:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105326837-d24ad3.jpg)
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Oekraïense kinderen Mensenrechtencommissaris uit Oekraïne Dmytro Loebinets reist door Europa en de VS met door Rusland gedeporteerde kinderen. „Ze willen zich uitspreken.”
De kinderen zijn tussen de elf en zeventien jaar oud. Bijna allemaal komen ze uit de verwoeste zuidelijke havenstad Marioepol. Inmiddels zijn ze herenigd met familie. Twee jongetjes hebben een Oekraïense adoptievader gekregen. In Den Haag begint de ‘tour’ van Loebinets met de kinderen. Na Nederland gaan ze naar New York en andere Europese landen.
Oekraïne heeft het over 19.546 naar Rusland gedeporteerde kinderen. 386 werden gerepatrieerd. Kunt u iets meer vertellen over de rest? Hoeveel van hen zijn bijvoorbeeld geadopteerd?
„Dat weten we niet precies. Sommigen bevinden zich in Rusland, sommigen in tijdelijk bezet gebied. Er zitten weeskinderen bij, maar ook kinderen met ouders nog aan Oekraïense zijde. Wat zeker is, is dat de kinderen gescheiden zijn van hun familie als gevolg van de Russische agressie.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/09/web-1609zatkyrylo.jpg)
„Er is bijvoorbeeld een meisje uit Marioepol van zes jaar oud. Haar ouders waren krijgsgevangenen, haar moeder is ook soldaat. Allebei de ouders zaten gevangen op Russisch grondgebied. En hun dochter werd gedeporteerd naar Rusland. De Russische Federatie begon de procedure om haar te laten adopteren. Ons team heeft eerst haar moeder teruggehaald in een gevangenenruil. Daarna haar vader. En daarna de dochter. Dit is een goed voorbeeld van hoe hele gezinnen gevangen genomen kunnen zijn door de Russische Federatie. Het moeilijkst daarbij is het om een kind terug te krijgen. Voor krijgsgevangenen hebben we een systeem; er zijn onderhandelingen, we ruilen. Maar voor het terugkrijgen van kinderen is dat er niet.”
Toen Oekraïne vorig jaar de regio’s Charkiv en Cherson bevrijdde, bevonden duizenden kinderen zich nog in Russische kinderkampen. Valt dit aantal onder die 19.546?
„Ja, die zitten daarin. En zodra we heel Oekraïne hebben bevrijd, gaat dit aantal nog omhoog. Omdat we dan toegang krijgen tot de gebieden en daarmee ook toegang tot meer informatie. En als we onze kinderen dan niet vinden, dan zijn ze gedeporteerd naar het Russisch grondgebied.”
Het Internationaal Strafhof verdenkt Rusland van het illegaal deporteren van Oekraïense kinderen en heeft arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de Russische kinderombudsman Maria Lvova-Belova en president Poetin. Heeft u daarvan effect gezien?
„Ja! Ja. Ja… Weet je hoeveel mensen het hadden over het deporteren van kinderen voor deze arrestatiebevelen? Niet zo veel. Terwijl de Russische Federatie al sinds 2014 Oe-kraïense kinderen deporteert. Hierover bleef het stil. Dit was echt een heel sterke stap van het ICC. Nu heb ik bemiddelaars. Er is een soort mechanisme ontstaan waarmee ik deze procedure [van het terughalen van kinderen] kan uitvoeren.”
Kinderen die door Rusland zijn weggehaald uit de Donbas, zoals uit Marioepol, werden in Rusland getoond op televisie als propaganda. U reist nu met Oekraïense kinderen en die komen hier op televisie. Waarom is wat u doet anders?
„Omdat je hier het echte standpunt van de kinderen kunt zien. Niemand dwingt ze, niemand legt uit wat ze moeten zeggen. We hebben een jongetje uit Marioepol teruggehaald. Hij heet Serhiy. Hij was in Rusland op televisie. Hij kreeg een lijst met antwoorden en moest zich daaraan houden. Hij vertelde ons: ‘dat was niet wat ik dacht. Ik werd onder druk gezet. Iemand zei: ‘je gaat dit doen of je zult sterven’.”
Hebben de kinderen met wie jullie reizen een briefing gehad?
„Nee. De kinderen zijn met hun ouders en grootouders. Die wilden met ons mee naar Nederland. Tijdens de persconferentie met de kinderen zei Ivan (17) uit Marioepol dat hij zich uit wilde spreken zodat alle gedeporteerde kinderen weer naar huis konden. Dat is zijn mening, die laat hij horen.”
Denkt u niet dat kinderen die al zoveel hebben meegemaakt, beschermd moeten worden tegen camera’s?
„Nogmaals, dit zijn kinderen die hun mening vrijwillig delen.”
Iets anders dan: in de rapportage van ombudsman Lvova-Belova staat dat ze 700.000 kinderen heeft ‘verwelkomd’ in Rusland. Dit zou kunnen betekenen dat een deel van deze kinderen nu een Russisch paspoort heeft. Wat betekent dat voor hun toekomst?
„Dit betekent dat Rusland er alles aan doet om tegen te werken dat de Oe-kraïense kinderen teruggaan naar Oekraïne. En voor jongens, Oekraïense jongens, die binnenkort achttien worden, betekent een Russisch paspoort dat ze gemobiliseerd kunnen worden en naar de frontlinies gestuurd kunnen worden om te vechten tegen hun eigen land.
„Volgens onze informatie zijn al meer dan 60.000 Oekraïners gestorven aan Russische zijde sinds 24 februari 2022. Ze hadden geen keuze. Als je in de bezette gebieden woonde en een Russisch paspoort kreeg, moest je naar de frontlinies.
„Ik kom zelf uit Donetsk. Onlangs sprak ik een vrouw die daarvandaan komt. Ze is heel oud. Ze zei: Dmytro, Donetsk is nu de stad zonder mannen. Er zijn geen mannen meer op straat, alleen nog maar militairen. En de militairen komen van het Russisch territorium. De mannen van Donetsk zijn dood. Of ze zijn vertrokken, omdat ze weten dat als ze blijven ze geen keuze hebben – dan moeten ze soldaat worden en vechten tegen Oekraïne.”
