft had Omtzigts zonnige terugkeer naar het Binnenhof, woensdag, iets absurdistisch: de grondlegger, voor de tweede keer hersteld (?) van een burn-out, die het gedeelde leiderschap van een partij op zich neemt die na een jaar werken met de PVV ook zelf opgebrand lijkt: Nieuw Sociaal Geknakt.

Nu keek ik van een afstand vaak wel op van de aanhoudende berichtgeving over Omtzigts welbekende grillen. Niet altijd onlogisch gezien zijn rol in de formatie. Tegelijk veranderden de normen.

Premier Ruud Lubbers (1982-1994, CDA) was zo hyperactief, leert een recente biografie, dat hij een dwangmatige behoefte had zich met andermans portefeuille te bemoeien. Zijn opvolger Wim Kok (1994-2002, PvdA) kon zo ijzig chagrijnig zijn dat sommige bewindslieden hem liever uit de weg gingen. Mark Rutte (2010-2024, VVD) werd soms zo boos zijn dat hij de gordijnen uit de rails trok.

Allemaal bekende feiten, die tijdens hun politieke leven hooguit zijdelings aandacht kregen: media concentreerden zich op inhoudelijke keuzes en machtsverhoudingen. In deze coalitie is het anders: de media-aandacht voor inhoud en macht verliest het van media-aandacht voor Omtzigts gecompliceerde persoonlijkheid. Maar is dat nou de kern van het probleem?

Ontluisterend

Deze coalitie heeft een andere handicap die het gemier over personen verre ontstijgt: het totále gebrek aan bestuurlijke capaciteit van de PVV. Toen de eerste verkenner, PVV-senator Gom van Strien, afviel na enkele dagen NRC-onderzoek – deze week bevestigd door het Hof – had de PVV niemand meer om haar regierol in de formatie waar te maken.

Wilders koos voor een verkenner uit de PvdA, Ronald Plasterk, die ook in de problemen kwam door NRC-onderzoek. Hij werd later niettemin Wilders’ kandidaat-premier maar moest zich, mede onder druk van VVD-kopstuk Johan Remkes, terugtrekken voor die functie.

Het gevolg: een formatie die tegen het einde niet eens een kandidaat-premier had. Ontluisterend.

Een krankzinnige zoektocht volgde, talloze kandidaten werden gepolst, uiteindelijk zei Dick Schoof ja. Intussen kwam Wilders’ kandidaat-vicepremier, beoogd minister van Asiel en Migratie Gidi Markuszower, niet door de AIVD-screening. Andere PVV-brekebenen zonder rechtsstatelijk besef traden aan.

En de vrouw die Markuszower verving, Marjolein Faber, grossiert op het belangrijkste beleidsterrein voor dit kabinet – asiel en migratie – in blunders en ander geknoei. Om maar te zwijgen van haar kappersrekening, waar Henk en Ingrid zich een heel jaar van kunnen laten knippen.

Capitulatie

En het pijnlijkste tijdens Omtzigts afwezigheid was dat NSC zelfs afzag van steun aan een D66-voorstel dat de PVV zou hebben gedwongen een ledendemocratie te vormen, waardoor ook die partij mensen zou gaan opleiden.

Eerder bepleitte Omtzigt zelf dat alle parlementaire partijen „intern democratisch” moeten worden. Waarna Wilders hem toebeet: „Waar bemoei jij je mee?”

Dus toen vorige maand uitkwam dat NSC er zich inderdaad niet meer mee bemoeide, gaf de partij de autonomie op die ze in de formatie bedong: ze capituleerde voor Wilders.

Notulen

Het voorlopige dieptepunt was dinsdag, toen oppositieleider Frans Timmermans (GL-PvdA) een debat aanvroeg na berichtgeving over het vertrek van staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) wegens beladen discussies in het kabinet. Hij vroeg daarom ook publicatie van ministerraadnotulen. Nog in 2021 publiceerde het kabinet beladen uitingen in de ministerraad over de Toeslagenaffaire.

Het verschil:

Wilders in 2021, toen oppositie: „Alle stukken vrijgeven en morgen een debat.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor het debat en geen steun voor de notulen.”
De VVD in 2021, toen coalitie: „Wij steunen een debat.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor dit debat.”
Caroline van der Plas in 2021, toen oppositie: „Wij steunen de aanvraag voor dit debat, en wel zo snel mogelijk.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor het debat.”

Niets stond NSC op papier in de weg de oppositie te steunen. Maar fungerend fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven zei: „Voor ons is de kous af.”

Er liggen een slordige twintig NSC-zetels voor het oprapen

In de democratie blijven in dit soort modderige omstandigheden alleen de beste politici overeind. Vaak is het acteertalent. Vaak is het democratische intelligentie: het vermogen voldoende principiële winst te boeken in een omgeving die je voortdurend uitdaagt je principes op te geven. Vaak zijn het de politici die (later) het verwijt krijgen dat ze geen visie hebben, dat ze opportunistisch zijn, plucheplakkers, leugenaars.

En juist dit soort kritiek op de politiek is sinds de eeuwwisseling de basis voor de populariteit van nieuwe partijen. Maar die basis blijkt telkens te smal. De visie, principes en zuiverheid die ze aanbieden, worden in de Haagse praktijk vanaf dag één op de proef gesteld, in de partij, in de Kamer, in een coalitie, en dat vergt een evenwichtskunst die maar weinigen beheersen: ziedaar de val van NSC.

Lego

In dat opzicht was de systeemkritiek van NSC achteraf vooral een Nieuw Sociaal Construct. Het had alles te maken met Omtzigts weerzin tegen de monistische houding van Rutte, diens beslotenheid, en het opereren van het CDA daarin. Vandaar zijn hang naar goed bestuur, visie, tegenmacht en openheid.

Hij bouwde een partij als een Lego-project. Mooi uitgedacht, correct opgezet, veelkleurig uitgevoerd. Maar niet bestand tegen de realiteit. Want als je kiezers na dit jaar van chaos zou vragen naar de premier van hun voorkeur – Schoof, Wilders, Omtzigt, Rutte? – lijkt me de kans erg groot dat ze Rutte aanwijzen.

De realiteit na deze week is dat de coalitie, mocht het echt niet meer gaan, het kabinet met een gerust hart kan laten vallen. Na alle vernietigende berichtgeving dit jaar, recentelijk gevoed door het vertrek van vier NSC-politici in twee weken en Omtzigts wankele terugkeer, staat de schuldige van de verstoorde coalitieverhoudingen in de beeldvorming wel vast: NSC. Het maakt het voor de anderen relatief veilig zo nodig aan te sturen op een val: de veroorzaker is bekend.

Dus als één van de andere drie het echt niet meer houdt: er is een uitweg. Een uitweg met een bonus: er liggen een slordige twintig NSC-zetels voor het oprapen.

Column | Schoofhondje

admin
November 23, 2024
0

Grappige kappersrekening van minister Marjolein Faber. Ze heeft haar dooie punten laten snoeien voor het schamele bedrag van 571 euro en 74 cent. Die Haagse kapper heeft het inmiddels drukker dan ooit. Honderden kansloze koppies grijpen hun kans. Zo ook ik.

Donderdag zat ik er en het was gezellig. We namen de wereld door. Iedereen vroeg of ik afgelopen vrijdag de persconferentie van dappere Dickie had gezien. Onze premier was na zijn door de mand gevallen kabinet in bloedvorm. Vooral dat mantra over racisme was adembenemend. Hoe zei hij het ook alweer? Er was in Den Haag geen racisme. Hij kon het niet vaak genoeg zeggen. Niet in de regering en niet in de fracties. Ik dacht aan staatssecretaris Jansen. Dat is die van die Marokkanen. Inderdaad geen racisme rond het Binnenhof.

„Maar wel in de tram, de kroeg en de voetbalkantine”, lachte een klant die Dickie steevast ‘het schoofhondje van Geert’ noemde. Op dat moment belde een woedende Sywert. Omdat we met de hele zaak zin hadden om een beetje te lachen zette ik hem op de speaker. Sywert stak meteen van wal. Of ik nu mijn zin had?

„Ik niet alleen”, lachte ik, „het hele land vindt het leuk.” Hierop gaven alle klanten een spontaan applausje. Op datzelfde moment begonnen Bernd en Camille op de achtergrond keihard te schreeuwen.

„Zijn de heren overspannen of nog steeds gillend rijk?”, vroeg ik aan onze Melkmuil des Vaderlands. Nu begon Sywert zelf ook radeloos te foeteren. Hij was onschuldig en dat ging hij nu bewijzen. Het woord smaad viel. Laster uiteraard ook. Ik was nog niet van hem af.

Jij ook niet van mij, dacht ik zacht in mezelf, waarop de klanten vroegen of ik die gluipkop wilde ophangen. Op dat moment zwaaide de deur open. Een sterk vermagerde Frans Timmermans betrad de winkel. Glimmend van trots zei hij: „Ik ben afgevallen.” Een oude dame keek de limbo smalend aan en zei: „Maar dat was je toch al bij de verkiezingen schat!” Hierop draaide Fransje zich geïrriteerd om en beende de Van Loostraat in. Vroeger konden die zuiderlingen nog wel eens tegen een geintje.

Voor ik het wist kreeg ik weer telefoon. Netanyahu dit keer. Of Wilders in de zaak was? Nee, alle blondeerstoelen waren bezet met onzekere botoxdames. Dan wilde hij Casper.

„Bedoel je Veldkamp?”

Ja, die bedoelde hij en of ik tegen hem wilde zeggen dat hij niet hoefde te komen. Ze zouden hem daar meteen arresteren of gewoon laten omleggen door de harde kern van Maccabi. Of ik had gehoord dat hij gezocht werd door dat Strafhof?

Wat ik er van vond? Ik legde uit dat ik nog wel eens schrik van fotootjes van uitgemergelde kindertjes met hongerogen en dat die plaatjes me ergens aan doen denken. Net als de hulpgoederen die worden tegengehouden. Daarna fluisterde ik voorzichtig dat ik 40.000 doden ook wel wat aan de hoge kant vind.

„Antisemiet” brieste hij en hing op.

„Hij heeft zijn dag niet”, sprak mijn buurman die alleen zijn snor liet bijpunten.

De klanten vroegen me om het niet over politiek te hebben. Een oude dame lachte: „Voor je het weet heb je bonje met humorloze rechtse of linkse minkukels.”

We kregen het veilig over de tuinkabouter van MDMA die in Brabant is aangehouden. Daarna vroegen we ons af of in die roomse provincie een kerststalletje met het hele zootje van geperste cocaïne een leuk idee zou zijn. Dus Jozef, Maria, de herders, de os, de ezel en dat je na het kerstdiner met de hele familie de kleine Jezus uit zijn kribbe snuift.

Een keurige Haagse meneer begon over het Belgische bejaardenhuis waar ze strippers hadden ingehuurd en dat hij zich daar nu ging inschrijven.

„Of moet ik tot mijn urn sjoelen en scrabbelen?”, lachte hij.

Toen was ik aan de beurt. In tien minuten was ik geknipt. Kosten 10 euro.

Ik zei tegen de kapper dat ik dacht dat hij hartstikke duur was.

„Soms”, knipoogde hij, „heel soms!”

Wat vindt NRC | Europa mag zich niet laten verblinden door vage hoop op vrede in Oekraïne

admin
November 23, 2024
0

Sinds de overwinning van Donald Trump hangt de belofte van een spoedig staakt-het-vuren in Oekraïne in de lucht. Trump heeft beloofd dat hij dat binnen 24 uur na betreden van het Witte Huis wel even zal regelen. Niemand neemt die aankondiging letterlijk en het duurt ook nog twee maanden voordat Trump president is, maar een staakt-het-vuren beheerst inmiddels het gesprek over de oorlog.

Het vooruitzicht op een wending ten goede in Poetins oorlog is na ruim 1.000 dagen een perspectief waar velen zich graag aan vastklampen. Wie gunt Oekraïners niet een leven in vrede en veiligheid?

Maar met de belofte ligt ook wensdenken op de loer. Om tot een staakt-het-vuren te komen, moeten nog vele hordes worden genomen. En als het al lukt, betekent dat geenszins dat Europa zal terugkeren naar een onbekommerd tijdperk van vredesdividend en goedkoop gas uit Rusland.

Ook met een staakt-het-vuren zit in het Kremlin een onberekenbare autocraat die gezocht wordt voor oorlogsmisdaden. Europa zal daarop nog jaren moeten antwoorden met een stevige én kostbare militaire afschrikking én met vergaande militaire en economisch steun voor Oekraïne.

Vooruitlopend op eventuele onderhandelingen is de oorlog in de afgelopen week geëscaleerd. Mocht het tot gesprekken komen, dan willen beide partijen zo sterk mogelijk staan. De VS gaven, eindelijk, de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied vrij en leverden omstreden antipersoonsmijnen. Oekraïne nam doelen in de regio Bryansk onder vuur. Rusland wees weer eens uitdrukkelijk op zijn kernwapens.

De twee hoofdrolspelers hebben alvast hun posities gemarkeerd. Het Kremlin liet doorschemeren dat het wel wil praten, maar dat het niet van plan is bezet gebied op te geven en het niet zal accepteren dat Oekraïne lid wordt van de NAVO.

Onduidelijk is of president Poetin daadwerkelijk bereid is te onderhandelen, of dat hij alleen maar aan de onderhandelingstafel gaat kijken of er iets te halen valt. En er is altijd het risico dat hij een gevechtspauze aangrijpt om te hergroeperen. In de entourage van Trump is geopperd dat de VS nog genoeg economische machtsmiddelen hebben om druk op Poetin uit te oefenen. Ook de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied zou een drukmiddel kunnen zijn.

De Oekraïense president Zelensky heeft Trump onthaald op een charme-offensief. Zo zei hij deze week dat de kans op vrede met de komst van Trump is gestegen. Eerder uitte hij zich positief over zijn ontmoeting met Trump in september in New York. Zijn overwinningsplan bevat suggesties die duidelijk bedoeld zijn om Trump te paaien. Zo oppert Zelensky de mogelijkheid om gezamenlijk met bondgenoten de delfstoffenrijkdom van Oekraïne te ontginnen. Ook spiegelt hij de VS voor dat het goedgetrainde en ervaren Oekraïense leger straks de taken van Amerikaanse militairen in Europa kan overnemen.

Zelensky wil met steun van de VS het gesprek aangaan, maar zal formeel nooit accepteren dat bezet gebied Russisch wordt en hamert op snelle toetreding tot de NAVO, de beste veiligheidsgarantie die hij zich kan wensen. In de VS is geopperd dat een bestandslijn bewaakt moet worden door een internationale of Europese troepenmacht.

Het is aan Zelensky om te bepalen wanneer hij gesprekken aangaat en wat hij over heeft voor een staakt-het-vuren. Maar wat daar straks op tafel komt is ook van groot belang voor de veiligheid van Europa.

Zo zou het uit moreel én strategisch oogpunt moeilijk verteerbaar zijn als Poetin een overwinning zou kunnen claimen. Rusland houdt nu ongeveer een vijfde van Oekraïne bezet. Het zou onacceptabel zijn als Rusland dat als oorlogsbuit zou kunnen houden. Het zou een signaal zijn dat agressie loont. Het zou een aanmoediging zijn voor Poetin én voor andere autocraten met ambitie om basale omgangsregels tussen staten te schenden.

De gedachtevorming over onderhandelingen is nog pril, maar dit is wel het moment om vooruit te denken over randvoorwaarden. Een Oekraïense vrede is ook een Europese vrede. Het zou een geschenk zijn voor Oekraïne als het in 2025 langs diplomatieke weg tot een staak-het-vuren komt, zoals Zelensky hoopt. Maar het is ook van het grootste belang dat Poetin en geestverwanten niet tot nog meer agressie worden aangemoedigd. Europa moet intussen beseffen dat een staakt-het-vuren iets anders is dan langdurige vrede en zich voorbereiden op een lange fase van afschrikking met hoge defensie-uitgaven.