âGelukkig kan ik zeggen: het gaat weer goedâ

Posted on November 14, 2023 by admin

„Tjibbe, mijn hulphond, heeft me mijn zelfstandigheid en vrijheid teruggegeven. Hij let op mij en beschermt me, altijd en overal. Nu kan ik zelf het getraumatiseerde meisje beschermen dat in mij zit. Door twee momenten heb ik mijn leven teruggekregen: de komst van Tjibbe, eind juli 2018, en de acceptatie van mezelf, in 2019, als het meisje dat in haar jeugd zwaar beschadigd is geraakt.

„Ik noem haar altijd het meisje, wanneer ik praat over mijn jonge jaren. Mijn stief-opa heeft het meisje seksueel misbruikt, jarenlang. Het is nog steeds heftig voor mij om daaraan terug te denken. Ik probeer dit op afstand te zetten door mezelf voor te houden dat zij dit allemaal heeft meegemaakt – niet ik.

„Als twintiger had ik wel vriendjes, maar die mochten mij niet aanraken. Verkering duurde daardoor nooit lang. Totdat ik de man van mijn leven ontmoette, die zei: ‘Ik heb geduld met jou.’ Drie jaar later waren wij een hecht gezin, en nog steeds, met wel drie kinderen: eerst een meisje, en kort daarna twee jongens, een tweeling.

„Alles ging redelijk goed met me, totdat de kinderen een jaar of dertien, veertien waren. Ik kreeg meer tijd voor mezelf. Vrij plotseling stortte ik in. Ik lag een keer met koorts op de bank, en tegelijk draaide ik compleet door in mijn hoofd. Angst, paniek. Het meisje in mij schreeuwde om hulp. Zij begon te knokken tegen de verschrikkelijke dingen die zij had meegemaakt.

„De diagnose was: posttraumatisch stress- en dissociatieve stoornis. De behandeling heeft elf jaar geduurd. Gelukkig kan ik, na al die vreselijke jaren, weer zeggen: het gaat goed met mij. Sinds vier jaar red ik het zonder therapie. Gelukkig heb ik ons fijne gezin en lieve mensen om mij heen.

„Totdat ik een hulphond kreeg, durfde ik niet alleen het huis uit. Naar een winkel, een wandelingetje: altijd moest er iemand met mij mee. Mijn therapeut kwam op het idee een hulphond voor mij aan te vragen. Het was niet eenvoudig hiervoor in aanmerking te komen. Meestal krijg je zo’n hond alleen als je een getraumatiseerde militair bent, of wanneer je in een rolstoel zit, of blind bent.

„Toch is het gelukt. Ik weet nog precies wat ik dacht toen ik Tjibbe voor het eerst zag: ‘Vanaf nu ben ik nooit meer alleen.’ Het klikte direct tussen ons. Zie je mij, dan zie je Tjibbe, en omgekeerd.

„Hij verstaat mijn taal, hij voelt me haarfijn aan. Nog steeds heb ik wel eens een angstaanval. Als ik dan ga zitten, springt hij op m’n schoot en kalmeert me.

„Mijn crisis was niet onmiddellijk opgelost toen ik Tjibbe kreeg. Een jaar later ging ik opnieuw door een zware fase, toen mijn therapeut een andere baan kreeg. Zij kon mij niet meer behandelen. Ik had met haar een sterke band opgebouwd. Met haar opvolger klikte het niet. Ik kwam bij een wijkteam terecht, waar ik ondeskundig behandeld werd.

„Nooit zal ik vergeten hoe ik op een dag op het parkeerterrein bij die ggz-kliniek stond: het meisje in mijn binnenste voelde zich zó niet begrepen. Op dat moment heb ik een besluit genomen, echt een knop in mezelf omgedraaid. Ik heb een hand uitgestoken naar mezelf en het meisje, en tegen haar gezegd: ik laat je nooit meer slecht behandelen. Voortaan ben ík degene die jou zal beschermen. We stoppen met alle therapie. Ik ga goed voor jou zorgen!

„Dit is mijn manier geweest om mezelf te accepteren, met alle vreselijke dingen die ik in mijn jeugd had meegemaakt. Voor het eerst durfde ik tegen het meisje en mezelf te zeggen: je hoeft niet bang te zijn, je hoeft je niet te schamen, je hoeft niks geheim te houden, het was niet jouw schuld.

„Aan dit moment was nog wel iets voorafgegaan. Een paar maanden eerder had ik besloten: ik ga een fietstocht van een week maken – samen met Tjibbe en m’n accordeon, in de kar achter m’n fiets. Mensen in m’n omgeving reageerden stomverbaasd: ‘Wat? Jij? Kort geleden durfde je nog niet alleen de straat op…’

„Ik voelde dat ik dit móést doen: met de trein naar Maastricht, en vandaar met de fiets weer naar huis, in Alkmaar. Fietsend wilde ik mezelf een weg trappen naar bevrijding van m’n trauma. Ik had het heel precies voorbereid: overnachten bij mensen thuis, geboekt via een organisatie Vrienden op de Fiets, en onderweg elke dag accordeon spelen in een verzorgingshuis.

„Mentaal werd het een loodzware tocht. Hele stukken heb ik huilend afgelegd. Tjibbe heeft keihard gewerkt om mij er doorheen te slepen. En ik heb geweldig veel steun gehad van lieve mensen, die ik in de verpleeghuizen en gastgezinnen ontmoette. Zij spraken me moed in. Zij gaven mij lekkere dingen mee voor onderweg. Toen voelde ik hoe ik weer kracht en doorzettingsvermogen kreeg.

„Ik heb de tocht volbracht. Het is een investering in mezelf geweest, die zichzelf ruimschoots heeft terugbetaald. Ik begon weer zelfvertrouwen op te bouwen. Elk jaar maak ik sindsdien zo’n fietstocht van een week. Volgend jaar wil ik de tocht van Maastricht naar Alkmaar herhalen – dan om er puur van te genieten, niet om te overleven.

„Het gaat nu best goed met mij. Ik hou mijn dagen overzichtelijk. Ik heb in mijn woonkamer een knutselhoek om creatief bezig te zijn. Dat is fijne afleiding voor mijn hoofd. Regelmatig speel ik accordeon, in verpleeghuizen en centra voor dagbesteding. Ik hou ervan mensen blij te maken.

„Het voelt als een wonder dat ik me weer gelukkig kan voelen. Niet ieder uur: moeilijke momenten heb ik nog steeds. Wel iedere dag: ik kan het leven weer aan.”

Cabaretier Fieke Opdam was non: ‘Ik ben blij dat ik nu beha’s en gekleurde onderbroeken mag dragen’

admin
September 27, 2024
0

Fieke Opdam ging als 18-jarige in Noord-Brabant het klooster in; ze was de jongste non ooit in Nederland. Tien jaar leefde ze zonder vrije toegang tot internet en met geen weet van dingen als de opkomst van verschillende soorten pindakaas; toen ze voor de eerste keer in tien jaar weer in een supermarkt rondliep, werd ze misselijk van alle geuren. „In het klooster was er nooit echt een geur, behalve die van groene zeep”.

De laatste keer dat ze een habijt droeg was tijdens een try-out voor de voorstelling Non-Actief, waarmee Opdam (35) door Nederland toert. Ze gaat daarin terug naar haar kloostertijd en de periode dat ze de buitenwereld opnieuw leerde kennen. De regie is in handen van cabaretier en zangeres Karin Bloemen (64). „Karin was de eerste regisseur bij wie ik in de lelijkste vorm over mijn verleden kon praten”, zegt Opdam.

Haar haren zijn half opgestoken, met een dunne vlecht op haar achterhoofd, en ze draagt paarse glitteroogschaduw. Ze zitten naast elkaar in de repetitiestudio bij Bloemen thuis in Broek in Waterland. Haar make-up is bijna dezelfde als die van Bloemen, haar mentor. Opdam vindt het prettig dat zij bij het gesprek aanwezig is.

Van Bloemen heeft Opdam geleerd „nul schaamte en angst” te voelen over het feit dat ze in haar kindertijd seksueel werd misbruikt door een naaste, zegt ze. Ze heeft een turbulente tienertijd gehad en werd op haar vijftiende uit huis geplaatst. Deze traumatische ervaringen hebben er onbewust toe geleid dat ze voor het klooster koos. Volgens Opdam is het misbruik één detail uit het verleden om haar levenskeuzes te begrijpen, maar wat zij in de voorstelling wil belichten is waar ze nu staat.

Daklozenopvang

Opdam ging op haar achttiende het klooster in. Op haar 28ste werd ze weggestuurd door de moeder-overste. Ze stelde namelijk een heleboel vragen over van alles, zegt ze. In de achtertuin van het klooster werd een zwembad gebouwd. „Hoe kan dat als wij in armoede leven?”, vroeg Opdam. Als zuster mocht zij, bij hoge uitzondering, pedagogische wetenschappen studeren aan de Universiteit in Amsterdam. „Dit terwijl ik het contact met de buitenwereld minimaal moest houden.” Opdam was gehoorzaam en ging altijd rechtstreeks naar de universiteit en daarna direct terug naar het klooster. „Maar alsnog begon ik nieuwsgierig vragen te stellen over wat ik buiten de kloosterdeuren zag.” De vragen werden de overste te veel en op een gegeven moment was de maat vol. „Zonder overleg of uitleg stond ik ineens op straat.”

Ik wilde het podium op, mijn moeder zei dat ik niet mooi kon zingen

Het enige wat ze nog had was haar habijt en 250 euro die de overste haar had gegeven. „Wat wil ik nu echt?”, vroeg ze zich toen af. „Als kind wilde ik graag het podium op, maar mijn moeder vond mij te dikkig en zei dat ik niet mooi kon zingen. In het kloosterkoor zong ik te hard en daarom mocht ik niet meer meedoen.”

Het eerste wat Opdam na haar gedwongen uittreding deed was de Kleinkunstacademie in Amsterdam bellen, met de vraag of ze auditie mocht doen voor de acteursopleiding. Volgens Opdam voelde de receptioniste haar „enorme drive” en mocht ze bij hoge uitzondering vanwege haar „standvastigheid” auditie doen. Ze deed auditie in haar tuniek, het enige kledingstuk dat ze nog had, maar werd afgewezen. „De docenten vielen bijna van hun stoel toen ze hoorden dat ik net uit het klooster was gekomen.” Ze heeft nog lang met de gedachte geworsteld om zich bij een ander klooster aan te sluiten, maar dat heeft ze toch niet gedaan.

De enige plek waar ze terechtkon, was de daklozenopvang, zegt ze, daar verbleef ze af en toe in de eerste twee jaar na het klooster. Ook was ze au pair in een christelijk gezin, gaf voorlichting over seksueel misbruik aan vrouwen die slachtoffer waren van seksueel misbruik en ging ze op zangles.

„In het begin had ik in mijn repertoire alleen psalmen.” Ze sprak toen nog „oubollig” Nederlands, want in het klooster werd ouderwets en keurig Nederlands gesproken. „Mijn zangdocente raakte gefascineerd door mijn levensloop en bood toen aan om bij haar te komen wonen.” De docente stoomde haar klaar om auditie te doen; ze werd aangenomen en in 2020 studeerde ze af aan de Koningstheateracademie in Den Bosch. „Hierna werd mijn theatertour vanwege de pandemie gecanceld en koos ik ervoor om op zangles te gaan bij Karin.” Algauw ontstond hun samenwerking voor Non-Actief.

Fieke Opdam en haar mentor Karin Bloemen, met wie ze Non-Actief schreef.

Foto’s Roger Cremers

Machtsmisbruik

„In het klooster werd ik niet geprikkeld door nieuwe dingen”, zegt Opdam. Ze had geen vrije tijd en geen vrije toegang tot het internet. Liedjes in haar hoofd neuriën deed ze ook niet. „Ik had niet eens een lievelingskleur.” Heel soms ging ze wandelen of de katholieke krant lezen. „We hebben wel een keertje geschaatst, omdat het Jeugdjournaal langskwam om opnamen te maken. Een dag van tevoren kregen alle nonnen schaatsen. We deden alsof we in onze vrije tijd op het ijs stonden, terwijl ik niet eens kon schaatsen.”

Ze vindt dat haar hele leven is bepaald door machtsmisbruik. In het klooster werd er zo min mogelijk geluid gemaakt en was Opdam de hele dag stil. Nu is dat lastig voor te stellen, omdat ze aan één stuk door praat. „Zelfs in mijn slaap ben ik niet meer te stoppen.” Opdam heeft naar eigen zeggen tien jaar lang in een wereld geleefd die totaal geen ruimte gaf voor ontwikkeling. In het klooster had alles een betekenis. „Is je jurk gekreukeld? Dan hou je niet genoeg van God. Ben je te laat gekomen voor het bidden? Dan hou je niet van bidden.” Volgens de nonnen kon zij het normale leven niet aan. „Nu kan ik ze het tegendeel bewijzen.”

Ze vindt het schandalig dat ze zomaar op straat is gezet, maar toch is ze het klooster ook heel dankbaar. „Mij wegsturen was het beste wat ze ooit voor me hadden kunnen doen. Ik hou nog steeds van de zusters, omdat het ook maar mensen zijn en ik heel veel van ze heb geleerd.” Karin Bloemen mengt zich in het gesprek en zegt dat geluk Opdams grootste wapen is tegen de mensen die haar pijn hebben gedaan.

Voor de zusters is ze nu een bui tenbeentje en een persoon die zondig leeft. „Ik vermoed dat ze voor me aan het bidden zijn.” Ze heeft het hun nooit kwalijk genomen dat ze niet meer naar haar omkeken, omdat de zusters volgens haar niet de vrijheid hebben om te mogen kiezen van wie ze houden. Opdam is niet meer religieus, maar gelooft wel dat er een god bestaat, alleen niet op de manier waarop de katholieke kerk God ziet.

Leedvermaak

Is ze van plan de kloosterzusters uit te nodigen voor de show? „Nee, de katholieke wereld is daar niet op gemaakt. Die willen niet geconfronteerd worden en ze zullen het ook niet grappig vinden.” Zo komt Opdam in het begin van de voorstelling het podium op in haar originele habijt – dat mocht ze eigenlijk niet houden.

In de jaren in het klooster had ze best veel ontwikkelingen gemist. „Het is alsof je iemand uit de jaren zeventig in de jaren twintig hebt gezet”, grapt Bloemen over de voorstelling. Volgens Bloemen schaamde het publiek zich bijna tijdens de try-outs, omdat het te hard moest lachen om de pijnlijke en waargebeurde scènes. „Door de grappen begrijpt het publiek wat Fieke al heeft verwerkt.” Ook merkt Bloemen dat het publiek soms geshockeerd reageert op gebeurtenissen en dat Opdam het dan moet herhalen zodat het tot ze doordringt.

Het gangbare beeld van nonnen is dat van ingetogen vrouwen zijn die alleen met God bezig zijn en er alles aan doen geen zonde te begaan. Opdam vertelt dat ze straf kreeg toen ze bij een tehuisbezoek eens de vogeltjesdans deed met bejaarden, en dat sommige nonnen stiekem seks met elkaar hebben. „Ik heb ook kloosterseks gehad. Dat was wel een doodzonde. Na de seks gingen we in de biechtstoel zitten en werden we vergeven.”

Terug in de buitenwereld ontwikkelde ze langzaam haar eigen identiteit. „In kledingwinkels vond ik alles mooi, omdat ik nog niet wist wat ik mooi vond.” Een moment dat terugkomt in de voorstelling zijn haar oneindige outfit-wisselingen. „In de auto had ik altijd verschillende outfits mee, omdat ik op straat bij ieder ander persoon een nieuwe stijl zag en die meteen wilde uitproberen. In bijvoorbeeld het tankstation kleedde ik mij dan snel om, omdat ik niet wist wie ik was.”

Ze schrijft ook een boek over de zoektocht naar zichzelf in en na het klooster. De filmrechten zijn verkocht. „Ik ben blij dat ik nu beha’s en gekleurde onderbroeken mag dragen en dat ik zie dat ik borsten heb”, zegt ze terwijl ze een kijkje neemt in haar decolleté. „Maar mijn habijt heb ik nog steeds lief, want als meisje wilde ik niets liever dragen.”

Bitterzoet, bijtend en hoopvol: Nick Cave is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit

admin
September 27, 2024
0

„Mijn verjaardag”, herhaalt de zanger Nick Cave met een frons. Nadat hem eerder al een pluchen kikker was toegespeeld, een verwijzing naar de song ‘Frog’, feliciteert een fan vooraan hem alsnog met zijn verjaardag – de in Australië geboren Cave werd onlangs 67 jaar. „Concentreer je”, briest die echter, aan de rand van het podium. Moet hij hier echt iedereen bij de les houden? Hij dóét niet aan verjaardagen. „Daarvoor ben ik te oud.” Zijn verjaardag? Meer een survive-dag, gnuift de zanger. „Wees stil en luister hiernaar”, is zijn gebod. Waarna hij op minimale pianonoten aan de theatrale vertelling van ‘Conversion’ begint, een van zijn nieuwe songs over transformatie en een spiritueel ontwaken.

Een diepe connectie wil Nick Cave voelen met zijn toehoorders. Het is tweeënhalf uur zijn ontbrandingsmotor en voor minder gaat het niet. Zeker niet aan het begin van zijn Europese tournee – hij doet Amsterdam aan voor twee shows. En ook al is zijn nieuwe Wild God, een verrukkelijk hoopvol, soul en gospel ademend album er nog maar net. De show bevat dus veel nieuwe songs die voor het eerst live klinken. Focus! Moet hij het nog eens zeggen?

Levensvreugde

‘JOY’ lezen we nu. Levensvreugde voelen. Kan het ooit nog zonder die ‘maar’, die adembenemende stomp in je maag die ogenblikkelijk herinnert aan de wanhoop, verdriet en alles waardoor een mens heen moet gaan na het afschuwelijk tragische verlies van een kind? Laat staan van twee, zoals Cave overkwam. Niets is meer hetzelfde, alles is veranderd. Maar Nick Cave, getormenteerde gentleman van het zware gemoed, literaire liedjesschrijver vol bijtende spot en dromer van gitzwarte sprookjes, is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit.

**Nick Cave** in de Ziggo Dome. Foto Andreas Terlaak

Soms letterlijk vallend op hun uitgestoken handen spuugt hij in Amsterdam demonen in de bek. Bitterzoet, getergd, aaibaar is hij, maar ook de kwetsbare ziel die aan zijn vleugel de dood enigszins kan omarmen. Of in elk geval, weet te accepteren met een lichtere en – nog erger – gelukkige kijk op de wereld. En het leven daarna, richting „the kingdom in the sky”. Al is zijn God allang geen betrouwbare gids meer.

Zijn tragiek komt aan, maar het voert niet meer de boventoon. Klein en „een beetje sad” is ‘O Children’ over hoe zijn kinderen vroeger speelden. Solo aan de piano beneemt ‘I Need You’ de adem („Just breathe, just breathe” – het is onverdraaglijk). Maar ‘Joy’ stijgt met koorzang formidabel boven alle pijn op.

Steengoed keert de sfeer richting de vintage Cave met gebalde vuist. Vergelding! Waanzin! Verdoemenis! Hij is de rusteloze verteller. Voel die onderhuidse spanning in ‘Tupelo’. ‘From Her to Eternity’ is een gissende en borrelende highlight met een bijtende Cave. Natuurlijk, het spooky verhaal van ‘Red Right Hand’ vol kerkbellen. Beukend ook: ‘The Mercy Seat’ (1988), zijn epos over de elektrische stoel met talloze bijbelse verwijzingen.

Ze dreunen na, terwijl Cave rusteloos in maatpak zijn catwalk af draaft, de ogen vlammend in het lange gezicht. Terwijl album Wild God gemaakt blijkt voor het podium, is Cave knap boven zijn rouw uitgestegen.

Opinie | Een helm is net als regenjas of oordoppen: gewoon nuttig

admin
September 27, 2024
0

Als ik af en toe naar een dansevenement ga, doe ik oordopjes in. Misschien zien ze er niet per se aantrekkelijk uit, maar ik wil mijn gehoor beschermen. De muziek is hard, en na vijf minuten merk je niet eens meer dat je ze draagt. Ik heb er verder geen enkele emotie bij: het zijn simpelweg oordopjes.

Dus ik was verrast door hoeveel emoties er in Nederland leven rondom helmen. Op een steiger, op de fiets, op een bouwterrein… Het dragen van een helm wordt niet alleen als overbodig gezien; mensen worden soms zelfs boos als iemand anders er wél voor kiest. Vrijheid, democratie en zelfbeschikking lijken nauw verbonden te zijn met het niet dragen van een helm.

Toen ik hierover in Engeland schreef, werd ik met veel onbegrip geconfronteerd. „Helmet hair is better than concrete head”, schreef een lezer van The Sunday Times. Mijn schoonmoeder sprak over „the rift between the supposed free spirits and sane folk who recognize the seriousness of avoidable brain damage”, de kloof tussen de zogenoemde vrije geesten en de verstandige mensen die de ernst van vermijdbare hersenschade inzien.

Simpelweg beschermend

Toen ik van Londen, Edinburgh en Melbourne naar Amsterdam verhuisde, droeg ik altijd een helm op de fiets. In Engeland, Schotland en Australië is dat normaal, en vaak zelfs verplicht. Ook hierover voel ik weinig emotie. Een helm is simpelweg een stukje hoofdbescherming – licht, tegenwoordig ook comfortabel, je vergeet snel dat je ‘m op hebt. Het kan vervelend zijn als je hem thuislaat of als hij nat is (net als je zadel), maar mijn gevoelens over mijn helm zijn vergelijkbaar met die over mijn regenjas: nuttig onder bepaalde omstandigheden, verder niets bijzonders. Nothing to see here.

Uitgescholden worden

Is het vreemd dat een overheid hierover regels maakt? Niet echt. Wanneer iemand, vooral een jong persoon, hoofdletsel oploopt door een ongeluk, dragen wij als samenleving uiteindelijk de zorgkosten en missen we een productieve werknemer.

Wat wél vreemd is, is de sociale druk om géén helm te dragen. Nog vreemder is dat je vaak wordt uitgescholden als je er wél voor kiest, in dit zogenaamd vrije land. Ik ga toch ook niet schelden als de ander géén helm draagt: gun mij, alsjeblieft, dezelfde beleefdheid.

Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie!

Natuurlijk is helmgebruik maar een deel van het verhaal. Het verkeer moet veiliger worden, en dat vereist investeringen in infrastructuur, het terugdringen van autogebruik waar mogelijk, meer ruimte voor fietsers en voetgangers en socialere gedragsnormen voor iedereen. Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie! We hebben die regels samen bedacht, dus het zou normaal zijn als iedereen zich eraan houdt. Zo niet, dan moet handhaving plaatsvinden.

De fietsburgemeester van Amsterdam vatte het goed samen: het verkeer is een plek van sociale interactie, en een langzamere stad kan ook een mooiere stad zijn.

Helm én mooi haar

En als je je echt zorgen maakt om ‘helmet hair’, is het dan misschien een idee om niet in een land te wonen waar het vaak hard waait en regent? En anders bedenkt een slimme Nederlandse ontwerper misschien wel een helm die helmethairproof is, en opvouwbaar. Het zou eigenlijk heel on-Nederlands zijn om zo’n grote marktkans te laten liggen in een land met 18 miljoen fietsers, van wie zo’n 90 procent geen helm draagt.

Vanochtend regende het cats and dogs. Na tien minuten op de fiets waren mijn knieën doorweekt. Maar onder mijn helm, toen ik op mijn werk aankwam, was mijn haar heerlijk droog.