‘Vergeef me als er iets gebeurt’, was het laatste wat Israa Aoun (21) haar man liet weten

Israa Aoun had voor de reis haar ogen opgemaakt, zoals ze dat altijd deed. Op de laatste foto’s die ze naar haar man Kassem Abo Zeed (34) stuurde, draagt ze zwarte eyeliner en mascara. Ze lacht, want ze is eindelijk onderweg, naar een ander leven. Al bijna elf jaar woont ze in het Mrajeeb Al Fhood vluchtelingenkamp in Jordanië, beter bekend als het ‘Emirati-Jordanian Camp’. De eindeloze rijen witte containers waarin ze met haar ouders, tweelingzus, broers en duizenden andere Syrische vluchtelingen woonde, in een afgelegen woestijn nabij de stad Zarqa (een uur rijden ten noorden van hoofdstad Amman), had ze wel gezien. Ze verlangde naar een nieuw begin met haar man, met wie ze in 2021 trouwde. Het was een gearrangeerd huwelijk. Beide families komen uit Daraa. Kassem en Israa hebben eerst zeven maanden telefonisch contact gehad, daarna zocht hij haar op in het kamp. Een imam sloot het huwelijk. Anderhalve maand hebben ze samen doorgebracht.

Dit weekend las Kassem Abo Zeed de reacties die mensen op nieuwssites en sociale media schreven onder de berichten over de bootramp. „‘Welke man laat zijn vrouw nou via deze route naar hem toekomen?’ stond er. Daar word ik boos van. En moe. Mensen kennen onze situatie niet.”

Ik wil met de snelle route naar je toe komen, op de illegale manier. Ik kan niet langer meer wachten

„Wij kunnen niet kiezen van wie we houden”, zegt hij, „maar ik was meteen weg van haar. Ze is een soort engel, altijd lief voor de mensen om haar heen. Geïnteresseerd in de verhalen van haar vriendinnen, een zacht persoon.” Ze liep rond met een „big smile”, zegt hij, en in het kamp stond ze bekend om haar kookkunsten. Met het bereiden van eten vulde ze graag haar dagen. Lezen en schrijven kon ze nauwelijks, want ze was sinds ze met haar ouders uit Syrië vluchtte niet meer naar school geweest.

Daar was ze kwaad over, zegt hij, dat ze in haar leven de kans niet heeft gekregen om te kunnen leren. Ze had het gevoel dat ze niet is geworden wie ze had moeten worden. En dat ze zonder onderwijs geen kans meer had op een goed leven.

Kassem gaf haar hoop. Zelf verliet hij Syrië in 2012, nadat hij acht maanden in de gevangenis had gezeten. Hij was opgepakt, zegt hij, vanwege een foto uit de tijd waarin hij in het leger zat, dienstplicht. Op de foto heeft hij burgerkleding aan, maar wel een wapen in zijn hand. „Toen dacht de overheid dat ik bij de rebellen zat.” Hij heeft zo’n 6.000 dollar betaald, zegt hij, om vrijgelaten te worden. Hij vluchtte naar Jordanië, waar hij drie jaar woonde. In 2015 ging hij met het vliegtuig naar Turkije en toen met de boot naar Kos. Via Macedonië, Servië, Hongarije en Oostenrijk kwam hij in Duitsland. Nu werkt hij in Hamburg als magazijnmedewerker bij DHL. Met een verblijfsvergunning en zijn leven enigszins op orde wilde Kassem Abo Zeed zijn vrouw op een legale manier naar Duitsland halen. Hij heeft een eigen huis, een stabiel inkomen en spreekt vloeiend Duits, dus aan die eisen voldeed hij. Nu moest alleen Israa nog Duits leren. Vijf maanden lang probeerde ze de vreemde woorden te leren. Elke dag als ze belden, sprak hij Duits tegen haar. Hij had ook boeken van het Goethe Instituut voor haar geregeld. En ze volgde taallessen op YouTube, urenlang. Maar na vijf maanden zakte ze voor het examen – praten lukte wel aardig, maar schrijven niet. „Vanaf dat moment werd ze wanhopig”, zegt hij. De zomer kwam eraan, het zou weer verstikkend heet worden in het kamp. Ze zei tegen hem: „Ik wil met de snelle route naar je toe komen, op de illegale manier. Ik kan niet langer meer wachten.”

Hij had eerst nee gezegd, maar stond het uiteindelijk toch toe. Er leek geen andere mogelijkheid.

Kassem Abo Zeed betaalde in totaal 10.000 euro voor haar reis, waarvan 4.500 euro voor de smokkelaar en de rest voor tickets, visa en verblijfsplaatsen. Een oudere broer van Israa, die in Saudi Arabië woont, betaalde de trip van hun broertje. Het was veiliger als ze met een mannelijk familielid reisde. Israa stuurde haar man een foto dat ze naast elkaar in het vliegtuig naar Libië zaten. Ze had haar lange bordeauxrode jas aan, en een zwart tasje op schoot. Haar hijab was dezelfde kleur beige als de leren stoelen van het vliegtuig.

Na een maand in Libië, kreeg Kassem om 05.00 uur ’s ochtends een berichtje van haar dat ze op de boot stapten. Ze was bang en opgewonden tegelijk, zegt hij. De laatste letters die hij van haar kreeg: ‘Vergeef het me als er iets gebeurt’.

Kassem Abo Zeed kijkt meerdere keren per dag naar de video’s van hun trouwdag. Israa’s droom was samen met hem een beter leven opbouwen in Duitsland. „Of in elk geval een veilig leven, want dat had ze nooit gekend.”

Ahmed had alles over voor zijn kinderen, inclusief een gevaarlijke overtocht over zee

Mahmoud Elpery (28) zette vrijdag 16 juni een foto op Twitter. „Dit is mijn broer”, schreef hij. Mahmoud was op zoek naar informatie over zijn lot. Eigenlijk was Ahmed zijn oom. Hoewel hij maar zes jaar ouder was, was Ahmed belangrijk in zijn opvoeding. Al helemaal toen Mahmouds vader in Beiroet werkte. Een oom om mee te voetballen en te gamen, een oom van wie hij Italiaans leerde koken – pasta en pizza. En met wie hij acht maanden geleden, toen Mahmoud even terug was uit Dubai waar hij werkt, voor het laatst in het koffiehuis zat om te lachen en te praten over voetbal en – voorzichtig – over politiek. En over weggaan uit het land waar het voor Ahmed als kostwinner steeds moeilijker werd om een gezin te onderhouden.

Lees ook: Honderden doden, nauwelijks reacties: raakt Europa afgestompt?

Ahmed groeide op in Zinnarah, een dorp bijna honderd kilometer ten noorden van Caïro. Hij werkte al vroeg mee in het restaurant aan huis van zijn moeder. Na zijn schooltijd diende hij twee jaar in het Egyptische leger en begon daarna als kok in het toerisme. Hij vertrok al snel naar Saoedi-Arabië om wat meer geld te verdienen en kwam terug om in de badplaatsen Sharm-el-Sheikh en Hurghada te werken. Het viel hem zwaar en hij besloot terug te gaan naar zijn geboortedorp, om daar zesenhalf jaar geleden te trouwen.

Ahmed kreeg twee zoons en een dochter (5, 3 en 1 jaar), die alles voor hem waren. Zijn kinderen maakte zijn zorgen alleen niet kleiner. Hij vertrok naar Dubai, maar wist geen baan te vinden. Na drie maanden kwam hij terug, verkocht de sieraden van zijn vrouw en begon een restaurant met vrienden. Toen dat uitdraaide op ruzie, begon hij een kruidenierszaak aan huis.

Met de vijftig dollar die hem dat per maand opleverde, en de gierende inflatie in Egypte die het leven langzamerhand onbetaalbaar maakte, raakte de bodem van het bestaan in zicht. Ahmed had weinig andere opties dan opnieuw vertrekken. Niet naar Dubai of een Egyptische badplaats. Iedereen sprak nu over Europa. Zeker driehonderd mannen in zijn omgeving waren hem al voorgegaan.

Hoe hij het bedrag bij elkaar kreeg, weet Mahmoud niet precies – sinds hij zelf in Dubai woont, hoort hij niet alles meer. Wat geld van zijn vrienden, een lening op zijn huis misschien. En daar ging hij, eind april. Een kleine tas met twee broeken, twee shirts en een jasje, voor als het koud zou worden onderweg.

Waarom veranderen ze de regels niet? Zolang er in Egypte geen toekomst is, blijven mensen hun leven wagen.

Het lukte hem via de Egyptische kustplaats Salloum met wat smeergeld langs controleposten in Libië te komen en hij bereikte de Libische havenstad Tobroek. Honderden migranten uit allerlei landen verzamelden zich daar. Ahmed sloot zich aan bij een groep van een paar honderd Egyptenaren. Hij betaalde bijna 5.500 euro. Om vervolgens te moeten wachten tot er weer een boot zou vertrekken. Zijn telefoon moest hij inleveren. Hij kreeg genoeg water, maar verder alleen wat brood en kaas. Elke paar dagen werden de telefoons even teruggegeven om een berichtje naar huis te kunnen sturen. Het laatste appje kreeg Ahmeds vrouw drie dagen voordat de overvolle vissersboot richting Italië vertrok, naar later bleek met zo’n 750 mannen, vrouwen en kinderen, maar veel minder zwemvesten. Of Ahmed een zwemvest had, weet Mahmoud niet. Wel dat hij niet kon zwemmen.

„Kun je opschrijven dat dit niet meer mag gebeuren?” vraagt Mahmoud. Hij praat liever over het Europese migratiebeleid dan over hoe hij zijn oom zal missen, of het afscheid dat Ahmed nam van zijn vrouw en kinderen. „Waarom veranderen ze de regels niet?” Zolang er in Egypte geen toekomst is, blijven mensen hun leven wagen. Hij heeft er zelf veel over nagedacht, ook toen Ahmed al onderweg was, maar het lot van Ahmed heeft hem bang gemaakt. Als zijn familie hem überhaupt nog zou laten gaan.

Mahmoud heeft nog twee broers en een zus. Eén van zijn broers is net opgepakt in Libië en vrijgekocht door zijn familie. Hij wilde naar Europa maar hij is nu onderweg naar huis.

Correctie (18 juni 2023): in een eerdere versie van dit artikel stond dat Achmet en Mahmoud vier jaar schelen. Dit moet zes jaar zijn. Dat is hierboven aangepast.