âDe grote golfâ is mogelijk niet van Hokusai, maar van zijn dochter Oi

Posted on August 23, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Onderzoek De Amerikaanse kunsthistorica Julie Nelson Davis denkt na onderzoek dat niet de oude Hokusai, maar zijn dochter Oi veel van zijn bekende ‘late’ werk maakte. Ze pleit voor een internationaal Hokusai-onderzoekspanel.

Paul Steenhuis

23 augustus 2023 om 11:49

Leestijd 5 minuten

Houtsnede De grote golf (1829–1832): van Oi of van Hokusai? Beeld creativecommons.org

‘We moeten ons openstellen voor de mogelijkheid dat niet Hokusai, maar zijn dochter Oi veel van de beroemde Japanse kunstwerken van ‘de late Hokusai’ gemaakt heeft – zoals Hokusai’s beroemdste kunstwerk, de houtsnedeprent De grote golf uit 1830.” Dochter en vader werkten als artistiek team samen na Hokusai’s hersenbloeding op zijn 67ste. Er zou een Hokusai-Oi-studiepanel moeten komen, zoals het Rembrandt Research Project, om Oi’s aandeel in de Hokusai-kunst nader te onderzoeken.

Dit is, kort samengevat, wat de Amerikaanse kunsthistorica Julie Nelson Davis eerder dit jaar zei in haar lezing voor de Vereniging voor Japanse Kunst in Leiden. Ze doet als hoogleraar aan de universiteit van Pennsylvania al jaren onderzoek naar de productie van Japanse houtsnedeprenten (ukiyo-e). Ze richt zich de laatste tijd vooral op de rol van – nu welhaast vergeten – vrouwelijke kunstenaars in de ateliers waar die prenten ontworpen werden, met name die van Hokusai’s dochter Oi. De laatste bevindingen van haar onderzoek publiceert ze dit najaar in het door het British Museum uitgegeven boek ‘Late Hokusai: Society, Tought, Technique, Legacy’.

„Ik ben jaloers op schrijvers en filmmakers”, zei Nelson Davis in Leiden. „Zij kunnen historische contexten gewoon bedenken. Ik moet met feiten komen.” Er was al wel bekend dat Katsushika Oi (1800-1860) als dochter van Katsushika Hokusai (1760-1849) in zijn atelier had meegewerkt, in de laatste drie decennia van zijn leven – de ‘late Hokusai’. Ze heeft enkele mooie schilderijen onder haar eigen naam gemaakt, en van sommige Hokusai-kunstwerken is bekend dat ze er iets aan bijdroeg. Maar het inzicht dat Oi als kunstenares zelf schepper kan zijn van ‘late Hokusai’-werken, zoals De grote golf, is nieuw.

Golf: Japans én westers

Eerst even De grote golf zelf. Het is Hokusai’s bekendste houtsnede, en stamt uit zijn late periode, 1830. Dramatisch uitgebeeld is een grote, van links aanzwellende zeegolf, met schuimkoppen als klauwtjes. Er tornen nietige mensen in roeibootjes tegenop. En op de achtergrond zien we, klein Onder de golf voor de kust van Kawagana zoals de prent officieel heet, de heilige Japanse berg Fuji.

Vele duizenden van deze prent, onderdeel van Hokusai’s map met Zesendertig gezichten van de berg Fuji, zijn er begin negentiende eeuw gedrukt. Ze kostten toen ongeveer zoveel als twee afhaalmaaltijden in Edo – afhaaleten was al in de 19de eeuw populair. De honderden prenten die, nadat Japan na 1853 zijn isolement had doorbroken, aan westerse kunstliefhebbers werden verkocht, maakten van Hokusai’s De grote golf het bekendste Japanse kunstwerk ter wereld. Het is onderdeel geworden van de westerse populaire cultuur. Met een eigen Lego-versie en een emoji om golven van emotie (blijdschap) op sociale media uit te drukken, geldt het als een van ’s werelds meest gereproduceerde kunstwerken. In maart van dit jaar werd een originele De grote golf-afdruk voor een recordbedrag van 2,8 miljoen dollar (2,5 miljoen euro) bij veilinghuis Christie’s in New York geveild.

Het wereldwijde succes van De grote golf is volgens experts mede te danken aan de combinatie van Japanse en westerse beeldelementen in de prent. Zo is de dynamische lijnvoering waarmee de golf is gepenseeld, typisch Japans. Maar de ruimtelijke weergave, met de suggestie van diepte en perspectief, is juist westers, aldus onder meer het British Museum. Japanse kunstenaars kregen begin negentiende eeuw via de Hollandse handelspost in Japan westerse kunstwerken met het voor hen nieuwe perspectief te zien. Ook Hokusai en Oi experimenteerden daarmee in hun eigen werk. De ‘late Hokusai’ – hij was 70 toen De grote golf werd gepubliceerd – wordt op dat vlak beschouwd als de absolute meester.

Afbeelding met meerdere focuspunten die samen een verhaal vormen Zoom in op ‘De grote golf’Klik op de punten voor uitleg over de details

‘Geniale kunstenaar’-mythe

Maar Julie Nelson Davis vraagt zich nu dus af of het wel ‘de meester’ zelf was, die het ontwerp voor De grote golf-houtsnede eigenhandig penseelde. Dat strookt niet met het populaire kunsthistorische beeld van de geniale mannelijke kunstenaar die in zijn eentje met meesterhand zijn kunstwerken maakt. Dat beeld is volgens Nelson Davis een typisch westerse, romantische, mannen verheerlijkende kunstenaarsmythe, die wereldwijd geëxporteerd werd ten tijde van het Britse imperialisme eind negentiende eeuw. Het vertroebelt volgens haar niet alleen het zicht op de nauwe samenwerking in kunstwerkplaatsen als die van Hokusai, waar volgens haar sprake was van ‘een collectief penseel’. Maar die genie-mythe ontneemt volgens Nelson Davis ook het zicht op de rol van vrouwelijke kunstenaars in de Japanse kunstproductie. Kunstenaressen zoals Oi, die daardoor in het vergeetboek raken.

Nelson Davis raakte gefascineerd door Oi in haar jarenlange onderzoek naar Japanse prentkunst, doordat het weinige werk dat Oi onder haar eigen naam in opdracht schilderde zo goed is. Het is, met veel donkere en lichte partijen en schaduw, rijker geschakeerd van kleur dan traditionele Japanse kunst. En er zit meer westers perspectief in haar ruimte-uitbeelding. Dit zijn precies die artistiek vernieuwende elementen waar ‘de late Hokusai’ zo om geprezen wordt.

Die elementen zijn goed te zien op een van Oi’s mooiste schilderijen op zijde, Yoshiwara in de nacht uit 1844. Yoshiwara was Edo’s hoerenbuurt, waar veel van de courtisanes verbleven die op Japanse prenten vaak glamoureus worden afgebeeld. Oi schilderde die vrouwen als anonieme sekswerkers, achter de traliewerken waardoor klanten hen in het duister beloerden. Het is een donker schilderij, veel duisterder, en daardoor moderner, dan de reclameachtige eerdere Japanse houtsnedes.

Vraag is nu waarom zo’n topkunstenares als Oi maar tien schilderijen onder eigen naam schilderde. Er waren vrouwelijke Japanse kunstenaars in andere familieateliers die meer maakten. Aan Oi’s reputatie als kunstenares kan het niet hebben gelegen. Haar werk werd gewaardeerd, ook door haar kritische vader, Hokusai, die over haar gezegd zou hebben: „Als het om schilderen van mooie vrouwen aankomt, kan ik niet met haar concurreren – ze is erg getalenteerd en een expert in de technische aspecten van schilderen.” En ook collega-prentenmakers prezen haar, zoals de beroemde Keisai Eisen die schreef dat ze „bekwaam in tekenen is, en in navolging van haar vader een professionele kunstenaar is geworden, met een reputatie als een getalenteerd schilder.”

Hokusai’s hersenbloeding

Misschien is het de hersenbloeding van haar vader in 1827, op zijn 67ste, waardoor Oi’s eigen kunstproductie beperkt bleef. Drie jaar voor De grote golf gepubliceerd werd, kreeg Hokusai een beroerte en kon hij geen penseel meer vasthouden. (In de Japanse film over Oi’s leven ‘Kurara’ (2017) is dit drama levendig uitgebeeld). Het familiebedrijf, niet zonder geldzorgen ondanks Hokusai’s succes, moest blijven draaien. Zijn oudste zoon, voorbestemd om het familie-atelier over te nemen, was eerder al jong overleden. Waarschijnlijk, aldus Nelson Davis, trok zijn meest getalenteerde artistieke dochter, Oi, op haar 27ste weer in bij haar vader. Ze scheidde van haar man na drie jaar huwelijk. Oi nam de zaken, ook de artistieke, in het Hokusai-familieatelier over. Ook moest ze haar vader verzorgen, want een jaar na Hokusai’s hersenbloeding overleed Oi’s moeder.

Geleidelijk kreeg Hokusai zijn tekenvermogen terug, en ging hij samenwerken met zijn dochter, zijn oogappel Oi, die net als hij liever tekende dan kookte of het huishouden deed. Volgens tijdgenoten lag hun rommelige atelier vol pakpapier van afhaal-eten en niet afgewassen borden. „Je kunt beter verhuizen dan opruimen”, was Hokusai’s credo. Hij verhuisde zo’n 90 keer.

Er zijn brieven, rekeningen, opdrachten, notities van Oi over hoe je kleur maakt die volgens Nelson Davis aantonen dat zij volledig betrokken was in de artistieke productie in het atelier van de ‘late Hokusai’. Omdat Oi in haar artistieke bloei was, en een familie-atelier een ‘collectieve penseel’ was, kan het volgens Nelson Davis haast niet anders, dat zij als kunstenaar ook oorspronkelijke werken maakte voor de zaak, die verkocht werden onder de merknaam Hokusai, omdat dat het meeste opbracht. Zoals De grote golf, een prent die, net als Oi’s eigen kunst, ook geprezen wordt om het experimentele kleurgebruik, met in de golf de toen nieuwe chemische kleur Pruisisch blauw.

Populair bij Degas en Van Gogh

In haar tijd was Oi als kunstenares bekend en gewaardeerd. Maar een paar jaar na Hokusai’s dood in 1849, ging Japan open voor de wereld en werden Japanse houtsnedeprenten populair in het Westen. Eerst vooral onder kunstenaars. Impressionisten als Degas en Renoir, en ook Van Gogh, verzamelden de Japanse prenten, onder meer van Hokusai. Ze inspireerden de moderne kunst in hoge mate. Japan raakte in de mode, en er verschenen artikelen en biografieën over de onbekende Japanse prentenmakers, zoals Hokusai.

In Hokusai’s eerste biografie was Oi’s rol teruggebracht tot verzorgster van haar geniale, oude vader

Om de westerse markt te bedienen werden die verhalen vervormd, aldus Nelson Davis, naar westerse smaak – dus langs de lijnen van de romantische, seksistische mythe van een eenzame, geniale mannelijke kunstenaar. In Hokusai’s eerste Japanse biografie, die zo’n vijftig jaar na zijn dood verscheen, was Oi’s rol teruggebracht tot verzorgster van haar geniale, oude vader. Dat Hokusai een hersenbloeding had gehad, werd weggelaten. Oi werd in de biografie er niet als mede-kunstenares bij afgebeeld, maar als zorgzame vrouw die steunend op haar tabakspijp, haar oude doortekenende oude vader in de gaten houdt.

Zo vaagde het westerse model van de geniale mannelijke kunstenaar Oi’s belangrijke artistieke rol uit, aldus Nelson Davis. Ten onrechte, vindt ze. Ze streeft daarom naar de oprichting van een internationaal Hokusai-onderzoeksteam van kunsthistorici. Dit kan er „binnen enkele jaren” zijn, hoopt ze, en nieuwe inzichten bespreken en nader onderzoek doen naar Oi’s aandeel als scheppend kunstenaar in het oeuvre van de ‘late Hokusai’.

Julie Nelson Davis schrijft over Oi in het boek ‘Late Hokusai: Society, Tought, Technique, Legacy’, dat dit najaar verschijnt. Haar lezing over Oi voor de Vereniging van Japanse Kunst is voor leden te bekijken op societyforjapaneseart.org.

Vikingen, wolvengehuil en kronen van hertengewei, zo verbroedert Heilung het publiek

admin
September 22, 2024
0

De Noors/Deens/Duitse band Heilung staat bekend om zijn theatrale presentatie, én om zijn rituele opzet. Heilung (‘genezing’) wil zichzelf en het publiek helen en verbroederen. Als intro staat zo’n twintig man in een kring op het podium van de uitverkochte Afas Live, Amsterdam. Hoofdman Kai Uwe Faust vertelt met dringende stem dat we allemaal gelijk zijn, want allen „afstammend van dat ene grote wezen”.

Zangeres Maria Franz draagt witte kleding, een wit masker voor haar ogen en op haar hoofd een hertengewei. Faust draagt een versierde helm en bontcape. Ze staan onder een dak van takken en bladeren, mist kringelt tussen de bandleden, op de vloer liggen botten. Het publiek is goed voorbereid: mannen hebben horens in het haar, mannen en vrouwen dragen suede rokken en zwarte vegen op hun gezicht.

Voor hun stijl en muziek putte Heilung uit de stijl van Vikingen, horror en mythologie – elementen die meer Scandinavische folkrockgroepen gebruiken. Toch ontstaat in de handen van de twintig man, aangevoerd door de voormalige tatoeerder Faust, iets bijzonders. De verkleedpartij past bij hun ritualistische klank. De afgelopen tien jaar ontwikkelde Heilung een strak kader voor hun nummers die soms zeven of negen minuten duren. Bijna elk lied is traag, wordt aangevuurd door diep rommelende drums, en krijgt een laag galm. Op de achtergrond murmelen keyboard en viool.

De ijselijke stem van Maria Franz klieft door deze duistere elementen, roept uitgerekte jammerklachten, of galmt woordloos. Naast haar klinkt Faust als half mens, half didgeridoo, zijn onderaardse gegorgel als een bezwering.

Heilung haalt inspiratie uit de stijl van de Vikingen, mythologie en horror. Foto Andreas Terlaak

Binnen de geheimzinnige sfeer past geen praatje met de zaal, Faust communiceert via indringend wolvengehuil dat onmiddellijk wordt beantwoord met nog harder gejank van het publiek.

Heilung is geïnspireerd door oude Germaanse en IJslandse teksten, en zingt behalve in het Deens ook in deze uitgestorven talen. Ze hebben het over goden en oorlogen, over natuurgeweld van gletsjers en storm, en ondertussen is er tweespalt tussen ‘koning’ Faust en ‘koningin’ Franz, te zien aan de ‘vechtdans’ die ze uitvoeren. Oorlog wordt verbeeld door zes figuren met grote ronde schilden die kreten brullen terwijl de strijddrums roffelen, in‘Krigsgaldr’ (‘oorlogsmagie’).

Er is ook humor: de dreigende schilden dienen bij een volgend nummer als frivool afdakje om onder te dansen. In de zaal wordt weinig bewogen, daar stompt het publiek een vuist in de lucht, of roffelt op het eigen hart. Dat de muziek uiteindelijk enigszins eentonig wordt is voor de fans geen belemmering. De wolven blijven huilen.

Harpist Lavinia Meijer: ‘De harp is een boomstam die houvast geeft in het leven’

admin
September 20, 2024
0

Achteraf bekeken ontkiemde de gedachte aan haar autobiografie Vleugels van papier vijf jaar geleden, zegt Lavinia Meijer (41), Nederlands bekendste harpist. Het was een zonnige oktoberdag in Californië. Ze had gespeeld op de première van de pocketopera Drowning van de Amerikaanse componist Philip Glass op zijn eigen Days and Nights Festival. Hij liet zich hiertoe inspireren door een vijf bladzijden tellend toneelstuk van de Cubaanse schrijfster María Irene Fornés, het verhaal van een man die een hartstocht opvat voor een vrouw op een foto.

„Daarna keken we een documentaire over de schrijfster”, vertelt Meijer, „over de laatste vijftien jaar van Fornés’ leven toen de ziekte alzheimer haar in de greep kreeg. Aan het slot gaat ze twee weken naar Cuba voor een ontroerend familiebezoek. Terug in New York is Fornés de hele reis weer vergeten. Zelfs het zien van de filmbeelden schudt haar geheugen niet wakker. Dit was de vrouw die eens zei: ‘Ik weet alles – de helft weet ik echt, de rest verzin ik.’ Het brein is een grillig organisme. Die nacht drong het tot me door dat er waarschijnlijk ook bij mij veel herinneringen in de kieren van het drukke bestaan verdwijnen. Ik begon notities te maken in mijn telefoon over wat me nog bijstond van vroeger.”

Adoptiekind

Lavinia Meijer ontpopte zich deze eeuw als de aanvoerder van een jonge generatie harpisten die het van oorsprong lieflijke instrument enerzijds een nieuw en rauwer imago gaf en anderzijds de meditatieve dimensies verdiepte. In haar voorstellingen verkent ze – door naast muziek ook teksten, kunst, geluidsfragmenten, video’s en animaties te gebruiken – maatschappelijke en filosofische vraagstukken.

Op een cafétafel in het Amsterdamse Volkshotel ligt het boek Vleugels van papier, de titel ontleend aan het lied Verdronken vlinder van Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh. „We zongen dat wekelijks op de basisschool”, zegt Meijer. „Het verhaal sprak tot mijn verbeelding: de tere vleugels bieden de vlinder een benijdenswaardige vrijheid en maken het dier tegelijkertijd breekbaar. Het herinnert me aan de ontdekking van Glass’ muziek. Zijn stukken geven me altijd het gevoel van een vorm van sterven, maar met de belofte van een wedergeboorte. En hoewel ze me vaak naar beneden trekken, het donker in, blijft er een hoopvol licht te zien. Het tweede deel van Glass’ Metamorphosis roept een sterke kracht in me op – het gevoel van: hoe kwetsbaar mijn bestaan ook mag zijn, muziek geeft me vleugels.”

De rode draad van Vleugels van papier is de zoektocht naar identiteit voor de musicus, die als Soo-Ji ter wereld komt in Zuid-Korea. Na de scheiding van haar ouders wordt zij als peuter – met haar twee jaar oudere broer – toevertrouwd aan de zorg van haar vader, zoals in het Aziatische land dan gebruik is. Wanneer hij moet reizen voor zijn werk, laat hij de kinderen dagenlang aan hun lot over. De vierjarige broer Kyung-Sup bedelt in de buurt voedsel bijeen. Al snel ziet hun vader een kindertehuis als enige uitweg. Hij zal hen niet meer komen halen.

Die zomer zullen ze in een Nederlands gezin belanden. „We moeten er wel bij vertellen”, waarschuwt het adoptiebureau Wereldkinderen hun nieuwe ouders, „dat het meisje een abnormaal groot hoofd heeft. Misschien is ze niet helemaal in orde.” Onder nieuwe namen, Lavinia en Robbie Meijer, beginnen ze aan een tweede leven met een twee jaar oudere Nederlandse zus en later nog een Ethiopisch broertje.

In het boek verhaalt Meijer over haar ontdekking van muziek en de harp, die helpen bij het overwinnen van haar verlegenheid en het verwerven van eigenwaarde. „Musiceren gaf me het gevoel dat ik er echt mocht zijn. Een hartstocht vinden die meteen onvervreemdbaar van jou is, kan je door het leven gidsen. Muziek was niet iets dat mijn ouders me oplegden, waar zij meer van wisten dan ik. Dat heb ik altijd prettig gevonden. Zoals ik ook blij ben dat zij zelf een kind hadden, waardoor wij niet die leegte hoefden te vullen.”

Harpist **Lavinia Meijer**. Foto Andreas Terlaak

Redder en geredde

Op haar dertiende wint Meijer haar eerste concours. De winnaarsmentaliteit en het perfectionisme komen bovendrijven. Maar geleidelijk ontdekt ze ook een andere kant van de muziek. „In de puberteit – in verdrietige en emotioneel heftige periodes – kon ik me opsluiten met de harp, dan was dat instrument als het ware de enige die me begreep.”

Bij haar adoptie staat Meijer jarenlang nauwelijks stil. Het blijft meestal iets waar omstanders naar vragen. Zo’n zestien jaar geleden krijgt ze onverwacht bericht dat haar biologische vader haar zoekt. Het dwingt haar ongewild na te denken over haar ‘vorige leven’. Niet lang daarna besluit ze op tournee te gaan naar haar geboorteland Zuid-Korea. En dan neemt ze ook de volgende stap en regelt een ontmoeting met haar vader, een ontroerende gebeurtenis – maar hun relatie kent veel haken en ogen en staat nu weer op de waakvlam.

Niettemin wordt ze zich door die ervaring bewuster van de adoptieproblematiek. „Er ontstaat een vreemde modus van redder en geredde, of we dat nu willen of niet. Bij veel adoptiekinderen speelt op de achtergrond het idee: ik moet alles zelf kunnen, want wie weet zijn mijn ouders er morgen niet meer. Je voelt dat er iets kapot is gegaan. Maar voor mij is de harp er altijd geweest: een boomstam die houvast geeft in het leven, wat er ook gebeurt. Dat ervoer ik op momenten van grote kwetsbaarheid, bijvoorbeeld in mijn puberteit en bij mijn scheiding. En met de jaren merkte ik dat het instrument een spiegel is. Wat het mij biedt aan troost, kan ik op het podium delen met mensen in het publiek die dat nodig hebben. Eerst was dat een onwennige gewaarwording, maar nu kan ik het omarmen.”

Lavinia Meijers boek Vleugels van papier verschijnt bij uitgeverij Prometheus. Vanaf 17 oktober toert de harpiste twee maanden door Nederland met danser en poppenmaker Duda Paiva in de voorstelling Animalia Paradoxa over de legendarische natuurkenner Linnaeus. www.dudapaiva.com

Manu Chao is overrompelend terug, maar noem het geen comeback – London Grammar bulkt van gevoel

admin
September 20, 2024
0

Manu Chao maakt geen ‘comeback’ na zeventien jaar, hij doet wat hij wil

Na zeventien jaar pauze is er eindelijk een nieuw album van Manu Chao. Waar was de legendarische Spaans-Franse zanger al die tijd? Weinig artiesten houden hun woord, Chao wel. Als hij belooft niet aan de leiband van de muziekindustrie te lopen, dan verdwijnt hij zomaar zeventien jaar uit beeld. Niet omdat hij geen fans heeft, maar omdat hij belangrijke activistische doelen wil realiseren, in Brazilië, Barcelona, Mexico of Senegal. Hij wil demonstreren, uitzettingen voorkomen, watervoorraden veilig stellen.

En nu verschijnt er een nieuw album – en dat is geen ‘comeback’ want carrière-jargon past hem niet. Chao had zin om weer onder de mensen te komen en noemde zijn plaat dan ook Viva Tu – als hartelijke boodschap jegens de aanhang.

Er is weinig veranderd vergeleken met zijn stijl op eerdere albums, en dat is goed nieuws. De nu 63-jarige Manu Chao speelt altijd al alsof de duivel hem op de hielen zit, en vuurde zijn muzikanten aan om hetzelfde te doen. Als een losgeslagen schip in woest getij zwalkten nummers in het verleden langs, bijvoorbeeld in ‘13 Días’, ‘Siberia’ of ‘Panik Panik’ van zijn voorlaatste plaat La Radiolina (2007).

Onderhuids borrelt het nog behoorlijk bij London Grammar

‘Heeft iemand je verteld dat het leven gemakkelijk was? Ze hadden het mis.” De Londense zangeres Hannah Reid gaat het niet mooier maken dan het is, in ‘You and I’. Niet dat dit zo’n verrassende uitspraak is, maar het zet wel een beetje de toon op het nieuwe album van haar band London Grammar: de grote ontgoocheling die je kunt voelen bij het ouder worden. Zou je al een wat naïeve verwachting hebben van het leven, dan onderstreept de 34-jarige Reid op The Greatest Love hoe alle lijnen verstrikt kunnen raken. Hoe het leven troebel is en complex. Het is moeilijk richting vinden langs overdonderende emoties en onzekerheden.

Dat klinkt somber. Maar dat is het niet, ook al bulkt The Greatest Love van London Grammar weer van gevoel en donkere onderstromen. Het is de vierde plaat sinds debuut If You Wait (2013). Dat was toen een veelbelovende kennismaking met een jong Britse indiepoptrio dat zich direct van zijn breekbare kant liet horen: zware tienerzorgen, getroebleerde relaties.

Zangeres Hannah Reid bleek een talent in het omzetten van gevoel in songtekst. Maar ook de onderlinge chemie van het drietal (naast Reid gitarist Dan Rothman en drummer/toetsenist Dot Major), dat elkaar leerde kennen op de Nottingham University, bleek uit hun cleane liedjesschrijven: de zorgen van een jonge generatie (‘Wasting My Young Years’ of het voorbeeldige ‘Strong’) verklankt in langzaam verbredende soundscapes.

Op Truth is a Beautiful Thing (2017) en Californian Soil (2021) was groei waarneembaar, een lichtere en vrolijkere negativiteit, zo je wilt. Al bleef de onderkoelde vorm hangen en werd het live nooit echt de spannendste band. Braafjes? Best. Maar onderschat ook podiumangst niet – Reid vertelde er vaak over in interviews. En ook in video’s ziet ze niets.

Ook op The Greatest Love heeft London Grammar patent op satijnmatte, elegant deinende songs. Je voelt dat er wat speelt – verraad, gebroken vriendschap, psychologische battles – het borrelt behoorlijk onderhuids. Dat soort inhoudelijke diepte is interessant. Maar, al ontwikkelen de popsongs zich meer dan voorheen, de muzikale climax blijft evengoed vaak hangen. Daar helpt de wat koele zang van Reid, even amechtig als theatraal, ijselijk hoog als laag plechtig, niet bij. Je wilt niet zo je best hoeven doen om haar te voelen.

De vorig jaar uitgebrachte remixen van oudere liedjes lieten horen dat London Grammar intussen zelf ook meer lucht en speelsheid wil. Beats tillen op. En dát is gelukkig ook merkbaar op The Greatest Love. Elektropopnummer ‘House’ en ‘Santa Fe’ zijn beduidend levendiger, ‘Rescue’ valt makkelijk voor te stellen voor een vrolijk klappend publiek. London Grammer zet zijn dromerige popsound meer open, maar blijft understated chic.

Amanda Kuyper

Concert: 3/11, Ziggo Dome, Amsterdam.

Rock
MJ Lenderman
Manning Fireworks

Bericht aan alle underdogs ter wereld: onze verlosser is gearriveerd. Op zijn vierde soloalbum viert de Amerikaanse singer-songwriter en Wednesday-gitarist MJ Lenderman in negen geniale, geestige en intense countrysongs alle knulligheden uit zijn lamlendige bestaan. Vol genade knielt hij naast ons neer en zingt troostend in ons oor: „Wherever you find me, you’ll find me on my knees.” (Frank Provoost)

Pop
The The
Ensoulment

Eerste album sinds 2000 van Matt Johnson die in de jaren tachtig bekend werd door hoogwaardige popmuziek met een angel. Melodieën zijn z’n sterke punt, en de arrangementen. Op Ensoulment is zijn tedere maar vlakke stem ingebed in koorzang, terwijl de instrumentaties zwalken van soulvol naar spookachtig. (HC)

Latin
Gabriel Rios
Playa Negra

De Puertoricaanse Belg Gabriel Rios dook op vorig album Flore al diep onder in de muziek en sferen van zijn Caraibische jeugd. Op Playa Negra is hij daar terug. In het donker. Met slecht weer. Alleen. Rios weet op geweldige manier de aantrekkingskracht van de donkere, diepmelancholische kant van latin uit te wringen. (Peter van der Ploeg)

Metal
Nightwish
Yesterwynde

Na het wat ingetogener Human Nature gaat de Finse band van Tuomas Holopainen weer vol op het orgel op Yesterwynde. Episch, bombastisch, filmisch en groots – ook zonder bassist/zanger Marko Hietala. De ster is en blijft de Nederlandse Floor Jansen, met haar waterheldere, krachtige stem: een anker in de wervelstorm van riffs, orkestrale elementen en koortjes. (PvdP)

Pop/Klassiek
Matangi Quartet & Ruben Hein
P.S.

Een hartbrekend vaarwel. Broederliefde. Van smeekbrief tot zeepost. Direct word je in de songcyclus gezogen die zanger Ruben Hein brengt met de strijkers van het Matangi Quartet, geïnspireerd door de brieven in het boek P.S. van Jet Steinz. Wat is dit klassieke popalbum een mooie versmelting: Heins smeuïge, buigzame soulstem langs de kristallen noten van Matangi. Fijnzinnig, meevoerend en troostrijk. (AK)