Van chocoladehoofdstad leek Bern opeens cocaïnehoofdstad te worden. Afgelopen zomer nam de gemeenteraad van de Zwitserse stad een motie aan om via een pilot de verkoop van cocaïne te reguleren. De wereldpers dook dan ook op het nieuws over de Zwitserse stad: Bern zou de eerste stad ter wereld worden waar cocaïne legaal is te kopen.
„Wij waren in 1986 ook de eerste stad ter wereld met ruimtes waar onder supervisie heroïne werd gebruikt. Daar zijn we trots op”, vertelt burgemeester Alec von Graffenried. Hij is een van de sprekers op de internationale conferentie Dealing with Drugs – Cities and the quest for regulation die de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema deze vrijdag organiseert.
Terwijl de politieke wind in Nederland juist de andere kant op waait, is het doel van de conferentie, zo schrijft Halsema, bespreken „hoe en niet of” reguleren van drugs de criminaliteit kan tegengaan die gepaard gaat met drugshandel. Volgens de burgemeester, die onlangs in The Guardian waarschuwde dat Nederland een narcostaat dreigt te worden als er niets verandert, moet er daartoe internationaal worden samengewerkt. En ook zij, zo zegt ze donderdag tegen Het Financieele Dagblad, pleit voor een gereguleerde cocaïnemarkt.
Van legale cocaïneverkoop in Bern is nog geen sprake, vertelt Von Graffenried in aanloop naar de conferentie. En daarbij is ook de vorm nog onduidelijk. „De gemeenteraad staat ervoor open, maar landelijk is hierover geen consensus. Volgens onze nationale wetgeving is cocaïne voor niet-medisch gebruik illegaal. Die wetgeving zal dus eerst moeten worden aangepast en dat is moeilijk. Maar het is bijna veertig jaar geleden rond heroïne en recent met cannabis ook gebeurd.”
Heroïne
In Bern begint op dit moment namelijk een experiment met de legale verkoop van cannabis. Daartoe werd de Narcoticawet aangepast, zodat wetenschappelijke experimenten met cannabisverkoop mogelijk werden. Deelnemers, die zich officieel moesten aanmelden, kunnen tijdens het onderzoek een apotheek onder meer wiet en hasj kopen. Tevens is er een controlegroep die dit het eerste halfjaar niet mag. Universitaire onderzoekers ondervragen beide groepen. „Dit experiment is het begin van verdere regulering en liberalisering”, verwachte de Bernse burgemeester.
Von Graffenried geeft hoog op over de wijze waarop in Bern en daarna in andere Zwitserse steden met heroïne is omgegaan. Nadat in de jaren tachtig van de vorige eeuw de eerste gebruikersruimtes openden, waar medische en sociale zorg werden verstrekt, ging men daar onder begeleiding over tot gratis heroïne verstrekken aan verslaafden. De overlast van heroïnegebruikers daalde dramatisch en aanwas van nieuwe gebruikers bleef uit.
De burgemeester nam de afgelopen jaren deel aan een toer door Oost-Europese landen die met de negatieve effecten van heroïnegebruik kampen – waaronder hiv-infecties – en daagde lokale bestuurders uit om het gebruik te decriminaliseren en ook gebruikersruimtes te openen. „Ik beloofde dat ik naar de opening van de eerste zou komen. Dat gebeurde in 2019 in Kyiv.”
Terwijl de heroïneproblematiek in Zwitserland veertig jaar geleden in het straatbeeld zichtbaar was en leidde tot drugsgerelateerde criminaliteit, is cocaïnegebruik vaak onzichtbaar en recreatief en leidt het nauwelijks tot overlast – enkele crackgebruikers daargelaten. „We weten eigenlijk alleen dat er in Zwitserland heel veel cocaïnegebruikers zijn dankzij de metingen van het rioolwater”, verwijst hij naar een studie van het Europees waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving. Vier Zwitserse steden, inclusief Bern, prijken daar in de top twintig van Europese steden met de meeste cocaïneresten in het riool.
Lees ook
Legalisering drugs is wensdenken
Maffia
Von Graffenried gelooft niet in de zogeheten war on drugs. Hij wijst op de drooglegging in de jaren twintig van de vorige eeuw in de Verenigde Staten, waardoor de maffia groot kon worden met alcoholverkoop. Ook trekt hij een parallel met het huidige verbod van drugs, waarvan opnieuw de maffia, kartels en andere criminele organisaties profiteren. „We weten waar een verbod toe leidt en moeten een ander pad in slaan.”
De burgemeester staat een drugsbeleid voor waarbij preventie een belangrijke pijler vormt, samen met het beperken van de schade van drugsgebruik. „Het is hypocriet om te zeggen dat als we drugs verbieden het niet gebruikt wordt en de samenleving ervan gevrijwaard blijft. Een verbod heeft nooit gewerkt. We moeten zo slim mogelijk met het probleem omgaan.”
Het valt de burgemeester op dat stadsbesturen in Europa – die de concrete overlast van het landelijke drugsverboden ervaren – vaak aansturen op hervormingen, terwijl landelijke politici het laten afweten.
Welke vorm het Bernse cocaïne-experiment moet krijgen voor landelijke goedkeuring, dat weet Von Graffenried niet, maar hij verwacht dat het er zal komen. Hij wil nu eerst dat de cannabispilot in Bern slaagt. „Regulering van heroïneverstrekking is een groot succes. Regulering van cannabis wordt een groot succes en regulering van cocaïne kan dat ook worden.”
Lees ook
‘Tijd voor een radicaal ander drugsbeleid’, zegt deze club van politieagenten
