N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Luisterboeken Een boek lezen of beluisteren? De redactie vroeg vorige week wat uw voorkeur heeft, nu het luisterboek een ongekende populariteit heeft bereikt. Lezen vindt ook al lang niet meer alleen op papier plaats. Bijna zeventig lezers klommen in de pen – hieronder een bloemlezing uit de reacties.
Eigen stem
Leuk om te doen, riep ik altijd: maar je moest er een boek bij kunnen lezen. En dat kan nu! Lopen, fietsen, fitnessen. Het gaat allemaal zo veel beter als je tegelijkertijd leest. Een goede verteller kan een goed boek nog beter maken. Het beste vond ik de acteur die Crossroads van Jonathan Frantzen in het Engels insprak. Fantastisch! Hij gaf ieder personage zijn eigen stem. Een speciale vermelding ook voor Hans Kesting. Hij maakte voor mij Cliënt E. Busken van Jeroen Brouwers leesbaar.
Piety Groeneveld
De draad kwijt
Ik lees veel, alleen romans. Ik heb kasten vol boeken, liefst heb ik mooie gebonden boeken.
Ik heb geen e-boeken, ik luister nooit naar luisterboeken of podcasts of wat dan ook. Lezen kan ik namelijk op mijn eigen snelheid, terwijl een luisterboek veel langzamer gaat dan mijn gedachten zodat ik bij het luisteren altijd al na een paar zinnen de draad kwijt ben en opga in mijn eigen gedachten.
Christine Karman
Klassiekers
Ik beschouw het luisteren naar luisterboeken als een welkome aanvulling op de mogelijkheid om kennis te nemen van boeken waaraan ik anders niet zou zijn toegekomen. Dan gaat het bijvoorbeeld om boeken die weliswaar tot de klassiekers van de wereldliteratuur behoren, maar niet eenvoudig in druk verkrijgbaar zijn. Voor non-fictie geef ik de voorkeur aan letters op papier of scherm, terugbladeren gaat daarbij makkelijker. Bij fictie kan een goede voorlezer – en dat zijn er gelukkig velen – een waardevolle extra dimensie toevoegen.
Richard Gerding
Corona
In de coronatijd had ik meer tijd om boeken te lezen, maar de bibliotheek was dicht. Toen heb ik bij de online-bibliotheek luisterboeken ontdekt. Dankzij de luisterboeken lees ik veel meer. Ik wissel luisterboeken af met e-books en echte boeken. Ik heb ook de lezerscommunity Hebban ontdekt om bij te houden wat ik gelezen heb en nog graag zou willen lezen. Ik heb geen tijd voor een leesclub, maar dankzij Hebban doe ik nu mee met een digitaal leescafé.
Margreet Nijessen
Hoorspel
Jammer dat veel luisterboeken tamelijk monotoon voorgelezen worden en door één persoon, een man of een vrouw. Meerdere voorlezers zouden mijn voorkeur hebben. Dan doet een luisterboek wat meer denken aan een hoorspel.
Hans Weerdenburg
Verslaafd
Ik vind luisterboeken zelf heel fijn. Via Storytel luister ik heel veel kinderboeken, ik heb inmiddels 85 boeken geluisterd en sommige hiervan wel 10 keer. Ik ben verslaafd aan het luisteren naar luisterboeken want ik doe het elke dag minstens een uur. Vooral tijdens het spelen en knutselen. Gewone boeken lees ik ook nog, er staat een kast vol op mijn kamer. Bij een luisterboek maak ik het verhaal toch wat meer echt mee.
Mette (9 jaar)
Koeien melken
Samen met mijn partner heb ik een melkveebedrijf in Frankrijk. Iedere avond, wanneer ik de koeien aan het melken ben, luister ik naar boeken. Het werk is eentonig en voor mij weinig uitdagend. Luisteren biedt de mogelijkheid om op reis te gaan in een andere wereld of een andere tijd.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-goedluisteren.png%7C//images.nrc.nl/SLVDc64xTQr2U7V1GoftORgTdnM=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-goedluisteren.png%7C//images.nrc.nl/5yrb8gMDiKQjlEAlMS7Hk1DVIcA=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-goedluisteren.png)
Per dag luister ik ongeveer drie uur, zeven dagen per week. Een gemiddeld boek duurt zes tot acht uur. Dat zijn dus heel veel titels per jaar. Wanneer de luisterapp problemen heeft met afspelen of wanneer ik niet op tijd een nieuwe titel heb gekozen en gedownload, slaat een lichte paniek toe. Het luisteren verruimt mijn blik en brengt mij zo veel plezier, informatie en ontspanning dat ik niet meer zonder kan.
Floor van Dalen
Leesteren
Het liefst combineer ik e-books en luisterboeken. Het fijne aan e-books is dat je aantekeningen kan maken, zinnen kan markeren, terugzoeken en bladeren. Het voordeel van luisterboeken is dat je ondertussen iets anders kunt doen, zonder dat je hoeft te stoppen met lezen. Bij redelijk wat apps kun je de twee versies van een boek afwisselen. De meeste boeken ‘leester’ ik dus eigenlijk.
Pauline Smit
Irritante voorlezer
Ik heb één luisterboek half geluisterd, maar vind het niet prettig. Ik val soms in slaap en weet dan niet meer waar ik was gebleven, want het boek praat gewoon door. Ook vind ik de intonatie van een voorlezer soms irritant, zeker als deze stemmetjes gaat doen. Verkeerd uitgesproken woorden haalden me uit het verhaal. Luisteren voelt ook lui vergeleken met zelf lezen. Alsof ik het boek toch niet echt heb gelezen. Kortom, ik ben nog niet om.
Brit Wijnmaalen
Vervelende buren
Ik ben verslaafd geraakt aan luisterboeken in de tijd dat we vervelende buren hadden. Om hun stemmen niet te hoeven horen ging ik vaak een boek luisteren; gewoon via YouTube.
Meestal Engelstalig, omdat veel Nederlandse voorlezers helaas een nare Gooise ‘r’ gebruiken.
De stem, en het stemgebruik zijn dus heel bepalend voor de keuze van een boek. Dat is een nadeel ten opzichte van zelf lezen. Ook geeft de voorlezer door intonatie, klemtoon, tempo toch altijd een eigen interpretatie mee aan de tekst. Je luistert dus niet zo direct en onbevangen als wanneer je een boek leest.
Wilma Rasink
Op de achterbank
Ook de openbare bibliotheken hebben een ruim aanbod van Luisterboeken. En voor kinderen kost het niets. Voorlezen is ook een belangrijk deel van de opvoeding. Als onderwijzer geef ik voor de zomervakantie altijd als tip mee aan de kinderen in mijn klas: luisterboeken zijn ideaal voor de zomervakantie om tijdens een lange autorit op de achterbank met je oortjes in te beluisteren.
Hanneke van Dijk
Slapeloosheid
Mijn slapeloosheid los ik op met het luisteren naar boeken. Dit heeft mij vele slaappillen gescheeld. Het betekent wel dat ik soms ’s ochtends wakker word met de stem nog in mijn oor en boeken ‘gelezen’ heb die ik niet kan navertellen. Met veel boeken moest ik dus opnieuw beginnen en ik heb ze pas na vele nachten uitgeluisterd.
Elsemiek Heins
Poëzie wint veel
Het lijkt wel alsof boeken gemakkelijker tot me doordringen wanneer ik ze goed voorgelezen hoor. Dit betekent niet dat ik niet ook boeken lees. Een boek in de hand houden en de vormgeving van een boek vind ik ook heerlijk. Als ik een boek echt goed vind en bij me wil houden, dan koop ik het fysieke boek.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-luisterboekenspecial-strooier2.png%7C//images.nrc.nl/aufQCJ2SlUWmgohxE-1z_VUTM_I=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-luisterboekenspecial-strooier2.png%7C//images.nrc.nl/_5Z34z1KkaJdrGLA4CM50v6S4eM=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-luisterboekenspecial-strooier2.png)
Ik merk overigens dat poëzie erg veel wint bij voorlezen. Ik ben inmiddels ‘verslaafd’ aan de podcast van Ellen Deckwitz die elke dag een gedicht voorleest en er dan nog kort iets over zegt. Dat zorgt ervoor dat ik meer met poëzie in aanraking kom dan wanneer ik een bundel uit de kast moet pakken.
Ik lees heel veel en ook heel snel; misschien wel te snel. Dat kan ook een reden zijn waarom het luisteren naar een boek meer indruk op mij maakt, omdat ik dan zelf het tempo niet kan bepalen.
Agnes Trooster
Onderstreping
Wat mij betreft wordt een boek gelezen. De lezer is de baas over het tempo. Hij begrijpt of begrijpt niet meteen wat er staat, moet een woord opzoeken, begrijpt iets vervolgens echt niet en moet een vraagtekentje bij een woord of regel zetten, of wil juist zijn enthousiasme uitdrukken met een onderstreping bij een schitterende passage. Als het boek uit is kan zijn blik vallen op de rug van het boek in de kast. Een gelezen boek is een betekenisvol bezit. Later zal de herinnering aan het boek zich mengen met andere herinneringen en komt zo in een groter verband te staan. Ik heb het idee dat luisterboeken gemaakt worden, omdat het woord ooit is ontstaan. ‘Luisterboek’ is de gelegenheid die de dief schept. Ik vind het een wonderlijk fenomeen.
Dick Borstlap
Minderwaardig
Ik kampte met schuldgevoelens en een licht minderwaardigheidscomplex omdat ik de laatste paar jaar de voorkeur geef aan luisteren boven lezen. Ik ben opgegroeid in een huis vol met boeken. Papieren boeken blijven voor mij een unieke waarde behouden. Waarom dan toch luisteren? Los van de kwestie ‘duurzaamheid’ – minder papiergebruik betekent minder bomen kappen – heb ik ook andere voordelen van het luisteren ontdekt. Luisteren kost inderdaad minder moeite dan lezen, waardoor je al snel als ‘lui’ bestempeld kan worden. Maar luisteren biedt ook de mogelijkheid om even met je gedachten te dwalen en over wat je net hebt gehoord na te denken. Een groot voordeel is de mogelijkheid om boeken te luisteren in een andere taal. Zo heb ik door een aantal boeken in het Italiaans te luisteren deze taal flink opgefrist. Ik merk vaak tijdens het luisteren van een boek in een andere taal dat ik in die taal begin te denken.
Cristina Dowling
Pindakaas
Ik lees graag en dan het liefst op papier gedrukte tekst. Zelfs teksten op pindakaaspotjes, en hagelslagverpakkingen. Ik kan het lezen niet laten! Een luisterboek kan mij niet boeien. Ik word te vaak afgeleid door mijn gedachten. Het is ook wel voorgekomen dat ik een boek pakte om te lezen, terwijl ik een podcast aan het beluisteren was.
Hannie Vinkenburg
Slechtziend
Ik ben zéér slechtziend, ik ben dus gedwongen mijn heil te zoeken in het ‘voorleesboek.’ Dat vind ik dit toch een soort surrogaat. Ik vind luisteren veel vermoeiender dan vroeger zelf lezen. Daarbij maak je als luisteraar al snel een verkeurde keuze. Je kunt het boek niet even in kijken en een aantal zinnen her en der lezen voor een eerste indruk. Ook heel irritant is het als een forse man in het verhaal iets zegt met een barse stem, dat kan worden voorgelezen door een vrouw – zeker wanneer zij de zware stem probeert na te doen. Gelukkig zijn er nu en dan toch óók boeken die wel degelijk goed worden voorgelezen.
Jan Mesman
Tijdens het koken
Nog steeds lees ik af en toe een boek, maar de onverdeelde aandacht die er voor nodig is, kan ik in deze tijd van voortdurende afleiding (of eigen onrust), amper nog opbrengen. Dat ik verhalen nu ook luisterend in me op kan nemen, maakt dat ik minder waarde ben gaan hechten aan de leeservaring an sich. Als het verhaal maar bij me binnenkomt.
Ik luister op de fiets, in de trein al starend uit het raam, tijdens het koken – dan kun je echt meters maken in een boek. In mijn omgeving is er weinig animo voor luisterboeken. Ik merk dat vrienden er ook een beetje op neerkijken. Sommigen menen dat het verhaal minder goed overkomt. Ik ben het daar niet mee eens. Maar ik gun het iedereen om een verhaal op zijn of haar eigen manier te beleven. Dan geef ik het luisterboek waarvan ik zo genoten heb, gewoon als leesboek cadeau.
Suzanne Tholenaar
Film zonder beeld
Ik heb meerdere keren geprobeerd te wennen aan luisterboeken. Het lukt niet. Waarom? Leestempo hangt samen met de persoonlijke ervaring. Hoe je een boek tot je neemt, is intens persoonlijk. Bij het luisteren is de relatie tussen de schrijver en de lezer er nauwelijks meer.
Als ik lees heeft iedere zin een eigen betekenis voor mij, de ene zin wil ik herlezen, de andere vluchtig tot me nemen, een andere laten bezinken, fronsen over een zin, lachen om een zin. Bij de luisterboeken die ik heb geprobeerd wordt iedere passage op dezelfde wijze voorgelezen. Over het algemeen lijkt een voorleesboek in niets op een leeservaring, maar eerder op een film zonder beeld met acteurs die meestal alleen maar op monotone manier constant in hetzelfde ritme hun tekst oplezen.
Hans Strikwerda
Brabants
Als rasechte Brabantse kan ik niet wennen aan voorlezers met een (zelfs een vleugje) Westerse ‘Rrrrr’ of een harde ‘G’. Dat leidt me af van het verhaal en irriteert me. In mijn beleving zouden de personages in boeken neutraal Nederlands moeten spreken om de lezer voldoende gelegenheid te geven voor eigen fantasie en invulling.
Inge van Keulen
Potlood
Lezen is een fysieke bezigheid. Een boek hou je vast, je bladert erin, laat je oog over de pagina’s dwalen, zet soms bij een treffende passage een streepje of maakt in de marge een aantekening – met potlood uiteraard.
Het formaat, de keus voor het papier, de bladspiegel, het lettertype, het gebruik van illustraties, of een boek gebonden is of een paperback, het ontwerp van de cover; dit alles geeft een boek een bepaalde uitstraling die een luisterboek mist.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-luisterboekenspecial-strooier3.png%7C//images.nrc.nl/w-Xl4lSASSkd99m5OOO2yiPygTk=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-luisterboekenspecial-strooier3.png%7C//images.nrc.nl/D4GdIBSDXREe-iHhHqwesNA-a48=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/05/2505cul-luisterboekenspecial-strooier3.png)
Vorm en inhoud van een leesboek kunnen elkaar versterken, sturen je een bepaalde richting op. Neem bijvoorbeeld Bleekers zomer, de kleine roman waarmee Mensje van Keulen in 1972 debuteerde. Het begrip ‘zomer’ roept doorgaans positieve associaties op. Maar de foto op zowel de voor- als achterkant van de cover staat daarmee in schril contrast. Vanaf de daken van een stadswijk met etagewoningen krijg je een troosteloos uitzicht op een oerwoud vol spichtige tv-antennes en beroete schoorsteenpijpen.
Als Bleekers zomer destijds niet op papier maar als luisterboek was uitgebracht, was er vijftig jaar na dato nooit een jubileumeditie van verschenen. Dan was het meteen het ene oor in- en het andere oor uitgegaan.
Hans Hoes
Zeven Zusters
Ik ben benieuwd of ik de enige ben die dit doet: van dikkere boeken schaf ik zowel het luisterboek aan als het leesboek. Delen van het boek lees ik, andere delen luister ik terwijl ik iets anders doe, bijvoorbeeld in de auto.
Zo kom ik sneller vooruit in een boek en loop niet het risico er ‘uit’ te raken als ik geen tijd heb om voor een boek te gaan zitten. Ik schaam me niet om te bekennen dat ik, als hoog opgeleid en intellectueel persoon, alle delen van De Zeven Zusters op die manier tot me genomen heb.
Susanne Bulten
Kinderwagen
Met oortjes in de oren wandelt hij achter de kinderwagen. Het kindje wijst op van alles maar papa hoort het niet. Hij luistert naar zijn boek. Het kindje kijkt teleurgesteld achterom en ziet zijn vader wel maar hij ziet hem niet.
Op mijn vraag waarom hij zoveel dingen tegelijk doet krijg ik het antwoord: ‘Ik heb geen tijd om te lezen dus luister ik naar dit boek terwijl ik moet wandelen met mijn zoontje.’ Vervolgens klaagt hij over zijn drukke leven dat hem de nodige stress bezorgt.
Wat missen mensen veel als ze zichzelf dwingen om zoveel dingen tegelijk te ‘moeten’ doen. De geur van een nieuw boek ruiken, het papier voelen en vervolgens beginnen met lezen. In de beschreven wereld onder duiken, niet gestoord worden en op die manier rust voor jezelf vinden. Er gaat mijn inziens niets boven een écht boek.
Nan Vogelaar
Gezelschap
Luisteren naar iemand die een boek voorleest is heerlijk maar dan wel in echt gezelschap. Ik moet er niet aan denken voorgelezen te worden door een meer of minder bekende Nederlander die er met verschillende stemsoorten ook nog een optreden van gaat maken. En zeker de schrijver moet niet op mijn schouder zitten, ik zat ook niet op zijn schouder toen hij het schreef. Als ik lees heb ik geen enkele behoefte aan mij opgedrongen gezelschap.
Tijdens het koken, tuinieren of reizen naar een boek luisteren komt mij voor als achtergrondruis, zoals een radio die maar de hele dag aanstaat. Lezen is lezen en dan ook alleen-maar-lezen. Een luisterboek is geen boek. Andere naam voor bedenken?
Lidy Peters
Goede vriend
Een goed boek is als een goede vriend: aangenaam gezelschap dat je niet graag ziet vertrekken (uitlezen is erg, weg doen een doodzonde).
Dat is niet te vinden in audio of op een schermpje.
Anne-Monica Wolters
Illustraties: Dewi van der Meulen
