N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Leescultuur Boekenfans komen samen op online-platforms om elkaar uit te dagen: wie leest de meeste boeken per jaar? En de meeste boeken met een blauwe kaft?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/data101477533-b288fc.jpg)
Accountant en lees-liefhebber Henk van Vliet (32) had zich in 2022 het doel gesteld om het duizelingwekkende aantal van 200 boeken te lezen – zo’n 17 boeken per maand. Dat lukte, zij het met enige stress en tijdsdruk. Zijn liefde voor het lezen herleefde, vertelt Van Vliet, dankzij de app Goodreads. In die online-gemeenschap komen meer en minder fanatieke lezers samen en wisselen tips en leeservaringen uit. Ook populair zijn de zogeheten ‘reading challenges’ waarbij lezers proberen om aan het eind van het jaar zoveel mogelijk boeken te hebben gelezen.
Van Vliet las als kind veel, maar verwaarloosde het lezen in zijn studententijd. Dat is weer bijgedraaid door Goodreads. ,,De app geeft structuur aan mijn leesleven.”
Inmiddels stelt Van Vliet geen specifiek aantal boeken meer in dat hij per jaar wil lezen. ,,Dat zorgde toch wel voor stress, als ik het gevoel kreeg dat ik achter begon te lopen. Ik hou nu gewoon mijn leesgewoontes goed bij en probeer een natuurlijktempo aan te houden. Zo kom ik uiteindelijk toch wel aan die tweehonderd boeken.”
Wildgroei
De ‘Goodreads reading challenge’ ontstond in 2011 en had toen ongeveer 150.000 deelnemers. Inmiddels is de competitie een wereldwijd fenomeen en doen er jaarlijks ruim 6 miljoen lezers mee met de challenge. Lezers ontlenen motivatie aan het competitie-element: voor elke gelezen pagina vallen punten te scoren.
Lezers kunnen zichzelf verschillende doelen stellen, zoals het aantal gelezen boeken per jaar, boeken lezen binnen een bepaald thema of een genre of zelfs hoe vaak iemand leest. De meeste lezers gaan de uitdaging aan door een vooraf vastgesteld aantal boeken per jaar te willen halen. Het spel begint in januari. Voor veel lezers is de wedstrijd onderdeel van de goede voornemens voor het nieuwe jaar: meer lezen.
Online maken leescompetities een ware wildgroei door. In Nederland zijn de uitdagingen van leescommunity Hebban populair. Met de zomer voor de deur en de kalender op de helft begint de druk toe te nemen voor sommige lezers. Hoog tijd voor een inhaalspurt.
Naast het lezen van een vooraf vastgesteld aantal boeken zijn op Goodreads ook specifieke groepen actief waarbij lezers zich kunnen aansluiten. Zo is er de ‘Everyone had read this but me – The Catch-Up Book Club’, waarin elke maand een klassieker langs komt. Ook zijn er samengestelde leeslijsten met een goede balans tussen essays, fictie en non-fictie.
Sommige leesuitdagingen gaan nog een stap verder. Denk aan lezers die afgaan op de eerste letter van de titel van een boek en voor elke letter van het alfabet een boek moeten lezen, of die een boek moeten lezen met een blauwe omslag of een boek met een hoofdpersonage dat een hond heeft.
‘Reading is sexy’
De voortgang bijhouden bij het lezen van een boek kan een gevoel van voldoening geven. Lezers blijken het ook prettig te vinden het aantal gelezen boeken te vergelijken met anderen. Binnen de leesgroepen op de app verschijnen profielfoto’s van mensen die pronken met t-shirts waarop ‘Reading is sexy’ staat geprint. „De leescultuur die we op dit soort apps vinden is een echte subcultuur te noemen”, legt Jeroen Dera uit, letterkundig onderzoeker aan de Radboud Universiteit. ,,Lezen heeft altijd al een sociale dimensie gehad. Mensen praten nu eenmaal graag met elkaar over boeken.”
Dat mensen elkaar online uitdagen is niet voorbehouden aan lezers. Dergelijke uitdagingen zijn overal te vinden waar mensen met dezelfde interesses samenkomen, legt Dera uit. Zo zijn er bijvoorbeeld kookaccounts op social media als TikTok en Instagram met uitdagingen variërend van ‘een week veganistisch eten’ tot ‘een week lang het ingrediënt broccoli gebruiken.’ Dera: „Uitdagingen op andere sociale media vinden hun weerspiegeling in de leesuitdagingen op Goodreads en andere leesapps.”
Zulke uitdagingen fungeren voor lezers als externe prikkels. „Fanatieke lezers hebben al een intrinsieke motivatie om te lezen, maar een dergelijke uitdaging biedt een extra motivatie om nóg meer te lezen. Of de ‘challenges’ van leesgemeenscappen ook boektwijfelaars aantrekken moet nog worden onderzocht.”
Henk van Vliet vindt het vooral prettig om aan het eind van het jaar een overzicht te hebben van de boeken die hij heeft gelezen: „Als je veel leest, zakt er ook veel weg. Nu heb ik een lijst met compleet overzicht van mijn boekenjaar inclusief mijn eigen reviews. Zo vergeet ik ook minder snel wat ik van een boek vond.”
Dankzij de recensies en tips van anderen komt hij daarnaast bij onverwachte boeken terecht. „Ik kom boeken tegen waar ik anders nooit tegenaan was gelopen.”
Literatuur en spel
Voor sommigen lijkt de combinatie van literatuur, spel en wedstrijd vreemd. Verliezen mensen niet de essentie van lezen uit het oog in een race om zo snel mogelijk het volgende boek af te vinken en anderen te laten zien hoeveel we lezen?
„Lezen is inderdaad geen wedstrijd, maar veel mensen vinden het leuk om zichzelf uit dagen,” zegt Debbie van der Zande (45), community-manager van online leesplatform Hebban.nl. „De challenge is ook wat je er zelf van maakt. Sommige lezers stellen de teller in op 5 boeken per jaar, andere op 300. Beide is prima.”
Belangrijker is volgens Van der Zande dat gelijkgestemden elkaar online kunnen ontmoeten. ,,Daar ligt de echte meerwaarde. En zien lezen, doet lezen. Op Hebban kun je oneindig veel tips vinden en eeuwig verder lezen.”
Maar leesuitdagingen moeten volgens haar zeker niet als huiswerk gaan voelen. Zelf loopt ze achter op haar ingestelde 100 boeken: „Dat gaat niet meer goedkomen. Maar dat is ook prima.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/12/data94904866-c8a585.jpg)
